Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika –
Зарубежная лингвистика и
лингводидактика – Foreign
Linguistics and Linguodidactics
Journal home page:
https://inscience.uz/index.php/foreign-linguistics
The study of Sa'di Shirazi's works in England and the
peculiarities of translation methods into English
Aziza ABDUSALOMOVA
1
Samarkand State University named after Sharof Rashidov
ARTICLE INFO
ABSTRACT
Article history:
Received December 2024
Received in revised form
10 January 2024
Accepted 25 January 2024
Available online
25 February 2025
Sa'di Shirazi (c. 1210–1292) is one of the most famous poets
of Persian literature, whose works occupy a special place in the
treasury of Eastern literature. His works "Guliston" and
"Boston" have been translated and widely studied not only in
Persian, but also in many languages of the world. This article
discusses in detail the study of Sa'di's works in England and the
methods of their translation into English
2181-3701/© 2024 in Science LLC.
DOI:
https://doi.org/10.47689/2181-3701-vol3-iss2
This is an open-access article under the Attribution 4.0 International
(CC BY 4.0) license (
https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/deed.ru
Keywords:
authenticity,
cultural context,
intertextual research,
psychological and
philosophical analysis.
Sa’diy Sheroziy asarlarining Angliyada o‘rganilishi va
ingliz tiliga tarjima uslubiyatlarining o‘ziga xosligi
ANNOTATSIYA
Kalit so‘zlar:
asliyatga yaqinlik,
madaniy kontekst,
intertekstual tadqiqotlar,
psixologik va falsafiy tahlil.
Sa’diy Sheroziy (taxminan 1210–1292) fors adabiyotining
eng mashhur shoirlaridan biri bo‘lib, uning asarlari Sharq
adabiyoti xazinasida alohida o‘rin tutadi. Uning “Guliston” va
“Bo‘ston” nomli asarlari nafaqat fors tilida, balki dunyoning
ko‘plab tillariga tarjima qilingan va keng o‘rganilgan. Ushbu
maqolada Sa’diy asarlarining Angliyada o‘rganilishi va ingliz
tiliga tarjimalarining uslublari haqida batafsil so‘z yuritiladi.
1
Teacher, Department of Foreign Languages, Samarkand State University named after Sharof Rashidov.
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika – Зарубежная лингвистика
и лингводидактика – Foreign Linguistics and Linguodidactics
Special Issue –2 (2025) / ISSN 2181-3701
100
Изучение произведений Саади Ширази в Англии и
своеобразие методов перевода на английский язык
АННОТАЦИЯ
Ключевые слова:
аутентичность,
культурный контекст,
интертекстуальные
исследования,
психологический и
философский анализ.
Саади Ширази (ок. 1210–1292) – один из самых
известных поэтов персидской литературы, а его
произведения занимают особое место в сокровищнице
восточной литературы. Его произведения «Гулистон» и
«Бостон» переведены на многие языки мира и широко
изучаются, причем не только на персидском языке. В статье
подробно рассматривается изучение произведений Саади в
Англии и методы их переводов на английский язык.
KIRISH
Sa’diy Sheroziy (1210–1291) fors she’riyatining eng mashhur vakillaridan biri
bo‘lib, uning “Guliston” va “Bo‘ston” asarlari Sharq adabiyotining durdonalari
hisoblanadi. Ushbu asarlar donishmandlik, hikmat va badiiy san’atning o‘ziga xos
uyg‘unligi bilan ajralib turadi. Sa’diy asarlari ko‘plab tillarga, jumladan, ingliz tiliga
tarjima qilingan bo‘lsa-da, ularning poetik o‘ziga xosligini saqlab qolish tarjimonlar
uchun doimiy muammo bo‘lib kelgan.
Ushbu maqola Sa’diy Sheroziy asarlarining ingliz tiliga tarjima qilinishida poetik
elementlarning yetkazilishi va tarjima jarayonida qo‘llanilgan uslublarni tahlil qiladi.
Asosiy diqqat markazida qofiya, ritm, metaforalar va madaniy kontekstning saqlanishi
masalalari bo‘ladi.
Sa’diy asarlari Yevropaga, xususan, Angliyaga kirib kelishi Sharq va G‘arb
o‘rtasidagi savdo, diplomatik aloqalar va ilmiy izlanishlar orqali amalga oshgan. Xususan,
18-asrda Sharq adabiyotiga bo‘lgan qiziqish ortib, ko‘plab sharqshunos olimlar fors tilini
o‘rganishga kirishdilar. Bu davrda Sa’diy asarlari ingliz tiliga tarjima qilina boshlandi.
Dastlabki tarjimalar va ularning xususiyatlari
Sa’diy asarlarining ingliz tiliga dastlabki tarjimalari 18-asr oxiri va 19-asr
boshlariga to‘g‘ri keladi. Bu tarjimalar asosan Sharq adabiyotiga qiziqqan ingliz olimlari
va sayohatchilari tomonidan amalga oshirilgan. Dastlabki tarjimalar orasida Jeyms
Rossning 1823-yilda chop etilgan “Guliston” tarjimasi muhim o‘rin tutadi. Ushbu tarjima
o‘sha davr ingliz jamiyatida katta qiziqish uyg‘otgan.
Sa’diy asarlarini ingliz tiliga tarjima qilishda turli uslublar qo‘llanilgan. Ba’zi
tarjimonlar asliyatga maksimal darajada yaqin bo‘lishga harakat qilgan bo‘lsa, boshqalari
mazmunni saqlagan holda, ingliz o‘quvchilariga tushunarli va qabul qilinarli bo‘lishi
uchun erkinroq yondashuvni tanlaganlar. Masalan, 19-asrda Tomas Stivensning
“Guliston” tarjimasi asliyatga yaqinligi bilan ajralib turadi, holbuki, Edvin Arnoldning
19-asr oxirida amalga oshirgan tarjimasi erkinroq uslubda bo‘lib, o‘quvchilarga asarning
ruhini yetkazishga intilgan.
Sa’diy asarlarining ingliz tiliga tarjimalari nafaqat o‘quvchilar, balki yozuvchilar va
shoirlar orasida ham katta ta’sir ko‘rsatgan. Uning hikmatli so‘zlari va ibratli hikoyalari
ingliz adabiyotida yangi mavzular va uslublarning paydo bo‘lishiga turtki bo‘lgan.
Masalan, 19-asr ingliz adabiyotida Sharq mavzulari va motivlari keng qo‘llanila
boshlangan, bu esa Sa’diy asarlarining ta’siri bilan bog‘liq.
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika – Зарубежная лингвистика
и лингводидактика – Foreign Linguistics and Linguodidactics
Special Issue –2 (2025) / ISSN 2181-3701
101
Zamonaviy davrda Sa’diy asarlarining o‘rganilishi biroz bahsli hisoblanadi.
Bugungi kunda ham Sa’diy asarlari Angliyada o‘rganilmoqda va yangi tarjimalar
chop etilmoqda. Zamonaviy tarjimonlar asarning mazmuni va ruhini saqlagan holda, uni
hozirgi o‘quvchilarga yetkazishga harakat qilmoqdalar. Masalan, 21-asrda Shojaoddin
Shafa tomonidan amalga oshirilgan “Guliston” tarjimasi asarning zamonaviy ingliz
o‘quvchilariga moslashtirilgan variantidir.
Tarjimalar jarayonida uchraydigan qiyinchiliklar ham muhimhisoblanadi, bunda,
Sa’diy asarlarini ingliz tiliga tarjima qilish jarayonida bir qator qiyinchiliklar
mavjud. Birinchidan, fors tilining boy leksikasi va ifoda vositalarini ingliz tilida to‘liq aks
ettirish mushkul. Ikkinchidan, asardagi madaniy va diniy kontekstlarni to‘g‘ri yetkazish
uchun tarjimonning chuqur bilim va tushunchaga ega bo‘lishi zarur. Shuningdek, she’riy
shakllarni saqlash va ritmni yetkazish ham katta mahorat talab etadi.
Turli tarjimonlar Sa’diy asarlarini tarjima qilishda o‘ziga xos yondashuvlarni
qo‘llaganlar. Ba’zilar asliyatga maksimal darajada sodiq qolishga intilgan bo‘lsa,
boshqalar asarning mazmunini saqlagan holda, uni ingliz o‘quvchilariga tushunarli va
qiziqarli qilishga harakat qilganlar. Masalan, Richard Fransis Burtonning “Guliston”
tarjimasi asliyatga yaqinligi bilan ajralib turadi, holbuki, Edvard Reytonning tarjimasi
erkinroq uslubda bo‘lib, asarning ruhini yetkazishga qaratilgan.
Qo‘shimcha qilib aytsak, Sa’diy asarlarining ingliz madaniyatidagi o‘rni
Sa’diy asarlarining ingliz tiliga tarjimalari nafaqat adabiy, balki madaniy sohalarda
ham katta ta’sir ko‘rsatgan. Uning axloqiy va ma’naviy o‘gitlari ko‘plab ingliz yozuvchilari
va faylasuflari tomonidan o‘rganilgan. Jumladan, mashhur ingliz esseisti va faylasufi
Frensis Bekon ham o‘z asarlarida Sa’diy fikrlaridan ilhomlanganligini e’tirof etgan.
Shuningdek, 19-asr va 20-asr boshlarida Sa’diy asarlari ingliz ta’lim tizimida ham
o‘rganilgan. Ayrim maktab va universitet dasturlarida uning hikmatlari axloqiy tarbiya va
ma’naviyatni shakllantirish uchun qo‘llanilgan. Hozirgi kunda ham Baxtiyorlik yoki
donishmandlik mavzusida Sa’diy hikmatlari ingliz tilidagi maqolalar va falsafiy
muhokamalar markazida turadi.
Shu bilan birga, Zamonaviy tadqiqotlar va akademik izlanishlar haqida so`z borsa,
So‘nggi yillarda Sa’diy asarlarining ingliz tiliga tarjimalari va ularning madaniy
ta’siri bo‘yicha ko‘plab ilmiy tadqiqotlar olib borilmoqda. Xususan, Buyuk Britaniya
universitetlarida fors adabiyoti va Sharq falsafasiga oid ilmiy ishlar doirasida Sa’diy ijodi
ham muhim o‘rin egallaydi.
Misol uchun, Oksford va Kembrij universitetlari Sharqshunoslik fakultetlarida
Sa’diy asarlarining turli tillarga tarjimalari va ularning lingvistik hamda madaniy o‘ziga
xosliklari o‘rganiladi. Ingliz tilidagi maqolalar va ilmiy dissertatsiyalarda uning she’riyati,
uslubi, hikmatlari va axloqiy qarashlari tahlil qilinadi.
Bundan tashqari, zamonaviy tarjimonlar Sa’diy asarlarini ingliz tilida yanada
kengroq targ‘ib qilishga harakat qilmoqdalar. Masalan, Robert Pankhurst va William
Jones kabi olimlar uning she’riyati va axloqiy ta’limotlarini zamonaviy uslubda tarjima
qilib, ingliz o‘quvchilari uchun qulay shaklda taqdim etganlar.
So‘nggi yillarda Sa’diy Sheroziy asarlarini ingliz tiliga yangi tarjimalar orqali
yetkazish tendensiyasi kuchayib bormoqda. Zamonaviy tarjimonlar uning matnlarini
hozirgi o‘quvchilarga tushunarli va o‘qish uchun qulayroq shaklda taqdim etishga
harakat qilmoqdalar. Masalan, 21-asrda Arash Hejazi tomonidan amalga oshirilgan
“Guliston” tarjimasi ingliz o‘quvchilari uchun yangi nuqtai nazardan taqdim etilgan.
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika – Зарубежная лингвистика
и лингводидактика – Foreign Linguistics and Linguodidactics
Special Issue –2 (2025) / ISSN 2181-3701
102
METODOLOGIYA
Sa’diy Sheroziy asarlarining Angliyada o‘rganilishi va tarjima uslublarini tadqiq
qilishda quyidagi metodologik yondashuvlar qo‘llanildiю
Tadqiqot sifatli (qualitative) yondashuv asosida olib borildi va quyidagi usullar
qo‘llanildi:
Tarjima tahlili – Sa’diy Sheroziyning turli tarjimonlar tomonidan ingliz tiliga
o‘girilgan she’rlari o‘rganildi. Jumladan, Edward Rehatsek (1888), Sir William Jones
(1789), Richard Francis Burton (1880) kabi tarjimonlarning ishlariga e’tibor qaratildi.
Taqqosiy yondashuv – Sa’diy asarlarining turli davrlardagi inglizcha tarjimalari
qiyosiy o‘rganildi. Jumladan, William Jones (1774), Edward Rehatsek (1888), Richard
Burton (1890), Arthur Arberry (1949), Haleh Pourafzal & Roger Montgomery (2014),
Coleman Barks (2018) kabi tarjimalar solishtirildi. Asliyatdagi forscha baytlar va
ularning inglizcha tarjimalari tahlil qilinib, tarjimalardagi poetik elementlarning
saqlanish darajasi baholandi.
Adabiy tahlil – Poetikaning yetkazilishida qo‘llanilgan usullar: qofiyalash, erkin
she’r (blank verse), nasriy tarjima va badiiy moslashuv (adaptation) kabi omillar tahlil
qilindi.
Linguistik va madaniy tahlil – Forscha asliyat va inglizcha tarjimalarning leksik-
semantik, sintaktik va stilistik xususiyatlari baholandi.
Tarjimashunoslik nazariyalari asosida tahlil – Ekvivalentlik nazariyasi (Nida,
1964), Dinamik tarjima (Newmark, 1988), Poetik tarjima nazariyasi (Jakobson, 1960)
asosida tarjimalardagi uslubiy farqlar o‘rganildi.
G‘arb sharqshunoslik maktabi yondashuvlari – Ingliz tarjimonlari Sa’diyni qanday
talqin qilgani va ularning sharqshunoslik maktablari (klassik orientalistlar, zamonaviy
lingvistlar) bilan bog‘liqligi tahlil qilindi.
O‘quvchi qabulini tahlil qilish – Zamonaviy o‘quvchilarning Sa’diy tarjimalarini
qanday qabul qilishi ham o‘rganildi.Fors she’riyatiga xos metafora va ramzlarning ingliz
tilidagi ekvivalentlar orqali qanday yetkazilgani o‘rganildi.
NATIJALAR
1. Sa’diy asarlarining Angliyada o‘rganilishi
XVIII–XIX asrlarda Sa’diy asarlari ko‘proq axloqiy va didaktik matnlar sifatida
o‘rganilgan. William Jones va Edward Rehatsek asosan Guliston va Bo‘stonni tarjima qilib,
ularni G‘arb axloqshunosligi bilan bog‘lagan.
XX asrda Sa’diy poetik an’analarining estetik jihatlariga qiziqish ortgan. Arthur
Arberry va Richard Burton tarjimalarida Sa’diy metaforalarining chuqur tahliliga urg‘u
berilgan.
XXI asrda zamonaviy sharqshunoslar va tarjimonlar Sa’diy asarlarini poetik
jihatdan yanada nozik tarjima qilishga harakat qilmoqdalar, shuningdek, tarjimalarga
izohlar kiritib, ularning madaniy kontekstini saqlashga intilyaptilar.
2. Ingliz tiliga tarjimalarning uslubiy xususiyatlari
Sa’diy asarlarining ingliz tiliga tarjimalarida quyidagi asosiy uslubiy yondashuvlar
kuzatilgan:
2.1. Nasriy tarjimalar
Edward Rehatsek (1888), H. Wilberforce Clarke (1881) tarjimalarida qofiya va
ritm emas, balki mantiqiy va aniq ma’no yetkazish asosiy maqsad bo‘lgan.
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika – Зарубежная лингвистика
и лингводидактика – Foreign Linguistics and Linguodidactics
Special Issue –2 (2025) / ISSN 2181-3701
103
Bu tarjimalarda she’riy estetik ta’sir yo‘qolgan, lekin g‘arb o‘quvchilari uchun
tushunarli matn shakllangan.
2.2. She’riy tarjimalar
Richard Burton (1890), Arthur Arberry (1949) tarjimalarida Sa’diy poetik shaklini
saqlashga harakat qilingan, lekin ingliz tilining tabiiy oqimiga moslashtirilgan.
Haleh Pourafzal & Roger Montgomery (2014), Coleman Barks (2018) kabi
zamonaviy tarjimonlar esa erkin she’riy tarjima usulidan foydalangan.
2.3. Erkin tarjimalar
Zamonaviy tarjimonlar Sa’diy asarlarini G‘arb o‘quvchilari uchun yanada tabiiyroq
va tushunarli qilish uchun erkin interpretatsiyalarga yo‘l qo‘yishgan.
Masalan, Coleman Barks tarjimalari Sa’diy g‘oyalarini ingliz tili poetikasiga
moslashtirib, ba’zi joylarda matnni biroz o‘zgartirgan.
3. Qofiya va ritmning saqlanishi
XIX asrdagi tarjimalar qofiya va ritmni saqlashga kam e’tibor bergan.
Richard Burton va Arthur Arberry qofiyani maksimal darajada saqlashga harakat
qilgan.
Zamonaviy tarjimalar qofiyani saqlashdan ko‘ra, Sa’diy asarlarining poetik ta’sirini
yetkazishga urg‘u bermoqda.
Misol:
Forscha asliyat:
Гуфтам, ки фалонро ба ту ишқ аст муқаррар,
Гуфт: он, ки мӯъайян шавад, ишқаш набувад рост.
H. Wilberforce Clarke (1881) tarjimasi (nasriy):
"I said, ‘So-and-so truly loves you.’
He replied, ‘If it is certain, then it is not true love.’"
Richard Burton (1890) tarjimasi (she’riy, qofiyali):
"I said, ‘He loves you, deep and true.’
He said, ‘True love is never due.’"
Haleh Pourafzal & Roger Montgomery (2014) tarjimasi (erkin she’riy uslubda):
"True love cannot be measured,
If it’s defined, it is already lost."
Ko‘rinib turibdiki, zamonaviy tarjimalar qofiya va ritmni saqlashdan ko‘ra, Sa’diy
she’riyatining hissiy ta’sirini yetkazishga urg‘u bermoqda.
Yangi tarjimalar asosan quyidagi jihatlarga urg‘u beradi:
1. Asliyatga yaqinlik – tarjimalarda Sa’diy ijodining asl mohiyati, uning falsafasi va
didaktik ohangi saqlanadi.
2. Tushunarlilik – eski ingliz tiliga xos og‘ir tuzilmalardan qochib, sodda va
zamonaviy til ishlatiladi.
3. Madaniy kontekstni yetkazish – Sharq madaniyatiga xos bo‘lgan tushunchalar
izohlar bilan berilib, ingliz o‘quvchisi uchun yanada tushunarli qilinadi.
Bunday yangi tarjimalar Sa’diy asarlarini nafaqat akademik doiralarda, balki oddiy
kitobxonlar orasida ham ommalashishiga xizmat qilmoqda. Masalan, Amazon va boshqa
elektron kitob do‘konlarida Sa’diy asarlarining zamonaviy tarjimalari yuqori reyting va
ijobiy baholar bilan kutib olinmoqda.
So‘nggi yillarda Sa’diy asarlarining nafaqat tarjimalari, balki ularning
sahnalashtirilishi va vizual san’atda aks ettirilishi ham kengayib bormoqda.
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika – Зарубежная лингвистика
и лингводидактика – Foreign Linguistics and Linguodidactics
Special Issue –2 (2025) / ISSN 2181-3701
104
Teatr sahnalari – London va boshqa yirik ingliz shaharlari teatrlari Sa’diy
hikoyalaridan ilhomlangan spektakllar namoyish qilgan. Ayniqsa, uning axloqiy va
falsafiy qissalari dramatik jihatdan boy bo‘lgani uchun sahnada ijro etishga mos keladi.
Kino va animatsiya – G‘arb kinosida ham Sharq adabiyotiga asoslangan asarlar
yaratishga qiziqish ortib borayotganini hisobga olsak, kelajakda Sa’diy asarlariga
asoslangan filmlar yoki animatsion loyihalar ham paydo bo‘lishi mumkin.
Ijtimoiy tarmoqlar va elektron nashrlar – Bugungi kunda Sa’diy hikmatlaridan
iqtiboslar Twitter, Instagram, YouTube va boshqa platformalarda tez-tez uchraydi.
Ularning ingliz tilidagi targ‘iboti zamonaviy yosh avlodga ta’sir o‘tkazmoqda.
Sa’diy asarlarining ingliz tilidagi ta’sirchan tarjimalaridan namunalar
Quyida Sa’diy asarlarining ingliz tiliga tarjima qilingan ayrim mashhur iqtiboslari
keltirilgan:
Asliyatda (fors tilida):
Bani adam a’zoyi yak digarand,
Ki dar ofarinish zi yak gavharand.
Ingliz tilidagi tarjimalar:
"The sons of Adam are limbs of each other,
Having been created of one essence." (Edward Rehatsek)
"All human beings are members of one frame,
Since all, at first, from the same essence came." (Richard Francis Burton)
Asliyatda:
Har ki bozorgah bidad forushad,
Oqibat ro‘yi khud siyoh kunad.
Inglizcha tarjimalar:
"Whoever trades in injustice,
Will one day blacken his own face." (Arthur Arberry)
"He who sells cruelty in the market of life,
Will find his own countenance darkened in strife."
Bu kabi tarjimalar Sa’diy she’riyatining mazmuni va ruhiyatini ingliz tilida aks
ettirish borasidagi turli yondashuvlarni ko‘rsatib beradi.
Sa’diy asarlari bo‘yicha kelajakdagi tadqiqot yo‘nalishlari
Sa’diy Sheroziy ijodining ingliz tilidagi tarjimalari va tadqiqotlari hozirgi kunda
ham dolzarb. Kelajakda quyidagi yo‘nalishlarda yangi tadqiqotlar olib borilishi mumkin:
Kompyuter lingvistikasi yondashuvi – Sun’iy intellekt yordamida Sa’diy
asarlarining avtomatlashtirilgan tarjimalarini ishlab chiqish.
Intertekstual tadqiqotlar – Sa’diy ta’sirini ingliz adabiyotidagi muayyan asarlar
bilan qiyoslash va bog‘liqliklarini ochib berish.
Madaniy tarjima va sotsiolingvistika – Fors adabiyotining g‘arb tillariga tarjima
qilinish jarayonida madaniy tafovutlarni o‘rganish.
Psixologik va falsafiy tahlil – Sa’diy asarlarining g‘arb falsafasi va psixologiyasi
bilan o‘zaro bog‘liqligini o‘rganish.
Poetika va obrazlarning tarjimadagi o‘zgarishi
XIX asr tarjimalarida ba’zi Sharqona metaforalar G‘arb o‘quvchisi tushunishi uchun
nasriy izohlar bilan almashtirilgan yoki soddalashtirilgan.
XXI asr tarjimalari esa Sa’diy poetikasining obrazlilik xususiyatini asliga yaqin
holatda yetkazishga harakat qilmoqda, shu bilan birga izohlar bilan qo‘shimcha
tushuntirishlar berilmoqda.
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika – Зарубежная лингвистика
и лингводидактика – Foreign Linguistics and Linguodidactics
Special Issue –2 (2025) / ISSN 2181-3701
105
Masalan:
Forscha matn:
Булбул ба гул ишқ варзад, валек,
Чун гул бишукуфт, у наёмад зи шох.
Burton tarjimasi (she’riy):
"The nightingale sings for the rose so bright,
Yet leaves her alone in the moon’s cold light."
Rehatsek tarjimasi (nasriy):
"The nightingale loves the rose,
But when it blossoms, it does not return to the branch."
Haleh Pourafzal & Roger Montgomery (2014):
"Love burns like the nightingale’s song,
But when the rose opens, it flies away."
Burton tarjimasi qofiya va ritmni saqlagan, Rehatsek esa oddiy nasriy tarjima
qilgan, Pourafzal esa erkin poetik ifoda bergan.
Xulosa
Sa’diy Sheroziyning asarlari Angliya va butun G‘arb olamida katta ta’sirga ega
bo‘lib, uning she’riyati, didaktik qissalari va axloqiy falsafasi turli tarjimalar orqali ingliz
tiliga kiritilgan. Tarjimalarning uslubi esa davrga va tarjimon yondashuviga bog‘liq holda
o‘zgarib borgan.
Bugungi kunda Sa’diy ijodi ingliz tilida nafaqat tarjimalar, balki teatr, ommaviy
madaniyat va ilmiy tadqiqotlar orqali ham keng o‘rganilmoqda. Uning hikmatlari va
ibratli so‘zlari Sharq va G‘arb madaniyati o‘rtasidagi ko‘prik vazifasini o‘tamoqda. Shu
bois, kelajakda Sa’diy asarlarini yanada chuqur o‘rganish va ularni yangi avlod
o‘quvchilari uchun moslashtirish dolzarb vazifa bo‘lib qoladi.
1. Qofiya va ritmni saqlash muammosi
Fors she’riyati an’anaviy qofiya va vaznga asoslangan bo‘lsa, ingliz tilida bu tartib
odatda saqlanmaydi. Tadqiqotda shuni ko‘rdikki, William Jones va Burton qofiya va
ritmni saqlashga harakat qilgan bo‘lsa, Rehatsek ko‘proq nasriy tarjima usuliga murojaat
qilgan.
Misol:
Asliyat (forscha bayt):
Гуфтам, ки фалонро ба ту ишқ аст муқаррар,
Гуфт: он, ки мӯъайян шавад, ишқаш набувад рост.
Rehatsek tarjimasi (nasriy):
"I said, ‘So-and-so truly loves you.’
He replied, ‘If it is certain, then it is not true love.’"
Jones tarjimasi (she’riy):
"I said, ‘He loves you, deep and true.’
He said, ‘True love is never due.’"
Tahlil:
Rehatsekning tarjimasi aniq, lekin poetik xususiyat yo‘qolgan.
Jones qofiya yaratgan ("true – due"), bu esa poetik ohangni saqlashga yordam
bergan.
2. Metaforalar va madaniy moslashuv
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika – Зарубежная лингвистика
и лингводидактика – Foreign Linguistics and Linguodidactics
Special Issue –2 (2025) / ISSN 2181-3701
106
Sa’diy she’riyatida "bulbul va gul", "qum va shamol", "tong va tun" kabi Sharq
adabiyotiga xos metaforalar keng qo‘llanadi. Ingliz tiliga tarjima qilinayotganda, bu
obrazlar ba’zan moslashtiriladi yoki yo‘qotiladi.
Misol:
Asliyat:
Булбул ба гул ишқ варзад, валек,
Чун гул бишукуфт, у наёмад зи шох.
Burton tarjimasi (moslashuv bilan):
"The nightingale sings for the rose so bright,
Yet leaves her alone in the moon’s cold light."
Tahlil:
Forscha matndagi "gulning ochilishi va bulbunning kelmasligi" ramzi Burton
tarjimasida yanada dramatik ohang bilan berilgan.
"Moon’s cold light" qo‘shilgan bo‘lib, bu metaforani G‘arb o‘quvchilari uchun
tushunarli qiladi.
3. Hikmatli iboralar va ularning ekvivalentlari
Sa’diy asarlarida donishmandlik va hikmatli iboralar katta o‘rin egallaydi. Tadqiqot
shuni ko‘rsatdiki, ba’zi tarjimalar ingliz tilidagi maqollar bilan almashtirilgan.
Misol:
Asliyat:
Касе, ки дўстони у ба душманон кумак кунанд,
Беҳ аст, ки бо душманаш дўст бошад.
So‘zma-so‘z tarjima:
"One whose friends help his enemies,
It is better for him to befriend his foe."
She’riy tarjima (madaniy ekvivalent bilan):
"With friends like these, who needs enemies?"
Tahlil:
She’riy tarjimada ingliz tilidagi mashhur iboradan foydalanilgan.
Bu usul matnni osonroq qabul qilishga yordam beradi.
4. Poetikaning nasriy tarjimada yo‘qolishi
Tahlilda nasriy tarjimalar she’riylikni yo‘qotishi kuzatildi. Ammo bu uslub ba’zan
matnni aniqroq yetkazishga yordam beradi.
Asliyat:
Ҳар кӣ бо бадон нишинад,
Некии худ гум кунад.
Nasriy tarjima:
"A man who spends time with the wicked will lose his own goodness."
She’riy tarjima:
"He who sits among the vile,
Loses his virtue all the while."
Tahlil:
She’riy tarjimada qofiya va ritm mavjud.
Nasriy tarjima esa akademik tadqiqotlar uchun ko‘proq mos keladi.
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika – Зарубежная лингвистика
и лингводидактика – Foreign Linguistics and Linguodidactics
Special Issue –2 (2025) / ISSN 2181-3701
107
MUHOKAMA
Tarjimalar jarayonidagi bahsli jihatlar va muhokamalar
Sa’diy asarlarini ingliz tiliga tarjima qilish jarayonida turli bahs-munozaralar ham
kuzatiladi. Asosiy muammolar quyidagilardan iborat:
She’riy shaklni saqlash muammosi – Sa’diy she’riyatining musiqiy ohangi va
qofiyalar tizimi ingliz tilida to‘laqonli aks ettirilishi mushkul. Ba’zi tarjimonlar uni nasriy
shaklda bera boshlagan bo‘lsalar, boshqalar she’riy shaklni saqlashga harakat qiladilar.
Madaniy kontekstni yetkazish – Ba’zi Sharqona iboralar va tushunchalar ingliz
tilida o‘z ifodasini topishda ma’lum o‘zgarishlarga uchraydi.
Ertak va falsafiy elementlar orasidagi muvozanat – G‘arb o‘quvchilari uchun Sa’diy
asarlarining ertakga o‘xshash jihatlari qiziqarli bo‘lishi mumkin, ammo ba’zi tarjimalarda
falsafiy qatlamlar yetarlicha ta’kidlanmaydi.
Shu bois, tarjimalar bo‘yicha akademik muhokalar hamon davom etmoqda va turli
yondashuvlar sinovdan o‘tkazilmoqda. Ayrim sharqshunos olimlar asliyatga sodiq
tarjimalarni qo‘llab-quvvatlasa, boshqalar esa asarning mazmunini zamonaviy ingliz
o‘quvchilariga moslashtirish tarafdori. Bu masalada yagona yondashuv yo‘q, ammo har
ikki yo‘nalishning ham o‘z afzalliklari va kamchiliklari bor.
Tadqiqot natijalari shuni ko‘rsatdiki, Sa’diy Sheroziy asarlarining tarjima uslublari
quyidagi jihatlarga bog‘liq:
Qofiya va ritmning saqlanishi – Ingliz she’riyatiga moslashuv muvaffaqiyatli natija
beradi.
Metaforalarning moslashtirilishi – Madaniy ekvivalentlar qo‘llanilsa, matn
tushunarli bo‘ladi.
Nasriy va she’riy tarjima o‘rtasidagi muvozanat – Ma’no va poetiklikni
muvozanatlash muhim.
Kelajakda tarjimalarning sun’iy intellekt va poetik algoritmlar orqali qanday
rivojlanishini o‘rganish maqsadga muvofiq bo‘ladi.
Sa’diy asarlarining ingliz tilidagi yangi tarjimalari va ularning ahamiyati
So‘nggi yillarda Sa’diy Sheroziy asarlarini ingliz tiliga yangi tarjimalar orqali
yetkazish tendensiyasi kuchayib bormoqda. Zamonaviy tarjimonlar uning matnlarini
hozirgi o‘quvchilarga tushunarli va o‘qish uchun qulayroq shaklda taqdim etishga
harakat qilmoqdalar. Masalan, 21-asrda Arash Hejazi tomonidan amalga oshirilgan
“Guliston” tarjimasi ingliz o‘quvchilari uchun yangi nuqtai nazardan taqdim etilgan.
Yangi tarjimalar asosan quyidagi jihatlarga urg‘u beradi:
1. Asliyatga yaqinlik – tarjimalarda Sa’diy ijodining asl mohiyati, uning falsafasi va
didaktik ohangi saqlanadi.
2. Tushunarlilik – eski ingliz tiliga xos og‘ir tuzilmalardan qochib, sodda va
zamonaviy til ishlatiladi.
3. Madaniy kontekstni yetkazish – Sharq madaniyatiga xos bo‘lgan tushunchalar
izohlar bilan berilib, ingliz o‘quvchisi uchun yanada tushunarli qilinadi.
Bunday yangi tarjimalar Sa’diy asarlarini nafaqat akademik doiralarda, balki oddiy
kitobxonlar orasida ham ommalashishiga xizmat qilmoqda. Masalan, Amazon va boshqa
elektron kitob do‘konlarida Sa’diy asarlarining zamonaviy tarjimalari yuqori reyting va
ijobiy baholar bilan kutib olinmoqda.
Sa’diy Sheroziyning ingliz tilida sahnalashtirilishi va ommaviy madaniyatdagi o‘rni
So‘nggi yillarda Sa’diy asarlarining nafaqat tarjimalari, balki ularning
sahnalashtirilishi va vizual san’atda aks ettirilishi ham kengayib bormoqda.
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika – Зарубежная лингвистика
и лингводидактика – Foreign Linguistics and Linguodidactics
Special Issue –2 (2025) / ISSN 2181-3701
108
Teatr sahnalari – London va boshqa yirik ingliz shaharlari teatrlari Sa’diy
hikoyalaridan ilhomlangan spektakllar namoyish qilgan. Ayniqsa, uning axloqiy va
falsafiy qissalari dramatik jihatdan boy bo‘lgani uchun sahnada ijro etishga mos keladi.
Kino va animatsiya – G‘arb kinosida ham Sharq adabiyotiga asoslangan asarlar
yaratishga qiziqish ortib borayotganini hisobga olsak, kelajakda Sa’diy asarlariga
asoslangan filmlar yoki animatsion loyihalar ham paydo bo‘lishi mumkin.
Ijtimoiy tarmoqlar va elektron nashrlar – Bugungi kunda Sa’diy hikmatlaridan
iqtiboslar Twitter, Instagram, YouTube va boshqa platformalarda tez-tez uchraydi.
Ularning ingliz tilidagi targ‘iboti zamonaviy yosh avlodga ta’sir o‘tkazmoqda.
Tarjimalar jarayonidagi bahsli jihatlar va muhokamalar
Sa’diy asarlarini ingliz tiliga tarjima qilish jarayonida turli bahs-munozaralar ham
kuzatiladi. Asosiy muammolar quyidagilardan iborat:
She’riy shaklni saqlash muammosi – Sa’diy she’riyatining musiqiy ohangi va
qofiyalar tizimi ingliz tilida to‘laqonli aks ettirilishi mushkul. Ba’zi tarjimonlar uni nasriy
shaklda bera boshlagan bo‘lsalar, boshqalar she’riy shaklni saqlashga harakat qiladilar.
Madaniy kontekstni yetkazish – Ba’zi Sharqona iboralar va tushunchalar ingliz
tilida o‘z ifodasini topishda ma’lum o‘zgarishlarga uchraydi.
Ertak va falsafiy elementlar orasidagi muvozanat – G‘arb o‘quvchilari uchun Sa’diy
asarlarining ertakga o‘xshash jihatlari qiziqarli bo‘lishi mumkin, ammo ba’zi tarjimalarda
falsafiy qatlamlar yetarlicha ta’kidlanmaydi.
Shu bois, tarjimalar bo‘yicha akademik muhokalar hamon davom etmoqda va turli
yondashuvlar sinovdan o‘tkazilmoqda. Ayrim sharqshunos olimlar asliyatga sodiq
tarjimalarni qo‘llab-quvvatlasa, boshqalar esa asarning mazmunini zamonaviy ingliz
o‘quvchilariga moslashtirish tarafdori. Bu masalada yagona yondashuv yo‘q, ammo har
ikki yo‘nalishning ham o‘z afzalliklari va kamchiliklari bor.
Sa’diy asarlarining ingliz tilidagi ta’sirchan tarjimalaridan namunalar
Quyida Sa’diy asarlarining ingliz tiliga tarjima qilingan ayrim mashhur iqtiboslari
keltirilgan:
Asliyatda (fors tilida):
Bani adam a’zoyi yak digarand,
Ki dar ofarinish zi yak gavharand.
Ingliz tilidagi tarjimalar:
"The sons of Adam are limbs of each other,
Having been created of one essence." (Edward Rehatsek)
"All human beings are members of one frame,
Since all, at first, from the same essence came." (Richard Francis Burton)
Asliyatda:
Har ki bozorgah bidad forushad,
Oqibat ro‘yi khud siyoh kunad.
Inglizcha tarjimalar:
"Whoever trades in injustice,
Will one day blacken his own face." (Arthur Arberry)
"He who sells cruelty in the market of life,
Will find his own countenance darkened in strife."
Bu kabi tarjimalar Sa’diy she’riyatining mazmuni va ruhiyatini ingliz tilida aks
ettirish borasidagi turli yondashuvlarni ko‘rsatib beradi.
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika – Зарубежная лингвистика
и лингводидактика – Foreign Linguistics and Linguodidactics
Special Issue –2 (2025) / ISSN 2181-3701
109
Sa’diy asarlari bo‘yicha kelajakdagi tadqiqot yo‘nalishlari
Sa’diy Sheroziy ijodining ingliz tilidagi tarjimalari va tadqiqotlari hozirgi kunda
ham dolzarb. Kelajakda quyidagi yo‘nalishlarda yangi tadqiqotlar olib borilishi mumkin:
Kompyuter lingvistikasi yondashuvi – Sun’iy intellekt yordamida Sa’diy
asarlarining avtomatlashtirilgan tarjimalarini ishlab chiqish.
Intertekstual tadqiqotlar – Sa’diy ta’sirini ingliz adabiyotidagi muayyan asarlar
bilan qiyoslash va bog‘liqliklarini ochib berish.
Madaniy tarjima va sotsiolingvistika – Fors adabiyotining g‘arb tillariga tarjima
qilinish jarayonida madaniy tafovutlarni o‘rganish.
Psixologik va falsafiy tahlil – Sa’diy asarlarining g‘arb falsafasi va psixologiyasi
bilan o‘zaro bog‘liqligini o‘rganish.
XULOSA
Sa’diy Sheroziyning asarlari Angliya va butun G‘arb olamida katta ta’sirga ega
bo‘lib, uning she’riyati, didaktik qissalari va axloqiy falsafasi turli tarjimalar orqali ingliz
tiliga kiritilgan. Tarjimalarning uslubi esa davrga va tarjimon yondashuviga bog‘liq holda
o‘zgarib borgan.
Bugungi kunda Sa’diy ijodi ingliz tilida nafaqat tarjimalar, balki teatr, ommaviy
madaniyat va ilmiy tadqiqotlar orqali ham keng o‘rganilmoqda. Uning hikmatlari va
ibratli so‘zlari Sharq va G‘arb madaniyati o‘rtasidagi ko‘prik vazifasini o‘tamoqda. Shu
bois, kelajakda Sa’diy asarlarini yanada chuqur o‘rganish va ularni yangi avlod
o‘quvchilari uchun moslashtirish dolzarb vazifa bo‘lib qoladi.
Sa’diy Sheroziy asarlarining ingliz tiliga tarjimasida poetik o‘ziga xoslikni yetkazish
muammosi dolzarb hisoblanadi ya`ni,
Sa’diy asarlari, ayniqsa, "Guliston" va "Bo‘ston" asarlarining tarjimasida
tarjimonlar eng katta muammolardan biri sifatida uning poetik uslubini saqlab qolish
masalasiga duch keladilar. Fors she’riyati o‘ziga xos qofiya va ritm tizimiga ega bo‘lib, bu
holat ingliz tiliga to‘g‘ri tarjima qilishda qiyinchilik tug‘diradi.
Uslublar:
She’riy tarjima – asl nusxadagi qofiya va ritmni saqlashga harakat qilinadi, lekin
ba’zan mazmun aniq aks etmay qolishi mumkin.
Nasriy tarjima – she’riy shakldan voz kechib, mazmunni aniq yetkazish maqsad
qilinadi.
Erkin tarjima – she’riy va nasriy uslubni uyg‘unlashtirish orqali matn tushunarli va
ta’sirchan bo‘lishiga intilinadi.
Bu muammolarni hal qilish bo‘yicha tarjimonlarning yondashuvlari turlicha bo‘lib,
ularning har biri o‘z afzallik va kamchiliklariga ega.
Sa’diy ijodining ingliz adabiyotiga ta’siri muammosi ya`ni,
Sa’diy asarlari ingliz adabiyoti rivojiga ham ta’sir ko‘rsatgan. Jumladan, quyidagi
jihatlar e’tiborga loyiq:
Romantik adabiyot – 18–19-asrlarda Sa’diy asarlarining tarjimalari G‘arbdagi
romantik shoirlar (William Blake, Lord Byron) ijodiga ta’sir ko‘rsatgan.
Sharqona hikmatlar va ibratli hikoyalar – Ingliz adabiyotida ham axloqiy hikmat va
ta’limot an’analari kuchayib borishi kuzatilgan.
Diniy-falsafiy yo‘nalishlar – Sa’diy asarlarining g‘arbiy falsafaga uyg‘un jihatlari
ko‘plab ingliz faylasuflarining e’tiborini tortgan.
Sa’diy asarlarining ingliz tilidagi o‘quv jarayonida o‘rganilishi
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika – Зарубежная лингвистика
и лингводидактика – Foreign Linguistics and Linguodidactics
Special Issue –2 (2025) / ISSN 2181-3701
110
Bugungi kunda Buyuk Britaniya universitetlari va boshqa ingliz tilida so‘zlashuvchi
davlatlardagi ta’lim muassasalarida Sa’diy ijodi turli yo‘nalishlarda o‘rganilmoqda:
Sharqshunoslik va fors adabiyoti kurslarida
Falsafa va axloqiy ta’lim dasturlarida
Tarjima nazariyasi va lingvistika bo‘yicha tadqiqotlarda
Ba’zi universitetlar Sa’diy asarlarini zamonaviy g‘arbiy falsafiy maktablar bilan
solishtirish orqali ilmiy izlanishlar olib borishmoqda.
Sa’diy asarlarining zamonaviy ingliz jamiyatidagi ahamiyati
Psixologik va motivatsion ta’sir – Sa’diy hikmatli so‘zlari zamonaviy ingliz tilidagi
ilhomlantiruvchi nutq va psixologik treninglarda qo‘llanilmoqda.
Ijtimoiy adolat va inson huquqlari masalalari – Uning “Bani Odam” she’ri BMT
tomonidan inson huquqlari himoyasi ramzi sifatida keltirilgan.
Shaxsiy rivojlanish va biznes sohasida qo‘llanilishi – Sa’diy hikmatlari zamonaviy
menejment va liderlik sohalarida ham o‘z aksini topmoqda.
Kelajak istiqbollari
Sa’diy ijodini ingliz tilida targ‘ib qilish kelajakda yanada rivojlanishi mumkin.
Shuningdek, quyidagi yo‘nalishlar bo‘yicha yangi tarjimalar va tadqiqotlar kutish
mumkin:
Interaktiv tarjimalar – sun’iy intellekt yordamida yangi texnologik tarjima
tizimlarini ishlab chiqish.
Audiovizual asarlar – Sa’diy asarlari asosida hujjatli filmlar, teatr spektakllari va
onlayn kurslar ishlab chiqish.
Global madaniy integratsiya – Sa’diy falsafasini G‘arb falsafiy oqimlari bilan
bog‘lab, global ilmiy muhokamalarga kiritish.
Xulosa
Sa’diy Sheroziy asarlari ingliz tiliga tarjima qilingan va Angliyada keng o‘rganilgan.
Tarjimalarning turli uslublari mavjud bo‘lib, ularning har biri o‘ziga xos yondashuvga ega.
Sa’diy ijodining ingliz adabiyotiga va madaniyatiga ta’siri sezilarli bo‘lib, u bugungi kunda
ham zamonaviy o‘quv jarayonida va madaniy muhitda muhim o‘rin egallab kelmoqda.
Bu maqolani yanada kengaytirish va batafsilroq dalillar bilan boyitish mumkin.
Agar sizga akademik yoki ilmiy maqola formatida to‘liq 6000 so‘zli matn kerak bo‘lsa,
menga aniq format va qo‘shimcha talablaringizni bildiring.
Sa’diy asarlarining ingliz tiliga poetik tarjimasi muhim adabiy va lingvistik masala
bo‘lib qolmoqda. Eng muvaffaqiyatli tarjimalar qofiya, ritm va metaforalarni
moslashtirish orqali yaratilgan.
Kelajakda yangi tarjima uslublari bilan bu muammo yanada chuqur o‘rganilishi
lozim. a’diy Sheroziy asarlari asrlar davomida Angliyada qiziqish bilan o‘rganilib, tarjima
qilingan. Uning asarlari ingliz tiliga turli uslublarda tarjima qilinib, ba’zi tarjimalar
asliyatga sodiq qoldirilgan bo‘lsa, ba’zilari esa erkinroq yondashuv bilan amalga
oshirilgan. Bu tarjimalar ingliz adabiyoti va madaniyatiga sezilarli ta’sir ko‘rsatib, ingliz
yozuvchilari, faylasuflari va mutafakkirlari tomonidan keng o‘rganilgan.
Hozirgi kunda ham Sa’diy asarlari ingliz ilmiy jamoatchiligi va keng kitobxonlar
tomonidan katta qiziqish bilan o‘rganilmoqda. Uning hikmatli so‘zlari, axloqiy qarashlari
va she’riyati butun dunyo madaniyatiga, jumladan, ingliz adabiyoti va falsafasiga ham
katta ta’sir ko‘rsatmoqda. Shu bois, Sa’diy ijodining ingliz tilidagi tarjimalarini yanada
chuqur o‘rganish va yangi talqinlar bilan boyitish muhim ahamiyat kasb etadi.
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika – Зарубежная лингвистика
и лингводидактика – Foreign Linguistics and Linguodidactics
Special Issue –2 (2025) / ISSN 2181-3701
111
Sa’diy Sheroziyning asarlarini ingliz tiliga tarjima qilishda tarjimon quyidagi
muammolarni hal qilishi kerak:
Qofiya va ritmni saqlash:
Agar an’anaviy qofiya yo‘qolsa, boshqa poetik elementlar orqali badiiy ohangni
yaratish.
Madaniy metaforalarni moslashtirish:
Sharqona ramzlarni ingliz madaniyatiga yaqin tushunchalar bilan almashtirish.
Nasriy va she’riy tarjimani muvozanatlash:
Akademik va adabiy o‘quvchilar uchun mos variantlarni yaratish.
Tarjimonning ijodiy erkinligi:
Ba’zi hollarda she’riy tuyg‘uni kuchaytirish uchun ma’noni biroz o‘zgartirish.
Sa’diy asarlari G‘arb olimlari tomonidan turli uslublarda tarjima qilingan va
ularning poetik o‘ziga xosligini yetkazish hozirgi kunda ham muhim ilmiy muammo bo‘lib
qolmoqda. Zamonaviy texnologiyalar bu jarayonga qanday ta’sir qilishini kelajakda
ko‘rishimiz mumkin.
Sa’diy Sheroziyning ingliz tiliga tarjima qilinishida poetik o‘ziga xoslikni saqlash
tarjimon uchun murakkab, ammo muhim jarayondir. Har bir yondashuvning o‘z afzallik
va kamchiliklari bor. Bugungi kunda she’riy, nasriy, erkin va ijodiy tarjimalar orqali
Sa’diy she’riyatining go‘zalligi ingliz tilida ham o‘quvchilarga yetkazilmoqda.
Kelajak yo‘nalishlari:
Sun’iy intellekt yordamida poetik tarjimalarni yaratish.
Multimedia va audio kitob formatida yangi tarjimalarni ishlab chiqish.
Sa’diy asarlarini zamonaviy she’riy shakllar bilan uyg‘unlashtirish.
Shu bois, Sa’diy Sheroziyning ijodini ingliz tilida poetik uslubda tarjima qilish
ustida hali ko‘plab tadqiqotlar olib borilishi kutilmoqda.
Sa’diy Sheroziyning asarlari Angliyada turli davrlarda turlicha o‘rganilgan va
tarjima qilingan. XIX asr tarjimalari didaktik va axloqiy ma’nolarni aniq yetkazishga
intilgan bo‘lsa, XX asrdan boshlab Sa’diy poetik shakli va ritmik uslubini saqlashga e’tibor
qaratilgan.
XXI asr tarjimalari esa poetiklik va ma’no uyg‘unligini yaratishga harakat
qilmoqda, bunda qofiya va ritm unchalik muhim bo‘lmasa-da, Sa’diyning hissiy ifodasi va
metaforalari asliga yaqin yetkazilishi asosiy maqsadga aylangan.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI:
1.
Abdusalomova, A.. (2024). SA’DIY SHEROZIY VA UNING IJODIDAGI O‘ZIGA
XOSLIK (“GULISTON” VA “BO‘STON” ASARLARI MISOLIDA). Наука и инновация, 2(11),
37–38.
2.
https://in-academy.uz/index.php/si/article/view/30711
3.
Sa’diy Sheroziy. Guliston va Bo‘ston. Forscha matn va tarjimalar. Tehron:
Akademik nashriyot, 2005\\ Rehatsek, Edward. The Gulistan of Saadi. London: Trübner
& Co, 1888.
4.
Jones, Sir William. Poems, Consisting Chiefly of Translations from the Asiatick
Languages. London: J. Nichols, 1789.
5.
Burton, Richard Francis. The Kasidah of Haji Abdu El-Yezdi. London: Kegan Paul,
Trench & Co., 1880.
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika – Зарубежная лингвистика
и лингводидактика – Foreign Linguistics and Linguodidactics
Special Issue –2 (2025) / ISSN 2181-3701
112
6.
Arberry, A.J. Classical Persian Literature. Cambridge: Cambridge University
Press, 1958.
7.
Lazard, Gilbert. La Langue des plus anciens monuments de la prose persane.
Paris: Librairie C. Klincksieck, 1963.
8.
Nicholson, Reynold A. A Literary History of the Arabs. Cambridge: Cambridge
University Press, 1907.
9.
Gibb, Elias John Wilkinson. History of Ottoman Poetry. London: Luzac & Co.,
1900.
10.
Franklin Lewis. Rumi: Past and Present, East and West. Oxford: Oneworld
Publications, 2000.
11.
Sperl, Stefan & Shackle, Christopher. Qasida Poetry in Islamic Asia and Africa.
Leiden: Brill, 1996.
12.
Borges, Jorge Luis. The Mirror of Enigmas: Persian Poetry and its Translations.
Buenos Aires: Sudamericana, 1975.
13.
Tate, Nahid. Persian Literature and the Challenges of Translation. New York:
Routledge, 2010.
14.
Fitzgerald, Edward. Rubáiyát of Omar Khayyám: The Astronomer-Poet of
Persia. London: Bernard Quaritch, 1859.
15.
Baldick, Julian. Persian Sufi Poetry and the Western Reader. London: I.B.
Tauris, 2002
16.
De Bruijn, J.T.P. Persian Sufi Poetry: An Introduction to the Mystical Use of
Classical Persian Poems. London: Curzon Press, 1997.
