О проблемах стандартного немецкого языка (На примере Австрии).

ВАК
inLibrary
Google Scholar
Выпуск:
Отрасль знаний
CC BY f
46-48
64
11
Поделиться
Примов, Б. (2016). О проблемах стандартного немецкого языка (На примере Австрии). Иностранная филология: язык, литература, образование, 1(1 (58), 46–48. извлечено от https://inlibrary.uz/index.php/foreign_philology/article/view/144
Баходир Примов, Самаркандский государственный институт иностранных языков

доцент

Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Аннотация

В статье анализируются специфические особенности и различие немецкого языка ФРГ и Австрии с точки зрения современного стандартного немецкого языка.

Похожие статьи


background image

Хорижий филология.  

№1, 2016 йил

 

 

46 

 

СТАНДАРТ НЕМИС ТИЛИ БИЛАН БОҒЛИҚ МУАММОЛАР ҲАҚИДА 

(АВСТРИЯ МИСОЛИДА) 

 

Примов Баҳодир Ярашович, 

Самарқанд давлат чет тиллар институти доценти 

 

Калит  сўзлар: 

луғат  таркиби,  грамматик  категориялар,  синтактик,  морфологик 

белгилар, мазмун, таҳлил. 

 

Ўзбекистонда  немис  тили  инглиз 

тилидан  кейин  кўп  ўрганиладиган  чет 
тили  ҳисобланади.  Мактабда,  академик 
лицей  ва  касб-ҳунар  коллежлари  ҳамда 
олий  таълимда  ҳам  биз  асосан  адабий 
(стандарт)  немис  тилини  ўрганамиз 
(Hochdeutsch, 

deutsche 

Standartsprache, 

Bundesdeutsch). Аммо немис тили Австрия, 
Швецария,  Люксембург,  Личтенстейн 
каби  давлатларда  ҳам  давлат  тили 
ҳисобланади.  Бундан  ташқари  Италия, 
Франция, 

Голландия 

ва 

бошқа 

давлатларнинг  баъзи  ҳудудларида  ҳам 
немис  тилида  сўзлашилади.  Ҳамма 
давлатларда  ҳам  стандарт  немис  тили 
қўлланиладими  деган  саволга  Австрия 
мисолида жавоб беришга ҳаракат қиламиз.  
 

Австрия  немис  тилида  сўзлашувчи 

давлатлар  ўртасида  Германиядан  кейин 
иккинчи  ўринда  туради  (Аҳолиси:  8,5 
миллион).  Аҳолининг  98  фоизи  учун 
немис  тили  она  тили  ҳисобланади. 
Ҳозирги кунда замонавий тилшуносликда 
Австрия  немис  тили 

(österreichisches 

Deutsch)

,  Германия  немис  тили 

(deutsches 

Deutsch  ѐки  Bundesdeutsch)

  ва  Швецария 

немис  тили 

(schweizerisches  Deutsch)

 

терминлари ҳам қўлланилмоқда.  
 

Бизга маълумки, немис тили турли 

диалектларга бой тил. Жумладан, Австрия 
аҳолиси 

ҳам 

турли 

диалектларда 

сўзлашишади. 

Ворарлберг 

ўлкасида 

алеманлар  диалекти  ва  бошқа  жойларда 
кўпинча  ўрта  ва  жанубий  Бавария 
диалектида гаплашилади. Шу билан бирга 
Австрияда 

бошқа 

тилларда 

ҳам 

сўзлашилади  ва  улар  ҳам  мактабда 
ўқитилади. 

Юқорида 

таъкидланган 

давлатда  немис  тилида  сўзлашилса-да, 
улар ўзларининг диалектларида ва мавжуд 
сўзларнинг  ўзларига  хос  вариантларини 
ишлатишга  ҳаракат  қилишади.  Шунинг 
учун  сиз  австрияликдан 

“Sprechen  Sie 

Deutsch?”

  (Немисча  гаплашасизми?)-  деб 

сўрасангиз 

у 

“Nein, 

ich 

spreche 

Österreichisch”

 

(Йўқ,  мен  австрияча 

сўзлашаман),- деб жавоб беради. Австрия 
немис  тили  Германиядаги  немис  тилига 
нисбатан ўзининг стандарт вариантларига 
эга, масалан: 

 

Deutsch (Немис тили) 

Österreichisch (Австрия немис тили) 

Anstoß 

Ankick 

Aprikose 

Marille 

Kartoffel 

Erdapfel 

Krankenhaus 

Spital 

Lätzchen 

Batterl 

Ohrfeige 

Watsche 

Pausenbrit 

Jause 

Schlagsahne 

Schlagobers 

Tschüss 

Servus 

Zwetschgenmarmelade 

Powidl 

 


background image

Хорижий филология.  

№1, 2016 йил

 

 

47 

 

Шунингдек,  ўзига хос иборалар  (z. 

B. 

die  Krot  schlücken  müssen

),  бошқача 

грамматик қоидалар, талаффуз (жумладан, 
фонология  ва  интонация)  да  ўз  аксини 
топган.  Австрия  немис  тилига  Бавария 
диалектининг  таъсири  катта.  Шунинг 
учун  Австрияда  баъзи  ундошлар  ва  ҳарф 
бирикмалари  бошқача  ишлатилади: 

“п”

 

ўрнига 

“б”,  “т” 

ўрнига 

“д”,

  баъзида  эса 

ҳудудга  қараб 

“к”

  ўрнига 

“г”,  –иг

 

қўшимчаси  ҳам  кўп  ҳолларда  Австрия 
немис тилида бошқача талаффуз этилади, 
масалан: 

König

 ўрнига 

König, fertig

 ўрнига 

fertich.

  Баъзи  сўзларда  эса  тескариси: 

немис  тилида  ―

Tag”

  сўзи 

“Tach

‖деб 

талаффуз  қилинса,  Австрияда  ―

Tag”

  деб 

талаффуз  қилинади.  Яна  бир  нарсани 

таъкидлаш  жоизки,  Австрия  славян 
давлатлари  билан  қўшни  бўлганлиги 
сабабли,  уларнинг  немис  тилига  славян 
сўзлари ҳам кириб келган, масалан: 

Jause 

славян  тилида 

juz

̌

ina;

  ―Mittagessen‖-> 

Abendessen, Brotzeit (Bayern), Kren

 (славян 

тилидан  ўзлаштирилган,  Баварияда  ҳам 

Kren

 

сўзи 

ишлатилади), 

нем. 

“Zwetschgenmarmelade”

  (повидло)  ўрнига 

“Powidl”

 (славян тилидан) ишлатилади. 

 

Австрияда 

7000 

атрофида 

автриялизмлар  мавжуд  бўлиб,  буларни 
махсус  сўз  бойлиги  қаторига  қўшиш 
мумкин.  Ушбу  сўзлар  баъзан  жанубий 
ўлкаларда  сўзлашиладиган  немис  тилида 
ҳам учраши мумкин (Бавария, Швецария): 

 
 

angreifen  -> нафақат ҳужум қилиш, балким, аста тегиш маъносида,  anfassen 
Ansuchen-> -> Gesuch 
Auf (der) Nacht -> am Abend 
sich ausrasten (жумладан, Баварияда ҳам) -> ausruhen 
Bankomat -> Geldautomat 
Bankomat-Karte -> EC-Karte (Maestro-Karte) 
Bartwisch -> Handbezen, - feger 
Benützer, benützen (Бавария билан Швецария ҳам) ->  Benutzer, benutzen 
Bursche -> 

männliche jugendlicher zwischen 14 und 18. 

Chrisstag ->   Weinachtsfeiertag 
Depp (Баварияда ҳам) -> Trottel, Idiot, Dummkopf 
Erlagschein 

-> Zahlschein, Überweisung 

Faschiertes (ҳудудига қараб Баварияда ҳам) -> Hackfleisch 
Feber (маълум ҳудудларда) -> Februar 
Gebäck -> Brötchen 
Gewand -> 

Kleider, Kleidung 

Grüß Gott  (Бавария  вa  Вуттенбургда ҳам)  ->  кун вақтига қараб, Guten Morgen, Guten 
Tag (Картенда ҳам), Guten Abend 
Heuriger  (айниқса,  жанубий  Австрия  ва  Венада)  ->  Gaststube,  in  der  der  heurige  Wein 
und Brote mit Beilagen ausgegeben werden 
Jänner (Бавариядa ҳам) 

 -> Januar 

Jurnaldienst  -> Bereitsschftsdienst 
Jus ->   Jura (Rechtswissenschaften) 
Kasten (Швецариядa ham) -> 

 Schrank 

Nationalrat 

->  Bezeichnung für das Parlament (Parlament), Швецариядa ҳам 

Sacker (Sack) -> Tüte 
Schale, Haferl -> Tasse 

 

Баъзи  иборалар  фақат  Австрияда 

қўлланилади: 

es  geht  sich  aus  ->  es  ist 

ausreichend  Zeit  oder  Platz  für  etwas 
vorhanden 

(Вақт  ѐки  жой  учун  ҳамма 


background image

Хорижий филология.  

№1, 2016 йил

 

 

48 

 

нарса  мавжуд).  Ушбу  ибора  Германияда 
қўлланганида  уни  ҳеч  ким  тушунмаган 
бўларди. Ёки Австрия ва Баварияда „

etwas 

um 5 Euro kaufen“

, Германияда эса 

„etwas 

für 5 Euro kaufen“

 (бирор нарсани 5 еврога 

сотиб  олиш).  Демак,  ҳатто  предлогларни 
қўллашда  ҳам  аниқ  фарқ  борлиги  аѐн 
бўлмоқда. Чунки „

um

― предлоги Германия 

атрофида, кўпинча вақтни белгилаш  учун 
ишлатилади,  масалан:  Wir  treffen  uns  um 
16:00  Уҳр  –  Биз  соат  16.00да  учрашамиз. 

„Für“

 предлоги ―учун‖ маъносини беради. 

Автрияда эса ―

um

‖ предлоги ― 

эвазига, -ga

‖ 

маъноларини англатади. 
 

Ўтган 

замон 

формаларининг 

қўлланишида  ҳам  фарқлар  борлигини 
таъкидлашимиз  мумкин.  Стандарт  немис 
тилида  перфект  формасида 

“sitzen“,

 

“stehen”,  “liegen”

  феъллари 

“haben”

 

ѐрдамчи  феъллари  ѐрдамида  ясалса, 
Австрия,  Швецария  немис  тилларида 
ушбу феълларнинг перфект формаси 

“sein”

 

ѐрдамчи  феъли  ѐрдамида  ясалади.  Оғзаки 
нутқда 

Германия 

немис 

тилидаги 

имперфект  замон  формаси 

“Ich  ging”

  

(Мен  кетдим), 

“Ich  sah”

  (Мен  кўрдим) 

каби  замон  формалари    Австрия, 

Швецария 

немис 

тилларида 

қўлланилмайди. Унинг ўрнига одатда ―

Ich 

bin 

gegangen”, 

“Ich  habe  gesehen”

 

формалари қўлланилади.  
 

Германия 

ва 

Австрия 

немис 

тилларидаги отларнинг род категориясида 
ҳам фарқ борлигини кузатишимиз мумкин. 
Масалан: 

дас  Жогурт  ва  дас  Кекс,

 

стандарт немис тилида эса 

дер Жогурт ва 

дер Кекс. 

 

2006  йилдан  бошлаб  Германияда 

янги  ѐзув  қоидаларига  асосланган  ѐзув 
жорий этилди. Ушбу янги ѐзув қоидалари 
ҳали  Германиянинг  ўзида  ҳам  тўлиқ 
жорий  этилмаган.  Айниқса,  ѐши  катта 
авлод вакиллари учун бу ѐзувдаги янгилик 
қийинчилик  туғдирмоқда.  Австрия  ва 
бошқа 

немис 

тилида 

сўзлашадиган 

давлатларда  янги  қоидаларга  асосланган 
немис  ѐзувини  жорий  этиш  учун  ҳали 
анча вақт талаб қилиниши табиий. Демак, 
немис  тилида  сўзлашувчи  давлатларда 
бир  хил  қоидаларга  амал  қиладиган 
стандарт  немис  тили  жорий  этилмаган  ва 
тилшунос олимлар олдида ҳали бу борада 
анча ишлар мавжудлиги аѐн бўлмоқда. 

Адабиѐтлар 

1.

 

Langenscheidts  Großwörterbuch.  Deutsch-Russisch  in  2  Bänden.-  Berlin-München-Wien- 

Zürich- New York, 2001. 

2.

 

Wahrig Deutsches Wöretrbuch.- Gütersloh/München, 2000. 

3.

 

Примов  Б.  Немис  тилида  амалга  оширилаѐтган  янги  ѐзув  қоидалари  билан  боғлиқ 

айрим муаммолар ҳақида. Тил системаси ва ҳозирги замон лингводидактикаси // Республика  
илмий-амалий анжумани материаллари.- Самарқанд: СамДЧТИ, 2011. 

Интернет 

1. 

www.deutsche-grammatik.de

 

2. 

www.duden.de

 

3. 

www.das-

oesterreichische

-deutsch.at/reserve.html  

4

www.ostarrichi.org/forum--

Grammatik

+in+

Österreich

.html?forumid

...   

 

Примов  Б.  О  проблемах  стандартного  немецкого  языка  (На  примере  Австрии).

В 

статье  анализируются  специфические  особенности  и  различие  немецкого  языка  ФРГ  и 
Австрии с точки зрения современного стандартного немецкого языка. 

 

 

Primov  B.  Problems  about  standard  German  language

 

In  the  article  the  usage 

differences of modern standard German language in Germany and Austria are analyzed. 

 

 

Библиографические ссылки

Langenscheidts GroBworterbuch. Deutsch-Russisch in 2 Banden.- Berlin-Miinchen-Wien-Ziirich- New York, 2001.

Wahrig Deutsches Woretrbuch.- Giitersloh/Munchen, 2000.

Примов Б. Немис тилида амалга оширилаётган янги ёзув коидалари билан боглик айрим муаммолар хакида. Тил системаси ва хозирги замой лингводидактикаси И Республика илмий-амалий анжумани материаллари,- Самарканд: СамДЧТИ, 2011.

Интернет

www.deutsche-grammatik.de

www.duden.de

www.das-oesterreichische-deutsch.at/reserve.html

www.ostarrichi.org/forum—Grammatik+in+Osterreich.html?forumid...

inLibrary — это научная электронная библиотека inConference - научно-практические конференции inScience - Журнал Общество и инновации UACD - Антикоррупционный дайджест Узбекистана UZDA - Ассоциации стоматологов Узбекистана АСТ - Архитектура, строительство, транспорт Open Journal System - Престиж вашего журнала в международных базах данных inDesigner - Разработка сайта - создание сайтов под ключ в веб студии Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil - ilmiy elektron jurnali yuridik va jismoniy shaxslarning in-Academy - Innovative Academy RSC MENC LEGIS - Адвокатское бюро SPORT-SCIENCE - Актуальные проблемы спортивной науки GLOTEC - Внедрение цифровых технологий в организации MuviPoisk - Смотрите фильмы онлайн, большая коллекция, новинки кинопроката Megatorg - Доска объявлений Megatorg.net: сайт бесплатных частных объявлений Skinormil - Космецевтика активного действия Pils - Мультибрендовый онлайн шоп METAMED - Фармацевтическая компания с полным спектром услуг Dexaflu - от симптомов гриппа и простуды SMARTY - Увеличение продаж вашей компании ELECARS - Электромобили в Ташкенте, Узбекистане CHINA MOTORS - Купи автомобиль своей мечты! PROKAT24 - Прокат и аренда строительных инструментов