199
ЧЕКИШ ИНСОНИЯТ ҲАЁТИГА ХАВФ СОЛУВЧИ ГЛОБАЛ МУАММО
Тураев Ж
., 609-
гурух
, II -
Педиатрия факультети
Илмий раҳбар
:
т.ф.д
.,
доцент Маматова Н.М
.
ТошПТИ
,
УАШ терапия
,
клиник фармакология кафедраси
Долзарблиги
:
Инсоният
«
Чекиш эпидемияси»га
XX
асрнинг иккинчи ярмида дуч келди
.
Бугунги кунда тиббий-ижтимоий
,
педагогик ва ҳуқуқий характердаги бу долзарб муаммо
,
кечиктириб бўлмайдиган қарор қабул килишни талаб этади
.
Ҳозирги тезкор замонда
,
гиёҳвандлик
,
алкоголизм
,
гиподинамия
,
семизлик ва бир қанча иллатлар қаторида чекиш ҳам тараққиёт
(цивилизация
)
касаллиги деб ном олган
.
Мақсад ва вазифалар
:
Ушбу глобал муаммонинг олдини олиш ва унга қарши курашни
янада кучайтириш
,
аҳоли саломатлигини сақлаш ва мустаҳкамлашга қаратилади
.
Жаҳон соғлиқни
сақлаш ташкилоти берган маълумотига кўра
,
ер юзида ҳар йили тамаки чекиш туфайли
ривожланадиган касалликлар оқибатида олти миллион одам оламдан ўтади
,
агар тамаки чекиш
суръатлари шу тарзда ўсиб борса
,
унда
2030
йилга келиб бир йилда аҳолининг ўлими ўн миллионга
етиш эҳтимоли бор
.
Айнан тамаки чекиш билан боғлиқ ўлим ҳолати ривожланган ғарб
мамлакатлари ва ривожланаётган бошқа мамлакатларда ҳам бир хилда қайд этилади
,
бироқ
ривожланиб келаётган мамлакатларда тамаки чекиш билан боғлиқ касалликларнинг сони ва ўлим
кўрсаткичлари кескин ортиб бормоқда
.
Материал ва услублар
:
Жаҳон банкининг маълумотига кўра
, 2030
йилга келиб
,
кам ва ўрта
даромадли мамлакатларда
35
ёшдан
69
ёшгача бўлган ҳар ўн кишидан еттинчисининг ўлими айнан
тамаки чекиш туфайли содир бўлади
.
Дунёда
30
ёшдан катта эркакларнинг бешинчиси
,
аёлларнинг
йигирманчиси тамаки чекиш туфайли вафот этган
. 2000
йилда
4,8
миллион одам тамаки чекиш
оқибатида ривожланган юрак қон-томир касалликлари
,
сурункали обструктив бронхит
,
ўпка
саратони каби хасталиклар туфайли оламдан ўтган
.
Ер юзида
1,8
миллиард одам чекувчи
ҳисобланади
,
бу ҳолат шундай тезликда ўсиб борса
, 2025
йилга келиб
,
чекувчиларнинг сони
2
миллиарддан ошади
.
Ҳар
6,5
секундда битта одам айнан тамаки чекиш туфайли оламдан ўтади
.
Чекиш хам алкогол сингари юзлаб касалликларни чакирувчи ва кучайтирувчи кенг қамровли
характердаги мойиллик омили хисобланади
.
Натижалар ва ва муҳокама
:
Тиббиёт сохасидаги олиб борилган таҳлиллар натижасига
асосланиб
,
қайд этиш мумкинки кашандалар чекмайдиганларга нисбатан юрак ишемик
касалликлари
(
ЮИК
),
миокард инфаркти
,
ошқозон яра ва хавфли ўсма касалликларига кўп
чалинади
.
Чекиш
-
сурункали бронхит
,
обструктив бронхит хасталикларини ривожланишига туртки
берувчи омил бўлиб хизмат қилади
.
Тамаки чекиш
49-50%
ҳолатда сурункали бронхит
(
СБ
)
ривожланишининг асосий сабаби сифатида қайд этилган
.
Тамаки чекадиган аёлларда сут безлари
ва эндометрия ўсмалари авж олиб боради
.
Чунки
,
чекиш эстероген гормонларнинг
самарадорлигини ўзгартириб
,
унинг гормонал хусусиятини сусайтиради ва генотипик таъсирини
оширади
.
Тамаки ва нос чекувчи беморларда сурункали гастритнинг клиник кечиши ўзига хос
хусусиятга эга бўлиб
,
ошқозоннинг секретор
,
морфологик ва бошқа функциялари кескин ўзгаради
.
Сурункали гастритга чалинган чекувчиларда оғриқ ва диспептик синдром зўрайган бўлиб
,
гастритнинг гипертрофик
,
эрозив ва атрофик турлари учрайди
.
Кашандалар
13
марта кўп юрак
ишемик касаллиги
(
ЮИК
), 12
марта кўп миокард инфаркти билан оғрийди
.
Хулоса
:
1.
Аҳоли саломатлигини сақлашда чекиш муаммосининг олдини олишда ва унга
қарши кураш шифокорларнинг муҳим вазифаларидан бири ҳисобланади
.
2.
Чекишга қарши қонуний дастурларнинг ижроси сифатида энг аввало шифокорларнинг ўзи
соғлом ҳаёт тарзи юритиши билан барчага ибрат бўлиши лозим
.
Адабиётлар рўйхати
:
1.
Шойимова
,
Шохиста
,
Кахрамон Хаитов
, and
Акмал Рахматуллаев
. "
Философское медицинское
образование–важный фактор развития здорового человеческого капитала в обновляемом
Узбекистане
."
Актуальные проблемы обучения социально-гуманитарных наук в медицинском
образовании
1.1 (2023): 456-466.
2.
Агзамова
,
Махмуда Набиевна
,
Абдугофур Шукурович Абдумажидов
, and
Жавлонбек
200
Субхоналиевич Абдуллаев
. "
Эндоскопическое исследование при прикрытых перфорациях
гастродуоденальных язв
."
Молодой ученый
22 (2017): 409-411.