ILM FAN YANGILIKLARI KONFERENSIYASI
IYUL
ANDIJON,2025
62
KIMYO FANINI O’QITISHDA O’YINGA ASOSLANGAN INTERAKTIV
SIMULYATORLARNING SAMARADORLIGI
J.M.Sharopov
Islom Karimov nomidagi Toshkent Davlat Texnika Universiteti tayanch doktoranti
Annotatsiya:
Kimyo fanini o’qitishda o’yinga asoslangan interaktiv simulyatorlar talabalar
bilimlarini mustahkamlashda va qiziqarli tarzda o’rgatishda samarali usul hisoblanadi. Ushbu
simulyatorlar orqali o’qituvchilar murakkab kimyoviy konseptsiyalarni oson tarzda
tushuntirishlari, talabalar motivatsiyasini oshirishda va ularning mustaqil o’rganish
qobiliyatlarini rivojlantirishda qo’llashlari mumkin. O’yinga asoslangan metodikalar talabalarni
interaktiv va amaliy o’rganish jarayoniga jalb qilib, ta’lim samaradorligini oshiradi va
bilimlarni real hayotdagi muammolarni hal qilish uchun qo’llash imkoniyatini beradi.Bu
platformalar orqali universistetda amaliy mashg’ulotlarni hamda labaratoriya mashg’ulotlarini
qiziqarli tarzda olib borish mumkin,o’z navbatida o’rta maktab o’qituvchilari ham darslarda
foydalanishlari yaxshi samara beradi.
Kalit so’zlar:
Kimyo ta'limi, interaktiv simulyatorlar, o’yinga asoslangan o’qitish, ta’lim
samaradorligi, virtual laboratoriya, talabalar motivatsiyasi, kimyoviy kontseptsiyalar.
O'yinga asoslangan interaktiv simulyatorlar kimyo fanini o'qitishda samarali usul bo'lib,
o'quvchilarning bilim olish jarayonini yengillashtiradi, ularning qiziqishini oshiradi va
murakkab konseptsiyalarni tushunishini yaxshilaydi. Ushbu texnologiyalar tajribalarni xavfsiz
va qiziqarli tarzda o'tkazishga imkon berib, o'rganish samaradorligini sezilarli darajada oshiradi
(Hu, Si, & Wang, 2018), (Okrepka, 2020). Kimyo fanini o'qitishda kompyuter simulyatsiyalari
an'anaviy o'qitish usullari bilan taqqoslaganda o'quvchilarni yanada yaxshi bilim olishini
taminlaydi. Bu usullar murakkab kimyoviy konseptsiyalarni tushunishga yordam beradi va
o'qitish jarayonida sezilarli darajada yaxshilanishlarga olib keladi (Plass et al., 2012).
Birinchi platforma, ChemCollective, talabalar uchun virtual laboratoriyada kimyoviy
tajribalarni o'tkazish imkoniyatini taqdim etadi. Ushbu platforma orqali talabalar konsentratsiya,
kimyoviy muvozanat va undan tashqari ko’plab mavzularni o'rganib, turli kimyoviy
muammolarni hal qilishlari mumkin. ChemCollective haqiqiy laboratoriya tajribalarini
simulyatsiya qilish orqali talabalar bilimlarini mustahkamlashga yordam beradi.
Ikkinchi platforma, Molecules 3D, talabalarga molekulalarning uch o'lchamli modellarini
yaratish va ularni tahlil qilish imkoniyatini beradi. Bu platforma orqali talabalar atomlar va
molekulalar o'rtasidagi bog'lanishlarni, shuningdek, molekulyar strukturalarni tushunib olishadi.
Molecules 3D talabalarga molekulalarning tuzilishini interaktiv va qiziqarli tarzda o'rganish
imkonini beradi.
Kahoot! platformasi esa kimyo bo'yicha savol-javob o'yinlarini tashkil qilish va talabalar bilan
baham ko'rish imkoniyatini taqdim etadi. O'qituvchilar ushbu platforma orqali qiziqarli
topshiriq va o’yinlar tashkil va talabalar bilimlarini sinovdan o'tkazishlari mumkin. Bu esa
talabalar motivatsiyasini oshirib, bilimlarni oshirishga yordam beradi.
ILM FAN YANGILIKLARI KONFERENSIYASI
IYUL
ANDIJON,2025
63
1-rasm: Kahoot! va Phet simulyator platformalari
Bundan tashqari, Phet Interactive Simulations platformasi kimyo bo'yicha turli mavzular
bo'yicha interaktiv simulyatsiyalarni taklif etadi. Ushbu platforma yordamida talabalar
kimyoviy jarayonlarni vizual tarzda kuzatishlari va tushunishlari mumkin. Phet interaktiv
simulyatsiyalari talabalarga turli kimyoviy kontseptsiyalarni oddiy va aniq tarzda o'rganish
uchun qulaylik yaratadi (Okrepka, 2020).
Labster platformasi esa virtual laboratoriya tajribalarini o’z ichiga oladi. Bu orqali talabalar
turli kimyoviy tajribalarni o'tkazishlari mumkin. Ushbu platforma o'qituvchilarga o'z darslarida
virtual laboratoriya tajribalarini qo'llash imkonini beradi. Labster orqali talabalar murakkab
laboratoriya jarayonlarini xavfsiz va samarali sharoitda o'rganishlari mumkin.
2-rasm: Labster va Alchemy simulyator platformalari
Oxirgi platforma, Alchemy, talabalar uchun kimyoviy elementlarni birlashtirish va yangi
moddalar yaratish jarayonini o'rganishga qaratilgan o'yin hisoblanadi. Ushbu o'yin ilmiy
asoslarga tayangan bo'lib, talabalar kreativ va mantiqiy fikrlash qobiliyatlarini rivojlantiradi.
Alchemy yordamida talabalar yaratish va sintez qilish jarayonlarini qiziqarli va oson tushunarli
tarzda o'rganish imkoniga ega bo'lishadi.
Yuqorida keltirilgan interaktiv o'yin platformalari kimyo fanini interaktiv va qiziqarli tarzda
o'rganishni ta'minlab, talabalarning bilim va ko'nikmalarini rivojlantirishga katta yordam beradi.
Bu platformalar ta'lim jarayonini samarali tashkil qilishda, ayniqsa, zamonaviy ta'lim muhitida,
katta ahamiyatga ega.
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati:
1.
Wenfeng Hu et al. "Chemistry Experiment Simulation based on Game Engine." 2018
IEEE/ACIS 17th International Conference on Computer and Information Science (ICIS) (2018):
776-780.
https://doi.org/10.1109/ICIS.2018.8466392
.
2.
J. Plass et al. "Research Article Investigating the Effectiveness of Computer Simulations
for Chemistry Learning." (2012).
ILM FAN YANGILIKLARI KONFERENSIYASI
IYUL
ANDIJON,2025
64
3.
Chattavut Peechapol et al. "Investigating the Effect of Virtual Laboratory Simulation in
Chemistry on Learning Achievement, Self-Efficacy, and Learning Experience." Int. J. Emerg.
Technol. Learn., 16 (2021).
https://doi.org/10.3991/ijet.v16i20.23561
.
4.
Okrepka, Halyna. "Using of PhET–Interactive Simulation in Teaching of General
Chemistry to Pharmaceutical Students in Higher Education Establishment." 2020, pp. 192-205.
