BMT TASHKIL ETILISHINING TARIXIY ASOSLARI VA BUGUNGI KUNDAGI ROLI

Аннотация

This article analyzes the historical foundations of the establishment of the United Nations (UN), the global political and economic conditions that led to its emergence in the mid-20th century, as well as the organization's current role on the international stage. The UN's contribution to maintaining peace, protecting human rights, and addressing global challenges is evaluated on a scienti

Тип источника: Журналы
Годы охвата с 2023
inLibrary
Google Scholar
Выпуск:

Скачивания

Данные скачивания пока недоступны.
Поделиться
Meliboyeva Odinaxon Bahodirxon qizi. (2025). BMT TASHKIL ETILISHINING TARIXIY ASOSLARI VA BUGUNGI KUNDAGI ROLI. Международный журнал научных исследователей, 12(1), 278–281. извлечено от https://inlibrary.uz/index.php/ijsr/article/view/130453
0
Цитаты
Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Аннотация

This article analyzes the historical foundations of the establishment of the United Nations (UN), the global political and economic conditions that led to its emergence in the mid-20th century, as well as the organization's current role on the international stage. The UN's contribution to maintaining peace, protecting human rights, and addressing global challenges is evaluated on a scienti


background image

INTERNATIONAL JOURNAL OF SCIENTIFIC RESEARCHERS

ISSN: 3030-332X Impact factor: 8,293

Volume 12, issue 1, June 2025

https://wordlyknowledge.uz/index.php/IJSR

worldly knowledge

Index:

google scholar, research gate, research bib, zenodo, open aire.

https://scholar.google.com/scholar?hl=ru&as_sdt=0%2C5&q=wosjournals.com&btnG

https://www.researchgate.net/profile/Worldly-Knowledge

https://journalseeker.researchbib.com/view/issn/3030-332X

278

BMT TASHKIL ETILISHINING TARIXIY ASOSLARI VA BUGUNGI

KUNDAGI ROLI

Meliboyeva Odinaxon Bahodirxon qizi

Tarix fani o'qituvchisi

Abstract:

This article analyzes the historical foundations of the establishment of the United

Nations (UN), the global political and economic conditions that led to its emergence in the mid-

20th century, as well as the organization's current role on the international stage. The UN's

contribution to maintaining peace, protecting human rights, and addressing global challenges is

evaluated on a scienti

Keywords:

United Nations, historical foundations, international organization, security, peace,

global challenges, human rights.

Annotatsiya:

Ushbu maqolada Birlashgan Millatlar Tashkiloti (BMT)ning tashkil etilishining

tarixiy asoslari, uning XX asr o‘rtalarida paydo bo‘lishiga olib kelgan global siyosiy-iqtisodiy

shart-sharoitlar hamda tashkilotning bugungi kundagi xalqaro maydondagi roli tahlil qilinadi.

BMTning tinchlikni saqlashdagi, inson huquqlarini himoya qilishdagi, hamda global

muammolarni hal etishdagi o‘rni ilmiy asosda baholanadi.

Kalit so‘zlar:

BMT, tarixiy asoslar, xalqaro tashkilot, xavfsizlik, tinchlik, global muammolar,

inson huquqlari.
1. Kirish
XX asr insoniyat tarixida eng muhim burilishlardan biri – global miqyosdagi urushlar va

ularning oqibatlariga qarshi xalqaro miqyosda tashkil etilgan Birlashgan Millatlar

Tashkilotining tuzilishidir. BMT xalqaro tinchlik va xavfsizlikni saqlash, millatlararo

hamkorlikni rivojlantirish, inson huquqlari va asosiy erkinliklarni ta’minlash maqsadida 1945-

yil tashkil etilgan. Ushbu maqolada tashkilotning tarixiy shakllanish sabablari, asosiy

maqsadlari va bugungi kundagi faoliyati tahlil qilinadi.
2. Tarixiy asoslar va shakllanish jarayoni
2.1. Ikkinchi Jahon urushi natijalari
Ikkinchi Jahon urushi insoniyat tarixidagi eng vayronkor mojaro bo‘lib, 60 milliondan ortiq

insonning hayotiga zomin bo‘ldi. Urush oqibatida xalqaro xavfsizlik tizimi izdan chiqdi va

yangi global tashkilotga ehtiyoj tug‘ildi.
2.2. Millatlar Ligasi tajribasi
1919-yilda Versal shartnomasi asosida tashkil etilgan Millatlar Ligasi o‘zining asosiy vazifasini

– urushlarning oldini olishni bajara olmadi. Bu tajriba kelajakda samaraliroq va kuchliroq

xalqaro tashkilotni zarur etgan edi.


background image

INTERNATIONAL JOURNAL OF SCIENTIFIC RESEARCHERS

ISSN: 3030-332X Impact factor: 8,293

Volume 12, issue 1, June 2025

https://wordlyknowledge.uz/index.php/IJSR

worldly knowledge

Index:

google scholar, research gate, research bib, zenodo, open aire.

https://scholar.google.com/scholar?hl=ru&as_sdt=0%2C5&q=wosjournals.com&btnG

https://www.researchgate.net/profile/Worldly-Knowledge

https://journalseeker.researchbib.com/view/issn/3030-332X

279

2.3. BMTning tashkil etilishi
1941-yil avgustida AQSH Prezidenti Franklin Ruzvelt va Buyuk Britaniya Bosh vaziri Uinston

Cherchill tomonidan imzolangan Atlantika Xartiyasi xalqaro hamkorlikning yangi bosqichini

belgiladi. 1945-yil 26-iyunda San-Fransisko shahrida 50 ta davlat vakillari tomonidan BMT

Nizomi imzolandi va shu bilan BMT rasmiy ravishda tashkil topdi.
3. BMTning asosiy maqsadlari va tamoyillari
BMT Nizomining 1-moddasiga ko‘ra, tashkilot quyidagi maqsadlarni ko‘zlaydi:
- Xalqaro tinchlik va xavfsizlikni ta’minlash;

- Xalqlar o‘rtasida do‘stona munosabatlarni rivojlantirish;

- Ijtimoiy-iqtisodiy va gumanitar sohalarda xalqaro hamkorlikni kengaytirish;

- Inson huquqlari va asosiy erkinliklarni himoya qilish.
BMT faoliyati besh asosiy tamoyilga asoslanadi: suverenitet, tenglik, nizolarni tinch yo‘l bilan

hal qilish, kuch ishlatmaslik, ichki ishlar aralashmaslik.
4. BMTning tuzilmasi va asosiy organlari
BMT murakkab tuzilishga ega bo‘lib, u olti asosiy organ orqali ishlaydi:
4.1. Bosh Assambleya
Barcha a’zo davlatlar ishtirok etadigan umumiy majlis bo‘lib, xalqaro masalalar bo‘yicha

tavsiyalar beradi.
4.2. Xavfsizlik Kengashi
15 a’zodan iborat bo‘lib, ulardan 5 tasi doimiy a’zo (AQSH, Rossiya, Xitoy, Buyuk Britaniya,

Fransiya) va veto huquqiga ega. Tinchlik va xavfsizlik masalalarini hal qiladi.
4.3. Iqtisodiy va Ijtimoiy Kengash

Ijtimoiy rivojlanish, sog‘liqni saqlash, madaniyat, ta’lim va inson huquqlari masalalari bilan

shug‘ullanadi.
4.4. Xalqaro Sud
Haqiqiy xalqaro nizolarni hal qiluvchi yuridik organ bo‘lib, Gollandiyaning Gaaga shahrida

joylashgan.


background image

INTERNATIONAL JOURNAL OF SCIENTIFIC RESEARCHERS

ISSN: 3030-332X Impact factor: 8,293

Volume 12, issue 1, June 2025

https://wordlyknowledge.uz/index.php/IJSR

worldly knowledge

Index:

google scholar, research gate, research bib, zenodo, open aire.

https://scholar.google.com/scholar?hl=ru&as_sdt=0%2C5&q=wosjournals.com&btnG

https://www.researchgate.net/profile/Worldly-Knowledge

https://journalseeker.researchbib.com/view/issn/3030-332X

280

4.5. Bosh kotib va Kotibiyat
BMTning kundalik faoliyatini muvofiqlashtiruvchi ijro organi hisoblanadi. Hozirda Bosh kotib

lavozimini Antonio Guterrish egallab turibdi (2025-yil holatiga ko‘ra).
5. BMTning bugungi kundagi roli
5.1. Tinchlikni saqlash missiyalari
BMT 70 dan ortiq tinchlikparvarlik missiyalarini o‘tkazgan. Masalan, Sudan, Kipr, Kongo, va

yaqinda Ukraina atrofidagi vaziyatda diplomatik faoliyat olib borilmoqda.
5.2. Global muammolar bilan kurash
- Iqlim o‘zgarishi: Parij kelishuvi (2015) doirasida BMT global ekologik muammolarga qarshi

birlashishga da’vat etmoqda.
- Pandemiyalar: COVID-19 pandemiyasi davrida Jahon sog‘liqni saqlash tashkiloti (BMT

organi) muhim rol o‘ynadi.
- Oziq-ovqat xavfsizligi va qashshoqlik: FAO, WFP, UNDP kabi BMT agentliklari orqali

yordam ko‘rsatilmoqda.
5.3. Tanqidlar va islohot ehtiyoji
BMT ayniqsa Xavfsizlik Kengashining tuzilishi, veto huquqi va samaradorligi bo‘yicha tanqid

ostida turadi. Katta davlatlar manfaatlariga xizmat qilish ehtimoli, ayrim hollarda passivlik —

islohotlar zaruratini oshirmoqda.
6. Xulosa
BMT — XX asrning eng yirik xalqaro tashkiloti bo‘lib, u urushlar, ixtiloflar va global

muammolar qarshisida insoniyat birdamligining namunasi sifatida shakllangan. Bugungi kunda

BMTning roli tobora murakkablashib bormoqda: ekologik xavflar, texnologik notenglik,

pandemiyalar va harbiy mojarolar fonida uning samaradorligini oshirish dolzarbdir. Shu sababli

BMTning isloh qilinishi va zamonaviy muammolarga javob bera oladigan tizimga aylanishi

zarur.

Foydalanilgan adabiyotlar:

1. United Nations. (1945). Charter of the United Nations and Statute of the International Court

of Justice. https://www.un.org/en/about-us/un-charter
2. Mazower, M. (2009). No Enchanted Palace: The End of Empire and the Ideological Origins

of the United Nations. Princeton University Press.
3. Kennedy, P. (2006). The Parliament of Man: The Past, Present, and Future of the United

Nations. Vintage.
4. Roberts, A., & Kingsbury, B. (Eds.). (1993). United Nations, Divided World: The UN's

Roles in International Relations (2nd ed.). Oxford University Press.


background image

INTERNATIONAL JOURNAL OF SCIENTIFIC RESEARCHERS

ISSN: 3030-332X Impact factor: 8,293

Volume 12, issue 1, June 2025

https://wordlyknowledge.uz/index.php/IJSR

worldly knowledge

Index:

google scholar, research gate, research bib, zenodo, open aire.

https://scholar.google.com/scholar?hl=ru&as_sdt=0%2C5&q=wosjournals.com&btnG

https://www.researchgate.net/profile/Worldly-Knowledge

https://journalseeker.researchbib.com/view/issn/3030-332X

281

5. Weiss, T. G., & Daws, S. (Eds.). (2007). The Oxford Handbook on the United Nations.

Oxford University Press.
6.

United

Nations

Peacekeeping.

(n.d.).

Past

peacekeeping

operations.

https://peacekeeping.un.org/en/past-peacekeeping-operations
7. UNDP. (2023). Annual Report 2022. United Nations Development Programme.

https://www.undp.org/publications
8. United Nations Framework Convention on Climate Change (UNFCCC). (2015). The Paris

Agreement. https://unfccc.int/process-and-meetings/the-paris-agreement/the-paris-agreement
9. World Health Organization. (2021). Responding to COVID-19: WHO’s role in the global

pandemic. https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019
10. Bosco, D. (2009). Five to Rule Them All: The UN Security Council and the Making of the

Modern World. Oxford University Press.
11. Baylis, J., Smith, S., & Owens, P. (2017). The Globalization of World Politics: An

Introduction to International Relations (7th ed.). Oxford University Press

Библиографические ссылки

United Nations. (1945). Charter of the United Nations and Statute of the International Court of Justice. https://www.un.org/en/about-us/un-charter

Mazower, M. (2009). No Enchanted Palace: The End of Empire and the Ideological Origins of the United Nations. Princeton University Press.

Kennedy, P. (2006). The Parliament of Man: The Past, Present, and Future of the United Nations. Vintage.

Roberts, A., & Kingsbury, B. (Eds.). (1993). United Nations, Divided World: The UN's Roles in International Relations (2nd ed.). Oxford University Press.

Weiss, T. G., & Daws, S. (Eds.). (2007). The Oxford Handbook on the United Nations. Oxford University Press.

United Nations Peacekeeping. (n.d.). Past peacekeeping operations. https://peacekeeping.un.org/en/past-peacekeeping-operations

UNDP. (2023). Annual Report 2022. United Nations Development Programme. https://www.undp.org/publications

United Nations Framework Convention on Climate Change (UNFCCC). (2015). The Paris Agreement. https://unfccc.int/process-and-meetings/the-paris-agreement/the-paris-agreement

World Health Organization. (2021). Responding to COVID-19: WHO’s role in the global pandemic. https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019

Bosco, D. (2009). Five to Rule Them All: The UN Security Council and the Making of the Modern World. Oxford University Press.

Baylis, J., Smith, S., & Owens, P. (2017). The Globalization of World Politics: An Introduction to International Relations (7th ed.). Oxford University Press