Тадбиркорлик кўникмаларини ривожлантиришда инновацион ёндашувлар

inLibrary
Google Scholar
doi
 
Выпуск:
Отрасль знаний
  • Педагогические инновации, управление профессиональным образованием и педагогикапереподготовка и повышение квалификации, институт инновационного развития профессионального образования
CC BY f
192-197
51
21
Поделиться
Абдурахманова, Н. (2022). Тадбиркорлик кўникмаларини ривожлантиришда инновацион ёндашувлар. Научные исследования и инновации в индустрии 4.0., 1(1), 192–197. https://doi.org/10.47689/4.v1i1.3545
Нигора Абдурахманова, Педагогические инновации, управление профессиональным образованием и педагогикапереподготовка и повышение квалификации, институт инновационного развития профессионального образования

главный специалист отдела

Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Аннотация

Ушбу мақолада муаллиф тадбиркорлик, тадбиркорлик фаолиятига тайёрлашда замонавий ёндашувлар, бизнес-симуляция дастури, Россияда фуқароларнинг тадбиркорлик фаолияти қўллаб-қувватлашга мўлжалланган тадбиркорларга таълим беришнинг тизими, Швеция, АҚШ ва Япония давлатларида тадбиркорлик таълими ҳақида сўз юритади.

Похожие статьи


background image

Научные исследования

и инновации в индустрии 4.0

I-

Республиканская научно

-

техническая конференция

(Ташкент,

13-15

марта

2022

года)

192

ТАДБИРКОРЛИК

КЎНИКМАЛАРИНИ

РИВОЖЛАНТИРИШДА

ИННОВАЦИОН

ЁНДАШУВЛАР

Нигора Абдурахманова,

Педагогик инновациялар, касб-ҳунар таълими бошқарув ҳамда педагог

кадрларни қайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш

институти Профессионал таълимни инновацион ривожлантириш

бошқармаси бош мутахассиси

Эл. манзил: abduraxmanova.nk@mail.ru

Аннотация:

Ушбу

мақолада

муаллиф

тадбиркорлик,

тадбиркорлик фаолиятига тайёрлашда замонавий ёндашувлар,

бизнес-симуляция дастури, Россияда фуқароларнинг тадбиркорлик

фаолияти қўллаб-қувватлашга мўлжалланган тадбиркорларга

таълим беришнинг тизими, Швеция, АҚШ ва Япония давлатларида

тадбиркорлик таълими ҳақида сўз юритади.

Калит сўзлар: тадбиркор, бизнес-симуляция, тадбиркорлик

таълими,

кўникма,

тадбиркорлик

кўникмаси,

тадбиркорлик

кўникмасини шакллантириш, ёшлар тадбиркорлиги, амалий тренинг,

ахборот-коммуникацион технологиялар, виртуаллаштириш.

Ўзбекистон Республикасида амалга оширилаётган ислоҳотлар

аҳолининг барча қатламлари ҳаётига ижобий таъсир кўрсатмоқда

:

тадбиркорлар

ўз бизнесини ривожлантириш учун янги имкониятларга эга

бўлмоқда, фермер хўжаликлари, кластерлар етиштирилган ҳосилнинг

эгасига айланмоқда.

Ўзбекистон ҳукумати томонидан республика тараққиётида, аҳоли

фаровонлигини юксалтиришда ҳал

қилувчи

рол ўйнайдиган тадбиркорлар

ва мулкдорлар ҳуқуқлари ҳар томонлама қўллаб

-

қувватланмоқда.

Ўзбекистон

Республикаси Президентининг 2022

-

йил 28

-

январдаги

“2022–2026-

йилларга мўлжалланган Янги Ўзбекистоннинг тараққиёт

стратегияси” тўғрисидаги

ПФ

–60-

сон Фармонига асосан, 2026

-

йилга

қадар аҳоли бандлигини таъминлаш, ёшлар ва ишсиз фуқароларни

давлат ҳисобидан талаб қилинадиган касбларга ўқитиш, оилавий

тадбиркорликни ривожлантириш, аҳолининг ижтимоий ҳимояга муҳтож

қатламини

манзилли қўллаб

-

қувватлаш орқали камбағалликни

2 баробарга қисқартириш режалаштирилган.

Бугунги кунда дунёнинг кўплаб мамлакатларида тадбиркорлик

кўникмаларини шакллантиришда “Бизнес симуляция (Business

simulation)” дастурларидан фойдаланилади. Бизнес симуляция

(Business

simulation) –

инглиз

тилидан олинган бўлиб, моделлаштириш деган


background image

Научные исследования

и инновации в индустрии 4.0

I-

Республиканская научно

-

техническая конференция

(Ташкент,

13-15

марта

2022

года)

193

маънони англатади. У кадрлар салоҳиятини

баҳолаш ва

ривожлантиришнинг замонавий технологияларини, реал бизнес

жараёнларини моделлаштиришга асосланган, сунъий шароитларда

иштирокчиларга бошқарувнинг мураккаб муаммоларини ҳал қилишда

тажриба орттиришга имкон берадиган дастур ҳисобланади. Бизнесни

симуляция қилиш

маълум

бир

компаниянинг воқеликларига яқин

бўлган

бизнес ўйинидир. Кўпгина мутахассислар бизнесни симуляция

қилишни

келажак учун тренинг

деб аташади. Ўйин шартлари воситачи

(раҳбар) томонидан

синов

ва хатолар туфайли иштирокчилар

муаммонинг энг мақбул

ечимини

топиши,

келажакда амалиётда

қўлланилиши мумкин бўлган

кўникма ва тажрибага эга бўлишини

ҳисобга олган ҳолда ишлаб чиқилади. Иштирокчилар тажриба

тўплайдилар, муҳокама қиладилар, хулосалар чиқарадилар ва

умумлаштирадилар,

олган билим ва кўникмаларини

амалий

фаолиятларида

қандай

қўллашни

тушунадилар.

Тарихдан

маълумки,

Хитойда

милоддан аввалги 3000 йилда

ҳарбий

машғулотлар

учун

махсус

симуляция

ўйини

ишлатилган.

Ушбу

симулятор

шахматга

ўхшарди.

Ғарбий

дунёда

ҳарбий

ўқув

ўйинлари

ХIХ аср ўрталарида харитада немис ҳарбий тактик машқларидан келиб

чиққан (Фариа ва Дикинсон). Бундан ташқари Фариа ва Дикинсон

Иккинчи Жаҳон урушидан олдин Японияда турли хил уруш ўйинлари

ишлатилганлигини, Британия ва Америкаликлар улардан жанговар

стратегиясини синаш учун фойдаланганликларини таъкидлайдилар.

Ўқув

воситаси

сифатида

бизнес

симуляцияси

ўтган

асрнинг

90-

йиллари

бошларида

СЕЛЕМИ(SELEMI)

швед компаниясида

ишлаб

чиқилган. Ғарбда у тезда машҳурликка эришди ва бизнес юритиш учун

кадрлар

тайёрлаш

билан

шуғулланадиган

ўқув юртлари дастурларида

ва кўплаб компанияларнинг корпоратив тренингларида қатнаша

бошлади. Ўйин Россияда 2000

-

йилларнинг бошларида пайдо бўлган

,

корпоратив машғулотлар доирасида хорижий компанияларнинг ҳудудий

бўлинмалари

ундан

фойдаланишни

бошлаган.

90-

йилларнинг охирида ғарб компаниялари орасида корпоратив

етакчиликни ривожлантириш дастурларини кенгайтириш учун бизнес

симуляцияларини яратиш

ва созлаш кенг тарқалган. Ишбилармонлик

ўйинлари, кўпинча, стратегияларни ишлаб чиқиш ва ишбилармонликни

ривожлантиришга

қаратилган.

Бундай

бизнес

симуляцияси

иштирокчиларга қарорлар қабул қилишда ўзларининг қобилиятлари ва

ваколатларини

синаб

кўриш,

хато

қилиш

,

тузатиш

ва

тегишли

хулосалар

чиқариш

имконини

беради.

Дикинсон

ва Фарианинг

таъкидлашларича, ҳозирги пайтда АҚШда

250 дан

ортиқ

бизнес

ўйинлари

қўлланилмоқда

,

уларда

1900 дан ортиқ

коллежларда

900

0 га

яқин

ўқитувчилар иштирокида бизнес

бўйича ўқув

дастурлари мавжуд.


background image

Научные исследования

и инновации в индустрии 4.0

I-

Республиканская научно

-

техническая конференция

(Ташкент,

13-15

марта

2022

года)

194

Ўқув

воситаси

сифатида

бизнес

симуляцияси

ўтган

асрнинг 90

-

йиллари

бошларида

СЕЛЕМИ(SELEMI)

швед компаниясида

ишлаб

чиқилган. Ғарбда у тезда машҳурликка эришди ва бизнес юритиш учун

кадрлар

тайёрлаш

билан

шуғулланадиган

ўқув юртлари дастурларида

ва

кўплаб компанияларнинг корпоратив тренингларида қатнаша

бошлади. Ўйин Россияда 2000

-

йилларнинг бошларида пайдо бўлган,

корпоратив машғулотлар доирасида хорижий компанияларнинг ҳудудий

бўлинмалари

ундан

фойдаланишни

бошлаган.

Бугунги кунда

Россияда фуқароларнинг тадбиркорлик фаолиятига

ундаш ҳамда тадбиркорларнинг амалга ошираётган фаолиятларида

истаган натижаларга эришишда қўллаб

-

қувватлашга мўлжалланган

тадбиркорларга таълим беришнинг кўп босқичли тизими шаклланган.

Тадбиркорлик доимий равишда

касбий тайёргарлик кўриш ва қайта

тайёрлашга муҳтожлигини ҳисобга олган ҳолда, тадбиркорлик билан

амалий шуғулланиш жараёнида давлат ва ўқув муассасалари томонидан

нафақат касбий билимларни, балки керакли ахборот, маркетинг,

маслаҳат, илмий мадад олиш ҳам лозим.

Шундай қилиб, тадбиркорларнинг касбий тайёргарлиги фуқароларга

тадбиркорлик билан шуғуллланишга ундашни, тадбиркорлик ахборот

-

маслаҳат хизмати билан амалга оширилишини ўз ичига олган бир қатор

асосий таркибий қисмлардан иборат бўлиши керак.

Россия тадбиркорлиги ривожланишидаги

мувофаққият иқтисодиёт,

менежмент, молия соҳаларида давлат таълим стандартларини амалга

ошириш самарадорлигига ҳамда касбий таълим дастурларига боғлиқ.

Тадбиркорликка ўргатиш учун таълим муассасалар, ҳудудий ўқув

-

ишбилармон марказлар, бизнес учун кадрлар

тайёрлаш дастурларини

ишлаб чиқувчи ва амалга оширувчи турли структуралар тизимини ишга

солиш

муҳимдир.

Бугунги кунда Швецияда таълимнинг турли босқичларида ушбу ўзига

хос ижтимоий

маданият феноменининг интеграциясини аниқловчи

таълимда

тадбиркорлик ривожланишининг

Давлат стратегияси амалга

оширилмоқда.

Таълим бўйича Швеция Миллий агентлиги томонидан

ишлаб чиқилган ушбу стратегияда глобаллашган дунёда аҳолининг

бандлигини ошириш ва Швеция иқтисодий потенциали ва

рақобатдошлигинини мустаҳкамлаш ва

ривожланишда тадбиркорликнинг

инновацион таркиби муҳим аҳамиятга эгалиги қайд этилган.

Тадбиркорликка позитив тарзда ундашга қаратилган таълим, ёшларга

ўзларини ишларини очиш учун қизиқиш ва малака орттиришга, ёшлар

тадбиркорлиги ва бизнесда инновацион ғояларнинг

ривожланишига ёрдам

бериши мумкин.

Таълим соҳасидаги тадбиркорликнинг ривожланиши

тўғрисидаги

тақдим қилинган қонуннинг фаолиятда

қўлланиши

асосида ҳукумат

барча таълим тизимига тадбиркорликни

яҳлит ҳолатда киритиш нияти


background image

Научные исследования

и инновации в индустрии 4.0

I-

Республиканская научно

-

техническая конференция

(Ташкент,

13-15

марта

2022

года)

195

ҳақида

эълон қилди. Ҳозирги кунда

таълим соҳасида

кенг кўламдаги

ислоҳотлар амалга оширилмоқда. Ҳукумат

мактабларда ва олий таълим

муассасаларида тадбиркорликни ривожлантиришни қўллаб

-

қувватлаш

ташаббуслари

бўйича

қарорлар

қабул қилди. Ҳукумат томонидан

қўйилган

масалалардан келиб чиқиб, Таълим бўйича Швеция Миллий

агентлиги фаолиятнинг қуйидаги устувор йўналишлари белгиланди:

Тадбиркорликка ўргатиш бўйича барча мавжуд бўлган дастурлар

ва лойиҳаларни кўриб чиқиш, амалий фаолиятдаги самарадорлигини

баҳолаш;

Тадбиркорлик соҳасидаги ўқитувчилар малакасини ошириш ва

уларни тадбиркорлик компонентлар билан бойитилган янги дастурларга

ўқитиш;

Ўқув юртлари билан бизнес

-

структуралари орасида ҳамкорлик

тизимини тузиш.

Ёшлар тадбиркорлигини ташкил этиш учун маблағ билан

таъминлаш тизимини ташкил этиш;

Тадбиркорлик бўйича ўргатувчи технологиялар ва дастурларни

ишлаб чиқиш масалаларида лойиҳа

сиёсатини амалга ошириш.

АҚШ учун “Карьера учун таълим” дастури етакчи ҳисобланади.

Ушбу дастур умумтаълим мактабида ўқув курсларини мажмуалик

тамойили бўйича ташкил этишни назарда тутади. “Карьера учун таълим”

дастури асосида

корхона ва

муассасаларнинг

замонавий

ходимларига

керак бўлган

касбий билим, кўникма, малака ва шахсий сифатларининг

босқичма

-

босқич шаклланиши ётади.

Ишлашнинг янги шароитларига ўрганиш малакалари ва билимларни

мустақил

эгаллаш

кўникмаларини

шакллантирувчи

педагогик

технологияларни биринчи ўринга қўйилади. Junior Achievement lnc.

Нотижорат корпорацияси томонидан

АҚШ ўқувчиларининг тадбиркорлик

тайёргарлиги дастури ишлаб чиқилган

ва амалга оширилмоқда ва унинг

мақсади ёшларни эркин бизнесга ўргатишдир. Ушбу корпорация ишида

миллий ҳудудий марказлар тизими орқали

умумтаълим муассасаларининг

4 миллиондан ортиқ ўқувчилари иштирок этадилар. Бошқа давлатларда

ушбу дастур иштирокчиларининг сони 2 миллиондан ортиқ (дунёнинг

112 давлатларида).

Европа давлатларидан фарқлироқ, Япония ўз йўлидан кетди,

асосий эътибор умумий таълим даражасини

кўтаришга, шахснинг

ривожланишига, меҳнатга бўлган кўникма тарбиясига қаратилади. Йирик

фирма ва давлат секторида умрбод ёллаш тизими тадбиркорлар тайёр

билим ва кўникмалардан кўра ривожланиш потенциалига кўпроқ

эътиборларини қаратганликларини кўрсатади.

Шу билан бирга, Япониянинг кўпгина хусусий мактабларида

ўқувчиларга бизнес асослари билимлари ва тадбиркорлик амалиётига

ўргатиш

таълим дастурлари

киритилмоқда. Мактаблар раҳбарлари

бундай янгиликларнинг кераклигини фарзандлар ва уларнинг ота

-

оналарининг катта қизиқишлари борлиги билан тушунтирадилар.


background image

Научные исследования

и инновации в индустрии 4.0

I-

Республиканская научно

-

техническая конференция

(Ташкент,

13-15

марта

2022

года)

196

Бизнесни

симуляция

қилиш

энг

самарали

таълим

технологияларидан

биридир

,

чунки

у

иштирокчиларга

ўқув

жараёнида

кўникма,

компетенция

ва

амалий

тажриба

орттиришга

имкон

беради.

Шунинг

учун

улар

дунёнинг

кўплаб

университетлари

ва

бизнес

мактабларининг

ўқув

жараёнида

кенг

қўлланилади

.

Ўзбекистон Республикаси таълим муассасалари талабаларининг

тадбиркорлик кўникмаларини ривожлантиришда бизнес

-

симуляцияларига

асосланган амалий тренингларга йўналтирилган ўқув дастурларини ишлаб

чиқиш келажакда битирувчиларнинг ўз соҳалари бўйича тадбиркорлик

фаолиятини юритишлари учун ўзига хос амалиёт вазифасини ўтайди.

Таълим муассасасини муайян касб ёки мутахассисликни эгаллаган

битирувчиси янги иш жойи изловчиси ҳисобланади, иш берувчи эса,

биринчи навбатда, талабгорнинг касбий таълим бўйича ҳужжатлари

билан танишиб чиқади. Тадбиркорликда эса бу муаммо кузатилмайди,

чунки тадбиркор ўзини ўзи иш билан таъминлайди ва янги иш жойларини

яратиши мумкин. Шунингдек, ўзи эгаллаган касби бўйича тадбиркорлик

фаолияти билан шуғулланиши мумкин. Демак, тадбиркорлик

кўникмаларини ривожлантиришга йўналтирилган амалий тренинглар

тадбиркорлик фаолиятини юритишда асос бўлиб хизмат қилади.

Амалий тренингларга йўналтирилган ўқув дастурлари қуйидаги

талабларни қондириши керак:

Профессионал таълимда амалий тренинглар ёрдамида тадбиркорлик

кўникмаларини шакллантириш учун

асос бўлади.

Амалий тренинглар ва топшириқлар ўқувчиларда тадбиркорлик

фаолиятини амалга ошириш бўйича ўзига хос тренинг вазифасини ўтайди

ва интерактив

хусусияти шундаки, у тадбиркорлик фаолиятини бошқариш

бўйича асосий кўникма, малакаларни

олиш

ва

ривожлантириш имкониятини

беради: стратегияларни

ишлаб

чиқиш,

тактик

ва операцион

вазифаларни

ҳал

қилиш,

яъни

амалий

фаолиятда

ўрганилиши

мумкин

бўлган

ҳамма

жараёнларни

қандай

амалга

оширишни

ўргатади (фикрлаш, таҳлил қилиш,

таққослаш, қарор қабул қилиш ва бошқалар

).

Тадбиркорлик фаолиятига бўлган қизиқишни кучайтиради ва

йўналтиради.

Хулоса

қилиб

айтганда, бизнес

-

симуляциялари

бизнес жараёнларини

тушуниш,

ўйин

давомида

иштирокчилар

тактик

ва

стратегик мақсадларни

бошқариш, уларнинг

оқибатларини кузатиш ва хулосалар чиқариш

имконини

беради.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР РЎЙХАТИ:

1.

Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2022

-

йил 28

-

январдаги

“2022–2026

йилларга мўлжалланган янги ўзбекистоннинг тараққиёт

стратегияси” тўғрисидаги

ПФ

–60-

сон фармони

.

2.

Ўзбекистон Республикаси

Президенти Шавкат Мирзиёевнинг

Олий Мажлисга

Мурожаатномаси (2020 йил 24 январь)

.


background image

Научные исследования

и инновации в индустрии 4.0

I-

Республиканская научно

-

техническая конференция

(Ташкент,

13-15

марта

2022

года)

197

3.

Фариа

ва

Дикинсон

Faria A.J. and Dickinson, John R. Simulation

Gaming for Sales Management Training. Journal of Management
Development, Vol. 13, No. 1. – PP. 47–59.

4.

Филькевич

И.А Новые подходы к образованию предпринимателей.

Journal of Modern Competition / 2018. Vol. 12. No. 1 (67).

5. Simkins, S.P. «Promoting active-student learning using the World

Wide Web in economics courses». Journal of Economic Education
30 (Summer) (3): pp. 278-91.doi:10.2307/1183067.


РОЛЬ ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСТВА В ОБЕСПЕЧЕНИИ

ИНТЕРЕСОВ ЧЕЛОВЕКА И СОКРАЩЕНИИ БЕДНОСТИ

Нодира Сирожиддинова,

Институт педагогических инноваций, управления профессиональным

образованием и переподготовки и повышения квалификации

педагогических работников Главный специалист отдела

образовательных технологий, учебных программ и разработки

программного обеспечения

Эл. почта: nsirojiddinova77@mail.ru

Аннотация:

В

данной

статье,

рассматриваются

предпринимаемые реформы в Республике Узбекистан, а именно, в сфере

развития предпринимательства с учетом обеспечения интересов

человека и развитии махалли.

Благодаря

проводимым

реформам

в

развитии

предпринимательства Узбекистан за пять лет поднялся со 141-го на
69-

е место в международном рейтинге Всемирного банка «Doing

Business».

Новый Узбекистан – это, прежде всего, высокообразованная

молодежь. Это тот, золотой потенциал, сила которого, только

возрастает.

В случае, если молодой человек учится, набирается опыта и,

главное, желает работать во благо себя, своей семьи и в конечном

результате, во благо страны.

Ключевые слова: Предпринимательство, малый и средний бизнес,

интересы человека, собственники, махалля, благосостояние населения.

Предпринимательство, представляет собой одну из форм

деятельности человека.

Деятельность человека

это форма проявления его активности,

определенное поведение. В более широком плане

это

трата

жизненных сил, человеческой энергии. Предпринять

значит начать

делать что

-

нибудь, приступить к чему

-

нибудь.

Библиографические ссылки

Узбекистан Республикаси Президентининг 2022-йил 28-январдаги “2022-2026 йилларга мулжалланган янги узбекистоннинг тараккиёт стратегияси” тутрисидаги ПФ-60-сон фармони.

Узбекистан Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Олий Мажлисга Мурожаатномаси (2020 йил 24 январь).

Фариа ва Дикинсон Faria A.J. and Dickinson, John R. Simulation Gaming for Sales Management Training. Journal of Management Development, Vol. 13, No. 1. - PP. 47-59.

Филькевич И.А Новые подходы к образованию предпринимателей. Journal of Modem Competition 12018. Vol. 12. No. 1 (67).

Simkins, S.P. «Promoting active-student learning using the World Wide Web in economics courses». Journal of Economic Education 30 (Summer) (3): pp. 278-91.doi: 10.2307/1183067.

inLibrary — это научная электронная библиотека inConference - научно-практические конференции inScience - Журнал Общество и инновации UACD - Антикоррупционный дайджест Узбекистана UZDA - Ассоциации стоматологов Узбекистана АСТ - Архитектура, строительство, транспорт Open Journal System - Престиж вашего журнала в международных базах данных inDesigner - Разработка сайта - создание сайтов под ключ в веб студии Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil - ilmiy elektron jurnali yuridik va jismoniy shaxslarning in-Academy - Innovative Academy RSC MENC LEGIS - Адвокатское бюро SPORT-SCIENCE - Актуальные проблемы спортивной науки GLOTEC - Внедрение цифровых технологий в организации MuviPoisk - Смотрите фильмы онлайн, большая коллекция, новинки кинопроката Megatorg - Доска объявлений Megatorg.net: сайт бесплатных частных объявлений Skinormil - Космецевтика активного действия Pils - Мультибрендовый онлайн шоп METAMED - Фармацевтическая компания с полным спектром услуг Dexaflu - от симптомов гриппа и простуды SMARTY - Увеличение продаж вашей компании ELECARS - Электромобили в Ташкенте, Узбекистане CHINA MOTORS - Купи автомобиль своей мечты! PROKAT24 - Прокат и аренда строительных инструментов