Talqin va tadqiqotlar ilmiy-uslubiy jurnali
Impact Factor: 8.2 | 2181-
3035 | №
9(67)
~ 44 ~
BARKAMOL AVLOD TARBIYASIDA XORIJIY TILNING AHAMIYATI
Abduraufova Gulbahor
Oʻtkirbek
qizi
“Ipak
yoʻli”
turizm va madaniy
meros xalqaro universiteti 1-kurs talabasi
abduraufovagulbahor4@gmail.com
Annotatsiya:
bugungi kun talablaridan biri
boʻlgan
ingliz tilini
oʻqitishga
katta
eʼtibor
qaratilmoqda, uning barkamol avlod tarbiyasidagi
oʻrni
haqida fikr-
mulohazalar
oʻz
aksini topgan.
Annotation:
one of the requirements of today is that a lot of attention is paid to
the teaching of the English language reflected in the feedback on its role in the
upbringing of the harmonious generation.
Kalit
soʻzlar:
chet tillar, xorijiy tillar, barkamol avlod, hozirgi kunda,
taʼlim
muassasalari.
Keywords:
foreign languages, harmonious generation, nowadays, educational
institutions.
Kirish.
Mamlakatimizda
soʻnggi
yillarda chet tillarni
oʻrganish
va
oʻrgatishga
alohida
eʼtibor
qaratilmoqda. Bunga 2024 yil 2-fevraldagi PQ-53-sonli
“Umumiy
o‘rta
ta’lim
muassasalari
o‘quvchilarini
xorijiy til va zamonaviy kasblarga
o‘qitish
bo‘yicha
qo‘shimcha
chora-tadbirlar
to‘g‘risida”gi
qarori hamda
O‘zbekiston
Respublikasi
Vazirlar Mahkamasining 2021 yil 19-maydagi
“O‘zbekiston
Respublikasida xorijiy
tillarni
o‘rganishni
ommalashtirish faoliyatini sifat jihatidan yangi bosqichga olib
chiqish chora-tadbirlari
to‘g‘risida”gi
312-son qarori yaqqol misol
boʻla
oladi.
Jahonga yuz tutayotgan hamda jahon hamjamiyatida
oʻz
oʻrniga
ega
boʻlib
borayotgan mamlakatimiz yoshlari kelgusida mamlakatimiz nufuzini yanada
oshirishlari, shuningdek, ilm-fan sohasidagi yutuqlardan samarali foydalana olishlari
va kelgusida jahon intellektual mulkidan doimiy ravishda boxabar
boʻlib
turishlari
uchun ham chet tillardan birini yanada yaxshiroq va puxta egallashlari lozimligi
mazkur qarorda
oʻz
aksini topgan.
Hozirgi kunda biz yashayotgan zamonaviy jamiyatni keng qamrovli xalqaro
aloqalarsiz tasavvur qilib
boʻlmaydi.
Shunday ekan, inson
oʻz
ona tilidan tashqari, yana
bir chet tilini bilishi esa bugungi kunda nafaqat madaniyat, balki, iqtisodiyot talabi
hamdir. Hozirgi kunda jamiyatda sodir
boʻlayotgan
oʻzgarishlar,
xalqaro aloqalarning
kengayishi, tashqi iqtisodiy maydonga kirib borish chet tillarini
oʻrganishga
boʻlgan
qiziqishni kuchaytirdi.
Barkamol avlod
–
bu nafaqat jismoniy
sog‘lom,
balki
ma’naviy
yetuk, zamonaviy
bilimlarga ega, keng dunyoqarashli va raqobatbardosh yosh avlodni anglatadi. Bugungi
Talqin va tadqiqotlar ilmiy-uslubiy jurnali
Impact Factor: 8.2 | 2181-
3035 | №
9(67)
~ 45 ~
globallashuv davrida xorijiy tillarni, ayniqsa ingliz tilini
o‘rganish
barkamol avlodni
tarbiyalashda muhim omillardan biridir.
Xorijiy tilning barkamol avlod tarbiyasidagi asosiy ahamiyati:
Ilm-fan va texnologiyalarga ochiq eshik:
–
Xorijiy tillarni bilgan yoshlar
dunyodagi
ilg‘or
ilmiy manbalar, darsliklar, maqolalar va texnologik yangiliklardan
bevosita foydalanish imkoniga ega
bo‘ladi.
Bu esa ularning bilim doirasini
kengaytiradi.
Madaniyatlararo muloqot va tolerantlik:
–
Xorijiy tilni
o‘rganish
orqali
o‘quvchilar
boshqa xalqlar madaniyati, urf-odatlari va qadriyatlari bilan tanishadi. Bu
esa ularda hurmat,
bag‘rikenglik
va ochiqlikni shakllantiradi.
Raqobatbardosh kadr
bo‘lish
imkoniyati:
–
Mehnat bozorida xorijiy tilni
biladigan yoshlar doimiy talabga ega. Ular xorijiy kompaniyalarda ishlashi, xalqaro
loyihalarda ishtirok etishi yoki chet elda
ta’lim
olish imkoniyatiga ega
bo‘ladi.
Ijodkorlik va mustaqil fikrlashni rivojlantirish:
–
Til
o‘rganish
–
bu nafaqat
lug‘at
yodlash, balki mantiqiy fikrlash, eslab qolish va tahlil qilish qobiliyatlarini ham
rivojlantiradi. Xorijiy tilda yozish va fikr bildirish yoshlar ijodiy salohiyatini
kuchaytiradi.
Milliy taraqqiyotga hissa
qo‘shish:
–
Chet tillarni bilgan yoshlar xalqaro
maydonda
O‘zbekistonni
munosib tarzda tanitish, ilmiy va madaniy aloqalarni
rivojlantirish orqali milliy taraqqiyotga hissa
qo‘shadilar.
Bizning
oʻzbek
xalq maqollarida shunday deyiladi:
“Ish
bilganga
oʻn
tanga, til
bilganga ming
tanga”,
“Til
bilgan
–
el
bilar”
chunki, til bilgan kishi bir qancha
imkoniyatlarga ega
boʻladi
va
oʻsha
tilda bilimlar xazinasi
oʻz
eshiklarini ochadi. Bu
esa,
oʻz
navbatida uning dunyoqarashining kengayishiga, komil inson
boʻlib
yetishishiga xizmat qiladi, hamda
oʻzi
uchun bir qancha yangiliklar kashf etadi.
Shuning uchun ham hozirgi kunda mamlakatimizdagi barcha
taʼlim
muassasalarida
taʼlimni
rivojlantirishning muhim shartlaridan biri sifatida yosh
avlodga xorijiy tillarda aloqaga kirisha olish malakasini shakllantirishga
eʼtibor
qaratilmoqda. Aytish mumkinki, chet tilini
oʻrganishdan
asosiy maqsad
–
barkamolavlodni kommunikativ malakalarini shakllantirish va rivojlantirish, chet tilini
amaliy
oʻzlashtirishga
qartilmoqda.
Bugungi kunda hukumatimiz tomonidan xorijiy tillarni
oʻqitilishi
va
oʻrgatilishi
borasida yaratilib berilayotgan shart-sharoitlar buning yorqin namunasidir.
Yana shuni ham alohida
taʼkidlab
oʻtish
joizki, bunday sharoitlarning yaratilishi
ayni paytda xorijiy tillarni
oʻrganuvchilardan
qatʼiy
sabr va matonatni, shuningdek,
soxa mutaxasislaridan esa yuksak mahorat, tajriba va izlanuvchanlikni talab etadi.
Har bir tilning
oʻziga
xos tomonlari mavjud
boʻlib,
bu
oʻziga
xoslikni
oʻquvchi
tinglovchiga qay darajada, qanday yetkazib bera olish ustozning zimmasidagi
maʼsuliyatli
vazifadir.
Talqin va tadqiqotlar ilmiy-uslubiy jurnali
Impact Factor: 8.2 | 2181-
3035 | №
9(67)
~ 46 ~
Xorijiy tillarni
oʻrgatishda
fonetikani ham, grammatikani ham
toʻliq
va
mukammal
oʻrganish
muhim ahamiyatga ega. Umumiy qilib aytadigan
boʻlsak,
chet
tillarni
oʻqitishda
va
oʻrgatishda
inobatga olish kerak
boʻlgan
baʼzi
muhim jihatlar
borki, buni
oʻqituvchi
birinchi dars jarayonida
eʼtiborga
olishgni unutmasligi lozim.
Darsning boshlanishida
oʻqituvchi
oʻrgatiladigan
til haqida,
oʻsha
tilda
gaplashuvchi mamlakat haqida, uning xalqi, tarixi,
oʻziga
xos urf-odatlari haqida qisqa
va
loʻnda
toʻxtalib,
oʻrganuvchida
mazkur tilga nisbatan
maʼlum
bir qiziqish, havas
uygʻota
bilishi zarur.
Toʻgʻrirogʻi,
birinchi dars
oʻqituvchi
uchun
oʻquvchi
-
tinglovchida yuksak taassurot qoldirish uchun berilgan ilk imkoniyat darsidir.
Oʻqituvchi
bu yerda eng avvalo
sogʻlom
munosabat muhitini
oʻrnatishi,
yaʼni
oʻz
xulqi,
maʼnaviyati,
madaniyati va yuksak bilim saviyasi bilan
oʻquvchi
-tinglovchini
oʻziga
jalb etib, ularning butun
eʼtiborini,
diqqatini
oʻziga
qarata olishi lozim. Bu esa,
oʻz
navbatida kelgusi darslarning samarasini belgilovchi mustahkam poydevor
boʻlib
xizmat qilishi shak-shubhasiz.
Endi
oʻrganilayotgan
til haqida gapiradigan
boʻlsak,
darsda bu tilni bilishning
ahamiyati kelajakda
oʻrganuvchilarga
qanday imkoniyatlar eshigini ochishi
mumkinligi borasida
toʻxtalib
oʻtgandan
soʻng,
asosiy qism,
yaʼni
mazkur tilning
fonetikasi va grammatikasidagi
oʻziga
xos jihatlarni umumiy holda qisqa aytib
oʻtib,
uni keyinchalik
oʻrganilishi
haqida
taʼkidlab
oʻtilishi
lozim.
Shu
oʻrinda
tajribalar asosida birinchi darslarda nimalarga
eʼtibor
berish
kerakligiga ahamiyat berish haqida
toʻxtalamiz.
Chet tilida salomlashib, tanishuvdan
soʻng,
mazkur tilda bu tilni bilishning ahamiyati, tili
oʻrganilayotgan
mamlakat haqida
qisqa gapirish asnosida talaffuz mahorati,
soʻzlarni
oʻz
oʻrnida
grammatik tartibda
toʻgʻri
qoʻllash
orqali yuksak bilim egasi
boʻlish
haqida gapirib
oʻtish
maqsadga
muvofiq.
Chet tili darslarining boshqalardan farqi shundaki,
o‘quvchilarning
diqqati
jamlangan, yangi
soʻz,
jumlalarni
oʻrganishga
xohishlari
uygʻongan
boʻlishi
kerak.
Bunda albatta
oʻqituvchining
til
oʻrgatish
mahorati muhim rol
oʻynaydi.
Xulosa.
Yangi asrda jamiyatning barcha sohalarini shiddat bilan qamrab
olayotgan globallashuv jarayoni dunyo miqyosida tilshunoslikning ham, til
taʼlimining
ham zimmasiga yangidan-yangi vazifalarni yuklaydi. Davr tildan amaliy foydalanish
samaradorligini fanning ham,
taʼlimning
ham asosiy muammosiga aylantirib
qoʻydi.
Shu sababli, uni samarali
oʻqitish
va
oʻzlashtirish
barkamol avlod taraqqiyoti uchun
ustuvor vazifalardan biri hisoblanadi va xizmat qiladi.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.
Oʻzbekiston
Respublikasi Prezidentining 2024 yil 2-fevraldagi PQ-53-sonli
“Umumiy
o‘rta
ta’lim
muassasalari
o‘quvchilarini
xorijiy til va zamonaviy kasblarga
o‘qitish
bo‘yicha
qo‘shimcha
chora-tadbirlar
to‘g‘risida”gi
qarori.
Talqin va tadqiqotlar ilmiy-uslubiy jurnali
Impact Factor: 8.2 | 2181-
3035 | №
9(67)
~ 47 ~
2.
Oʻzbekiston
Respublikasi Prezidentining 2012-yil 10-dekabrdagi
“Chet
tillarni
oʻrganish
tizimini yanada takomillashtirish
toʻgʻrisida”gi
qarori.
3.
Oʻzbekiston
Respublikasi Prezidentining 2021 yil 19-maydagi
“O‘zbekiston
Respublikasida xorijiy tillarni
o‘rganishni
ommalashtirish faoliyatini sifat jihatidan
yangi bosqichga olib chiqish chora-tadbirlari
to‘g‘risida”gi
qarori.
