264
ЖИНОЯТ ИШИНИ ҚЎЗҒАТИШНИ РАД ҚИЛИШ ИНСТИТУТИНИ
ҲУҚУҚИЙ ТАРТИБГА СОЛИНИШИ
Наргиза ФАХРИДДИНОВА
Ўзбекистон Республикаси ИИВ Академияси мустақил изланувчиси
ПРАВОВОЕ РЕГУЛИРОВАНИЕ ИНСТИТУТА ОТКАЗА В
ВОЗБУЖДЕНИИ УГОЛОВНЫХ ДЕЛ
Наргиза ФАХРИДДИНОВА
Самостоятельный соискатель Академии МВД Республики Узбекистан
LEGAL REGULATION OF THE INSTITUTE OF REFUSAL
IN CRIMINAL CASES
Nargiza FAHRIDDINOVA
Independent competitor of the Academy of the Ministry of Internal Affairs of the
Republic of Uzbekistan
Аннотация
.
Мазкур мақолада жиноят ишини қўзғатишни рад қилиш
институтини ҳуқуқий тартибга солинишининг ҳуқуқий асослари ва уларни
мустаҳкамлаш ҳамда такомиллаштириш учун янги концептуал нормаларни
жиноят ва жиноят-процессуал қонунчилигига киритилиши бўйича таклифлар
илмий жиҳатдан асосланган
.
Аннотация
:
В данной статье научно обоснованы правовые основы
правового регулирования института отказа в возбуждении уголовного дела и
предложения по внесению в уголовное и уголовно-процессуальное
законодательство
новых
понятийных
норм
для
их
усиления
и
совершенствования
.
Annotation:
This article scientifically substantiates the legal foundations of the
legal regulation of the institute of refusal to initiate a criminal case and proposals for
introducing new conceptual norms into the criminal and criminal procedural legislation
to strengthen and improve them.
265
Калит сўзлар
:
Инсон ҳуқуқлари
,
ҳукм
,
жиноят
,
жазо
,
гумон қилинувчи
,
айбланувчи
,
судланувчи
,
маҳкум
,
жиноят иши қўзғатишни рад қилиш
,
жавобгарликдан озод қилиш
.
Ключевые слова
:
права человека
,
приговор
,
преступление
,
наказание
,
подозреваемый
,
обвиняемый
,
подсудимый
,
осужденный
,
отказ в возбуждении
уголовного дела
,
освобождение от ответственности
.
Key words:
human rights, sentence, crime, punishment, suspect, accused,
defendant, convict, refusal to initiate a criminal case, exemption from liability.
Бугунги кунда мамлакатимизда фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликларини
,
энг аввало
,
жиноий тажовузлардан ҳимоя қилишнинг ишончли кафолатларини
таъминлашга
,
шунингдек
,
уларнинг шаъни ва қадр-қиммати камситилишига
,
қонуний манфаатлари чекланишига йўл қўймасликка қаратилган кенг кўламли
ишлар шунингдек инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилишнинг қонунчилик ва
ташкилий-ҳуқуқий базасини мустаҳкамлаш
,
инсон ҳуқуқлари бўйича халқаро
стандартларни миллий қонунчиликка имплементация қилиш ва халқаро
мажбуриятларни бажариш
,
шунингдек
,
инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш
масалалари
юзасидан
халқаро
ташкилотлар
билан
ҳамкорликни
фаоллаштиришга доир тизимли ишлар олиб борилмоқда
.
Муҳтарам Президентимиз Шавкат Мирзиёев сайловолди дастурларида
"Албатта
,
инсон қадри биз учун қандайдир мавҳум
,
баландпарвоз тушунча эмас
.
Инсон қадри деганда
,
биз
,
аввало
,
ҳар бир фуқаронинг тинч ва хавфсиз ҳаёт
кечиришини
,
унинг фундаментал ҳуқуқ ва эркинликларини таъминлашни
назарда тутамиз
”[1]
деб таъкидладилар
.
Ушбу фикрларнинг қонуний
мустаҳкамланган ҳуқуқий асос сифатида янги таҳрирдаги Ўзбекистон
Республикаси Конституциясининг
28-
моддасини келтириш мумкин
.
Мазкур
моддага кўра
“
Жиноят содир этганликда айбланаётган шахс унинг айби қонунда
назарда тутилган тартибда ошкора суд муҳокамаси йўли билан исботланмагунча
ва суднинг қонуний кучга кирган ҳукми билан аниқланмагунча айбсиз деб
ҳисобланади
.
Айбланувчига ўзини ҳимоя қилиш учун барча имкониятлар
266
таъминланади
.
Айбдорликка оид барча шубҳалар
,
агар уларни бартараф этиш
имкониятлари тугаган бўлса
,
гумон қилинувчининг
,
айбланувчининг
,
судланувчининг ёки маҳкумнинг фойдасига ҳал қилиниши керак
.
Гумон
қилинувчи
,
айбланувчи ёки судланувчи ўзининг айбсизлигини исботлаши шарт
эмас ва исталган вақтда сукут сақлаш ҳуқуқидан фойдаланиши мумкин
.
Ҳеч ким
ўзига ва яқин қариндошларига қарши гувоҳлик беришга мажбур эмас
.
Агар
шахснинг ўз айбини тан олганлиги унга қарши ягона далил бўлса
,
у айбдор деб
топилиши ёки жазога тортилиши мумкин эмас
”[2]
деб белгиланди
.
Фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликларини муҳофаза қилинишида жиноят
процессининг терговга қадар текширув босқичи якунига кўра қабул қилинадиган
қарорларнинг аҳамияти катта
.
Бундай қарорлардан бири жиноят ишини
қўзғатишни рад этиш тўғрисидаги қарор бўлиб ҳисобланади
.
Терговга қадар текширув биринчи ва зарурий босқич бўлиб
,
унда терговга
қадар текширувни амалга оширувчи орган
,
суриштирувчи
,
терговчи ва прокурор
жиноят иши қўзғатиш учун сабаб ва асос мавжудлигига доир масалани ҳал
қилади
.
Жиноят аломатлари аниқланганда жиноят иши қўзғатади ёки мавжуд
асосларга кўра жиноят иши қўзғатишни рад этади
.
Шахсга нисбатан жиноят ишини рад қилиш ҳақида қарор чиқариш билан
боғлиқ процессуал ҳаракатлар Ўзбекистон Республикасининг жиноят
процессуал кодексининг
83,84,333-
моддалари билан қуйидагича тартибга
солинган
[3].
Хусусан
,
Ўзбекистон Республикаси жиноят процессуал кодексининг
333-
моддаси билан жиноят ишини қўзғатишни рад қилиш билан боғлиқ қуйидаги
процессуал ҳаракатлар тартибга солинган
:
терговга қадар текширувни амалга оширувчи органнинг мансабдор шахси
,
суриштирувчи
,
терговчи ёки прокурор ушбу Кодекс
83-
моддасининг
1
ва
2-
бандларида ҳамда
84-
моддаси биринчи қисмининг
1-3-8-
бандларида назарда
267
тутилган ҳолатлар аниқланган тақдирда
,
жиноят ишини қўзғатишни рад қилиш
тўғрисида қарор чиқариши
;
ҳамда жиноят содир этилганлиги тўғрисида хабар берган фуқаро
,
корхона
,
муассаса
,
ташкилот
,
жамоат бирлашмаси ёки мансабдор шахс бу ҳақда хабардор
қилиниши
;
бунда уларга яъни жиноят содир этилганлиги тўғрисида хабар берган
фуқаро
,
корхона
,
муассаса
,
ташкилот
,
жамоат бирлашмаси ёки мансабдор
шахсларга қарор устидан шикоят қилиш ҳуқуқи ва тартиби тушунтирилиши
лозимлиги
;
Ушбу Кодекс
84-
моддаси биринчи қисмининг
2-
бандида назарда тутилган
ҳолат суриштирувчи
,
терговчи ёки прокурор томонидан аниқланган тақдирда
,
жиноят ишини қўзғатишни рад қилиш ушбу Кодекснинг
63-
бобида назарда
тутилган қоидаларга биноан суд томонидан амалга оширилиши
;
Ушбу Кодекс
84-
моддаси биринчи қисмининг
1- 2-3-
бандларида назарда
тутилган асосларга кўра жиноят иши қўзғатишни рад этишга
,
агар ўзига
нисбатан жиноят иши қўзғатишни рад этиш тўғрисидаги масала қўйилаётган
шахс ёки вафот этган шахснинг яқин қариндошлари бунга эътироз билдирса
,
йўл
қўйилмаслиги
;
Терговга қадар текширувни амалга оширувчи органнинг мансабдор шахси
томонидан ушбу Кодекс
84-
моддаси биринчи қисмининг
2-
бандида назарда
тутилган ҳолат аниқланган тақдирда
,
жиноятга оид ариза
,
хабар ва бошқа
маълумотлар дарҳол прокурорга юборилиши лозимлиги
;
Иш қўзғатилган ва тергов ҳаракатлари ёки суд муҳокамаси ўтказилган иш
бўйича жиноий ҳодиса юз бермаган бўлса
,
унинг қилмишида жиноят таркиби
бўлмаса
,
гумон қилинувчи
,
айбланувчи
,
судланувчи айбсиз деб топилиши ва
реабилитация этилиши лозимлиги эса ушбу кодекснинг
83-
моддасида
белгиланган
.
Фикримизча
,
Жиноят-процессуал кодекси
83-
моддасининг
1-
банди билан
жиноят ишини қўзғатишни рад этишга жиноят ҳодисасининг объектив равишда
268
мавжуд эмаслиги
,
яъни амалда ҳодисанинг умуман содир этилмаганлиги
,
ҳодиса
содир бўлган
,
лекин унинг келиб чиқиши шахснинг жиноий хатти-ҳаракати
натижасида юз бермаган
,
ҳодиса содир этилган
,
лекин унинг келиб чиқишига
жабрланувчининг ўзи сабабчи бўлган ҳолатлар асос бўлиб хизмат қилади
.
Жиноят ишини қўзғатишни рад этишнинг яна бир асоси шахс қилмишида
жиноят таркибининг мавжуд эмаслиги кўрсатилган
.
Яъни
,
содир этилган
қилмишда жиноят объекти
,
объектив томони
,
субъекти ёки субъектив томонини
акс эттирувчи ҳолатларнинг бири мавжуд бўлмаса жиноят ишини қўзғатишни
рад этиш тўғрисида қарор чиқарилади
.
Бошқа олимлар эса ушбу фикрни асосли деб бўлмаслигини ифодалаб
,
шахснинг қилмишида жиноят таркиби бўлмаса асоси билан жиноят ишини
қўзғатишни рад этиш учун мазкур ҳолатда жиноят ҳодисасининг юз берган
бўлиши лозимлигини таъкидлашади
[4].
Биз ҳам ушбу фикрга қўшилган ҳолда
,
юқорида келтирилган вазиятда
жиноят ишини қўзғатишни рад этиш Жиноят-процессуал кодексининг
83-
моддаси биринчи қисми билан асослантириш мақсадга мувофиқ деб
ҳисоблаймиз
.
Бу ҳолатда Ш.Бердиевнинг фикрини келтириб ўтиш жоиз
.
Унга кўра
жиноят таркибининг тўла мужассамлиги жавобгарлик асосини ташкил этади
.
Агар ушбу элементлардан бирортаси йўқ бўлса
,
шахс содир этган қилмишда
жиноят таркиби мавжуд бўлмайди
,
шу сабабли
,
уни жиноий жавобгарликка
тортиш учун асос йўқ
,
деб қаралади
[5].
Жиноят ишини қўзғатишни рад қилиш асосининг учинчиси Жиноят
-
процессуал кодексининг
84-
моддаси биринчи қисми
1-
бандида келтирилган
бўлиб
,
унда шахсни жавобгарликка тортиш муддати ўтганлиги муносабати
билан жиноят ишини қўзғатишни рад этиш асоси белгилаб берилган
.
Ушбу
ҳолатда жавобгарликка тортилиши лозим бўлган шахснинг белгиланган
муддатларда аниқланмаганлиги сабабли
,
жиноий қилмишнинг оғирлик
даражасидан келиб чиқиб
,
жиноят қонунида белгиланган
“
икки
”, “
тўрт
”,
269
“саккиз
”
ёки
“
ўн тўрт
”
йилдан сўнг жиноят содир қилган шахс аниқланган
тақдирда агар мазкур ҳолат юзасидан жиноят иши қўзғатилмаган бўлса
,
жиноят
ишини қўзғатишни рад қилиш тўғрисида қарор чиқарилади
.
Жиноят процессуал кодексининг
84-
моддасида қуйидаги ҳолларда
шахснинг
:
1)
шахсни жавобгарликка тортиш муддати ўтган бўлса
;
3)
айбланувчи
,
судланувчи вафот этган бўлса
;
4)
шахсга нисбатан айнан шу айблов бўйича суднинг қонуний кучга кирган
ҳукми бўлса
;
5)
шахсга нисбатан айнан шу айблов бўйича ишни тугатиш ҳақида суднинг
қонуний кучга кирган ажрими
(
қарори
)
ёки ваколатли мансабдор шахснинг
жиноят иши қўзғатишни рад қилиш ёхуд ишни тугатиш ҳақида бекор
қилинмаган қарори бўлса
;
6)
иш фақат жабрланувчининг шикояти билан қўзғатиладиган ҳолларда
унинг шикояти бўлмаса
,
ушбу Кодекснинг
325-
моддасида назарда тутилган
ҳоллар бундан мустасно
;
7)
шахс ижтимоий хавфли қилмиш содир этган пайтда жиноий
жавобгарликка тортиш мумкин бўлган ёшга тўлмаган бўлса
;
8)
Ўзбекистон Республикаси Жиноят кодекси Махсус қисмининг тегишли
моддасида шахснинг ўз қилмишига амалда пушаймон бўлганлиги туфайли ёхуд
белгиланган муддат ичида етказилган моддий зарарнинг ўрни қопланганлиги ва
(ёки
)
жиноят оқибатлари бартараф этилганлиги муносабати билан
жавобгарликдан озод қилиниши назарда тутилган бўлса
,
жиноят содир
этилишида айблилиги тўғрисидаги масалани ҳал қилмай туриб жиноят иши
тугатилиши лозимлиги белгиланган
.
Жиноят процессуал кодексининг
84-
моддасини
1-
бандида шахсни
жавобгарликка тортиш муддати ўтганлиги шахснинг жиноят содир этилишида
айблилик тўғрисидаги масалани ҳал қилмай туриб жиноят ишини тугатилиши
270
белгиланган бўлса шахсни жавобгарликка тортиш муддатининг ўтиши жиноят
кодексининг
64-
моддаси билан тартибга солинган
.
Бунда ушбу моддада агар жиноят содир этилган кундан бошлаб қуйидаги
муддатлар
:
а
)
ижтимоий хавфи катта бўлмаган жиноят содир этилган кундан бошлаб
—
икки йил
;
б
)
унча оғир бўлмаган жиноят содир этилган кундан бошлаб
—
тўрт йил
;
в
)
оғир жиноят содир этилган кундан бошлаб
—
саккиз йил
;
г
)
ўта оғир жиноят содир этилган кундан бошлаб
—
ўн тўрт йил ўтган
бўлса
,
шахс жавобгарликдан озод қилиниши белгилаб қўйилган
.
Шахс ижтимоий хавфли қилмиш содир этган пайтда жиноий
жавобгарликка тортиш мумкин бўлган ёшга тўлмаганлиги ҳам жиноят ишини
қўзғатишни рад қилиш учун асос ҳисобланади
.
Шахсни жавобгарликка тортиш ёши эса жиноят кодексининг
17-
моддаси
билан тартибга солиниб бунда
:
жиноят содир этгунга қадар ўн олти ёшга тўлган
,
ақли расо жисмоний
шахслар жавобгарликка тортилиши
;.
жиноят содир этгунга қадар ўн тўрт ёшга тўлган шахслар ушбу Кодекс
97,
98, 104 — 106, 118, 119, 137, 164 — 166, 169-
моддалари
, 173-
моддасининг
иккинчи ва учинчи қисмлари
, 220, 222, 247, 252, 263, 267, 271-
моддалари
, 277-
моддасининг иккинчи ва учинчи қисмларида назарда тутилган жиноятлар учун
жавобгарликка тортилиши
;.
ушбу Кодекснинг
122, 123, 1251, 127, 1271, 1281, 144, 146, 193 — 195, 205
— 210, 225, 226, 230 — 232, 234, 235, 279 — 302-
моддаларида назарда тутилган
жиноятлар учун жиноят содир этгунга қадар ўн саккиз ёшга тўлган шахслар
жавобгарликка тортилиши белгиланган
.
Шу ўринда
,
хорижий мамлакатлар тажрибасига эътибор қаратадиган
бўлсак жумладан
,
Канадада оғир ва ўта оғир жиноятлар бўйича жавобгарликка
тортиш муддати умуман чекланмаган
.
Германияда эса
,
қасддан одам
271
ўлдирганлик жинояти бўйича
30
йил
,
оғирлаштирувчи ҳолатларда қасддан одам
ўлдирганлик ҳамда тинчлик ва хавфсизликка қарши жиноятлар бўйича муддат
чекланмаган
.
Норвегияда ҳам қасддан одам ўлдирганлик
,
одам савдоси ва
оиладаги зўравонлик билан боғлиқ жиноятлар бўйича жавобгарликка тортиш
муддати чекланмаган
;
Буюк Британияда эса
,
жинсий эркинликка қарши
қаратилган жиноятлар бўйича муддатлар чекланмаган
.
Эътиборли жиҳати
шундаки
,
аксарият ривожланган давлатлар қонунчилигида айбланувчи
тариқасида ишда иштирок этишга жалб қилиниши лозим бўлган шахс
аниқланмаганлиги сабабли жавобгарликка тортиш муддатлари белгиланмаган
.
Бизни жиноят процесси қонунчилигида жиноий жавобгарликка тортиш
муддатлари аниқ белгиланганлиги бу давлатимизнинг инсонпарварлик
принципларини устунлигидан далолат беради
.
Амалдаги Жиноят-процессуал кодекси
84-
моддасининг ушбу нормасидаги
мазкур асос билан Жиноят-процессуал кодекси
333-
моддаларида белгиланган
тартибда жиноят ишини қўзғатишни рад этиш тўғрисида қарор
расмийлаштирилади
.
Айрим олимларнинг фикрича
,
олиб борилаётган иш
юзасидан шахсга нисбатан бирор хорижий давлат судининг қонуний кучга
кирган ҳукми мавжудлиги ўрганилаётган асос билан ишни тугатишга имкон
беради
[6] .
Яна бир гуруҳ олимлар эса бундай вазиятларда ушбу асосни қўллашга
фақат тегишли суд ҳақли бўлади
,
деган фикрни илгари сурадилар
[7].
Аммо ушбу
мулоҳазани тўла қўллаб-қувватлаб бўлмайди
.
Шу ўринда эътибор қаратсак
,
ЖКнинг
12-
моддасига мувофиқ
,
Ўзбекистон Республикаси фуқаролари
,
шунингдек
,
Ўзбекистонда доимий яшовчи фуқаролиги бўлмаган шахслар
,
башарти бошқа давлат ҳудудида содир этган жиноят учун ўша давлат судининг
ҳукми билан жазоланган бўлмасалар
,
Ўзбекистон Республикаси Жиноят кодекси
бўйича жавобгарликка тортиладилар
[8].
Жиноят ишини қўзғатишни рад қилишнинг навбатдаги асоси Жиноят
-
процессуал кодексининг
84-
моддаси биринчи қисми
5-
бандида келтирилган
бўлиб
,
унга асосан шахсга нисбатан айнан шу айблов бўйича ишни тугатиш
272
ҳақида суднинг қонуний кучга кирган ажрими
(
қарори
)
ёки ваколатли мансабдор
шахснинг жиноят иши қўзғатишни рад этиш ёхуд ишни тугатиш ҳақида бекор
қилинмаган қарори мавжуд бўлса жиноят ишини қўзғатишни рад этиш тўғрисида
қарор қабул қилинади
.
Жиноят-процессуал кодексида келтирилган жиноят ишини қўзғатишни
рад қилиш асосларидан бири бу шахс ижтимоий хавфли қилмиш содир этган
пайтда жиноий жавобгарликка тортиш мумкин бўлган ёшга тўлмаганлиги
муносабати билан жиноят ишини қўзғатишни рад қилишдир
.
Адабиётларда
Жиноят-процессуал кодекси
84-
моддаси биринчи қисмининг
7-
бандида қайд
этилган жиноят ишини тугатиш асосининг етарлича ёритилмаганлиги туфайли
ушбу асоснинг моҳияти
,
уни қўллаш тартиби юзасидан турли хил фикрлар
мавжудлигига сабаб бўлмоқда
.
Бир гуруҳ мутахассислар томонидан шахс
ижтимоий хавфли қилмиш содир этган вақтда жавобгарлик ёшига етмаганлик
ҳолатини жиноят таркиби
,
яъни жиноят субъекти мавжуд эмаслиги сабабли
Жиноят-процессуал кодекси
83-
моддасининг
2-
банди билан жиноят ишини
қўзғатишни рад этиш лозим деб таъкидлашади
.
Бошқалар ушбу ҳолат Жиноят-процессуал кодексининг
84-
моддаси
биринчи қисми
7-
банди билан қўзғатишни рад этиш тўғрисида қарор чиқариш
лозимлигини эътироф этишади
.
Юқоридагилардан келиб чиқиб
,
ЖПК кодекси
333-
моддасининг маълум
бир бандларига қуйидагича ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш таклифини
билдирамиз
:
ЖПК кодекси
333-
моддаси яъни
83-
моддасининг
1-
бандидаги
суд
муҳокамаси ўтказилган ишлардан ташқари
ва
2
бандларида ҳамда
84-
моддаси биринчи қисмининг
1-3-8
бандларида назарда тутилган ҳолатлар
аниқланган тақдирда
,
терговга қадар текширувни амалга оширувчи органнинг
мансабдор шахси
,
суриштирувчи
,
терговчи ёки прокурор жиноят ишини
қўзғатишни рад қилиш тўғрисида қарор чиқаради
.
Ҳозирда суд муҳокамаси
ўтказилган ишлар юзасидан ҳам терговга қадар текширувни амалга оширувчи
273
органнинг мансабдор шахси
,
суриштирувчи
,
терговчи ёки прокурор жиноят
ишини қўзғатишни рад қилиш тўғрисида қарор чиқариши мумкинлиги
белгиланган
.
Қонун талаби бўйича суд муҳокамаси ўтказилган ишлар фақат
юқори судлар томонидан кўриб чиқилади
.
Шу сабабли ушбу моддага
“
суд
муҳокамаси ўтказилган ишлардан ташқари
”
деган қўшимчани киритиш мақсадга
мувофиқ
.
ЖПКнинг
84-
моддасига алоҳида банд киритиш лозим яъни унда шахсни
жавобгарликка тортиш муддати ўтган бўлса иш умумий тартибда давом
эттирилади
.
Ҳукм қилиш учун асослар мавжуд бўлса суд муддатни ўтиб
кетганлигини қўллайди ёки айблов ҳукми жазо тайинланмасдан чиқарилади
.
Жавобгарликка тортиш муддати ўтиб кетган бўлса ҳам
,
аввал суд шахсни
айбдор ёки айбдор эмаслигини қонуний асосли адолатли кўриб чиқиши керак
.
Шунингдек
,
ЖПКга
333-1
янги модда
“
Жиноят иши қўзғатишни рад этишни
электронлаштириш
”
билан тўлдириш лозим
.
Ўйлаймизки
,
мазкур таклифларнинг амалдаги қонунчилигимизда ўз
ифодасини топиши мавжуд коллизион ҳолатларни ҳамда тергов фаолиятида
юзага келаётган тушунмовчиликларни бартараф этишга хизмат қилади
.
Келиб тушган хабарда жиноят ҳақида эмас
,
балки маъмурий
,
интизомий
ёки бошқа ҳуқуқбузарлик ёхуд ахлоқ нормалари бузилганлиги ҳақида маълумот
бўлса
,
суриштирувчи
,
терговчи
,
прокурор ёки суд жиноят ишини қўзғатишни рад
қилиш билан бир пайтда хабарни ҳуқуқни бузган шахсга нисбатан маъмурий
,
интизомий жавобгарлик ёки жамоат таъсир чоралари кўллаш учун ҳуқуқни
бузган шахс ишлайдиган ёки ўқийдиган жой маъмуриятига
,
унинг турар
жойидаги Жамоага
,
жамоат бирлашмасига ёки вояга етмаганлар иши билан
шуғулланувчи комиссиясига
,
тегишли ваколатларга эга бўлган давлат органи ёки
мансабдор шахсга юборади
.
Келиб тушган хабарда фуқароларнинг сиёсий
,
меҳнат уй-жой
,
оилавий ёки
бошқа ҳуқуқлари бузилганлиги
,
шунингдек корхона
,
муассаса
,
ташкилот ва
жамоат бирлашмаларининг фуқаровий суд ишларини юритиш тартибида
274
қўриқланадиган қонуний манфаатлари бузилганлиги кўзга ташланса
,
унда ишни
қўзғатишни рад қилиш билан бир вақтда манфаатдор шахсларга судга мурожаат
қилиш ҳуқуқлари ва тартиби тушунтирилиши лозим
.
Башарти улар маълум
сабабларга кўра
,
суд орқали ўзларини ҳимоя қилишни сўраш имкониятига эга
бўлмасалар
,
прокурор бундай шахсларни ҳимоя қилиб
,
судга ариза билан
мурожаат этишга ҳақлидир
(
ЖПК
334-
модда
, 2-
қисм
).
Жиноят ишини қўзғатиш рад қилиш ҳақида жиноят содир этилганлиги
тўғрисида хабар берган фуқаро
,
корхона
,
муассаса
,
ташкилот
,
жамоат
бирлашмаси ёки мансабдор шахс хабардор қилинади ва уларга қарор ёки ажрим
устидан шикоят қилиш ҳуқуқлари ва тартиби тушунтирилиши лозим
.
Хулоса ўрнида юқоридагиларга кўра
,
шуни қайд этиш жоизки келгусида
мамлакатимиз ҳуқуқий тизимида жиноят ишини қўзғатишни рад қилиш
институтини ҳуқуқий тартибга солиниши янада чуқурроқ таҳлил қилиб
қонунчиликдаги ҳуқуқий бўлиқларни ва коллизион нормаларни ечими бўйича
илмий тадқиқ қилиш ишларини тизимли олиб бориш лозим
.
Миллий қонунчилик
тизимини такомиллаштирилиши аниқ нормаларнинг мавжудлиги жиноят ишини
қўзғатишни рад қилиш тўғрисидаги қарорларнинг асосли ва адолатли бўлишини
ҳамда фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликларининг ишончли ҳимоя қилишини
таъминланишида хизмат қилади
.
Адабиётлар рўйхати
;
Библиографические ссылки
; References:
1.
Ўзбекистон
Республикасининг
Конституцияси
https://lex.uz/docs/6445147
2.
https://yuz.uz/news/inson-qadri-biz-uchun-qandaydir-mavhum-
balandparvoz-tushuncha-emas---prezident
3.
Ўзбекистон Республикаси Жиноят-процессуал кодекси Тошкент
“Юридик адабиёётлар публиш
” 2021
й
. 60-250
бет
.
4.
Смирнов А.В
.,
Калиновский К.Б
.
Комментарий к Уголовно
-
процессуальному кодексу Туркменистана
.
Постатейный
/
Под общ
.
ред
.
проф
.
А.В
.
Смирнова
. –
Ашхабад
, 2011. – http://www.osce.org/ru/ashgabat/89898;
275
Проказин Д
.
Л
.
Реабилитация
:
Основания
,
условия и содержание в уголовном
судопроизводстве
:
Автореф
.
дис
. ...
канд
.
юрид
.
наук
. -
Москва
, 2006. –
С
24.
5.
Пидюков П
.
П
.
Отказ в возбуждении уголовного дела по
нереабилитирующим основаниям
:
Автореф
.
дис
.
канд
.
юрид
.
наук
. –
Киев
, 1990.
–
С
.27;
Орлова М.В
.
Институт реабилитации в уголовном процессе
:
Автореф
.
дис
...
канд
.
юрид
.
наук
.–
Москва
, 2006. -
С
27.
6.
Бердиев Ш
.
Жиноят қонунларининг либераллаштирилиши
жараѐнида жиноий жавобгарликдан озод қилишни такомиллаштириш
муаммолари
:
Юрид
.
фан
.
д-ри
. …
дис
. –
Т
., 2011. –
Б
.116117.
7.
Комментарий к Уголовно-процессуальному кодексу Российской
Федерации
/
Под общ
.
и науч
.
ред
.
д.ю.н
.,
проф
.
А
.
Я
.
Сухарѐва
. –
М
., 2004. –
С
.77.
8.
Ўзбекистон Республикасининг Жиноят-процессуал кодексига
шарҳлар
/
Нашр учун масъул У
.
Таджиханов
. –
Т
., 1999. –
Б
.44
9.
Усмоналиев И
.
Жиноят ҳуқуқи
.
Умумий қисм
:
Олий ўқув юртлари
учун дарслик
. –
Т
., 2005, –
Б
.30.
10.
URL:
https://en.wikipedia.org/wiki/Statute_of_limitations
11.
Рустамбаев
,
М
.
Х
. "
Ўзбекистон Республикаси Жиноят ҳуқуқи курси
.
V
том
."
Тош-кент
:
Ўзбекистон Республикаси Миллий гвардияси Ҳарбий-техник
институти
304 (2018): 310-323.
