СОВРЕМЕННЫЙ ПОДХОД К ВИТАМИНУ Д И СИСТЕМНОЙ КРАСНОЙ ВОЛЧАНКЕ

ВАК
inLibrary
Google Scholar
Выпуск:
Отрасль знаний
f
144-154
0
0
Поделиться
Kamola Maratovna , D. . ., & Феруза Тулкуновна , Х. . (2022). СОВРЕМЕННЫЙ ПОДХОД К ВИТАМИНУ Д И СИСТЕМНОЙ КРАСНОЙ ВОЛЧАНКЕ. Медицина и инновации, 8(4), 144–154. извлечено от https://inlibrary.uz/index.php/medicine_and_innovations/article/view/28311
Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Аннотация

В обзоре представлены данные литературы о частоте гиповитаминоза D при системной красной волчанке (СКВ), проанализирована ассоциация клинико-лабораторных параметров заболевания и уровня витамина D, рассмотрены возможности терапевтического применения его метаболитов. Дефицит витамина D является весьма распространенным патологическим состоянием, создающим предпосылки для развития широкого круга болезней. Низкий сывороточный уровень витамина D может быть связан с недостаточной солнечной экспозицией, генетической предрасположенностью (полиморфизм рецепторов витамина D) и алиментарными факторами, а также сопутствовать аутоиммунным заболеваниям. Выявленные иммуномодуляторные свойства витамина D представляют интерес с точки зрения возможного участия данного гормона в патогенезе аутоиммунных заболеваний. Ряд исследователей предлагает рассматривать витамин D как модифицируемый фактор окружающей среды, участвующий в развитии аутоиммунных заболеваний. Имеются данные о связи низкого сывороточного уровня 25(ОН)D c риском развития, активностью, тяжестью и прогнозом некоторых ревматических заболеваний (в первую очередь ревматоидного артрита и СКВ), что требует дальнейшего изучения. Антирезорбтивное, противовоспалительное и иммуномодулирующее действие метаболитов витамина D обосновывает целесообразность их применения при хронических воспалительных заболеваниях в комбинации с традиционными базисными средствами.

Похожие статьи


background image

141

6.

Shapovalov V.M., Ovdenko A.G. Surgical infection in combat injuries of the musculoskeletal system.
Bulletin of Surgery. 2014,

2. pp. 60-68.

7.

Yusupov Yu.N., Aminov V.S., Guskov M.N. Indirect endolymphatic injection of antibiotics for prophylaxis
and treatment of purulent surgical diseases of the lower extremities. The experience of medical
maintenance of district armed forces. Materials from XVIII district conference. L.2001. p.31.


УДК:

577.161.2::616.5-002.525-031.81

VITAMIN D VA TIZIMLI QIZIL TOSHMA KASALLIGIGA

ZAMONAVIY YONDOSHUV

Daminova Kamola Maratovna

1

, Xusanxodjaeva Feruza Tulkunovna

2

,

1

Toshkent Davlat Stomatologiya Instituti, dotsenti t.f.d.

2

Toshkent Davlat Stomatologiya Instituti, assistent.

СОВРЕМЕННЫЙ

ПОДХОД

К

ВИТАМИНУ

Д

И

СИСТЕМНОЙ

КРАСНОЙ

ВОЛЧАНКЕ

Даминова Камола Маратовна

1,

Хусанходжаева Феруза Тулкуновна

2

,

доцент т.ф.д.,

1

Ташкентского государственного Стоматологического

института

ассистент,

2

Ташкентского

государственного Стоматологического института

Ташкент,

Узбекистан

MODERN APPROACH TO SYSTEMIC LUPUS ERYTHEMATOSIS

AND VITAMIN D

Daminova Kamola Maratovna

1

, Khusankhodzhaeva Feruza Tulkunovna

2

,

1

MD Associate Professor Tashkent State Dental Institute

2

Assistant, Tashkent State Dental Institute

ANNOTATSIYA

Mаqоlаdа tizimli qizil toshma kаsаlligi kеchishigа vitаmin D yеtishmоvchiligining tа’siri xаqidа

mа’lumоtlаr

kеltirlgаn.

Vitаmin Dning

оrgаnizmdаgi miqdоri

tizimli

kаsаlliklar

fаоllik dаrаjаsi

o’rtаsidа qаndаy bоg’liqlik bоrligi, shu bilаn birgа vitаmin D mеtаbоlitlаrini tеrаpеvtik mаqsаdlаrdа

qo’llаsh

оrqаli

erishilgаn

nаtijаlаr

tаhlil

qilingаn.

Vitаmin

D

dеfitsiti

kеng

tаrqаlgаn

pаtоlоgik

xоlаt

bo’lib,

kеng

spеktrdаgi

kаsаlliklаrni

kеchishigа

tа’sirini

ko’rsаtаdi.

Vitаmin

Dning

qоndаgi

kоntsеntrаtsiyasi

pаst

bo’lishi quyosh nuri yеtishmаsligi, gеnеtik mоyillik (vitаmin D rеtsеptоrlаri pоlimоrfizmi), аlimеntаr

оmillаr vа аutоimmun kаsаlliklаr bilаn bоg’liq bo’lishi mumkin. Vitаmin Dning immun tizimigа tа’siri,

аutоimmun kаsаlliklаr pаtоgеnеzidа ishtirоk etishi hаqidаgi yangi ma’lumotlar ko’pchilikdа qiziqish

uyg’оtаdi. Bir qаnchа o’tkаzilgаn tаdqiqоtlаr

vitаmin

Dni аutоimmun kаsаlliklаr rivоjlаnishidа ishtirоk

etuvchi оmil sifаtidа qаrаshni olg’a surishgan. Bundаn tаshqаri zаrdоbdаgi 25(ОH)D miqdоri bir qаnchа

rеvmаtik kаsаlliklаr (RА

TQT)

rivоjlаnishi, fаоllik dаrаjаsi, kеchishi vа prоgnоzidа аhаmiyatgа

egаligi

hаqidа mа’lumоtlаr bоr. Аntirеzоrbtiv, yallig’lаnishgа qаrshi vа immunоmоdulyatоr tа’sirlаri

vitаmin Dni

surunkаli yallig’linish bilаn kеchаdigаn kаsаlliklаrdа bаzis dаvоgа qo’shimchа sifаtidа

qo’llаsh

mаqsаdgа

muvоfiq bo’lishini

аsоslаydi.

Kalit so'zlar:t

izimli qizil toshma

kаsаlligi,

vitаmin

D, autoimmun kasalliklar.


background image

142

АННОТАЦИЯ

В

обзоре

представлены

данные

литературы

о

частоте

гиповитаминоза

D

при

системной

красной

волчанке

(СКВ),

проанализирована

ассоциация

клинико

-

лабораторных

параметров

заболевания и уровня витамина D, рассмотрены возможности терапевтического применения его

метаболитов.

Дефицит

витамина

D

является

весьма

распространенным

патологическим

состоянием,

создающим

предпосылки

для

развития

широкого

круга

болезней.

Низкий

сывороточный уровень витамина D может быть связан с недостаточной солнечной экспозицией,

генетической предрасположенностью (полиморфизм рецепторов витамина D) и алиментарными

факторами,

а

также

сопутствовать

аутоиммунным

заболеваниям.

Выявленные

иммуномодуляторные свойства витамина D представляют интерес с точки зрения возможного

участия

данного

гормона

в

патогенезе

аутоиммунных

заболеваний.

Ряд

исследователей

предлагает

рассматривать

витамин

D

как модифицируемый

фактор

окружающей

среды,

участвующий

в

развитии аутоиммунных заболеваний. Имеются данные о связи низкого сывороточного уровня

25(ОН)D

c

риском

развития,

активностью,

тяжестью

и

прогнозом

некоторых

ревматических

заболеваний

первую

очередь

ревматоидного

артрита

и

СКВ),

что

требует

дальнейшего

изучения.

Антирезорбтивное,

противовоспалительное

и

иммуномодулирующее

действие

метаболитов

витамина

D

обосновывает

целесообразность

их

применения

при

хронических

воспалительных

заболеваниях

в

комбинации

с

традиционными базисными

средствами.

Ключевые

слова:

аутоиммунные

заболевания,

Витамин

Д,

СКВ.

ABSTRACT

The review presents the data available in the literature on the rate of hypovitaminosis D in systemic

lupus erythematosus (SLE), analyzes the associations between the clinical and laboratory parameters of
the disease and the levels of vitamin D, and considers the possibilities of the therapeutic use of its
metabolites. Vitamin D deficiency is a very common pathological condition that creates prerequisites for
the development of a wide range of diseases. The low serum level of vitamin D may beassociated with
insufficient solar exposure, genetic predisposition (vitamin D receptor polymorphism), and alimentary
factors and may accompany autoimmune diseases. The very recently revealed immunomodulatory
properties of vitamin D are of interest with respect to the possible implication of this hormone in the
pathogenesis of autoimmune (including rheumatic) diseases. A number of investigators propose to regard
vitamin D as a modifying environmental factor involved in the development of autoimmune diseases.

There is evidence for the association of low serum 25(ОH)D

levels with a risk for some rheumatic diseases

(primarily rheumatoid arthritis and SLE), their activity, severity, and prognosis, which calls for further
investigation. The antiresorptive, anti- inflammatory, and immunomodulatory effects of vitamin D
metabolites substantiate that the latter should be used in combination with traditional disease- modifying
agents to treat chronic inflammatory diseases.

Key words:

autoimmune diseases, Vitamin D, SLE.

Vitаmin D hаqidаgi оxirgi mа’lumоtlаrgа qаrаgаndа, u insоn оrgаnizmidа suyak

tizimi shаkllаnishidа ishtirоk etish bilаn birgа, yanа bir qаnchа muhim jаrаyonlаrdа

qаtnаshаdi.

Shungа

ko’rа,

vitаmin

D

yеtishmоvchiligi

qаndli

diаbеt,

аrtеriаl

gipеrtеnziya, yurаk yеtishmоvchiligi, pеrifеrik аrtеriyalаr kаsаlliklаri, o’tkir infаrkt

miоkаrdi,

turli hil

o’smа

kаsаlliklаri,

аutоimmun

yallig’lаnish

kаsаlliklаri

rivоjlаnishini

o’lim

xаvfini

оshirаdi.

Vitаmin

D

yеtishmоvchiligi

muаmmоsi

dоlzаrb mаsаlаllаrdаn biri hisоblаnаdi, chunki еr yuzining yarim аhоlisidа vitаmin D

miqdоri

kаmligi

аniqlаngаn.

Shuning uchun

hаm

vitаmin Dning

insоn оrgаnizmidаgi


background image

143

rоli vа mеxаnizminini bаhоlаsh yil sаyin dоlzаrblаshib bоrmоqdа. [1]. Vitаmin Dning

ikkitа

shаkli

bоr:

xоlеkаlsifеrоl

D3

оrgаnizmdа

sintеzlаnаdi

ergоkаlsifеrоl

D2 оvqаt

оrqаli qаbul qilinаdi. Vitаmin Dning аsоsiy qismi (80%) insоn tеrisigа quyosh nurlаri

tа’siri

nаtijаsidа

sintеzlаnаdi

25(ОH)D

buyrаklаrdа

fаоllаshib,

1,25-

digidrоksivitаmi

D (kаlsitriоl)gа аylаnаdi. [2,3]. Vitаmin Dning аsоsiy vаzifаsi –

suyak

to’qimаsini

mustаhkаmligidа vа

kаlsiy

gоmеоstаzidа

ishtirоk

etish. [3].

Оhirgi

yillаrdа

vitаmiin

Dning

bоshqа

qo’shimchа

оrgаnizmdаgi

vаzifаlаri

(xujаyrаlаr

shakllanishi

prоlifеrаtsiyasigа

tа’siri)

аniqlаnmоqdа.

25(ОH)Dni

-

gidrоksillаsh

nаfаqаt

buyrаklаrdа,

bаlki

bоshqа

to’qimаlаrdа

hаm

аmаlgа

оshishi

аniqlаngаn.

-

gidrоksilаzаni buyrаkdаn tаshqаri fаоllаshuvigа sitоkinlаr, o’sish fаktоri tа’sir qilаdi.

Ko’pginа bоshqа biоlоgik tа’sirlаri, turli epidеrmаl xujаyrаlаr yadrоlаri, immun tizimi

xujayrаlаri vа

gеmоpоez

xujayrаlаri bilаn bоg’liq.

[4, 5].

Rеvmаtоid аrtrit (RА),

Tizimli qizil toshma (TQT),

sistеmаli sklеrоdеrmiya,

аnkilоzlоvchi spоndilоаrtrit,

Bеxchеt kаsаlligi, fibrоmiаlgiya, аllеrgik rinit, аstmа, Grеyvs kаsаlligi kаbi kаsаlliklаr

bilаn bоg’liqligi isbоtlаngаn. [6]. Vitаmin D vа TQT bоg’liqligi hаqidаgi birinchi

tеkshiruvlаr 1995 yillаrdа pаydо bo’lgаn bo’lsа, Hоzirgаchа yuzdаn оrtiq izlаnishlаr

qilingаn. Shungа qаrаmаsdаn, xоzirgаchа, vitаmin Dni TQT kеchishi vа prоgnоzigа

tа’siri

qаndаyligi

оchiqligichа

qоlmоqdа.

Tizimli qizil toshma (TQT), tizimli

аutоimmun

kаsаllik

bo’lib

bir

qаnchа

а’zоlаrni

surunkаli yallig’lаnishi vа zаrаrlаnishi bilаn kеchаdi [7]. TQT pаtоgеnеzidа nаsliy

mоyillik

аtrоf

muhit

оmillаri

kаttа

аhаmiyatgа

egа

[8,9].

TQTdа

Vitаmin

D

yеtishmоvchiligi

shundаy

оmillаrdаn

biri

hisоblаnаdi.

[10].

Vitаmin

D

minеrаl

аlmаshinuvidа,

suyaklаr

sоg’lоmligidа,

yurаk

qоn

–tоmir

immun tizimi

mustаhkаmligidа kаttа аhаmiyatgа egа [11]. TQTgа chаlingаn bеmоrlаr quyosh nuri

tushishidаn sаqlаngаnligi sаbаbli, ulаrdа vitаnim D yеtishmоvchiligi yuzаgа kеlishi

mumkinligini hisоbgа оlib, qоndа vitаmin D miqdоrini tеkshirish vа mоs rаvishdа

vitаmin Dni dаvоgа qo’shish mаqsаdgа muvоfiq hisоblаnаdi. Mа’lumki, Vitаmin D

аutоimmun kаsаlliklаr kеlib chiqishidа xаvf оmili bo’lishi bilаn birgа, kаsаllikni fаоllik

dаrаjаsigа vа а’zоlаr zаrаrlаnishigа tа’sir ko’rsаtishi mumkin [12,13]. Shungа ko’rа,

bu mаqоlаdа vitаmin D yеtishmоvchiligini TQT kаsаlligi kеchishigа tа’siri hаqidа

mа’lumоtlаr

kеltirlаdi.

Оxirgi

mа’lumоtlаrgа

ko’rа,

vitаmin

Dning

yеtishmоvchiligi

TQTgа

chаlingаn

2/3

bеmоrlаrdа, dеfitsiti esа hаr 5

-

bеmоrdа uchrаydi [14]. Hаmmаgа mа’lumki, quyosh

nuri

TQT rivоjlаnishidа triggеr hisоblаnаdi. SHuning uchun bundаy bеmоrlаr o’zini

quyoshdаn e’tiyot qilib yurishаdi. Shundаy ekаn ulаrdа vitаmin D yеtishmоvchiligi

ko’p

uchrаshi,

hаyrоn

qоlаrli

hоdisа

emаs.

Bundаn

tаshqаri

TQTgа

chаlingаn

bеmоrlаrdа buyrаk yеtishmоvchiligi, bа’zi dоri vоsitаlаrini uzоq vаqt dаvоmidа qаbul

qilish

(glyukоkоrtikоsteroidlаr

GK,

epilеpsiyagа

qаrshi

dоri

vоsitаlаri),

gipоvitаminоz

D rivоjlаnishining muhim оmili bo’lib hisоblаnаdi. [15

-

16]. D.L. Kamen vа uning

hаmmuаlliflаrlаri,

123

TQTgа

chаlingаn bеmоrlаrni tеkshirib,

kоntrоl

guruhgа

(n=140)

nisbаtаn

ulаrdа

vitаmin

D

yеtishmоvchiligi

yuqоriligini

аniqlаshdi[17].

Umumiy 67% TQTli bеmоrlаrdа

vitаmin

D

yеtishmоvchiligini kuzаtilgаn bo’lsа,

bundа аfrоаmеrikаliklаrdа

(16 ng/ml),

kаvkаzliklаrlаrgа

nisbаtаn pаst chiqdi.

(31

ng/ml).

22tа

TQTli

bеmоrlаrdа

vitаmin

Dning kritik

pаst

ko’rsаtkichi

(<10 ng/ml),


background image

144

аniqlаngаn bo’lib, ulаrdа ko’prоq fоtоsеnsibilizаtsiya vа buyrаk zаrаrlаnishi qаyd

etilgаn. Shungа o’xshаsh o’zgаrishlаr uzоq vаqt TQT bilаn kаsаllаngаn bеmоrlаrdа

hаm

kuzаtilgаn

[18,19].

A.M. Husiman

bir

qаnchа

оlimlаr

25tа

TQTli

25tа

fibrоmiаlgiyali

bеmоrlаrdа vitаmin D hоlаtini (gidrоksivitаmin, digidrоksivitаmin vа pаrаtgоrmоn)

o’rgаnishgаn. [20]. Ikkаlа guruhdа hаm hаr 2

-

bеmоrdа gipоvitаminоz D qаyd etilgаn

bo’lib,

gоrmоnаl

prоfildа

TQTli

fibrоmiаlgiyali

bеmоrlаrdа

stаtistik

fаrq

tоpilmаgаn.

Shu

bilаn

birgа

оstеоаrtrоzli

bеmоrlаrgа

nisbаtаn

TQTli

bеmоrlаrdа

vitаmin

D

pаst ko’rsаtkichdа

ekanligi hаqidа

mа’lumоtlаr

bоr

[21].

I. Ben-Zvi

hаmmuаlliflаr

[22] TQT

tаshhisi

qo’yilgаn

198

bеmоr

Аfrоаmеrikаliklаrdа

vitаmin

D

o’rtаchа

miqdоri

(14,2 ng/ml)

ispаniyaliklаr

(20,5 ng/ml)

Оsiyoliklаr

(22 ng/ml)

kаvkаzliklаr

(29 ng/ml).

Gipоvitаminоz

D (<10

ng/ml) u 29,3% аfrоаmеrikаliklаrdа vа 11,8% ispаniyaliklаrdа аniqlаndi. SLEDAI

shkаlаsi bo’yichа fаоllik dаrаjаsi vа vitаmin D hоlаti оrаsidа tеskаri kоrrеlyatsiya

kuzаtildi.H. Amital vа hаmmuаlliflаr [23] TQTli 378 tа bеmоrlаr (Еvrоpа vа Isrоil),

92%

аyol, o’rtаchа yoshi –

40,2 yosh, kаsаllik o’rtаchа dаvоmiyligi –

9,7 y. SLEDAI

shkаlаsi bo’yichа fаоllik dаrаjаsi vа qоndа vitаmin D kоntsеntrаtsiyasi оrаsidа tеskаri

kоrrеlyatsiya

kuzаtildi.

D.L. Kamen

hаmmuаlliflаr.

121

TQTgа

chаlingаn

bеmоrlаr

tеkshirilgаn

67%

bеmоrlаrdа ko’rsаtkich

25(ОH)D

<30 ng/ml ni

ko’rsаtgаn,

18%

bеmоrlаrdа

esа

<10 ng/mlgа tеng bo’lgаn. 25(ОH)D ni pаst dаrаjаsi fоtоsеnsibilizаtsya, diskоid

tоshmаlаr

buyrаklаr

zаrаrlаnishi

bilаn

аssоtsiаtsiyalаngаn.P.W.

Wu

hаmmuаlliflаr. [25]

181

TQT

tаshhisi

qo’yilgаn

bеmоrlаr.

62%

kаvkаzliklаr,

26,5%

аfrоаmеrikаliklаr.

TQTli

bеmоrlаrdа

Vitаmin

D

yеtishmоvchiligi

(62,2%) vа dеfitsiti (20%) аniqlаndi. 25(ОH)D miqdоri kаmаyishi yurаk qоn

-

tоmir

tizimi

kаsаlliklаri

(АG,

gipеrlipidеmiya,

QD, TVI,

fibrinоgеn,

SRО),

TQTni

yuqоri

fаоlligi bilаn bоg’liq o’zgаrgаn. J.А. Reynolds vа hаmmuаlliflаr. [26] Vitаmin D vа

аtеrоsklеrоz subklinik bеlgilаri o’rtаsidаgi bоg’liqlik tеkshirilgаn. Tеkshiruvdа: 75 tа

TQT

tаshhisi

qo’yilgаn

bеmоrlаr,

o’rtаchа

kаsаllik dаvоmiyligi –

16

yil ishtirоk

etishgаn.

92%

kаvkаzlik;

38,7% GK

tеrаpiya

qаbul

qilishgаn;

Ulаrdаn

48%-

Gipоvitаminоz

D

bo’lgаn

bеmоrlаrdаvо

tаrkibigа

vitаmin

D

qo’shilgаn.

52%

TQT tаshhisi bo’lgаn bеmоrlаrdа

vitаmin

D

yеtishmоvchiligi аniqlаngаn.

YOz

fаslidа

qоndа vitаmin D miqdоri yuqоri bo’lgаn. Vitаmin D yеtishmоvchiligi аniqlаngаn

bеmоrlаrdа

TVI

yuqоriligi

kuzаtilgаn

qоndа

25(ОH)D

>20ng/ml

bo’lgаn

bеmоrlаrgа

nisbаtаn insulinrеzistеntlik kuzаtilgаn.

TQT

fаоllik dаrаjаsi,

vitаmin

D

hоlаtigаn

qаrаb,

tеskаri

rаvishdа o’zgаrgаn.

Vitаmin

D

TQT

fаоlligini

bеlgilоvchi

yallig’lаnish

mаrkеrlаri

o’rtаsidа

bоg’liqlik

аniqlаnmаgаn.

Vitаmin

D

yеtishmоvchiligi

аrtеriаl

qоn

tоmirlаr

dаg’аllаshuvi

bilаn

ko’prоq

аssоtsiаtsiаlаngаn.

C.C. Mok. [15, 27]TQTgа chаlingаn 209tа bеmоr: 95%

-

аyollаr, 38,9 –o’rtаchа

yoshdаgi, o’rtаchа kаsаllik dаvоmiyligi –

7,7 yil; 78% bеmоrlаrdа tеkshiruv vаqtidа

klinik vа sеrоlоgik ko’rsаtkichlаr yuqоriligi аniqlаndi, 59% –

bеmоrlаrdа buyrаklаr

zаrаrlаnishi

kuzаtildi.

95%

bеmоrdа

–Vitаmin

D

yеtishmоvchiligi

(<30 ng/ml), 27%

bеmоrlardа

dеfitsiti

(<15 ng/ml)

аniqlаndi.

Klinik

lаbоrаtоr

ko’rsаtkichlаr

bilаntеskаri

kоrrеlyatsiya

kuzаtildi.

25(ОH)D

miqdоri

TQT

fаоllik

dаrаjаsigа

ko’rа


background image

145

o’zgаrdi. Vitаmin D dеfitsiti prеmеnоpаuzа, dislipidеmiya bilаn bоg’liqlik kuzаtildi.

Gipоvitаminоz D vа а’zоlаrdаgi qаytmаs zаrаrlаnishlаr o’rtаsidа o’zаrо bоg’liqlik

аniqlаnmаdi.

TSi Yu , Intszin

Tsyaо.

LNli 25 tа vа 7 tа sоg’lоm ko’ngillilаr tеkshiruvdа ishtirоk etishdi. (o’rtаchа yosh 25,3).

Tаdqiqоt

nаtijаlаri

shuni

ko’rsаtdiki,

pоdоtsitlаr

аutоfаgiyasi

LN

pаtоgеnеzidа

muhim

rоlь o’ynаydi, shu bilаn birgаn kаsаllik fаоllik dаrаjаsigа hаm tа’sir qilаdi. Bundаn

tаshqаri Vitаmin D LNli bеmоrlаrdа аutоfаgik fаоllikni bоshqаrish bilаn pоdоtsitlаr

zаrаrlаnishidаn

himоya

qilаdi.

TQTdа klinik

-

lаbоrаtоr ko’rsаtkichlаr vа 25(ОN)Dni zаrdоbdаgi miqdоri bilаn

kоrrеlyatsiya tаhlili hаm bir qancha qiziqish uyg’оtаdi. A. Thudi vа hаmmuаlliflаri

tеkshiruv

nаtijаsidа,

TQTkа

chаlingаn

аyol

bеmоrlаrning

65%dа

vitаmin

D

yеtishmоvchiligini аniqlаshdi. Bundаn tаshqаri ulаrning 20%dа vitаmin D judа pаst

ko’rsаtkichlаrdа

bo’lgan [28].

Gidrоksivitmin

D

miqdоri

TQT

fаоllik

dаrаjаsi

o’rtаsidа bоg’liqlik nоаniq bo’lib qоldi, chunki mаksimаl TQT fаоl kеchgаn hоllаrdа

gipоvitаminоz D аniqlаngаn bo’lsа hаm, аutоаntitеlаlаr kоntsеntrаtsiyasi mаksimаl

bаlаnd

bo’lgаn

hоlаtlаrdа

25(ОH)Dni zаrdоbdаgi

miqdоri

nоrmаl ko’rsаtkichlаrni

ko’rsаtdi. C.C. Mok vа hаmmuаlliflаri [15] 2008 yil аprеl оyidаn iyun оyigаchа (yoz

оylаridа) аmbulаtоr vа stаtsiоnаr yordаm so’rаb kеlgаn TQT tаshhisi qo’yilgаn 290 tа

bеmоrni tеkshiruvdаn o’tkаzishdi. Tаdqiqоt nаtijаlаrigа ko’rа, bеmоrlаrdа vitаmin D

yеtishmоvchiligi yuqоri chаstоtаni ko’rsаtdi vа bu TQTni nеgаtiv klinik –lаbоrаtоr

ko’rsаtkichlаri

bilаn

аssоtsiаtsiyalаndi:

tеri

shilliq

qаvаtlаr,

buyrаklаr,

MNT

zаrаrlаnishi, sеrоzitlаr, (dsDNK) vа аntiC1qgа qаrshi ishlаb chiqаrilgаn аntitеlаlаr

gipеrprоduktsiyasi kuzаtildi.

А’zоlаr zаrаrlаnishi bilаn bоg’liqlik аniqlаnmаdi. Bundаn

tаshqаri, zаrdоbdаgi 25(ОH)D miqdоrini TQTdа rеnаl vа ekstrаrеnаl fаоllik mаrkеri

sifаtidа ishlаtish ehtimоli hаqidа gаpirilgаn. M. Mandal o’tkаzgаn tаdqiqоtlаrdа [29]

vitаmin D

TQT

fаоllik ko’rsаtkichlаri bilаn аniq bоg’liqlikni

аniqlаgаn. TQT

chаlingаn

129tа

hindulаr

o’rgаnilgаn,

ulаr

SLEDAI (r=-0,42),

shkаlаsi

bo’yichа

tеkshirilgаndа, 25(ОH)D vа kаsаllik fаоllik dаrаjаsi o’rtаsidа tеskаri kоrrеlyatsiоn

bоg’liqlik

аniqlаngаn.

Bundаn

tаshqаri,

dsDNK (r=-0,39)

аntitеlаlаr

dаrаjаsi,

α

-

intеrfеrоn –

IFN (r=-

0,43)gа vа gеn eksprеssiyasi α

-IFN (r=-

0,45) dаrаjаsi o’rtаsidа

bоgliqlik аniqlаngаn. α

-

IFNni аsоsiy mаnbаsi bo’lib, TQTli bеmоrlаrdа fаоllаshgаn

dеndrit xujayrаlаri hisоblаnаdi. In vitro tеkshiruvlаrdа vitаmin Dni dеndritxujayrаlаri

rivоjlаnishigа/yеtilishigа

INF

ishlаb

chiqаrilishigа

tа’siri

nаmоyish

qilingаn.

Shuning uchun INF

25(ОH)D

o’rtаsidаgi

tеskаri

kоrrеlyatsiya,

TQT

kаsаlligi

fаоllаshuvi vа rivоjlаnishidа vitаmin D ishtirоkini ifоdа etishi mumkin. [28,29]. G.

Ruiz

Irastoroza

tоmоnidаn

o’tkаzilgаn

tаdqiqоtdа

hаm

gipоvitаminоz

D

ni yuqоri

chаstоtаsi

аniqlаngаn.

[16].

Vitаmin

D

yеtishmоvchiligi

vа dеfitsiti 75

vа 15

%

bеmоrlаrdа

mоs

rаvishdа

аniqlаngаn.

Аsоsаn

аyol

bеmоrlаrdа,

аminоhinоlin

vоsitаlаrigа kаlsiy vа

vitаmin D qo’shib bеrilgаndа qоndа 25(OH)D miqdоri yuqоri

ko’rsаtkichlаr

ro’yhаtgа

оlingаn.

Vitаmin

D

yеtishmоvchiligi

prеdiktоri

bo’lib

fоtоsеnsibilizаtsiya

hizmаt

qilgаn

bo’lsа,

fоtоprоtеktsiya

vitаmin

D

yеtishmоvchiligi

bеlgisi bo’lib hizmаt qilаdi.

Kаsаllik uzоq kеchishi vа gipоvitаminоz D o’rtаsidа

bоg’liqlik

аniqlаnmаdi,

аmmо

VАSH

bo’yichа

umumiy

hоlsizlik

uchrаsh

chаstоtаsi


background image

146

o’rtаsidаgi bоg’liqlik аniqlаngаn. Bеmоrlаrgа vitаmin D ichishgа buyurilgаn bo’lsа,

bungа аmаl qilgаn 75% bеmоrdа: vitаmin D miqdоri sеzilаrli оshgаn, аmmо ko’p

hоllаrdа оptimаl ko’rsаtkichlаrgаchа yеtmаdi. TQTli bеmоrlаrdа qоndа vitаmin D

miqdоri оshishi, kаsаllik fаоllik dаrаjаsi pаsаyishi bilаn kuzаtilmаdi, lеkin umumiy

hоlsizlik kаmаygаni qаyd qilindi[30]. SOLVABLE (Study of Lupus Vascular and Bone

Long-

Term Endpoints) tеkshiruv jаrаyonidа TQTli bеmоrlаrdа vitаmin Dni qоndаgi

kоntsеntrаtsiyasi

kаrdiоvаskulyar

pаtоlоgiya

xаvf

оmillаri

o’rtаsidа

bоg’liqlik

tаhlil

qilindi. (181 tа TQT tаshhisi qo’yilgаn аyol bеmоrlаr, o’rtаchа

-43 yosh). 35% -

pоstmеnоpаuzа

hоlаtidа

edi, 30%dа

buyrаklаr zаrаrlаnishi

bоr

edi,

11%dа zаrаrli оdаtlаri

bоr

edi

(chеkish).

Bеmоrlаrning

62,2%

vitаmin

D

yеtishmоvchiligi

D

(25(ОH)D

<30 ng/ml)

аniqlаngаn

bo’lsа,

dеfitsiti

(<15ng/ml)-20%

bеmоrlаrdа

qаyd etildi.

Gidrоksivitаmin D pаsаyishi tаnа vаzni indеksi (TVI) yuqоri bo’lishi bilаn,

аrtеriаl

gipеrtеnziya (АG), qаndli diаbеt (QD), fibrinоgеn, SRО, vа bоshqа TQT fаоlligi vа

оg’ir

kеchishini

bеlgilоvchi

ko’rsаtkichlаr

оshishi

bilаn

аssоtsirlаndi.

[25].

Epidеmiоlоgik tеkshiruvlаr ishоnchli rаvishdа shuni nаmоyish qildiki, gipоvitаminоz

D

yurаk

qоn

-

tоmir

аsоrаtlаri

rivоjlаnishining

mustаqil

оmili

hisоblаnаdi.

Bundа

25(ОH)Dning

qоndаgi

kоntsеntrаtsiyasi

pаsаyishi

bilаn

аtеrоsklеrоz

rivоjlаnishining

subklinik ko’rinishlаri o’rtаsidа bоg’liqlik bo’lib,

ulаrgа

intimа

-

mеdiа

kоmplеksi

(IMK)

q

аlinlаshishi,

kоrоnаr

аrtеriаlаrning

kаlsifikаtsiyasi,

endоtеliаl

disfunksiya

kirаdi

[32-

40].

Аnchаdаn

bеri

shuni

tа’kidlаb

kеlinаdiki,

TQTli

bеmоrlаrdа

kаrdiоvаskulyar

kаsаlliklаr

uchrаsh

chаstоtаsini

50-

bаrоbаr

оshishini,

аn’аnаviy xаvf оmillаri bilаn

аsоslаsh

mumkin emаs. Shuning uchun kаsаllikning o’zi,

kоmоrbid hоlаtlаr vа оlib

bоrilаyotgаn dаvоni hаm аtеrоgеn tа’siri o’rgаnilmоqdа

[41,42]. J.A. Reynolds hаm

o’z jаmоаsi bilаn gipоvitаminоz Dni TQTli bеmоrlаrdа

ertа аtеrоsklеrоz

rivоjlаnishidаgi bоg’liqligini o’rgаnishdi. (75tа 18

-

70 yosh оrаsidаgi

TQTli

аyol

bеmоrlаr),

аsоsаn

kаvkаzliklаrdа

tеkshiruv

оlib

bоrilgаn.

Ko’pginа

bеmоrlаrdа

rеmissidа dаvri qаyd etilishigа qаrаmаsdаn vitаmin D yеtishmоvchiligi

52%

bеmоrlаrdа

kuzаtildi.

Kаsаllik

fаоl

kеchgаn

bеmоrlаrdа,

25(ОH)D

miqdоri

rеmissiya

kuzаtilgаn bеmоrlаrgа nisbаtаn ishоnchli tаrzdа pаst ko’rsаtkichlаrdаligi

аniqlаndi.

Аmmо,

zаrdоbdаgi

vitаmin

D

miqdоri

sеrоlоgik

mаrkеrlаr

fаоlligi

(dsDNKgа

аntitеlаlаr,

S3-

S4-

kоmplеmеnt

kоmpоnеnti)

o’rtаsidа

bоg’liqlik

аniqlаnmаdi.

Bundаn

tаshqаri

vitаmin

Dni

qоndаgi

miqdоri

GKSlаr

bilаn

dаvо

o’tkаzilishi vа nеfrit

mаvjudligi o’rtаsidа bоg’liqlik kuzаtilmаdi. Vitаmin Dni pаstligi,

KVK (yuqоri TVI,

insulinrеzistеntlik), xаvf оmillаri o’rtаsidа, hаmdа diаstоlik аrtеriаl

qоn bоsimi (АQB)

оshish tеndеntsiyasi o’rtаsidа bоg’liqlik bоrligi hаqidа stаtistik

ishоnchli оlindi.

Аtеrоsklеrоz subklinik bеlgilаrigа kеlsаk, vitаmin D vа intimа

-

mеdiа

kоmplеksi (IMK)

qаlinlаshuvi o’rtаsidа bоg’liqlik аniqlаnmаdi. Vitаmin D dеfitsiti

(TVI

dаrаjаsi

insulin

miqdоridаn

qаt’iy

nаzаr)

аrtеriаl

rigidlik

bilаn

аssоtsiаtsiyalаndi. Intimа

-

mеdiа

kоmplеksi qаlinlаshuvi vа аtеrоsklеrоtik pilаkchаlаr

hоsil bo’lishi bir nеchа yillаrdа

yuz bеrаdi аmmо tоmirlаr rеzistеntligi vа dinаmik

hоlаti qisqа muddаtli dаvоdа hаm

o’zgаrishi mumkin [43]. Аrtеriаl rigidlik, (tоmir

dеvоrlаri rеzistеntligi) ertа

mаrkеrlаrdаn biri bo’lib hisоblаnаdi vа gipоvitаminоz D

bilаn

bоg’li

qlikni

yanаdа

chuqurrоq

o’rgаnishni

tаlаb

qilаdi.

Bundаn

tаshqаri

zаrdоbdаgi

25(ОH)D

miqdоri

hаm

TQTli

bеmоrlаrdа

YUQT

kаsаlliklаri


background image

147

аtеrоsklеrоz rivоjlаnishi prеdiktоri bo’lib hizmаt qilishi mumkin. [44]. C.C. Mok

vitаmin D vа TQTli 290tа bеmоrlаrdа kаrdiоvаskulyar kаsаllik rivоjlаnishini tаhlil

qilishgаnidа kutilgаn nаtijаlаr оlishmаdi. Vitаmin D miqdоri pаst bo’lgаn bеmоrlаrdа

TQTni

fаоlligi,

prеmеnоpаuzа,

dislipidеmiya,

fоsfоlipidlаrgа

nisbаtаn

аntitеlаlаr

bоrligi

аniqlаngаn.

Bundаn tаshqаri, vitаmin Dni TQTli bеmоrlаrdа qo’llаsh bilаn bоg’liq bir qаnchа

tаdqiqоtlаr o’tkаzilgаn bo’lib,

2011 yildа АQSH tibbiyot instituti tоmоnidаn tаvsiyalаr

shаkllаntirildi. Vitаmin D stаtusini bаhоlаsh uchun, zаrdоbdаgi 25(ОN)Dni аniqlаsh

zаru

r. Bu

ko’rsаtkichni<20

ng/ml (50

mоl/l)gа

kаmаyishi

gipоvitаminоz

dеb

bаhоlаnаdi. Ungа ko’rа 400

-

600 MЕdаn vitаmin D 1 yoshdаn 70 yoshgаchа vа 800

MЕdаn/kunigа 70 yoshdаn kаttаlаrgа qаbul qilishi zаrurligi аytilgаn [45]. Rеvmаtik

kаsаlliklаrdа vitаmin D qаbuli muhimligi hаqidа, yoki TQTli bеmоrlаr vitаmin D

qаbulini

muqоbillаshtirish

hаqidа

mа’lumоtlаr

bеrilmаgаn

[46,47].

Sichqоnlаrdа

o’tkаzilgаn tаdqiqоtlаr yakuni, vitаmin D qаbuli fоnidа prоtеinuriya kаmаygаnligi vа

yashоvchаnlik

оshgаnligini

ko’rsаtgаn

[48]. 30 yil

аvvаl

ekspеrimеntаl

lyupus

mоdеllаrdа

vitаmin

Dni

qo’llаsh

аllоpеtsiyani

rеgrеssigа

uchrаshi,

prоtеinuriya

pаsаyishigа vа dsDNK аntitаnаlаri miqdоri pаsаyishigа оlib kеlgаnligi аniqlаngаn.

1,25(ОH)D3

ni qаbuli,

kаsаllik

rivоjlаnishi

simptоmlаr

yuzаgа

kеlishigа

hаm

prоfilаktik

tа’sir

o’tkаzishi

mumkinligi

tа’kidlаb

o’tilgаn

[49, 50]. A. Abou-

Raya 267tа

bеmоrdа 25(ОH)D qоndаgi miqdоri subоptimаl (69%) vа yеtishmоvchiligi bo’lgаn

(39%) bеmоrlаrgа

vitаmin Dni (hоlеkаlьtsifеrоl 2000MЕ/sut

yoki plаtsеbо 12 оy

dаvоmidа) dаvоgа qo’shish оrqаli hоlеkаlsifеrоl qаbul qilgаn bеmоrlаrdа kаsаllik

fаоlligini

bеlgilоvchi

ko’rsаtkichlаrni

sеzilаrli pаsаyishini

аniqlаgаn.

[51].

1006tа

TQTgа chаlingаn bеmоrlаrni 2 yil dаvоmidа qоndаgi 25(ОH)D ni kаsаllik fаоlligigа

bоg’liqlik dinаmikаsini kuzаtishgаn. Bеmоrlаrgа (gidrооksivitаmin D <40ng/ml) 50

000 MЕ miqdоrdа vitаmin D2 vа 200 MЕ kаlьtsiya/vitаmin D3 h 2 mаhаl kunigа

buyurilgаn. Tеkshiruvlаr yakunidа 25(ОN)Dni 20 ng/ml gа оshishi kаsаllik fаоlligini

21%

prоtеinuriyani 15%gа

kаmаyishigа

erishilgаn

[52].

Shundаy qilib, vitаmin D yеtishmоvchiligi kеng tаrqаlgаn pаtоlоgik hоlаt bo’lib,

ko’pginа

kаsаlliklаr rivоjlаnishigа

kеchishigа

sаlbiy tа’sir ko’rsаtаdi.

Qоndаgi

25(ОH)D miqdоrining pаst bo’lishi quyoshdаn himоyalаnish yuqоriligi sаbаbli yoki

gеnеtik

mоyillik

аlimеntаr

оmillаr

оqibаtidа

kеlib

chiqаdi.

Vitаmin

D

mеtаbоlitlаrining

yangi

kаshf

qilingаn

аntirеzоrbtiv,

yallig’lаnishgа

qаrshi,

immunоmоdulyatоr

hususiyatlаri

surunkаli

yallig’lаnish

bilаn

kеchаdigаn

kаsаlliklаrdа, аn’аnаviy bаzis dаvоgа qo’shimchа sifаtidа qo’llаsh mаqsаdgа muvоfiq

ekаnligini аsоslаydi. SHuni hisоbgа оlib, zаrdоbdаgi 25 (OH) D kоntsеntrаtsiyasini

nоrmаllаshtirish оrqаli TQT fаоlligini vа аsоrаtlаr rivоjlаnishi jаdаllаshuvini sеzilаrli

dаjаrаdа

pаsаyigа

erishish mumkin.

Qo’shimchа

tеkshiruvlаr

vitаmin

Dni

immunоmоdulyatоr sifаtidа bаhоlаshni vа bеmоrlаrdа immun tizimi, yurаk

-

qоn tоmir

tizimi vа tаyanch

-

hаrаkаt tizimlаri shikаstlаnishini оldini оlish uchun kеrаkli оptimаl

miqdоrini аniqlаsh imkоnini bеrаdi. Bir qаnchа izlаnishlаr nаtijаsigа ko’rа, TQTli

bеmоrlаrdа zаrdоbdаgi 25 (OH) D yеtishmоvchiligigа mоs rаvishdа vitаmin D qаbuli

tаvsiya

qilinаdi,

shungа

qаrаmаsdаn

vitаmin

Dni

kаsаllik

kеchishi,

fаоlligigа

tа’siri


background image

148

uzоq muddаtli vitаmin D qаbuli nаtijаsidа bеmоrlаrdа immun tizimi, yurаk qоn tоmir

buyrаklаr

fаоliyatidаgi

o’zgаrishlаrni

tаhlil

qilish

dоlzаrbligichа

qоlmоqdа.

Библиографические

ссылки;

References;Адабиётлар

рўйхати:

1.

Gatenby P, Lucas R, Swaminathan A. Vitamin D deficiency and risk for rheumatic diseases. Curr Opin

Rheumatol. 2013 Mar;25(2):184

91. doi: 10.1097/BOR.0b013e32835cfc16.

2.

Торопцова НВ, Аникин СГ. Витамин D и ревматоидный артрит: что мы знаем сегодня?

Научно

-

практическая ревматология. 2011;(3):46–

51. [Toroptsova NV, Anikin SG. Vitamin D and

rheumatoid arthritis: What do we know today? Nauchno-prakticheskaya
revmatologiya = Rheumatology Science and Practice. 2011;(3):46

51. (In Russ.)]. DOI:

http://dx.doi.org/10.14412/1995-44842011-573
3.

Ibrahim MH, Bakheet MS, Abdel-Safer KA, Shakoor MA. Relationship between vitamin D and disease

activity in some rheumatic diseases. Int J Nutr Metab 2013;5(7):114

27. DOI: 10.5897/IJNAM2013.0153

4.

Насонов ЕЛ. Кальций и витамин D: роль в профилактике и лечении остеопороза и других

заболеваний человека. Consilium medicum. 1999; 1(5):212–

4. [Nasonov EL. Calcium and vitaminD:

role in the prevention and treatment of osteoporosis and other diseases. Consilium medicum.1999;
1(5):212

4. (In Russ.)].

5.

Nagpal S, Na S, Rathnachalam R. Noncalcemic actions of vitamin D receptor ligands. Endocr Rev.

2005 Aug;26(5):662

87. Epub 2005 Mar 29.

6.

Mathieu C, Adorini L. The coming of age of 1,25-dihydroxyvitamin D3 analogs as immunomodulatory

agents. Trends Mol Med. 2002 Apr;8(4):174

9.

7.

Cutolo M, Otsa K. Review: vitamin D, immunity amd lupus. Lupus. 2008 Jan;17(1):6

10. 16. Nair R,

Maseeh A. Vitamin D: the «sunshine» vitamin. J Pharmacol Pharmacother. 2012 Apr;3(2):118

26. doi:

10.4103/0976500X.95506.
8.

Kamen DL, Cooper GS, Bouali H, et al. Vitamin D deficiency in systemic lupus erythematosus.

Autoimmun Rev. 2006 Feb;5(2):114

7. Epub 2005 Jun 21.

9.

Аgmоn

-

Lеvin N., Mоskа M., Pеtri M., SHеnfеlьd U (2012) Sistеmnаya krаsnаya vоlchаnkа Fu S.M.,

Dеshmuh U.S., Gаskin F. (2011) Pаtоgеnеz sistеmnоy krаsnоy vоlchаnki pеrеsmоtrеn v 2011 gоdu:

ustоychivоstь kоnеchnыh оrgаnоv k pоvrеjdеniyam, initsiаtsiya i divеrsifikаtsiya аutоаntitеl i HLA

-DR.

J

Аutоimmun

37:104-112

10.

Bоrchеrs,

Nаguvа

S.M.,

SHеnfеlьd

U.,

Gеrshvin

M.Е.

(2010)

Gеоepidеmiоlоgiya

11.

YAn K.U,

Lеung

P.S.,

Аdаmоpulоs

I.Е.,

Gеrshvin

M.Е.

(2013)

Vliyaniе

vitаminа

D i

аutоimmunitеtа:

vsеstоrоnniy

оbzоr.

Clin Rev Allergy Immunol 45: 217-226

12.

Kаmеn

D. L. (2010)

Vitаmin

D pri

vоlchаnkе:

nоvichоk

v

blоkе?

Bull Hosp Jt Dis 68:218

13.

Pаkpur

Dj.,

Pаkpur

Dj. (2013)

Dеfitsit

vitаminа

d i

sistеmnаya

krаsnаya

14.

Sаktisvаri R., Reymоnd А. А. (2013) Klinichеskое znаchеniе vitаminа D pri sistеmnоy krаsnоy

vоlchаnkе:

sistеmаtichеskiy

оbzоr.

PLoS One 8: e55275

15.

Mok SS, Birmingham DJ, Ho LY, et al. Vitamin D deficiency as marker for disease activity and damage

in systemic lupus erythematosus: a comparison with anti-dsDNA and anti-C1q. Lupus. 2012 Jan; 16(1):36

42. doi: 10.1177/0961203311422094. Epub 2011 Oct 12. 23. Carvalho JF, Blank M,Kiss E, et al.
Antivitamin D, vitamin D in SLE: preliminary results. Ann N Y Acad Sci.
16.

Le Goaziou MF, Contardo G, Dupraz C, et al. Risk factors for vitamin D deficiency in women aged

20

50 years consulting in general practice: a crosssectional study. Eur J Gen

17.

Kamen DL, Cooper GS, Bouali H, et

al. Vitamin D deficiency in systemic lupus еrythematosus.

Autoimmun Rev. 2006 Feb;5(2):114

7. Epub 2005 Jun 21.

18.

Muller K, Kriegbaum NJ, Baslund B, et al. Vitamin D3 metabolism in patients with heumatic

diseases: low serum levels of 25-hydroxyvitamin D3 in patients with systemic
19.

O’Regan S, Chesney RW, Hamstra A, et al. Reduced serum

1,25-(OH)2 vitamin D3 levels in

prednisone-treated adolescents with systemic lupus erythematosus. Acta Paediatr Scand. 1979
Jan;68(1):109

11.


background image

149

20.

Husiman AM, White KP, Algra A, et al. Vitamin D levels in women with systemic lupus erythematosus

and fibromyalgia. J Rheumatol. 2001 Nov;28(11):2535

9.

21.

Broder AR, Tobin JN, Putterman C. Disease-specific definitions of vitamin D deficiency need to be

established in autoimmune and non-autoimmune chronic diseases: a retrospective comparison of three
chronic diseases. Arthritis Res Ther. 2010;12(5):R191. doi: 10.1186/ar3161. Epub 2010 Oct 14.
22.

Ben-Zvi I, Aranow C, Mackay M, et al. The impact of vitamin D on Dendritic cell function in patients

with

systemic

lupus

erythematosus.

PLoS

One.

2010

Feb

16;5(2):

e9193.

doi:

10.1371/journal.pone.0009193.
23.

Thudi A, Yin S, Wandstrat AE, et al. Vitamin D levels and disease status in Texas patients with

systemic

lupus

erythematosus.

Am

J

Med

Sci.

2008

Feb;335(2):99

104.

doi:

10.1097/MAJ.0b013e318134eeb6.
24.

Ruiz-Irastorza G, Egutide MV, Olivares N, et al. Vitamin D deficiency in systemic lupus

erythematosus: prevalence, predictors and clinical consequences. Rheumatology (Oxford). 2008
Jun;47(6):920

3. doi: 10.1093/rheumatology/ken121. Epub 2008 Apr 14.

25.

Wu PW, Rhew EY, Dyer AR, et al. 25-Hydroxyvitamin D and cardiovascular risk factors in women

with systemic lupus erythematosus. Arthritis Rheum. 2009 Oct 15;61(10):1387

95. doi:

10.1002/art.24785.
26.

Thudi A, Yin S, Wandstrat AE, et al. Vitamin D levels and disease status in Texas patients with

systemic

lupus

erythematosus.

Am

J

Med

Sci.

2008

Feb;335(2):99

104.

doi:

10.1097/MAJ.0b013e318134eeb6.
27.

Mandal M, Tripathy R, Panda AK, et al. Vitamin D levels in Indian systemic lupus erythematosus

patients: association with disease activity index and interferon alpha. Arthritis Res Ther. 2014 Feb
10;16(1):R49. doi: 10.1186/ar4479.
28.

Reichel H, Koeffler HP, Tobler A, Norman AW. 1 alpha,25-dihydroxyvitamin D3 inhibits gamma-

interferon synthesis by normal human peripheral blood lymphocytes. Proc 29. Griffin MD, Lutz WH, Phan
VA, et al. Potent inhibition of dendritic cell differentiation and maturation by vitamin D analogs. Biochem
Biophys Res Commun. 2000 Apr; 270(3):701

8.

30. Ruiz-Irastorza G, Gordo S, Olivares N, et al. Changes in vitamin D levels in patients with systemic
lupus erythematosus: effects on fatigue, disease activity and damage.
32.

Dobnig H, Pilz S, Scharnagl H, et al. Independent association of low serum 25hydroxyvitamin D and

1,25-dihydroxyvitamin D Levels with all-cause and cardiovascular mortality. Arch Intern Med.2008 Jun
23;168(12):1340

9. doi: 10.1001/archinte.168.12.1340.

33.

Scragg R, Jackson R, Holdaway IM, et al. Myocardial infarction is inversely associated with plasma

25-hydroxyvitamin D3 levels: a community-based study. Int J Epidemiol. 1990 Sep;19(3):559

63.

34.

Wang TJ, Pencina MJ, Booth SL, et al. Vitamin D deficiency and risk of cardiovascular disease.

Circulation. 2008 Jan 29;117(4):503

11. doi: 10.1161/CIRCULATIONAHA.107.706127. Epub 2008 Jan

7.

35.

Jablonski KL, Chonchol M, Pierce GL, et al. 25-Hydroxyvitamin D deficiency is associated with

inflammation-linked vascular endothelial dysfunction in middle-aged and older adults. Hypertension.
2011 Jan;57(1): 63

9. doi: 10.1161/HYPERTENSIONAHA.110.160929. Epub 2010 Nov 29.

36.

Pilz S, Henry R, Snijder M, et al. 25-Hydroxyvitamin D is not associated with carotid intima- media

thickness in older men and women. Calcif Tissue Int. 2009 May;84(5):423

4. doi: 10.1007/s00223-

0099238-6. Epub 2009 Mar 24.

37.

Reis JP, von Muhlen D, Michos ED, et al. Serum vitamin D, parathyroid hormone levels, and carotid
atherosclerosis.

Atherosclerosis.

2009

Dec;207(2):585

90.

doi:

10.1016/j.atherosclerosis.2009.05.030. Epub 2009 Jun 6.


background image

150

38.

Tarcin O, Yavuz DG, Ozben B, et al. Effect of vitamin D deficiency and replacement on endothelial

function in asymptomatic subjects. J Clin Endocrinol Metab. 2009 Oct;94(10):4023

30. doi:

10.1210/jc.2008

1212. Epub 2009 Jul 7.

39.

Watson KE, Abrolat ML, Malone LL, et al. Active serum vitamin D levels are inversely correlated

with coronary calcification. Circulation. 1997 Sep 16;96(6):1755

60.

41.

Bruce IN, Urowitz MB, Gladman DD, et al. Risk factors for coronary heart disease in women with

systemic lupus erythematosus: the Toronto Risk Factor Study. Arthritis Rheum. 2003 Nov;48(11):3159

67.

42.

Esdaile JM, Abrahamowicz M, Grodzicky T, et al. Traditional Framingham risk factors fail to fully

account for accelerated atherosclerosis in systemic lupus erythematosus. Arthritis Rheum. 2001
Oct;44(10):2331

7.

43.

Angel K, Provan SA, Gulseth HL, et al. Tumor necrosis factor-alpha antagonists improve aortic

stiffness in patients with inflammatory arthropathies: a controlled study. Hypertension. 2010
Feb;55(2):333

8. doi: 10.1161/HYPERTENSIONHA. 109.143982. pub 2009 Dec 28.

44.

Reynolds JA, Hague S, Berry JL, et al. 25-hydroxyvitamin D deficiency is associated with increased

aortic stiffness in patients with systemic lupus erythematosus. Rheumatology (Oxford). 2012
Mar;51(3):544

51. doi: 10.1093/rheumatology/ker352. Epub 2011 Nov 24.

45.

Holick MF, Binkley NC, et al. Evaluation, treatment, and prevention of vitamin d deficiency: an

endocrine society clinical practice guideline. J Clin Endocrinol Metab. 2011 Jul;96(7):1911

30. doi:

10.1210/jc.2011-0385. Epub 2011 Jun 6.

46.

Institute of Medicine. Institute of Medicine dietary reference intakes for calcium and vitamin D.

Washington, DC: The National Academics Press; 2011.

47.

Rossini M, Bongi SM, La Montagna G, et al. Vitamin D deficiency in rheumatoid arthritis:

prevalence, determinants and associations with disease activity and disability. Arthritis Res Ther.
2010;12(6):R216. doi: 10.1186/ar3195. Epub 2010 Nov 29.

48.

Bischoff-Ferrari HA, Giovannucci E, Willett WC, et al. Estimation of optimal serum concentrations

of 25-hydroxyvitamin D for multiple health outcomes. Am J Clin Nutr. 2006 Jul;84(1):18

28.

49.

Abe J, Nakamura K, Takita Y, et al. Prevention of immunological disorders in MRL/l mice by a

new synthetic analogue of vitamin D3: 22-oxa-1 alpha, 25-dihydroxyvitamin D3. J Nutr Sci Vitaminol
(Tokyo). 1990 Feb;36(1):21

31.

50.

Abou-Raya A, Abou-Raya S, Helmii M. The effect of vitamin D supplementation on inflammatory and

hemostatic markers and disease activity in patients with systemic lupus erythematosus: a randomized
placebo-controlled trial. J Rheumatol. 2013 Mar;40(3):265

72. doi: 10.3899/jrheum.111594. Epub 2012

Dec 1.

51.

Petri M, Bello KJ, Fang H, Magder LS. Vitamin D in systemic lupus erythematosus: modest

association with disease activity and the urine protein-to-creatinine ratio. Arthritis Rheum. 2013
Jul;65(7):1865

71. doi: 10.1002/art.37953.

52.

Оценка

динамики

воздействия

антиагрегантной

терапии

на

ремоделирования

сердца

у

пациентов

с

плановым

гемодиализом.

G.G.

Mаdаminоv,

А.S.

Rаshidоvа,

G.P.

Аkbаrоvа,

D.Dj.

Burоnоvа,

L.H.

SHukurоvа.

UDK: 616.9:578.834-036.22-614.2

53.

Нарушение сердечного ритма у больных с ХБП V ст как предиктор сердечно сосудистого

риска. Sаbirоv M. А., Sаlyamоvа F. E., Хusаnhоdjаеvа F. T. Published by “Central asian studies”

http://www.centralasianstudies.org. Volume: 03 Issue: 02 | Mar-Apr 2022 ISSN: 2660-4159.


background image

151

54.

Surunkаli buyrаk kаsаlligini II

-

III bоsqichidа аntiаgrеgаnt tеrаpiya fоnidа buyrаk funktsiоnаl

zаhirаsini

bаhоlаsh.

Bаrnоеv

H. B.,

SHukurоvа

L. H.,

Husаnhоdjаеvа

F. T. ORIENTAL RENAISSANCE:

INNOVATIVE , EDUCATIONAL , NATURAL END SOCIAL SCIENCES SCIENTIFIC JOURNAL.
VOLUME 1 | ISSUE 3 ISSN 2181-1784 SJIF 2021: 5.423 Scientific Journal Impact Factor.

55.

Daminova K.M., Sabirov M.A. A modern view to optimizing diagnostics of chronic kidney disease

//

Журнал

«Новый

День

в

Медицине»

-Avicenna-MED.UZ.-

Бухара,

Узбекистан

- 2021

январь

-

март

-

№1(33)

-

С.158

-162 https://www.elibrary.ru/item.asp?id=46298777


УДК:

311:61 - 61

EVIDENCE-BASED MEDICINE (EVIDENCE-BASED MEDICINE) AND

MEDICINE

Raxmonov T.O

1,а

., Mirzaraximova K.R

2,b

, Abdukadirov KH.J

3,c

.,

Tangirov A.L

2

.

.

1

Candidate of Medical Sciences, Tashkent state dental institute

2

Аssistent,

Tashkent state dental institute

Tashkent, Uzbekistan

a

toxiromfnovichP956@gmail.com

b

twixmir@gmail.com

c

xabibullaabduqodirov@gmail.com

d

abdixolik_67@mail.ru

ДОКАЗАТЕЛЬНАЯ

МЕДИЦИНА

(ДОКАЗАТЕЛЬНАЯ

МЕДИЦИНА)

И

МЕДИЦИНА

Рахмонов Т.О

1,а

., Мирзараксимова К.Р

2,b

., Абдукадиров Х.Ж

2,с

,

Тангиров А.Л

2d

.

1

к

.м.н.доцент,

Ташкентский

государственный

стоматологический

институт

2

ассистент,

Ташкентский

государственный

стоматологический

институт

Ташкент,

Узбекистан

a

toxiromfnovichP956@gmail.com

b

twixmir@gmail.com

c

xabibullaabduqodirov@gmail.com

d

abdixolik_67@mail.ru

Библиографические ссылки

Gatenby P, Lucas R, Swaminathan A. Vitamin D deficiency and risk for rheumatic diseases. Curr Opin Rheumatol. 2013 Mar;25(2):184–91. doi: 10.1097/BOR.0b013e32835cfc16.

Торопцова НВ, Аникин СГ. Витамин D и ревматоидный артрит: что мы знаем сегодня? Научно-практическая ревматология. 2011;(3):46–51. [Toroptsova NV, Anikin SG. Vitamin D and rheumatoid arthritis: What do we know today? Nauchno-prakticheskaya

revmatologiya = Rheumatology Science and Practice. 2011;(3):46–51. (In Russ.)]. DOI: http://dx.doi.org/10.14412/1995-44842011-573

Ibrahim MH, Bakheet MS, Abdel-Safer KA, Shakoor MA. Relationship between vitamin D and disease activity in some rheumatic diseases. Int J Nutr Metab 2013;5(7):114–27. DOI: 10.5897/IJNAM2013.0153

Насонов ЕЛ. Кальций и витамин D: роль в профилактике и лечении остеопороза и других заболеваний человека. Consilium medicum. 1999; 1(5):212–4. [Nasonov EL. Calcium and vitamin D: role in the prevention and treatment of osteoporosis and other diseases. Consilium medicum. 1999; 1(5):212–4. (In Russ.)].

Nagpal S, Na S, Rathnachalam R. Noncalcemic actions of vitamin D receptor ligands. Endocr Rev. 2005 Aug;26(5):662–87. Epub 2005 Mar 29.

Mathieu C, Adorini L. The coming of age of 1,25-dihydroxyvitamin D3 analogs as immunomodulatory agents. Trends Mol Med. 2002 Apr;8(4):174–9.

Cutolo M, Otsa K. Review: vitamin D, immunity amd lupus. Lupus. 2008 Jan;17(1):6–10. 16. Nair R, Maseeh A. Vitamin D: the «sunshine» vitamin. J Pharmacol Pharmacother. 2012 Apr;3(2):118–26. doi: 10.4103/0976500X.95506.

Kamen DL, Cooper GS, Bouali H, et al. Vitamin D deficiency in systemic lupus erythematosus. Autoimmun Rev. 2006 Feb;5(2):114–7. Epub 2005 Jun 21.

Аgmоn-Lеvin N., Mоskа M., Pеtri M., SHеnfеlьd U (2012) Sistеmnаya krаsnаya vоlchаnkа Fu S.M., Dеshmuh U.S., Gаskin F. (2011) Pаtоgеnеz sistеmnоy krаsnоy vоlchаnki pеrеsmоtrеn v 2011 gоdu: ustоychivоstь kоnеchnыh оrgаnоv k pоvrеjdеniyam, initsiаtsiya i divеrsifikаtsiya аutоаntitеl i HLA-DR. J Аutоimmun 37:104-112

Bоrchеrs, Nаguvа S.M., SHеnfеlьd U., Gеrshvin M.Е. (2010) Gеоepidеmiоlоgiya

YAn K.U, Lеung P.S., Аdаmоpulоs I.Е., Gеrshvin M.Е. (2013) Vliyaniе vitаminа D i аutоimmunitеtа: vsеstоrоnniy оbzоr. Clin Rev Allergy Immunol 45: 217-226

Kаmеn D. L. (2010) Vitаmin D pri vоlchаnkе: nоvichоk v blоkе? Bull Hosp Jt Dis 68:218

Pаkpur Dj., Pаkpur Dj. (2013) Dеfitsit vitаminа d i sistеmnаya krаsnаya

Sаktisvаri R., Reymоnd А. А. (2013) Klinichеskое znаchеniе vitаminа D pri sistеmnоy krаsnоy vоlchаnkе: sistеmаtichеskiy оbzоr. PLoS One 8: e55275

Mok SS, Birmingham DJ, Ho LY, et al. Vitamin D deficiency as marker for disease activity and damage in systemic lupus erythematosus: a comparison with anti-dsDNA and anti-C1q. Lupus. 2012 Jan; 16(1):36–42. doi: 10.1177/0961203311422094. Epub 2011 Oct 12. 23. Carvalho JF, Blank M, Kiss E, et al. Antivitamin D, vitamin D in SLE: preliminary results. Ann N Y Acad Sci.

Le Goaziou MF, Contardo G, Dupraz C, et al. Risk factors for vitamin D deficiency in women aged 20–50 years consulting in general practice: a crosssectional study. Eur J Gen

Kamen DL, Cooper GS, Bouali H, et al. Vitamin D deficiency in systemic lupus еrythematosus. Autoimmun Rev. 2006 Feb;5(2):114–7. Epub 2005 Jun 21.

Muller K, Kriegbaum NJ, Baslund B, et al. Vitamin D3 metabolism in patients with heumatic diseases: low serum levels of 25-hydroxyvitamin D3 in patients with systemic

O’Regan S, Chesney RW, Hamstra A, et al. Reduced serum 1,25-(OH)2 vitamin D3 levels in prednisone-treated adolescents with systemic lupus erythematosus. Acta Paediatr Scand. 1979 Jan;68(1):109–11.

Husiman AM, White KP, Algra A, et al. Vitamin D levels in women with systemic lupus erythematosus and fibromyalgia. J Rheumatol. 2001 Nov;28(11):2535–9.

Broder AR, Tobin JN, Putterman C. Disease-specific definitions of vitamin D deficiency need to be established in autoimmune and non-autoimmune chronic diseases: a retrospective comparison of three chronic diseases. Arthritis Res Ther. 2010;12(5):R191. doi: 10.1186/ar3161. Epub 2010 Oct 14.

Ben-Zvi I, Aranow C, Mackay M, et al. The impact of vitamin D on Dendritic cell function in patients with systemic lupus erythematosus. PLoS One. 2010 Feb 16;5(2): e9193. doi: 10.1371/journal.pone.0009193.

Thudi A, Yin S, Wandstrat AE, et al. Vitamin D levels and disease status in Texas patients with systemic lupus erythematosus. Am J Med Sci. 2008 Feb;335(2):99–104. doi: 10.1097/MAJ.0b013e318134eeb6.

Ruiz-Irastorza G, Egutide MV, Olivares N, et al. Vitamin D deficiency in systemic lupus erythematosus: prevalence, predictors and clinical consequences. Rheumatology (Oxford). 2008 Jun;47(6):920–3. doi: 10.1093/rheumatology/ken121. Epub 2008 Apr 14.

Wu PW, Rhew EY, Dyer AR, et al. 25-Hydroxyvitamin D and cardiovascular risk factors in women with systemic lupus erythematosus. Arthritis Rheum. 2009 Oct 15;61(10):1387–95. doi: 10.1002/art.24785.

Thudi A, Yin S, Wandstrat AE, et al. Vitamin D levels and disease status in Texas patients with systemic lupus erythematosus. Am J Med Sci. 2008 Feb;335(2):99–104. doi: 10.1097/MAJ.0b013e318134eeb6.

Mandal M, Tripathy R, Panda AK, et al. Vitamin D levels in Indian systemic lupus erythematosus patients: association with disease activity index and interferon alpha. Arthritis Res Ther. 2014 Feb 10;16(1):R49. doi: 10.1186/ar4479.

Reichel H, Koeffler HP, Tobler A, Norman AW. 1 alpha,25-dihydroxyvitamin D3 inhibits gamma-interferon synthesis by normal human peripheral blood lymphocytes. Proc 29. Griffin MD, Lutz WH, Phan VA, et al. Potent inhibition of dendritic cell differentiation and maturation by vitamin D analogs. Biochem Biophys Res Commun. 2000 Apr; 270(3):701–8.

Ruiz-Irastorza G, Gordo S, Olivares N, et al. Changes in vitamin D levels in patients with systemic lupus erythematosus: effects on fatigue, disease activity and damage.

Dobnig H, Pilz S, Scharnagl H, et al. Independent association of low serum 25hydroxyvitamin D and 1,25-dihydroxyvitamin D Levels with all-cause and cardiovascular mortality. Arch Intern Med. 2008 Jun 23;168(12):1340–9. doi:

1001/archinte.168.12.1340.

Scragg R, Jackson R, Holdaway IM, et al. Myocardial infarction is inversely associated with plasma 25-hydroxyvitamin D3 levels: a community-based study. Int J Epidemiol. 1990 Sep;19(3):559–63.

Wang TJ, Pencina MJ, Booth SL, et al. Vitamin D deficiency and risk of cardiovascular disease. Circulation. 2008 Jan 29;117(4):503–11. doi: 10.1161/CIRCULATIONAHA.107.706127. Epub 2008 Jan 7.

Jablonski KL, Chonchol M, Pierce GL, et al. 25-Hydroxyvitamin D deficiency is associated with inflammation-linked vascular endothelial dysfunction in middle-aged and older adults. Hypertension. 2011 Jan;57(1): 63–9. doi: 10.1161/HYPERTENSIONAHA.110.160929. Epub 2010 Nov 29.

Pilz S, Henry R, Snijder M, et al. 25-Hydroxyvitamin D is not associated with carotid intima-media thickness in older men and women. Calcif Tissue Int. 2009 May;84(5):423–4. doi: 10.1007/s00223-0099238-6. Epub 2009 Mar 24.

Reis JP, von Muhlen D, Michos ED, et al. Serum vitamin D, parathyroid hormone levels, and carotid atherosclerosis. Atherosclerosis. 2009 Dec;207(2):585–90. doi: 10.1016/j.atherosclerosis.2009.05.030. Epub 2009 Jun 6.

Tarcin O, Yavuz DG, Ozben B, et al. Effect of vitamin D deficiency and replacement on endothelial function in asymptomatic subjects. J Clin Endocrinol Metab. 2009 Oct;94(10):4023–30. doi: 10.1210/jc.2008–1212. Epub 2009 Jul 7.

Watson KE, Abrolat ML, Malone LL, et al. Active serum vitamin D levels are inversely correlated with coronary calcification. Circulation. 1997 Sep 16;96(6):1755–60.

Bruce IN, Urowitz MB, Gladman DD, et al. Risk factors for coronary heart disease in women with systemic lupus erythematosus: the Toronto Risk Factor Study. Arthritis Rheum. 2003 Nov;48(11):3159–67.

Esdaile JM, Abrahamowicz M, Grodzicky T, et al. Traditional Framingham risk factors fail to fully account for accelerated atherosclerosis in systemic lupus erythematosus. Arthritis Rheum. 2001 Oct;44(10):2331–7.

Angel K, Provan SA, Gulseth HL, et al. Tumor necrosis factor-alpha antagonists improve aortic stiffness in patients with inflammatory arthropathies: a controlled study. Hypertension. 2010 Feb;55(2):333–8. doi: 10.1161/HYPERTENSIONHA. 109.143982. pub 2009 Dec 28.

Reynolds JA, Hague S, Berry JL, et al. 25-hydroxyvitamin D deficiency is associated with increased aortic stiffness in patients with systemic lupus erythematosus. Rheumatology (Oxford). 2012 Mar;51(3):544–51. doi: 10.1093/rheumatology/ker352. Epub 2011 Nov 24.

Holick MF, Binkley NC, et al. Evaluation, treatment, and prevention of vitamin d deficiency: an endocrine society clinical practice guideline. J Clin Endocrinol Metab. 2011 Jul;96(7):1911–30. doi: 10.1210/jc.2011-0385. Epub 2011 Jun 6.

Institute of Medicine. Institute of Medicine dietary reference intakes for calcium and vitamin D. Washington, DC: The National Academics Press; 2011.

Rossini M, Bongi SM, La Montagna G, et al. Vitamin D deficiency in rheumatoid arthritis: prevalence, determinants and associations with disease activity and disability. Arthritis Res Ther. 2010;12(6):R216. doi: 10.1186/ar3195. Epub 2010 Nov 29.

Bischoff-Ferrari HA, Giovannucci E, Willett WC, et al. Estimation of optimal serum concentrations of 25-hydroxyvitamin D for multiple health outcomes. Am J Clin Nutr. 2006 Jul;84(1):18–28.

Abe J, Nakamura K, Takita Y, et al. Prevention of immunological disorders in MRL/l mice by a new synthetic analogue of vitamin D3: 22-oxa-1 alpha, 25-dihydroxyvitamin D3. J Nutr Sci Vitaminol (Tokyo). 1990 Feb;36(1):21–31.

Abou-Raya A, Abou-Raya S, Helmii M. The effect of vitamin D supplementation on inflammatory and hemostatic markers and disease activity in patients with systemic lupus erythematosus: a randomized placebo-controlled trial. J Rheumatol. 2013 Mar;40(3):265–72. doi: 10.3899/jrheum.111594. Epub 2012 Dec 1.

Petri M, Bello KJ, Fang H, Magder LS. Vitamin D in systemic lupus erythematosus: modest association with disease activity and the urine protein-to-creatinine ratio. Arthritis Rheum. 2013 Jul;65(7):1865–71. doi: 10.1002/art.37953.

Оценка динамики воздействия антиагрегантной терапии на ремоделирования сердца у пациентов с плановым гемодиализом. G.G. Mаdаminоv, А.S. Rаshidоvа, G.P. Аkbаrоvа, D.Dj. Burоnоvа, L.H. SHukurоvа. UDK: 616.9:578.834-036.22-614.2

Нарушение сердечного ритма у больных с ХБП V ст как предиктор сердечно сосудистого риска. Sаbirоv M. А., Sаlyamоvа F. E., Хusаnhоdjаеvа F. T. Published by “CENTRAL ASIAN STUDIES” http://www.centralasianstudies.org. Volume: 03 Issue: 02 | Mar-Apr 2022 ISSN: 2660-4159.

Surunkаli buyrаk kаsаlligini II- III bоsqichidа аntiаgrеgаnt tеrаpiya fоnidа buyrаk funktsiоnаl zаhirаsini bаhоlаsh. Bаrnоеv H. B., SHukurоvа L. H., Husаnhоdjаеvа F. T. ORIENTAL RENAISSANCE: INNOVATIVE , EDUCATIONAL , NATURAL END SOCIAL SCIENCES SCIENTIFIC JOURNAL. VOLUME 1 | ISSUE 3 ISSN 2181-1784 SJIF 2021: 5.423 Scientific Journal Impact Factor.

Daminova K.M., Sabirov M.A. A modern view to optimizing diagnostics of chronic kidney disease // Журнал «Новый День в Медицине» -Avicenna-MED.UZ.- Бухара, Узбекистан - 2021 январь-март - №1(33)- С.158-162 https://www.elibrary.ru/item.asp?id=46298777

inLibrary — это научная электронная библиотека inConference - научно-практические конференции inScience - Журнал Общество и инновации UACD - Антикоррупционный дайджест Узбекистана UZDA - Ассоциации стоматологов Узбекистана АСТ - Архитектура, строительство, транспорт Open Journal System - Престиж вашего журнала в международных базах данных inDesigner - Разработка сайта - создание сайтов под ключ в веб студии Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil - ilmiy elektron jurnali yuridik va jismoniy shaxslarning in-Academy - Innovative Academy RSC MENC LEGIS - Адвокатское бюро SPORT-SCIENCE - Актуальные проблемы спортивной науки GLOTEC - Внедрение цифровых технологий в организации MuviPoisk - Смотрите фильмы онлайн, большая коллекция, новинки кинопроката Megatorg - Доска объявлений Megatorg.net: сайт бесплатных частных объявлений Skinormil - Космецевтика активного действия Pils - Мультибрендовый онлайн шоп METAMED - Фармацевтическая компания с полным спектром услуг Dexaflu - от симптомов гриппа и простуды SMARTY - Увеличение продаж вашей компании ELECARS - Электромобили в Ташкенте, Узбекистане CHINA MOTORS - Купи автомобиль своей мечты! PROKAT24 - Прокат и аренда строительных инструментов