МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
ISSN: 3030-3001
SJIF 2023: 3.019, 2024: 5.444 ResearchBib IF: 13.14/ 2024
Том 2, Выпуск 9
477
https://universalpublishings.com
MONTESSORI VA VALDORF TIZIMIGA ASOSLANGAN BOLALAR
BOGʻCHALARINING O‘ZIGA XOS XUSUSIYATLARI.
Davranova Gulbahor Numondjonovna
Osiyo xalqaro universiteti “Pedagogika va psixologiya”
kafedrasi o’qituvchisi
(sunny.davranova@gmail.com)
Annotatsiya:
Bugungi kunda maktabgacha ta'lim pedagogikasini rivojlantirish
maqsadida ko'plab ilg'or usullar tatbiq etilayotganligi, maktabgacha ta`lim
tashkilotida bolalarni har tomonlama rivojlantirishda Mariya Montessori va Valdorf
ta`lim tizimi va unga innovatsion yondashuv hamda ularning o’ziga xos
xususiyatlari, farqli va o’xshash jihatlari, ushbu tizimlarda bolaning erkinligi va
mustaqilligigia alohida e’tibor qaratilishi haqidagi fikrlar ushbu maqolada
yoritilgan.
Kalit so’zlar:
maktabgacha ta'lim pedagogikasi, Mariya Montessori va Valdorf
ta`lim tizimi, innovatsion yondashuv, didaktik vositalar, amaliy hayot mashqlari
zonasi, ona tili zonasi, matematika zonasi, sensor rivojlanish zonasi.
CHARACTERISTICS OF MONTESSORI AND WALDORF-BASED
PRESCHOOLS
Abstract:
Today, various advanced methods are being implemented to develop
preschool education pedagogy. This article discusses the comprehensive
development of children in preschool institutions through the Montessori and
Waldorf educational systems, highlighting their innovative approaches and unique
characteristics. It also examines the similarities and differences between these
systems, with particular emphasis on the importance of children's freedom and
independence within these educational frameworks.
Keywords:
preschool education pedagogy, Maria Montessori and Waldorf
educational systems, innovative approaches, didactic tools, practical life exercises
area, language area, mathematics area, sensory development area.
“Biz ta’lim va tarbiya tizimining barcha bo‘g‘inlari
faoliyatini bugungi zamon talablari asosida takomillashtirishni
o‘zimizning birinchi darajali vazifamiz deb bilamiz”.
Shavkat Mirziyoyev
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
ISSN: 3030-3001
SJIF 2023: 3.019, 2024: 5.444 ResearchBib IF: 13.14/ 2024
Том 2, Выпуск 9
478
https://universalpublishings.com
Jahon taʻlim sohasidagi rivojlanish tendensiyalari axborotlashgan jamiyatda
oʻqitishning zamonaviy didaktik vositalarini kengroq joriy etish va ularning
samaradorligini yanada oshirishning dolzarbligini koʻrsatmoqda. Bugungi kunda
maktabgacha ta'lim pedagogikasini rivojlantirish maqsadida ko'plab ilg'or usullar
tatbiq etilmoqda, masalan, Mariya Montessori hamda Valdorf texnologiyasidir. Bu
usul, asosan, bolalarning mustaqil ta’lim va tarbiya jarayoniga asoslanadi va
ularning qobiliyatlarini rivojlantirishga qaratilgan. Montessori metodikasi bolalarni
o'zlariga qulay muhitda mustaqil o'rganishga, o'z qobiliyatlarini aniqlashga va
rivojlantirishga imkon beradi. Ushbu usulning asosiy tamoyillari orasida individual
yondashuv, o'z-o'zini boshqarish, va tajriba orqali o'rganish kabi prinsiplari mavjud.
Montessori sinflarida maxsus tayyorlangan o'quv materiallari va muhit
bolalarga o'z qiziqishlariga asoslangan holda o'rganish imkoniyatini beradi. Bu
jarayon bolalar uchun ta'limni qiziqarli va samarali qiladi, shuningdek, ularning
ijodkorlik, muammolarni hal qilish qobiliyatlari va mustaqilliklarini rivojlantiradi.
XX asrning boshida italiyalik olim va shifokor Mariya Montessori maxsus
pedagogik tizimni yaratdi. Ushbu tizimning maqsadi — bolaga o‘z tezligida o‘sish
va rivojlanish imkonini beradigan muhit va sharoit yaratishdir. Bolalar o‘zlari
nimani va qanchalik vaqt davomida qilishlarini mustaqil ravishda tanlashlari
mumkin. Bugungi kunda Montessori tizimida ishlayotgan barcha bolalar
muassasalari xalqaro standartlarga muvofiq faoliyat yuritadi. Ushbu standart uchta
asosiy tarkibiy qismlarga asoslanadi: to‘g‘ri tashkil etilgan muhit, tayyorlangan
pedagoglar va turli yoshdagi guruhlar.
Montessori bog‘chasida bolalar dars olishadigan guruh Montessori sinfi deb
ataladi. Bino odatda to‘rt zona bo‘yicha ajratilgan:
1.
Amaliy hayot mashqlari zonasi:
Bolalarga kundalik ishlarni o‘rgatadi.
Masalan, kiyinish, ortiqcha narsalarni yig‘ish yoki ovqat tayyorlash.
2.
Ona tili zonasi:
Yozish va o‘qishga tayyorlanishga yordam beradi. Bu
yerda ko‘plab obyektlarning tasvirlari bo‘lgan kartochkalar, qattiq harflar,
harakatlanuvchi alifbo va oddiy kitoblar mavjud.
3.
Matematika zonasi:
Raqamlar bilan tanishadi va hisoblashni o‘rganadi.
4.
Sensor rivojlanish zonasi:
Bolaning sezgi organlarini rivojlantiradi.
Masalan, ko‘zlarini yopib, tanish bo‘lmagan predmetlarni qo‘l bilan ushlash yoki
turli kattalikdagi qo'ng'iroqlarni tinglash.
Har bir zonada o‘yinchoqlar o‘rniga Montessori materiallari mavjud bo‘lib,
ular Xalqaro Montessori Assotsiatsiyasi tomonidan tasdiqlangan. Ushbu materiallar
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
ISSN: 3030-3001
SJIF 2023: 3.019, 2024: 5.444 ResearchBib IF: 13.14/ 2024
Том 2, Выпуск 9
479
https://universalpublishings.com
aniq foydalanish qoidalari va funksionalligi bilan ajralib turadi: o‘rgatuvchi
materiallardan foydalanish bolalarga nafaqat o‘yin-kulgi, balki ma'lum
ko‘nikmalarni rivojlantirish imkonini beradi. Masalan, bolalar hisoblashni, ranglarni
ajratishni yoki o‘rmon va lopatka bilan ishlashni o‘rganadilar.
Agar oddiy bolalar bog‘chasida bolalar kuklalar va mashinalar bilan o‘ynab,
qoidalarni o‘zlari yaratgan bo‘lsalar, Montessori sinfida materiallar o‘z-o‘zidan
qanday ishlatilishini belgilaydi. Masalan, hidli idishlar bolalarga hid bilishni va hid
sezgisini rivojlantiradi, yopiq qutilar turli to‘ldiruvchilar bilan shovqinlarni titratib,
ovozning rang-barangligini o‘rganish imkonini beradi.
Har bir material sinfda faqat bitta nusxada mavjud. Agar u band bo‘lsa, bola
kutishga majbur bo‘ladi. Bu orqali sabr-toqat va boshqalarga nisbatan hurmat
tarbiyalanadi. Bolalarga sinfga o‘z o‘yinchoqlarini olib kelish taqiqlanadi, chunki
biror o‘yinchoq, masalan, maxsus qo‘shin yoki samolyot, bolani asosiy maqsad —
atrofdagi makonni o‘rganish va o‘z istaklarini eshitishni o‘rganishdan chalg‘itishi
mumkin. Montessori muhitida tanqidiy ko‘nikmalarni va mustaqillikni rivojlantirish
faqat sinfda emas, balki oshxonada va hatto kiyinish xonasida ham mumkin.
Kiyinish xonasi bu borada ayniqsa ahamiyatlidir. Sinfga kirish uchun bola o‘z
poyabzalini kerakli javonga qo‘yishi, o‘z shkafini topishi, kiyinish xonasida
kiyinishdan avval narsalarni javonga joylashtirishi, o‘zgarish kiyimlarini kiyishi
kerak. Bularning barchasi boladan katta diqqat va miyadagi turli bo‘limlarning
muvofiq ishlashini talab qiladi, bu, masalan, geometrik shakllarni chizish bilan
solishtirganda ham qiyin.
Bog‘chaning barcha maydoni, shuningdek, barcha materiallar va predmetlar
bolalarning yoshiga moslashtirilishi kerak. Masalan, kiyim uchun ilgaklar bola
bo‘yiga mos joyda joylashgan. Shaxsiy shkafda ism emas, balki rasm bo‘ladi, chunki
bolalar hali o‘qiy olishmaydi. Bularning barchasi pedagogikaning asosiy
qonunlaridan birini saqlash uchun: «Bolani atrofidagi narsalar o‘rgatadi».
Shuningdek, taqiqlangan narsalarga jiddiy qaraladi: nima bo‘lmasin,
taqiqlangan narsalar yopilgan, olib tashlangan yoki bolalar tushunishi uchun rasm
orqali tushuntirilgan bo‘ladi. Masalan, bolalar uchun oshxonaning issiq qismiga
kirish taqiqlangan, shuning uchun u yerda og‘ir eshik, yuqori tutqich va katta qizil
xochli plakat mavjud. Bu ochiq eshik va pedagogning kirish kerak emas degan
so‘zlaridan ko‘ra aniqroqdir.
Qanday qilib yosh farqlari bilan guruhlar tashkil etiladi?
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
ISSN: 3030-3001
SJIF 2023: 3.019, 2024: 5.444 ResearchBib IF: 13.14/ 2024
Том 2, Выпуск 9
480
https://universalpublishings.com
Montessori tizimida ham yosh bosqichlari mavjud, lekin ular boshqacha: 0-3
yosh, 3-6 yosh, 6-12 yosh, 12-15 yosh va 15-18 yosh. Demak, bolalar bog‘chasi
to‘liq 3-6 yoshdagi bolalarni qamrab oladi: shu yosh oralig‘ida bo‘lgan bolalar bir
guruhda bo‘lishi mumkin.
Montessori tizimida pedagog — bu nazoratchi emas, balki mustaqillikka
yo‘riqnoma beruvchi. U ma'lum bir materialdan qanday foydalanishni ko‘rsatadi,
bolaning qiziqish bildirgan hududida yana qanday qiziqarli narsalar mavjudligini
maslahat beradi, o’yinni tashkil etishda yordam beradi, lekin bolaning o‘rniga ishni
bajarmaydi va natijalarni baholamaydi.
Maria Montessori oltita asosiy sezgirlik davrini ajratib ko‘rsatdi — bu bolada
“imkoniyatlar oynasi” ochiladigan yosh davridir. Aynan shu vaqtda bolani o‘qishga,
yozishga, kichik narsalarni saralashga yoki boshqa bolalar bilan do‘stlashishga
o‘rgatish eng oson. Ko‘nikmalarni oldinroq yoki keyinroq rivojlantirish ham
mumkin, lekin buni amalga oshirish uchun bolaga ko‘proq kuch va vaqt sarflash
kerak bo‘ladi.
Bu davrlarni oldindan bashorat qilish qiyin, chunki har bir bolada ular turli
vaqtlarida namoyon bo‘ladi. Ammo, bu davrlarning ochilishi mumkin bo‘lgan yosh
oralig‘i ma'lum:
Tug‘ilishdan 3 yoshgacha — tartibni qabul qilish.
Tug‘ilishdan 5,5 yoshgacha — sezgirlik rivojlanishi.
Tug‘ilishdan 6 yoshgacha — nutq rivojlanishi.
1 yoshdan 4 yoshgacha — harakat va faoliyat rivojlanishi.
1,5 yoshdan 5,5 yoshgacha — kichik predmetlarni qabul qilish.
2,5 yoshdan 6 yoshgacha — ijtimoiy ko‘nikmalar rivojlanishi.
Diqqatli Montessori pedagogi bolaning qachon imkoniyatlar oynasi
ochilganini kuzatish orqali aniqlay oladi, bolaga qaysi narsalar qiziqarli ekanini va
u nimalarga diqqatini qaratayotganini o‘rganadi.
Ovqatlanish bo’yicha nonushta, tushlik va kechki ovqat — belgilangan
jadvalga muvofiq tashkil etiladi. Lekin agar bolaga bu vaqtda ovqatlanish istamasa,
bu barcha bilan birga ovqatlanishni anglatmaydi,. Ovqatlanish jarayoni 10-15
daqiqadan bir yarim soat davom etadi. Bolalar bu vaqt ichida istalgan vaqtda
ovqatlanishga qo‘shilishlari mumkin. Shuningdek, ular dastlab ovqatlanishga borib,
boshqa bolalarni kutishlari shart emas.
Bolalarga ovqat oddiy bog‘chada bo‘lgani kabi alohida porsiyalarda
berilmaydi. Ular o‘zlari stolni qo‘yishadi va qanchalik ovqatlanishni xohlasalar,
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
ISSN: 3030-3001
SJIF 2023: 3.019, 2024: 5.444 ResearchBib IF: 13.14/ 2024
Том 2, Выпуск 9
481
https://universalpublishings.com
shunchalik miqdorni olishadi. Agar kerak bo‘lsa, pedagog yordamga keladi — nima
tayyorlanganini tushuntiradi va bolani ovqatlanish uchun taklif qiladi, ammo qarorni
bolalar o‘zlari qabul qiladi.
Ta'lim jihatadn Montessori bog‘chasida alohida darslar o‘tkazilmaydi.
Bularning o‘rnini yaxshi o‘ylangan muhit egallaydi: bolaga qulay bo‘lgan stol,
bolalar o‘zlari ovqat qo‘shishlari mumkin bo‘lgan oshxona, mustaqil faoliyat uchun
ta'lim materiallari — bolalar ularni istalgan vaqtda olishi mumkin.
Har bir qadamda va har bir kichik narsada bolalarga bo‘lgan e'tibor ko‘rinadi
va "Menga o‘zim qilishimga yordam ber" shiori aks ettiriladi.
Montessori bog‘chasida uxlash va sayr qilishning aniq chegaralari mavjud:
har doim jadval bo‘yicha amalga oshiriladi. Lekin bu vaqt ichida bola nima qilishni
o‘zi tanlaydi. Bu Montessori ta'limining asosiy qoidasiga to‘g‘ri keladi: belgilangan
chegaralarda erkinlik.
Masalan, tashqarida bola tepalikdan uchishi, qor bilan o‘ynashi yoki
oddiygina parkda o‘tirishi mumkin — bu uning tanlovi. Lekin sayr qilish vaqti
haqida qaror qabul qilish pedagoglarning vakolatida.
Bolalar hammalari birgalikda uxlashadi, har kim xohlagan vaqtda emas. Agar
bola uxlashni xohlamasa, u tinchlik bilan karavotda yotib, pedagog tomonidan
o‘qilayotgan ertakni tinglashi mumkin. Lekin kiyinish va xonadan chiqish mumkin
emas, chunki bu boshqalar uchun to‘sqinlik qilishi mumkin.
Valdorf tizimining asoschisi — Rudolf Shtayner, antroposofiyaning asoschisi
bo‘lgan, 1861-1925 yillar oralig’ida hayot kechirgan. 1907- yilda uning «Bola
ta’limi» nomli kitobi nashr qilingan va unda bu pedagogika tizimining asosiy
g‘oyalari ilk bor keltirilgan. 1919- yilda, Shtutgartdagi tabak fabrikasi egasi
Valdorfning iltimosiga binoan, fabrika ishchilari uchun birinchi Valdorf maktabi
ochildi.
Ikkala tizim ham bolaning shaxsini gumanistik qarashlarga asoslanadi.
«Psixika shakllanishi» haqida so‘z bormaydi.
Mariya Montessori tomonidan ishlab chiqilgan to‘rtta rivojlanish bosqichlari:
- 0-6 yosh — bolalar mustaqillik va o‘z shaxsini yaratish jarayonida
tadqiqotchilar bo‘ladi.
- 6-12 yosh — bolalar ijtimoiylashishni o‘rganadilar, anglash qobiliyati va
tasavvur qila olishni qo‘lga kiritadilar, axloqiy sifatlarni shakllantiradilar.
- 12-18 yosh — yoshlar psixologik barqarorlikni davolashadi, adolat hissini
va shaxsiy qadriyatlarni anglashadi.
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
ISSN: 3030-3001
SJIF 2023: 3.019, 2024: 5.444 ResearchBib IF: 13.14/ 2024
Том 2, Выпуск 9
482
https://universalpublishings.com
- 18-24 yosh — yoshlar madaniyat va ilmlarni chuqur o‘rganishga, liderlik
rollarini bajarishga va moliyaviy mustaqillikka erishishga tayyor bo‘ladilar.
Valdorf pedagogikasi Rudolf Shtayner tomonidan ishlab chiqilgan uchta
asosiy bosqichga asoslanadi:
- 0-6 yosh — imitatsiya bosqichi — bolalar boshqalarga taqlid qilish orqali,
amaliy faoliyatlar orqali o‘rganadilar.
- 7-14 yosh — tasavvur bosqichi — bolalar san’at va ijodiy faoliyatlar orqali,
o‘qituvchi tomonidan yo‘naltirilgan holda o‘rganadilar.
- 15 yosh va undan katta — yoshlar abstrakt g‘oyalar va konseptual fikrlarni
o‘rganadilar, axloq va ijtimoiy mas’uliyat asoslarini bilishadi.
Montessori pedagogikasida o‘qituvchi muhitdan predmet bilan qanday
harakat qilishni ko‘rsatishga tayyor kuzatuvchi sifatida xizmat qiladi.
Valdorf pedagogikasida o‘qituvchi markaziy o‘rinda. U turmush va ijodda
harakat qilish modellarini taklif etadi. O‘n yil davomida birgina o‘qituvchi bolalar
guruhini boshqarishi mumkin.
Ikkala tizimda ham o‘quv muassasasi va ota-onalar o‘rtasidagi munosabatlar
katta ahamiyatga ega. Bu an’anaviy o‘quv muassasalariga nisbatan ko‘proq
ahamiyatga ega. Valdorf tizimida ota-onalar ko‘plab bayramlar, yarmarka va
ko‘rgazmalarni tashkil etishda, o‘yinchoqlarni yaratishda bevosita ishtirok etadilar
va muhim ishtirokchilar va asosiy tomoshabinlar bo‘ladilar.
Montessori tizimida ota-onalar seminarlarga qatnashadilar, u yerda pedagogik
prinsiplar va g‘oyalarni o‘rganadilar, uy shart-sharoitlarida ta’lim muhitini
yaratishning muhimligini anglaydilar va farzandlarining rivojlanishini diqqat bilan
kuzatishlari mumkin bo’ladi.
Ikkala tizim ham bolani zamonaviy hayotning ortiqcha ma’lumotlar va
stresslaridan muhofaza qilishga intiladi. Shuning uchun ota-onalarga televizor
ko‘rish va gadjetlarni ortiqcha ishlatishdan bolani muhofaza qilish tavsiya etiladi.
Valdorf tizimi diniy tarbiyaga katta ahamiyat beradi, bu ruhni
rivojlantirishning muhim vositasi sifatida qaraladi. Ammo, har bir o‘quv
muassasasida diniy nuqtai nazar mahalliy an’analarga muvofiq tanlanishi mumkin.
Montessori va Valdorf pedagogikasida ekologik tarbiyaga katta ahamiyat
berilgan. Bog‘da ishlash, hayvonlarga g’amxo’rlik qilish, kattaroq yoshda fermada
ishlash nazarda tutiladi. Atrof-muhitda plastikdan xoli bo‘lishga harakat qilinadi,
daraxtdan tayyorlangan mahsulotlarga e’tibor qaratiladi.
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
ISSN: 3030-3001
SJIF 2023: 3.019, 2024: 5.444 ResearchBib IF: 13.14/ 2024
Том 2, Выпуск 9
483
https://universalpublishings.com
Valdorf pedagogikasida, o‘yinchoqlardan foydalanish bilan (Montessori
pedagogikasidan farqli o‘laroq, u yerda o‘yinchoqlar o‘rniga didaktik materiallar
bilan ta’minlanadi), juda ko‘p joyda qattiq qishloq xo’jaligida ishlatishga ahamiyat
beriladi.
Bu masalada Montessori pedagogikasi ko‘pincha tanqidga uchraydi. Mariya
Montessori o‘zi juda ratsional inson bo‘lgan. Uning boshlang‘ich, aniq fanlarga
qiziqishi bor edi. Ijod va san’at mavzulariga qiziqishi past edi. Shuning uchun, u
yaratgan pedagogik tizimda ham ijod va fantaziya qilish imkoniyati taqdim
etilmaydi, balki tayyor namunalarni o‘rganish imkoniyati bor.
Valdorf muhitida asosiy materiallar o‘yinchoqlar (daraxt, jun, mato, loy va
boshqalar) va ijod uchun materiallar hisoblanadi. Hatto devorlarni bolalarning
yoshiga qarab ranglash tavsiya etiladi. O‘yinchoqlar ma'naviy kompozitsiyalar
tarzida joylashtiriladi, bu bolani hikoyada qatnashishga taklif qiladi.
Tabiiy materiallar, masalan, kashtan, yong‘oq, jiyda, shoxchalar, yaproqlar,
toshlar, shishalar va boshqalar, xonada mavjud bo‘lib, tartib bilan savatlarga,
qopqoqchalar va qutilarga joylashtiriladi.
An'anaviy maktablardan farqli o‘laroq, ular intizom, tartib va majburiyatga
tayangan bo‘lsa, alternativ pedagogika maktablari (yoki erkin maktablar), jumladan,
Valdorf va Montessori pedagogikasi, shaxs erkinligini rivojlanishning asosiy
vositasi sifatida ko‘rib chiqadi. Ta'lim dasturlari o‘quvchilarning individual
xususiyatlariga mos ravishda ishlab chiqiladi.
Montessori pedagogikasi - bu ishonchni, erkinlikni va o'zini ifoda etish
qobiliyatiga asoslangan bolalarni tarbiyalash usuli. Montessori pedagogikasi ijodiy
fikrlash jarayonini tezlashtiradi va charchoq davrida bolalarga yordam beradi.
Xulosa qilib aytadigan bo'lsak, italyan pedagogi Mariya Montessori hamda
Valdorf metodlaridan foydalanish maktabgacha ta'lim yoshidagi bolalarni har
tomonlama kompleks rivojlantirishda, bilish va o'rganish faoliyatini oson
o'zlashtirishda, bolaning mustaqil va erkin faoliyatini ta'minlashda, bolada ta'lim
jarayoniga tabiiy intilishini yuzaga keltiruvchi vosita sifatida muhim ahamiyat kasb
etadi.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.
Numondjonovna D. G. The use of interactive methods in forming the
ecological worldview of preschool children //Middle European Scientific Bulletin.
– 2021. – Т. 11.
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
ISSN: 3030-3001
SJIF 2023: 3.019, 2024: 5.444 ResearchBib IF: 13.14/ 2024
Том 2, Выпуск 9
484
https://universalpublishings.com
2.
Davranova G. Collaboration between kindergarten and family //центр
научных публикаций (buxdu. uz). – 2020. – Т. 1. – №. 1.
3.
Numondjonovna D. G. The importance of using multimedia to expand
children’s worldwide during the activities //Asian Journal Of Multidimensional
Research. – 2021. – Т. 10. – №. 7. – С. 28-31.
4.
Numondjonovna D. G. et al. The Importance of Aesthetic Education in
Comprehensive Education of Preschool Children //International Journal of
Discoveries and Innovations in Applied Sciences. – 2022. – Т. 2. – №. 2. – С. 54-
57.
5.
Davranova Gulbahor N. Advantages of Using Modern Information
Technologies in Teaching Russian Language for Primary School Students
//AMERICAN JOURNAL OF SOCIAL AND HUMANITARIAN RESEARCH. –
2022. – Т. 3. – №. 1. – С. 333-338.
6.
Davranova G. N. The development of pupils’speech in russian lessons
in elementary school //international scientific conference" innovative trends in
science, practice and education". – 2023. – Т. 2. – №. 5. – С. 147-154.
7.
Davranova G. N. Use of Information Technologies in Primary School
Russian Lessons //EUROPEAN JOURNAL OF INNOVATION IN NONFORMAL
EDUCATION. – 2022. – Т. 2. – №. 6. – С. 73-78.
8.
Numondjonovna D. G. et al. Maktabgacha va boshlang ‘ich ta’lim
tizimida sifat samaradorligini oshirishning innovatsion yondashuvi //PEDAGOGS
jurnali. – 2022. – Т. 1. – №. 1. – С. 144-146.
9.
Numondjonovna D. G. Boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining rus tilida
lug‘atlar bilan ishlash jarayonida kreativligini oshirish //PEDAGOGS jurnali. –
2022. – Т. 1. – №. 1. – С. 168-170.
10.
Сайфуллаева, Н. Б., & Саидова, Г. Э. (2019). Повышение
эффективности занятий, используя интерактивные методы в начальном
образовании.
Научный журнал
, (6 (40)), 101-102.
11.
Сайфуллаева, Н. Б. (2023). ВАЖНОСТЬ МАТЕМАТИКИ И
ЕСТЕСТВЕННЫХ НАУК ДЛЯ УЧАЩИХСЯ НАЧАЛЬНОЙ ШКОЛЫ:
Сайфуллаева Нозима Баходировна, преподаватель кафедры “Теория
начального образования”, Бухарский государственный университет. Город
Бухара. Республика Узбекистан.
Образование и инновационные исследования
международный научно-методический журнал
, (1), 305-307.
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
ISSN: 3030-3001
SJIF 2023: 3.019, 2024: 5.444 ResearchBib IF: 13.14/ 2024
Том 2, Выпуск 9
485
https://universalpublishings.com
12.
Сайфуллаева, Н. Б. (2023). Методы Организации Уроков
Математики В Начальных Классах С Использованием Цифровых
Технологий.
Miasto Przyszłości
,
35
, 388-390.
13.
Bahodirovna, S. N. (2023). FORMING CHILDREN'S IDEAS ABOUT
THE SIZE OF OBJECTS AND THEIR MEASUREMENT.
Oriental Journal of
Academic and Multidisciplinary Research
,
1
(3), 102-107.
14.
Bahodirovna, S. N. (2023). KINDERGARTEN, SCHOOL AND
FAMILY
PARTNERSHIP
IN
TEACHING
CHILDREN
IN
MATHEMATICS.
American Journal of Public Diplomacy and International
Studies (2993-2157)
,
1
(10), 383-388.
15.
Bahodirovna, S. N. (2023). Organization Forms of the Development of
Primary Mathematical Concepts in Children.
American Journal of Public
Diplomacy and International Studies (2993-2157)
,
1
(10), 138-143.
16.
Сайфуллаева, Н. Б. (2022). Методы определения потребностей
обучающихся в процессе использования облачных технологий в
образовании.
Universum: технические науки
, (2-1 (95)), 57-59.
17.
Сайфуллаева, Н. Б., & Марданова, Ф. Я. (2021). научно-
методические основы организации самостоятельной работы по высшей
математике.
Проблемы науки
, (4 (63)), 84-87.
18.
Сайфуллаева, Н. Б., & Мурадова, Я. М. (2020). Пути эффективного
использования методов обучения математике в начальных классах.
In
EUROPEAN RESEARCH
(pp. 121-123).
19.
Сайфуллаева, Н. Б. (2019). Роль дидактических игр в умственном
развитии учащихся в математике начального класса. In
INTERNATIONAL
SCIENTIFIC REVIEW OF THE PROBLEMS OF PHILISOPHY, PSYCHOLOGY
AND PEDAGOGY
(pp. 102-106).
20.
Сайфуллаева, Н. Б. (2023). РОЛЬ ЦИФРОВЫХ ТЕХНОЛОГИЙ В
ОБУЧЕНИИ КОМПЬЮТЕРНЫМ НАУКАМ.
Universum: технические науки
,
(4-1 (109)), 41-43.
21.
Сайфуллаева, Н. Б. (2020). Важные особенности дидактических
игр
в
процессе
обучения
математике
в
начальных
школах.
In
ИННОВАЦИОННЫЕ МЕТОДЫ ОБУЧЕНИЯ И ВОСПИТАНИЯ
(pp. 60-62).
22.
Ergashovna, S. G., & Baxodirovna, S. N. (2019). Modern teaching
technologies in teaching mathematics in elementary grades.
European Journal of
Research and Reflection in Educational Sciences
,
7
.
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
ISSN: 3030-3001
SJIF 2023: 3.019, 2024: 5.444 ResearchBib IF: 13.14/ 2024
Том 2, Выпуск 9
486
https://universalpublishings.com
23.
Bahodirovna, S. N. (2023). FORMS OF ORGANIZATION OF
MATHEMATICS
TEACHING
IN
ELEMENTARY
GRADES.
Ethiopian
International Journal of Multidisciplinary Research
,
10
(11), 5-8.
24.
Bahodirovna, S. N. (2024). HEAD OF CHILDREN'S INSTITUTION
IN
ORGANIZING
THE
WORK
OF
FORMING
MATHEMATICAL
IMAGINATIONS
AND
BIG
TEACHER'S
PLACE.
EDUCATORS
KNOWLEDGE
DEGREE
AND
FORMS
OF
DEVELOPMENT
OF
SKILLS.
Multidisciplinary Journal of Science and Technology
,
4
(3), 119-124.
25.
Bahodirovna, S. N. (2023). ELEMENTARY MATHEMATICS AND
COHERENCE
BETWEEN
STAGES
OF
MATHEMATICS
EDUCATION.
Multidisciplinary Journal of Science and Technology
,
3
(5), 393-
397.
26.
Сайфуллаева, Н. Б. (2023). РОЛЬ МАТЕМАТИКИ В
СОВРЕМЕННОМ МИРЕ.
PEDAGOGS jurnali
,
1
(1), 292-292.
27.
Сайфуллаева,
Н.
Б.
(2022).
ИСПОЛЬЗОВАНИЕ
ДИДАКТИЧЕСКОГО ПРОГРАММНОГО ОБЕСПЕЧЕНИЯ В ОБУЧЕНИИ
МАТЕМАТИКЕ.
НОВЫЕ ПЕДАГОГИЧЕСКИЕ ИССЛЕДОВАНИЯ
, 10-12.
28.
Сайфуллаева,
Н.
Б.
(2021).
ВАЖНЫЕ
АСПЕКТЫ
ИСПОЛЬЗОВАНИЯ
ЦИФРОВЫХ
ТЕХНОЛОГИЙ
В
СИСТЕМЕ
КЛАССНЫХ УРОКОВ.
Вестник науки и образования
, (5-3 (118)), 40-42.
29.
Сайфуллаева,
Н.
Б.
(2023).
ЭФФЕКТИВНОСТЬ
ИСПОЛЬЗОВАНИЯ ДИДАКТИЧЕСКИХ ИГРОВЫХ ОБРАЗОВАТЕЛЬНЫХ
ТЕХНОЛОГИЙ ПО МАТЕМАТИКЕ В НАЧАЛЬНЫХ КЛАССАХ.
Проблемы
педагогики
, (2 (63)), 15-17.
30.
Hikmatovna, M. N. (2023). Goals and Tasks of Education.
American
Journal of Public Diplomacy and International Studies (2993-2157)
,
1
(9), 360-362.
31.
Hikmatovna, M. N. (2023). BOSHLANG'ICH SINFLARDA
TEXNOLOGIYA FANINI O'QITISH JARAYONIDA QO’LLANILADIGAN
METOD
VA
VOSITALAR.
TECHNICAL
SCIENCE
RESEARCH
IN
UZBEKISTAN
,
1
(5), 339-344.
32.
Hikmatovna,
M.
N.
(2023).
Tarbiyaning
Maqsad
Va
Vazifalari.
American Journal of Public Diplomacy and International Studies (2993-
2157)
,
1
(9), 386-388.
33.
Mahmudova, N. H. (2023). Influence of family environment on
personal socialization.
American Journal of Public Diplomacy and International
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
ISSN: 3030-3001
SJIF 2023: 3.019, 2024: 5.444 ResearchBib IF: 13.14/ 2024
Том 2, Выпуск 9
487
https://universalpublishings.com
Studies (2993-2157)
,
1
(10), 440-446.
34.
Nigora Hikmatovna Mahmudova. (2023). BASIC TASKS OF
TEACHING THE SCIENCE OF "EDUCATION" IN PRIMARY GRADES.
American Journal of Public Diplomacy and International Studies (2993-2157),
1(10), 447–452.
35.
Hikmatovna, M. N. (2024). Shaxs kamoloti ijtimoiy-biologik hodisa,
pedagogik jarayon obyekti va subyekti sifatida.
TECHNICAL SCIENCE
RESEARCH IN UZBEKISTAN
,
2
(1), 31-43.
36.
Mahmudova Nigora Hikmatovna. (2024). INFLUENCE OF FAMILY
ENVIRONMENT ON PERSONAL SOCIALIZATION. Multidisciplinary Journal
of Science and Technology, 4(3), 164–170.
37.
Hikmatovna, M. N. (2024). CONTENT OF THE INTERNATIONAL
ASSESSMENT
PROGRAM.
TECHNICAL
SCIENCE
RESEARCH
IN
UZBEKISTAN
,
2
(2), 88-94.
38.
Hikmatovna, M. N. (2024). Teaching of specialized subjects in primary
education. Multidisciplinary Journal of Science and Technology, 4(2), 453-460.
39.
Hikmatovna, M. N. (2024). Boshlang'ich ta'limda mutaxassislik
fanlarini o'qitish. Multidisciplinary Journal of Science and Technology, 4(2), 445-
452.
40.
Махмудова
Нигора
Хикматовна.
(2024).
Преподавание
профильных предметов в начальной школе .
Multidisciplinary Journal of Science
and Technology
,
4
(2), 436–444.
41.
Akbarovna, I. S. (2023). SOCIO-PSYCHOLOGICAL FACTORS OF
BEHAVIOR FORMATION IN ADOLESCENTS. TECHNICAL SCIENCE
RESEARCH IN UZBEKISTAN, 1(5), 184-191.
42.
Akbarovna,
I.
S.
(2023).
THE
DEVELOPMENT
OF
CONSCIOUSNESS AND THE TEACHING OF CONCEPTS OF THE
UNCONSCIOUS TO STUDENTS. TECHNICAL SCIENCE RESEARCH IN
UZBEKISTAN, 1(5), 107-114.
43.
Bahodirovna, H. N. (2023). BOSHLANG'ICH SINFLARDA ONA
TILI O'QITISH METODIKASI FANINING METODOLOGIK VA ILMIY
ASOSLARI.
44.
Hojiyeva, N. (2023). METHODS OF TEACHING MOTHER
TONGUE IN PRIMARY CLASSES SCIENTIFIC AND METHODOLOGICAL
BASIS. Modern Science and Research, 2(9), 424-428.
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
ISSN: 3030-3001
SJIF 2023: 3.019, 2024: 5.444 ResearchBib IF: 13.14/ 2024
Том 2, Выпуск 9
488
https://universalpublishings.com
45.
Hojiyeva, N. (2023). THE SUBJECT AND TASKS OF THE
METHOD OF TEACHING THE MOTHER TONGUE IN PRIMARY
GRADES. Modern Science and Research, 2(10), 855-857.
46.
Bahodirovna, H. N. (2023). BOSHLANG'ICH SINFLARDA ONA
TILI O'QITISH METODIKASI FANINING PREDMETI VA VAZIFALARI.
47.
Bahodirovna,
H.
N.
(2023).
TA’LIM
JARAYONIDA
BOSHLANG‘ICH SINFLARDA TEXNOLOGIYA FANINI O ‘QITISH
MUAMMOSINING YORITILISH MAZMUNI. PEDAGOGS jurnali, 1(1), 209-
209.
48.
Bahodirovna, H. N. (2023). Methodological Foundations of Teaching
the Science of" Education" in Primary Grades. American Journal of Public
Diplomacy and International Studies (2993-2157), 1(9), 369-372.
49.
Ruziyeva, M. Y., & Lobar, S. (2023). Lyro-epic literary fairy tales in
uzbek children's literature.
50.
Ruzieva, M. Y. (2022). SYMBOLISM OF MYTH, SYMBOL AND
COLOR. Ann. For. Res, 65(1), 2719-2722.
51.
Ruzieva, M. (2016). Colour and its psychoanalytical interpretation in
folklore. Язык и культура (Новосибирск), (23), 127-130.
52.
Ro’ziyeva, M. Y. (2020). Color symbolism in Uzbek folklore. ISJ
Theoretical & Applied Science, 05 (85), 277-284.
53.
Hojiyeva Nasiba Bahodirovna. (2024). Ta’lim jarayonida boshlang‘ich
sinflarda texnologiya fanini o’qitish muammosining yoritilish mazmuni.
TECHNICAL SCIENCE RESEARCH IN UZBEKISTAN, 2(1),200–206.
54.
Hojiyeva Nasiba Bahodirovna. (2024). THE SIGNIFICANCE OF
EDUCATIONAL TRAINING IN PRIMARY CLASSES. МЕДИЦИНА,
ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ: ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА, 2(2), 439–447.
55.
Isomova, F. A. T. Q. (2022). MAKTABGACHA TALIM
TASHKILOTLARIDA
BOLALARNI
MAKTAB
TA’LIMIGA
TAYYORLASHDA
NUTQ
O’STIRISH
MASHG’ULOTLARINING
AHAMIYATI. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social
sciences, 2(1), 947-949.
56.
Ne’matovna, T. Z. (2024). PEDAGOGIKA FANINING ILMIY-
TADQIQOT METODLARIDAN FOYDALANISH. PEDAGOG, 7(4), 451-457.
57.
NE’MATOVNA, T. Z. (2024). BOSHLANG ‘ICH SINFLARDA ONA
TILI VA O’QISH SAVODXONLIGI DARSLARIDA KOMPETENSIYAVIY
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
ISSN: 3030-3001
SJIF 2023: 3.019, 2024: 5.444 ResearchBib IF: 13.14/ 2024
Том 2, Выпуск 9
489
https://universalpublishings.com
YONDASHUV. TECHNICAL SCIENCE RESEARCH IN UZBEKISTAN, 2(1),
207-212.
58.
Tursunova, Z. (2023). USING INNOVATIVE AND INTERACTIVE
METHODS IN NATIVE LANGUAGE AND READING LITERACY
CLASSES.
Modern Science and Research
,
2
(10), 777-779.
59.
Rajabova, N. (2023). BOʻLAJAK BOSHLANGʻICH SINF
OʻQITUVCHILARINING TADQIQOTCHILIK KOʻNIKMALARINI
RIVOJLANTIRISH.
ЦЕНТР НАУЧНЫХ ПУБЛИКАЦИЙ (buxdu. uz)
,
27
(27).
60.
Ражабова, Н. К. (2022). БОШЛАНҒИЧ СИНФ
ЎҚИТУВЧИЛАРИНИНГ ТАДҚИҚОТЧИЛИК КЎНИКМАЛАРИНИ
РИВОЖЛАНТИРИШ ТAДБИҒИ.
Scientific Impulse
,
1
(5), 678-687.
61.
Ражабова, Н. К. (2022). БЎЛАЖАК БОШЛАНҒИЧ СИНФ
ЎҚИТУВЧИЛАРИ
ТАДҚИҚОТЧИЛИК
ФАОЛИЯТИНИ
ТАКОМИЛЛАШТИРИШГА ТАЪСИР ЭТУВЧИ ОМИЛЛАР.
BARQARORLIK
VA YETAKCHI TADQIQOTLAR ONLAYN ILMIY JURNALI
,
2
(4), 349-352.
