Интеграционные процессы в Центральной Азии: вопросы межгосударственных отношений и сотрудничества

ВАК
inLibrary
Google Scholar
Выпуск:
CC BY f
153-165
6
5
Поделиться
Салайдинов, Б. (2021). Интеграционные процессы в Центральной Азии: вопросы межгосударственных отношений и сотрудничества. Востоковедения, 1(1), 153–165. извлечено от https://inlibrary.uz/index.php/oriental-studies/article/view/15841
Бахтиёр Салайдинов, Гиикуз — государственный институт искусств и культуры Узбекистана

Исследователь

Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Аннотация

В  статье  исследуются  различия  в  подходах  каждой  страны  Центральной Азии к региональному сотрудничеству. Были проанализированы инициативы, выдвинутые лидерами стран региона. Автор описывает особенности внешнеполитических концепций стран региона. Проанализированы факторы внешней политики стран Центральной Азии. Необходимость региональной интеграции была объяснена путем  анализа  эволюционных  процессов,  происходящих  у  соседей  Узбекистана  в Центральной  Азии.  Региональное  сотрудничество  основывается  на  понимании эволюции  геополитических  процессов  в  современном  мире,  где  растет  тенденция  к выстраиванию  международных,  политических,  экономических  и  иных  отношений. Подчеркивается, что такой взгляд чрезвычайно актуален для современной  Средней Азии,  которая  представляет  собой  звено,  связанное  между  собой  относительно разными  древними  локальными  связями.  Были  рассмотрены  некоторые  факторы, разработка  специального  правового  документа  или  концепции,  раскрывающей перспективы направленные на усиление развития стран региона напрямую с соседями. Изучены выступления лидеров стран региона с трибун влиятельных международных организаций  и  форумов  по  созданию  новой  системы  международных  отношений  в регионе.  Были  подчеркнуты  основные  региональные  и  международные  инициативы государств  Центральной  Азии  в  области  безопасности  и  развития.  Проанализированы меры, принимаемые странами региона для решения приграничных проблем

Похожие статьи


background image

SHARQSHUNOSLIK /

ВО С Т О К О ВЕ ДЕ Н И Е

/ ORIENTAL STUDIES 2021,

1

153

ораси ва ҳамда ичкарисидаги бойлик ва қашшоқлик даражалари ўртасидаги
жарлик баттар чуқурлашиши ҳақида башорат қилади.

1

Бу эса уларга биргаликда ечим топиш, тегишли тадорикни кўриш, тўғри

маълумот асосида мулоҳазали мақбул қарор қабул қилишни тақозо этади.
Ҳар бир ҳукумат ва мамлакат ўзининг ривожланиш муаммолари, гардани-
даги ташқи қарз, бюджет камомадлари ҳамда ўз коронавируси билан яккама-
якка ва юзма-юз қолганида ҳақиқатга мос, холис ва имкон қадар илмий-
назарий асосланган ахборотга таяниб иш кўриши вужудга келган инқироз
бўҳронидан тезроқ ва омонроқ чиқишда айни муддао бўлиши табиийдир.
Савдо-иқтисодий ва сармоявий нуқтаи назардан Пекин билан, халқаро
сиёсий нуфуз жиҳатидан Вашингтон билан яхши муносабатларга эга бўлиш-
лари кутилган Марказий Осиё давлатлари пост-пандемия даври дипломатия-
сининг ўзига хос томонларини инобатга олишлари мумкин.

САЛАЙДИНОВ БАХТИЁР

тадқиқотчи, ЎДСМИ

Марказий Осиёдаги интеграцион жараёнлар:

давлатлараро муносабатлар ва ҳамкорлик масалалари

Аннотация. Мақолада Марказий Осиёдаги ҳар бир мамлакатнинг минтақавий

ҳамкорликка ёндошувдаги фарқлари ўрганилган. Минтақа давлатлари раҳбарлари илгари

сурган ташаббуслар таҳлил қилинган. Минтақа мамлакатлари ташқи сиёсий концепция-

ларининг ўзига хосликлари муаллиф томонидан баён қилинган. Марказий Осиё давлатлари

ташқи сиёсатидаги омиллар таҳлил қилинди. Марказий Осиёдаги Ўзбекистонга қўшни

бўлган давлатларда юз бераётган эволюцион жараёнларнинг таҳлили орқали минтақада

интеграция зарур эканлиги тушунтирилган. Минтақавий ҳамкорлик халқаро, сиёсий,

иқтисодий ва бошқа муносабатларни барпо этишга мойиллик кучайиб бораётган замона-

вий оламдаги геосиёсий жараёнлар эволюциясини тушунишга асослангандир. Бундай

қараш нисбатан турли хил қадимий маҳаллий ришталар билан ўзаро боғланган бўғиндан

иборат бўлган замонавий Марказий Осиёга нисбатан ўта долзарблиги таъкидланган.

Минтақа мамлакатлари ривожланиши бевосита қўшнилар билан муносабатларни

мустаҳкамлаш, истиқболларни очиб берадиган махсус ҳуқуқий ҳужжат ёки концепцияни

ишлаб чиқишга қаратилган айрим омиллар кўриб чиқилган. Халқаро ҳамжамият олдида

минтақа давлатлари раҳбарларининг минтақада халқаро муносабатларнинг янги кичик

тизимини яратиш учун нуфузли халқаро ташкилотлар ва форумларнинг минбарларидан

туриб қилган чиқишлари баён қилинган. Хавфсизлик ва ривожланиш соҳаларида Марказий

Осиё давлатларининг йирик минтақавий ва халқаро ташаббуслари алоҳида таъкидланган.

Минтақа мамлакатларининг ўзаро чегаралар бўйича муаммоларни ҳал қилишга

қаратилган чора-тадбирлари таҳлил қилинган.

1

Fareed Zakaria. Ten Lessons for a Post-Pandemic World. W. W. Norton & Company 1st ed.

2020 320 pp.


background image

SHARQSHUNOSLIK /

ВО С Т О К О ВЕ ДЕ Н И Е

/ ORIENTAL STUDIES 2021,

1

154

Таянч сўз ва иборалар: Марказий Осиё, минтақа, мамлакат, интеграция, эволю-

ция, концепция, ташқи сиёсат, минтақавий ҳамкорлик, геосиёсий жараёнлар, форум,
халқаро ташкилот, халқаро муносабатлар, хавфсизлик, энергетика, чегара.

Аннотация. В статье исследуются различия в подходах каждой страны Цен-

тральной Азии к региональному сотрудничеству. Были проанализированы инициати-
вы, выдвинутые лидерами стран региона. Автор описывает особенности внешнеполи-
тических концепций стран региона. Проанализированы факторы внешней политики
стран Центральной Азии. Необходимость региональной интеграции была объяснена
путем анализа эволюционных процессов, происходящих у соседей Узбекистана в
Центральной Азии. Региональное сотрудничество основывается на понимании
эволюции геополитических процессов в современном мире, где растет тенденция к
выстраиванию международных, политических, экономических и иных отношений.
Подчеркивается, что такой взгляд чрезвычайно актуален для современной Средней
Азии, которая представляет собой звено, связанное между собой относительно
разными древними локальными связями. Были рассмотрены некоторые факторы,
разработка специального правового документа или концепции, раскрывающей
перспективы направленные на усиление развития стран региона напрямую с соседями.
Изучены выступления лидеров стран региона с трибун влиятельных международных
организаций и форумов по созданию новой системы международных отношений в
регионе. Были подчеркнуты основные региональные и международные инициативы
государств Центральной Азии в области безопасности и развития. Проанализи-
рованы меры, принимаемые странами региона для решения приграничных проблем.

Опорные слова и выражения: Центральная Азия, регион, страна, интеграция,

эволюция, концепция, внешняя политика, региональное сотрудничество, геополити-
ческие процессы, форум, международная организация, международные отношения,
безопасность, энергетика, граница.

Abstract. In the article explores the differences in the approaches of each Central Asian

country to regional cooperation. The initiatives put forward by the leaders of the countries of
the region were analyzed. The author describes the features of the foreign policy concepts of
the countries of the region. The factors of foreign policy of the Central Asian countries are
analyzed. The need for regional integration was explained by analyzing the evolutionary
processes taking place in Uzbekistan's neighbors in Central Asia. Regional cooperation is
based on an understanding of the evolution of geopolitical processes in the modern world,
where the tendency to build international, political, economic, and other relations is growing.
It is emphasized that such a view is extremely relevant for modern Central Asia, which is a
link interconnected by relatively different ancient local ties. Some factors were considered,
the development of a special legal document or a concept that reveals prospects aimed at
enhancing the development of the countries of the region directly with neighbors. The
speeches of the leaders of the countries of the region from the tribunes of influential
international organizations and forums on the creation of a new system of international
relations in the region have been studied. The main regional and international initiatives of
the Central Asian states in the field of security and development were highlighted. Analyzed
issues are the measures taken by the countries of the region to solve border problems.

Keywords and expressions: Central Asia, region, country, integration, evolution,

concept, foreign policy, regional cooperation, geopolitical processes, forum, international
organization, international relations, security, energy, border.


background image

SHARQSHUNOSLIK /

ВО С Т О К О ВЕ ДЕ Н И Е

/ ORIENTAL STUDIES 2021,

1

155

Марказий Осиёдаги давлатлар ўз мустақиллигининг илк кунларидан

бошлаб яхши қўшничилик ва минтақавий ҳамкорликни мустаҳкамлашга
содиқ эканликларини кўп марта баён қилиб келган. Аммо улар танлаган
ривожланиш йўли сезиларли фарқларга эга бўлган ҳамда турли устиворлик-
ларга асосланган эди, улардаги сиёсий ислоҳот жараёнлари ўта ўзига хос
шаклларда кечган. Буларга маданий ва тарихий анъаналар, минтақа аҳоли-
сига хос бўлган ҳаётдаги ва дунёқарашдаги ўзига хосликлар сезиларли
таъсир ўтказиб келган. Бу бир томондан, минтақавий бирлашиш вужудга
келишида ўзаро фарқланувчи парадигмаларни вужудга келтирган бўлса,
бошқа томондан ушбу омиллар Марказий Осиё давлатларининг ташқи сиё-
сий манфаатларини белгилашга ёндошувларни аниқлашга ҳам катта таъсир
кўрсатди: улар олдида дастлаб ўз миллий манфаатларини шакллантириш,
сўнгра эса ўзларининг бевосита қўшнилари билан минтақавий ҳамкорликни
ўрнатиш йўлларини белгилаш вазифаси турар эди.

Марказий Осиёдаги ҳар бир мамлакатнинг минтақавий ҳамкорликка ён-

дошувдаги фарқларини мустақил ривожланиш йилларида уларнинг раҳбар-
лари илгари сурган аниқ ташаббуслар мисолида кузатиш мумкин. Масалан,
1994 йил 29 мартдаги Москва давлат университетидаги ўз нутқида Қозоғис-
тон президенти Н.А. Назарбоев евроосиёча ташаббуслар

1

концепциясини

баён қилди. Унда мазкур мамлакат билан боғлиқ ташқи сиёсий концеп-
циянинг ўзига хосликлари ёрқин акс этди. Хусусан, Қозоғистон Россия
билан ўта узун чегарага эга, шунингдек туб миллат аҳолининг ярмидан
камини ташкил этадиган, шимолий ҳудудларнинг аксарият аҳолиси русий
забон бўлган, аралаш этно- миллий таркиб Россия омилини ҳисобга олмас-
дан минтақавий бирлашувни тўғри йўлга сола олмас эди. Фақат тизимли,
изчил ва давомли иш туфайлигина Қозоғистон асосан тилга олинган
муаммоларни ҳал эта олди. Бундан ташқари, сиёсий маънода анча хатарли
ва иқтисодий қиммат бўлган мамлакатни республика шимолига кўчиришга
қарор қилинди. Шу туфайли Қозоғистон ўз мустақиллигини мустаҳакам-
лашга ҳамда шу билан бирга, Марказий Осиёдаги минтақавий ҳамкорликка
ҳозирлик даражасини юксалтиришга муясссар бўлди.

Тожикистон ўз мустақиллигининг дастлабки йилларида ички беқарор-

ликнинг фуқоролар қонли урушига айланган муаммосига дуч келди. Бундай
шароитларда мустақилликни сақлаб қолиш ва ислом радикал ҳаракатлар
томонидан сиёсий ҳокимиятни эгаллаб олиш хатарининг олдини олиш
масаласи биринчи ўринга чиқди. Ушбу мураккаб зиддиятда Марказий Осиё-
даги қўшниларнинг кўмаги етарли бўлмай қолди. Душанбе ҳарбий-сиёсий
ёрдам сўраб Москвага, кейинроқ эса Пекинга мурожаат қилишига тўғри
келди. Шу билан бирга, ички вазият барқарорлашиб, сиёсий-иқтисодий су-

1

Назарбаев Н.А. (1994). Выступление в Московском государственном университете имени

М.В. Ломоносова, 29 марта 1994 года. Доступно на www.akorda.kz


background image

SHARQSHUNOSLIK /

ВО С Т О К О ВЕ ДЕ Н И Е

/ ORIENTAL STUDIES 2021,

1

156

веринет мустаҳкамлашиб борган сари республикага ташқи таъсир кучлари-
нинг ортиқча ҳомийлиги малол кела бошлади. Тожикистон турли баҳоналар
билан Москва бошқараётган Евроосиё лойиҳасида иштирок этишдан четла-
шаётгани буни яққол тасдиқламоқда.

1

Бу мамлакатнинг иқтисодий ривожла-

ниши ва республиканинг мустақил мақомини мустаҳкамлаш учун янги
истиқболларни очиб беришга қодир бўлган Марказий Осиё интеграцияси
салмоқли муқобил йўналиш эканлигини аниқ ҳаракатларида англаётганли-
гининг аломатлари янада яққол кўзга ташланмоқда.

Қирғизистон мустақиллигининг дастлабки йиллари мамлакатнинг камги-

на захиралари устида раҳбарларнинг кураши билан хусусиятланади. Ташқи
алоқаларда иқтисодий ёрдам ва молиявий кўмак олиш асосий масала қилиб
белгиланди. Ушбу икки омилнинг бирлашуви давлат бошқарув тизимига
путур етишига ҳамда мамлакатга сиёсий мақсадга эга бўлган халқаро ноҳу-
кумат ташкилотларининг кириб келишига имкон яратди. Бунинг оқибатида
мамлакат сиёсий вазиятга боғлиқ ҳолда “давлат тўнтариши”, “инқилоб”,
“рангли инқилоб” деб аталадиган бир қатор силкинишларни бошидан кечир-
ди. Қирғизистоннинг бугунги раҳбарлари ушбу муракккаб, баъзан ҳалокатли
ички сиёсий ҳолатлардан тегишли хулоса чиқариб олса керак деб фараз
қилинмоқда. Бундай хулосалар хусусан, барқарор давлатчиликни яратиш
заруратини англашда намоён бўлади. Иккинчи ҳолат ташқи марказларга
назоратсиз очиқлик давлат суверинитетига путур етишига тушунишнинг
чуқурлашувида намоён бўлади

2

. Қирғизистоннинг ташқи сиёсий устивор-

ликлари ривожланишида ўз аксини топаётган ушбу ва бошқа омиллар
заҳиралар тақчиллигини қоплаш учун қўшни давлатлар билан минтақавий
бирлашув ролини юксалиб бораётганлигида намоён бўлмоқда. Айнан мана
шундай бирлашув салбий ташқи таъсирдан ҳимоя бўлиб хизмат қилиши ва
ички барқарорликка имкон яратиши мумкинлиги кундан кунга яққол кўрин-
моқда. Республиканинг чегара ҳудудларидаги вазият юксак аҳамиятга
эгалигидан келиб чиқиладиган бўлса, ички барқарорлик ўта муҳимдир.

Туркманистоннинг давлат мустақиллиги ва ривожланишининг ўтмишига

кўз ташланадиган бўлса, унинг Марказий Осиёдаги минтақавий ҳамкорлик
масалалари борасида алоҳида ёндошувга эгалигини илғаш мумкин. СССР
тарқалганидан сўнг дастлабки йилларда қачонлардир ягона бўлган давлатнинг
уюшган алоқаларининг издан чиқишидан юзага келган иқтисодий инқироз бу
мамлакатни четлаб ўтгандек бўлиб туюлган эди. Унча кўп бўлмаган аҳолига,
бозори чаққон хом ашёнинг улкан заҳираларига эга бўлган Туркманистонга

1

Речь Э. Рахмона на заседании Национального Совета по развитию при Президенте

Республики Таджикистан (21.06.2016) // URL: http://president.tj/ru/node/12210

2

Н.М. Наматбекова. Проблема суверенитета государства в условиях нового миропорядка

(на примере Кыргызской Республики). Евразийское пространство: интеграционные
процессы и региональный опыт управления. Bulletin of the volga region Institute of
Administration 2018. Vol. 18. № 3


background image

SHARQSHUNOSLIK /

ВО С Т О К О ВЕ ДЕ Н И Е

/ ORIENTAL STUDIES 2021,

1

157

метрополиядан қутилиш нур устига нур бўлди. Собиқ марказнинг воситачи-
лигисиз ўзининг тез кетадиган хом ашёси билан жаҳон бозорига чиқиш
имконияти туфайли мамлакат ўзининг барқарор валютадаги даромадларини
кўтара бошлади, унинг олдида жаҳон молиявий институтларининг эшиклари
очилди. Республикадаги саноатлашувнинг чекланган кўламларига қарамасдан
Туркманистон учун афзаллик тарафлари кўп бўлди. Катта ҳаражат талаб
қилувчи қолоқ технологияга эга бўлган шўро саноатининг истиқболи йўқ эди.
Туркманистон буларни шунчаки ёпиб қўя қолди, улардаги кўп сонли бўлмаган
ходимлар эса мустақил давлат яратаётган инфратузилма тармоғида ўзига жой
топди. Мустақилликнинг дастлабки кунларидаги нисбий барқарорлик ва
фаровонлик давлатни модернизациялашга бўлган интилишларни йўққа
чиқарди. Мавжуд статус-квони сақлаб қолишга интилишнинг яширин истаги
чекланишнинг ўта кескин шаклларини вужудга келтирди. Мамлакат ички
ҳаётида бу санъатларнинг айрим кўринишларини таъқиқлашда, ойлар ва ҳафта
кунларини қайта номлашда намоён бўлди. Ташқи сиёсатда бу давлатнинг
бетараф мақомга эга эканлигини баён қилишда кўзга ташланди.

Аммо ривожланишнинг сўнгги йиллари Туркманистон раҳбарияти томо-

нидан глобаллашувнинг жадал чуқурлашиб бораётган жараёнлари ахборот-
коммуникация технологияларидаги инқилобий ўзгаришлар билан биргалик-
да “бетарафлик” тушунчасининг ўзи мавжудлик ҳуқуқига эга эмаслигини
кўрсатмоқда. Булар чекланган жамиятларнинг тирик қолишига имкон бер-
майди. Шунга боғлиқ ҳолда мамлакатнинг ички ва ташқи сиёсатида мамла-
катни ўз-ўзини чеклашдан аста секин чиқариш борасидаги эҳтиёткорона
ўзгаришлар бошланди. Хусусан, иқтисодий фаолиятни ошириш учун бозор
механизмларини яратиш бўйича чора-тадбирлар

1

, аҳоли учун бепул ва

имтиёзли хизматларнинг бекор қилиниши бундан далолат бермоқда. Ушбу
ўзгаришлар ташқи сиёсий йўналишга ҳам албатта тегиб ўтиши ўз-ўзидан
тушунарлидир. Эҳтиёткорона ва босқичма-босқич ўзгаришлар борасида
қабул қилинган стратегия ташқи сиёсий ислоҳотларнинг йўналишларидан
бири, минтақадаги қўшнилар билан муносабатларни жадаллаштириш бўли-
ши мумкинлигини башорат қилишга имкон беради.

Мамлакатимиз раҳбари Ш.М.Мирзиёевнинг 2016 йил 8 сентябрдаги илк

дастурий нутқидаги қисқа шарҳи асосида, Ўзбекистоннинг янги шароит-
ларда Марказий Осиёдаги минтақавий ҳамкорлик ғояларининг ривожи бора-
сидаги фикрлари ва буларни жорий этиш билан боғлиқ аниқ ташаббусларининг
эълон қилиниши чуқур англанган қонуниятли қадам бўлди дейиш мумкин

2

.

Маълумки, “Ўзбекистоннинг ташқи сиёсий фаолиятидаги асосий устиворлик
мамлакатимизнинг миллий манфаатларига боғлиқ бўлган Марказий Осиё

1

Программа Президента Туркменистана по социально-экономическому развитию страны на

2019-2025 годы, февраль 2019 год. http://www.turkmenistan.gov.tm/?id=18060

2

Выступление премьер-министра Шавката Миромоновича Мирзиёева на совместном

заседании Законодательной палаты и Сената. https://www.gazeta.uz/ru/2016/09/09/speech/


background image

SHARQSHUNOSLIK /

ВО С Т О К О ВЕ ДЕ Н И Е

/ ORIENTAL STUDIES 2021,

1

158

минтақасидир. Биз энг яқин қўшниларимиз – Туркманистон, Қозоғистон,
Қирғизистон, Тожикистонга нисбатан очиқ, хайрихоҳ ва прагматик сиёсат
ўтказишга оғишмай содиқ қоламиз” деб баён қилинган эди. Албатта бу баёнот
Марказий Осиёдаги Ўзбекистонга қўшни бўлган давлатларда юз бераётган
эволюцион жараёнларнинг чуқур таҳлили ҳамда ушбу ташаббуснинг айнан
вазиятдан келиб чиқиб зарур эканлигини тушунган ҳолда берилган эди.

Мазкур баёнотда муваффақиятли ташқи сиёсат айнан қўшни мамлакат-

лар билан ўзаро манфаатли ва ўзаро ҳурматга асосланган ҳамкорликни
ўрнатишдан бошланишига ишонч яққол сезилиб туради. Шуни алоҳида
таъкидлаш жоизки, бу ёндошув халқаро, сиёсий, иқтисодий ва бошқа
муносабатларни минтақавий тамойил бўйича барпо этишга мойиллик яққол
кучайиб бораётган замонавий оламдаги геосиёсий жараёнлар эволюциясини
нозик тушунишга асослангандир. Бундай қараш нисбатан турли хил
қадимий маҳаллий ришталар билан ўзаро боғланган бўғиндан иборат бўлган
замонавий Марказий Осиёга нисбатан ўта долзарбдир. Бошқа томондан, бу
ерда Россия, АҚШ, Хитой ва Евроиттифоқ сингари йирик халқаро иштирок-
чиларнинг, шунингдек, қитъада жойлашган Ҳиндистон, Покистон, Туркия,
Эрон, Япония, Жанубий Корея ва араб оламидаги айрим давлатларнинг бир-
биридан фарқланувчи ҳамда кенгайиб борувчи кўп босқичли геосиёсий
манфаатлари кесишади. Шу тарзда субминтақа бўлган Марказий Осиё ушбу
минтақада ҳар бири ўзининг имкониятидан келиб чиқиб сиёсий ва иқти-
содий воситаларни ишга солган ҳолда ўз манфаатларини илгари сурадиган
давлатларнинг жиддий геосиёсий диққат марказида турибди.

Шуни ҳам таъкидлаш жоизки, собиқ Шўролар Иттифоқи таназзулга юз

тутганидан сўнг Марказий Осиё минтақасига халқаро қизиқишнинг кескин
ошиши бу ерда шаклланган янги мустақил давлатларнинг жаҳоннинг етакчи
мамлакатлари билан бевосита муносабатлари шаклланишига холис имкон
яратди. Мазкур йўналишда эришилган муваффақиятлар аҳамиятини камай-
тирмаган ҳолда минтақадаги ҳар бир мамлакатга халқаро кучларнинг
кесишувчи манфаатларидан келиб чиқувчи ташқи омилларнинг таъсири
юқорилигича қолмоқда. Ундан ташқари бундай ҳолат таъсири Марказий
Осиё минтақасининг ҳам алоҳида, ҳам барча мамлакатларига тарқаладиган
минтақавий аҳамиятга эга, вақти-вақти билан юзага келадиган тартибсиз-
ликлар сабабига айланмоқда

1

.

Шу билан бирга, Марказий Осиёда халқаро муносабатларнинг барқарор

минтақавий кичик тизими пайдо бўлаётганлиги тобора ойдинлашиб бормоқ-
да. Бунинг халқаро ҳамжамият билан минтақа мамлакатларининг муносабат-
лардаги барқарорликни таъминлашдан ташқари афзалликлари бошқа
соҳаларда ҳам, шу жумладан, Марказий Осиёдаги ҳарбий-сиёсий хавфсиз-

1

Хантингтон С. Третья волна: демократизация в конце ХХ века / пер. с англ. Л.Ю.

Пантиной. М., 2003. С. 123.


background image

SHARQSHUNOSLIK /

ВО С Т О К О ВЕ ДЕ Н И Е

/ ORIENTAL STUDIES 2021,

1

159

ликни мустаҳкамлаш ва унда жойлашган мамлакатларнинг барқарор ижти-
моий-иқтисодий ривожланишига йўналтирилган саъй-ҳаракатларда намоён
бўлади. Бунга ўхшаш тизимчанинг йўқлиги халқаро ҳамжамият назарида
Марказий Осиё давлатларининг ташқи сиёсатида тизимли ёндошувдан кўра
қисқа муддатли ва бир лаҳзали муносабатлар устивордек қилиб кўрсатади.
Минтақавий тизимчалар шаклланишининг тарихий тажрибасидан келиб
чиққан ҳолда, Марказий Осиё давлатларининг ўзаро алоқаларини бирлаш-
тириш халқаро майдонда уларнинг нуфузини кўтарибгина қолмасдан,
эҳтимолий салбий ташқи омиллардан сезиларли тарзда чеклайди, минтақа
давлатларининг бирлашув алоқалари ривожланишидан манфаатдор бўлма-
ган ташқи кучларнинг ҳаракатланиш майдонини торайтиради, шунингдек
буларга эндиликда халқаро тизимнинг таркибий қисми сифатида янги
уфқлар ва имкониятлар очиб беради, деб таъкидлаш мумкин.

Ўзбекистон Республикаси Президенти Ш.Мирзиёевнинг қарашларига

кўра,– мамлакат ривожланишини бевосита қўшнилар билан муносабатларни
мустаҳкамлаш, истиқболларни очиб берадиган махсус ҳуқуқий ҳужжат ёки
концепцияни ишлаб чиқиш асосий қадам бўлиши лозим. Бир қарашда ташқи
сиёсий вазифаларни ички ривожланиш устиворликларига боғлашга инти-
лишнинг парадоксал бўлиб кўринадиган мазкур масаласи стратегик истиқ-
болда ўзининг ўта муҳим аҳамиятини сақлаб қолади. Ушбу фаразнинг
тўғрилигидан дарак берувчи айрим омилларни кўриб чиқамиз.

Маълумки, Ўзбекистоннинг Марказий Осиёдаги мамлакатлар билан ало-

қалари ўта кенглиги билан ажралиб туради, бу алоқалар инфратузилмадаги
алоқалардан тортиб, қариндош-уруғлик алоқаларига бўлган кўринишда
чамбарчас боғланиб кетгандир. Марказий Осиёдаги барча давлатлар учун
мустасносиз бўлган ўзига хос этно-диний шароитларда фақат биргина дав-
латлараро муносабат бу ердаги мамлакатларнинг аниқ ўзаро яқинлашувини
кафолатлай олмайди. Бу ерда ментал омилни ва барча аҳолининг
ташаббусларини қўшиб олиб бориш муҳимдир. Ушбу воқеликни муносиб
англаш 2017 йил февралида президентимизнинг ташаббусига кўра қабул
қилинган "2017-2021йилларда Ўзбекистон Республикасини ривожлантириш-
нинг беш устивор йўналишлари бўйича Ҳаракатлар стратегияси”да

1

ўз

аксини топди. Мазкур ҳужжатнинг ташқи сиёсатга бағишланган қисмида
Ўзбекистон атрофида хавфсизлик, барқарорлик ва яхши қўшничиликнинг
ўзига хос тасмасини яратиш вазифаси қўйилган. Барча усуллар, энг аввало,
давлат чегараларини қайта аниқлаш ва қайта белгилаш масалаларини йўлга
солиш борасидаги саъй-ҳаракатларни жадаллаштириш буни барпо этиш
механизми сифатида кўриб чиқилмоқда.

1

Президент Ўзбекистонни ривожлантириш бўйича Ҳаракатлар стратегиясини тасдиқлади.

https://www.gazeta.uz/ru/2017/02/07/strategy


background image

SHARQSHUNOSLIK /

ВО С Т О К О ВЕ ДЕ Н И Е

/ ORIENTAL STUDIES 2021,

1

160

Мазкур ҳужжат давлат институтлари ва жамоатчиликни Марказий Осиё

мамлакатлари билан яхши қўшничилик муносабатларини мустаҳкамлашга
йўналтирган ҳолда Ўзбекистоннинг янги минтақавий ташқи сиёсий йўлига
қўшнилар ишончини юксалтирувчи ишончли далил бўлиб хизмат қилади.
Ушбу Стратегия шунингдек, минтақалараро ва чегара яқинидаги ҳамкорлик-
ни кенгайтиришга йўналтирилган янги ташаббусларни жорий этишнинг
амалий имкониятларини яратади. Бундай кўрсатманинг мавжудлиги ўз чега-
раларига яқин ҳамкорлар билан бевосита муносабатлар ўрнатиш ваколатла-
рини вилоят тузилмаларига тақдим этиш учун ҳуқуқий имкониятлар очиб
беради. Бундай мулоқот шаклларини уюшувчи томонларнинг ўзлари
белгилаши мумкин, бу эса мулоқотларни янада самаралироқ, томонларнинг
мавжуд эҳтиёжларига мос келадиган тарзда ўтказишга кўмаклашади. Чегара
олди ҳудудлари маъмуриятлари томонидан пайдо бўлаётган масалаларга
тезкор муносабат билдириши икки томонлама муносабатлар муҳитини
яхшилаш учун улкан аҳамиятга эга. Бу мунозарали вазиятлар юзага кел-
ганда, хусусан, чегарани ноқонуний кесиб ўтиш билан боғлиқ баҳсларда
“эҳтирослар” алангаланишига йўл қўймайди. Бошқа томондан, мунтазам
бевосита мулоқотлар турли соҳаларда ҳамкорликни мустаҳкамлаш учун
илгари фойдаланилмаган янги заҳираларни очиб беради.

Халқаро ҳамжамият олдида бундай мақсадларни расмий баён қилиш

алоҳида олинган минтақада халқаро муносабатларнинг янги кичик тизимини
яратиш учун навбатдаги фундаментал шартдир. Бунинг учун одатда нуфуз-
ли халқаро ташкилотлар ва форумларнинг минбарларидан фойдаланилади.
Бундай мақсадлар икки томонлама ва кўп томонлама халқаро мулоқотлар
жараёнида ҳам изчил илгари сурилади. Президентимизнинг 2017 йил 19
сентябрда БМТ минбаридаги биринчи нутқида марказий ўринлардан бири
Марказий Осиёдаги минтақавий ҳамкорликни асослашга ажратилгани бежиз
эмас

1

. Унда Ўзбекистон ташқи сиёсатидаги асосий устиворлик бугунги

кунда Марказий Осиё ҳудуди эканлиги аниқ баён қилинган эди. Ўзбекистон
раҳбари бундай танловни Марказий Осиёнинг қоқ марказида турган
Ўзбекистон бу ҳудуд осойишталик, барқарор ривожланиш ва яхши қўшни-
чилик маконига айланишидан бевосита манфаатдор эканлиги билан асослаб
берди. Шунингдек, “Тинч ва иқтисодий фаровон Ўзбекистон бизнинг энг
муҳим мақсадимиз ва асосий вазифамиз, Ўзбекистон мулоқот ўрнатиш,
асосли ўзаро ҳаракат қилиш ҳамда яхши қўшничиликни мустаҳкамлашга
қатъий бел боғлаган”лиги алоҳида таъкидланди. Шуниси муҳимки, Ўзбекис-
тон барча масалалар бўйича Марказий Осиё мамлакатлари билан оқилона ён
беришларда мослашувчан бўлишга ҳозир эканлигини баён қилмоқда.

1

Президент Узбекистана ШавкатМирзиёев выступил на 72-й сессии Генеральной

Ассамблеи ООН. http://uza.uz/ru/politics/prezident-uzbekistana-shavkat-mirziyeev-vystupil-na-
72-y-ses-20-09-2017


background image

SHARQSHUNOSLIK /

ВО С Т О К О ВЕ ДЕ Н И Е

/ ORIENTAL STUDIES 2021,

1

161

Маълумки, мамлакатимиз раҳбари ўз нутқида хавфсизликни таъминлаш ва

минтақавий ҳамкорлик бўйича Марказий Осиё давлатларининг саъй-ҳаракат-
ларини қўллаб қувватлаш борасида Бош Ассамблеянинг Марказий Осиё бўйича
махсус резолюциясини ишлаб чиқиш учун БМТ ҳомийлигида юксак даражадаги
халқаро конференцияни Самарқандда ўтказишни таклиф этган эди. Бирга-
ликдаги саъй-ҳаракатлар туфайли сўнгги йилларда сиёсий ишонч сезиларли
даражада юксалди. Кўплаб масалалар бўйича буткул янги ечимларни топишга
муяссар бўлинди, шу жумладан, 2017 йилнинг ноябрида бўлиб ўтган юксак
даражадаги Самарқанд анжумани якунларига кўра, Марказий Осиёдаги қўшни
мамлакатлар махсус резолюция қабул қилинишини биргаликда ёқлаб чиқдилар

1

.

Бу резолюция тўғрисида сўз юритилганда, 2018 йилнинг 22 июнида БМТ Бош
Ассамблеяси томонидан қабул қилинган “Марказий Осиё минтақасида тинчлик,
осойишталикни ва барқарор ривожланишни таъминлаш бўйича минтақавий ва
халқаро ҳамкорликни мустаҳкамлаш” резолюцияси назарда тутилади

2

. Маълум-

ки, лойиҳаси Ўзбекистон томонидан Марказий Осиёдаги қўшни давлатлар билан
биргаликда ишлаб чиқилган ушбу ҳужжат БМТнинг барча аъзолари томонидан
бир овоздан қўллаб-қувватланган. Шуниси ҳам эътиборга лойиқки, Европа,
Шимолий ва Жанубий Американинг, Осиё ва Африкадаги 55 мамлакат, шу
жумладан, Австралия, Австрия, Афғонистон, Беларусь, Германия, Италия,
Ҳиндистон, Индонезия, Канада, Нигерия, Норвегия, БАА, Корея Республикаси,
Сингапур, Туркия, Швейцария, Эквадор сингари бошқа бир қатор давлатлар
юқоридаги резолюциянинг ҳаммуаллифларига айланди

3

.

Барқарор минтақавий кичик тизимнинг мавжудлиги ғояси мазкур ҳужжатни

ишлаб чиқиш борасида маслаҳатлар ўтказиш чоғида яна бир бор намойиш
этилди. Ушбу жараёнда Марказий Осиёдаги барча ҳамкор етакчи давлатлар,
шу жумладан Россия, ХХР, АҚШ ва ЕИ фаол иштирок этди. Резолюцияда
тинчлик, осойишталик ва минтақадаги барқарор ривожланишни таъминлашда,
шунингдек минтақавий ва халқаро ҳамкорликни рағбатлантиришда Марказий
Осиё мамлакатларининг муҳим роли эътироф этилган.

Хавфсизлик ва ривожланиш соҳаларида Марказий Осиё давлатларининг

йирик минтақавий ва халқаро ташаббуслари алоҳида таъкидланган. Ҳужжатда
Марказий Осиёдаги мамлакатларнинг барқарорликни мустаҳкамлаш ва иқти-
содий ҳамкорликка йўналтирилган саъй ҳаракатлари ва ташаббусларини Бош
Ассамблеяси томонидан қўллаб-қувватланиш тўғрисидаги банд мавжуд.

1

Международная

конференция по безопасности и развитию в Самарканде.

https://unrcca.unmissions.org/ru

2

Генеральная Ассамблея ООН приняла резолюцию по развитию Центральной Азии.

https://www.ictsd.org/bridges-news

3

Заявление министерства иностранных дел Узбекистана в связи с принятием резолюции

Генеральной

ассамблеи

ООН

«укрепление

регионального

и

международного

сотрудничества по обеспечению мира, стабильности и устойчивого развития в
центральноазиатском регионе». https://mfa.uz/ru/press/statements/2018/06/15220/?print=Y


background image

SHARQSHUNOSLIK /

ВО С Т О К О ВЕ ДЕ Н И Е

/ ORIENTAL STUDIES 2021,

1

162

Марказий Осиё давлатлари ўртасида ҳамкорликни мустаҳкамлаш бўйича

махсус резолюция қабул қилиниши муҳим ҳодисадир. Бу энг аввало, жаҳон
глобал алоқаларнинг таркибий қисми сифатида минтақанинг ўрни ва аҳа-
миятини англашда халқаро ҳамжамият фикрининг ўзгарганлигидан далолат
бермоқда, бу эса янада барқарор тусга кириб бораётган халқаро муносабат-
ларнинг янги кичик тизими шаклланганлигининг яна бир исботи бўлиб
хизмат қилади. Мазкур ҳолат геостратегика ёндошувларни шакллантиришда
халқаро муносабатларнинг ушбу бўғинини ҳисобга олиш томон мойиллик
ортишига имкон яратади.

Минтақа давлатлари раҳбарларининг мунтазам маслаҳат кенгашларини

ўтказиб туриш учун шароитлар яратиш Ўзбекистон раҳбарининг фикрига
кўра, МО давлатлари ҳамкорлигининг изчил ҳаракатини таъминлашнинг
муқаррар шартидир. Маслаҳат учрашувлари шакли минтақадаги бирлашув
учун ҳаракатнинг олдинги тажрибасини эътиборга олган чуқур, пухта ўй-
ланган таклифдир.

Минтақадаги бирлашув жараёнлари ва тузилмаларига МО мамлакатла-

рининг ташқи сиёсий ёндошувларини бу мамлакатларнинг раҳбарлари
томонидан учинчи кучлар аралашувисиз муҳокама қилиниши жамоавий му-
носабатларнинг яратилаётган механизмига бузғунчи ташқи таъсир унсурла-
рини заифлаштиришга имкон яратади.

2018 йил 15 мартда Остона шаҳрида Марказий Осиё давлатлари раҳбар-

ларининг биринчи маслаҳат учрашуви бўлиб ўтди

1

. Олий даражадаги

учрашувда минтақа мамлакатлари ўртасида сиёсий, савдо-иқтисодий ва
гуманитар ҳамкорликни кенгайтириш, террорчилик, экстремизм, гиёҳвандлик
моддалари ва қурол олиб кирилиши, Марказий Осиёда хавфсизлик ва
барқарорликни таъминлаш масалалари муҳокама қилинди. Томонлар Марказий
Осиё нафақат географик ва геосиёсий, балки ягона маданий-тамаддунли макон
эканлигини ҳам бир овоздан тасдиқладилар. Шундан келиб чиққан ҳолда,
қўшни ҳудудлар даражасида ҳамкорликни ривожлантириш учун объектив
шароитлар пайдо бўлади, бу Марказий Осиёнинг барқарор ривожланишини
таъминлаш билан бир қаторда, тегишли ҳудудларнинг ҳам саноат, инвестиция
ва интеллектуал салоҳиятини тўла ҳаракатга келтиришга имкон беради. Давлат
раҳбарлари МДҲ, ШҲТ, ИҲТ доираларидаги ўзаро ҳаракатни янада
мустаҳкамлаш заруратини ангалаётганлари эътиборга моликдир.

МО мамлакатларининг келишилган ташқи сиёсати уларнинг минтақавий

халқаро ташкилотларга муносабат бўйича ёндошувларини яқинлаш-
тиришдан, сўнгра эса халқаро майдонда ўз доирасига ўзаро ҳаракатнинг
янги йўналишларини жалб қилишни бошлашлари мантиққа тўғри келади. Бу
билан минтақавий кичик тизимнинг ўз глобал таркибий қисмига нисбатан

1

Первая

консультативная

встреча

глав

государств

Центральной

Азии.

http://uza.uz/ru/politics/pervaya-konsultativnaya-vstrecha-glav-gosudarstv-tsentralnoy-15-03-2018


background image

SHARQSHUNOSLIK /

ВО С Т О К О ВЕ ДЕ Н И Е

/ ORIENTAL STUDIES 2021,

1

163

қайта ўзаро боғлиқлигини шакллантириш бошланади. Бундай истиқбол
Марказий Осиёдаги давлатлар бу минтақани жаҳон ҳамжамиятининг иқти-
содий барқарор ривожланаётган ва ҳар томонлама фаровон қисмига айлан-
тиришга интилишда ҳамфикр эканлиги билан мустаҳкамланмоқда. Бу ҳара-
катнинг шунчаки хўжакўрсинга эмаслиги томонлар кундан кунга сиёсий
иродасини намоён этаётганликлари ҳамда чегара, сувдан фойдаланиш ва
савдо сингари кескин масалалар бўйича оқилона ечимларни топаётганлик-
лари билан исботланмоқда. Охирги вақтларда Ўзбекистон, Қозоғистон ва
Туркманистоннинг давлат чегаралари бирлашиш нуқтаси тўғрисидаги
Шартнома имзоланганлиги узоқ йиллар давомида муаммоли бўлиб кўринган
масалани ҳал қилишга имкон берди. Ўзбекистон ва Қирғизистон чегаранинг
85 фоизи бўйича битимга эришди. Тизимли иш олиб бориш туфайли бундай
мураккаб масалаларни ҳал қилишга эришилди. Марказий Осиё мамлакат-
лари билан чегараларни белгилаш ва қайта ўтказиш масалалари бўйича
музокара жараёни узлуксиз тусга кирди. 2016 йилнинг августидан 2018
йилнинг августига қадар қўшни мамлакатларнинг ҳукумат делегациялари
билан, шу жумладан Қозоғистон билан – 18, Қирғизистон билан – 28,
Тожикистон билан – 9, Туркманистон билан – 9 ва Афғонистон билан – 1
марта биргаликда 65 учрашуви ўтказилди

1

.

Ўзбекистон Марказий Осиёдаги барча давлатлар билан умумий чегарага

эга. Чегаралар хавфсизлигидан тортиб сув заҳираларини оқилона тақсим-
лашгача бўлган барча ҳаётий муҳим масалаларни ҳал қилиш минтақа мамла-
катлари ўртасидаги муносабатларга бевосита боғлиқдир. Қўшни бўлган
мамлакатларнинг фаол ўзаро ҳаракати бўлмаса, уларнинг яқин бирлашуви
таъминланмаса транспорт-коммуникация ва энергетика соҳаларида йирик
минтақавий лойиҳаларни амалга оширишнинг имкони йўқ. БМТ Бош котиби
А.Гутереш Марказий Осиёда “Сув, тинчлик ва хавфсизлик муаммолари
чамбарчас ўзаро боғлиқ эканлигини” баён қилган

2

. Шунинг учун минтақа-

даги мамлакатлар ва халқлар манфаатларини тенг даражада ҳисобга олувчи
сув муаммоси ечимининг муқобиллиги йўқ. А.Гутереш томонидан Марказий
Осиёдаги энг кескин муаммони ҳал қилишга ёндошув шакли минтақадаги
барча мамлакатлар томонидан ижобий қабул қилинди, бу мазкур масалани
ҳуқуқий шакллантириш учун аниқ истиқболларни очиб беради. Сув заҳира-
лари жанжалли омилдан ушбу ўлкани маскан тутган халқларнинг кўп асрлар
давомидаги тарихий мулоқотида бўлганидек яна қўшниларни бирлаштириш-
нинг салмоқли воситасига айланиши мумкин.

1

Ускорение завершения правового оформления государственной границы со странами

Центральной Азии – важный приоритет внешней политики Узбекистана. http://uza.uz/ru/
society/uskorenie-zaversheniya-pravovogo-oformleniya-gosudarstvennoy-15-08-2018

2

Генсек ООН: нехватка водных ресурсов в мире становится все более острой.

https://tass.ru/obschestvo/4318596


background image

SHARQSHUNOSLIK /

ВО С Т О К О ВЕ ДЕ Н И Е

/ ORIENTAL STUDIES 2021,

1

164

Минтақадаги энг кескин муаммо – Афғонистонда 40 йилдан ортиқ давом

этаётган қуролли тўқнашувга Марказий Осиё давлатларининг ягона ёндо-
шувининг шаклланишига 2018 йилнинг мартида “Тинчлик жараёни, хавф-
сизлик соҳасидаги ҳамкорлик ва минтақавий ўзаро ҳаракат” мавзусида
бўлиб ўтган халқаро анжуман кўп жиҳатдан имкон яратди.

Анжуманда Марказий Осиё давлатларининг олий мансабли вакиллари

бугунги кунда минтақадаги барча мамлакатлар террорчилик, диний экстре-
мизм, миллатлараро жиноятчилик ва гиёҳванд моддалар айланиш таҳдид-
лари билан тўқнашаётганлигини бир овоздан таъкидладилар. Афғонистонга
ижтимоий-иқтисодий инфратузилмани тиклашда, ҳар томонлама ёрдам
кўрсатиш, бу мамлакатни минтақавий иқтисодий жараёнларга қўшиб олиш,
хорижий мамлакатлар ва халқаро ташкилотлар билан биргаликда ушбу
мамлакат ёшларини турли террорчилик ва экстремистик тузилмалар таъси-
рига тушиб қолмаслиги борасидаги аниқ чора-тадбирлар режасини ишлаб
чиқиш зарурлиги таъкидланди

1

. Минтақа мамлакатларининг хавфсизлик

соҳасидаги энг муҳим масалага – Афғонистондаги можароли вазиятга
расмий ёндошувларининг ҳамоҳанглиги ҳам минтақа давлатларининг глобал
хавфсизликка асосий хавф бўлган террорчилик ва экстремизмга қарши
курашга нисбатан пухта ёндошув ва мақсад мавжудлиги кўрсаткичидир.

Шу аснода бугунги Марказий Осиё жаҳондаги энергия заҳираларига энг

бой минтақа эканлигини эътиборга олиш зарур. Масалан, халқаро манба-
ларга кўра, олтинни ялпи ишлаб чиқариш бўйича (Ўзбекистон – 90 тонна,
Қирғизистон – 24, Қозоғистон – 18,9) 9 ўринни эгаллайди. Қозоғистон нефт
заҳиралари бўйича жаҳонда (жаҳондаги нефт заҳираларининг 3,4%, ёки
39,62 биллион баррел) 8-ўринни эгаллаб турибди. Жаҳондаги газ заҳира-
ларининг 4% дан кўпроғи (4,3%)Туркманистон улушига тўғри келади.
Кўмир қазиб олиш бўйича минтақа жаҳонда 10 ўринни эгаллайди, у қора ва
ноёб металлар бўйича етакчилик қилмоқда. Булардан 30 дан ортиқроғини
қазиб олишда 1-20 ўринларни эгалламоқда

2

. Марказий Осиё бундай

кўламларга эга бўлган ҳолда, заҳираларини бирлаштириб аҳолининг муно-
сиб ҳаёт даражасига эга бўлган ўзига тўқ ва ривожланган минтақага
айланиши мумкинлиги кўриниб турибди. Айнан бир-бирини тўлдирадиган
заҳиралар иқтисод тузилмаларининг мавжудлиги бирлашув учун энг муҳим
табиий рағбатлардан биридир.

Ўзаро ҳаракатни мустаҳкамлаш ҳам мамлакатнинг глобаллашувига

тўсқинликка самарали қарши туриш воситасидир. Бу биринчи навбатда хом
ашё базаси сифатида жаҳондаги иқтисодий жараёнлар четида қолмасликка
имкон беради. Гап амалда минтақа мамлакатларининг тирик қолиши ва

1

Декларация

Ташкентской конференции по Афганистану «Мирный процесс,

сотрудничество

в

сфере

безопасности

и

региональное

взаимодействие».

http://uza.uz/ru/politics/deklaratsiya-tashkentskoy-konferentsii-po-afganistanu-mirnyy-28-03-2018

2

BP Statistical Review of Word Energy. L., 2019. Р. 251.


background image

SHARQSHUNOSLIK /

ВО С Т О К О ВЕ ДЕ Н И Е

/ ORIENTAL STUDIES 2021,

1

165

уларнинг мустақил иқтисодий ва сиёсий иштирокчилар сифатида юзага
чиқиши ҳақида бормоқда. Глобаллашув ғарбча қадриятлардан бошқачароқ
қадриятли асосларга кўз тиккан минтақа давлатлари олдига замонавий
глобал жараёнларда ўзига жой топиш, шу аснода инсон тараққиётининг
ҳаракатлантирувчи қудрати бўлган онг ва ҳиссиёт, билим ва маънавият
мажмуи сифатидаги маънавий маданият ўзига хос анъанавий қадриятларини
сақлаб қолиш вазифасини қўймоқда. Замонавий олам маънавий маданиятни
ривожлантириш даражасига юксак талаблар қўймоқда. Бундай маданият
ишлаб чиқариш маданиятига, истеъмолчилик маданиятига, жисмоний, тиб-
бий, экологик маданиятга, турмуш маданиятига, шахслараро ва халқаро
муносабатлар маданиятига ҳал қилувчи даражада таъсир кўрсатади. Жа-
миятнинг маданий салоҳияти янги хатарлар шароитларида давлатларнинг ўз
мамлакатларининг жадал ва хавфсиз ривожланиши салоҳиятини белгилайди.
Биргаликдаги ҳаётнинг кўп асрли тажрибасига ва ягона мамлакатда
яшашнинг 70 йилдан ортиқроқ тажрибасига эга бўлган Марказий Осиё
халқлари минтақавийлашув ва жаҳон маконига биргаликда қўшилиш учун
барча шароитларга эга. Шу туфайли улар минтақа учун умумий бўлган
қадриятларни сақлаб қолган ва уларни умумжаҳон қадриятларининг бир
қисмига айлантирган ҳолда уларни биргаликда ҳимоя қилишлари мумкин.
Бундай шароитларда минтақа халқларининг маданий-тамаддунли ривожлан-
тиришнинг бугунги босқичдаги асосий вазифаси – аждодларимиз узоқ
йиллар яратган қадриятлар тизимини сақлаб қолиш, ўз мамлакатининг
келажаги тўғрисидаги вазифага аниқ жавоб топиш, ўз мансублигини билиш
ва бу билан асосий маданиятларни тиклаш ҳамда фуқароларга эртанги кун
учун ишонч бахш этишдан иборатдир.

inLibrary — это научная электронная библиотека inConference - научно-практические конференции inScience - Журнал Общество и инновации UACD - Антикоррупционный дайджест Узбекистана UZDA - Ассоциации стоматологов Узбекистана АСТ - Архитектура, строительство, транспорт Open Journal System - Престиж вашего журнала в международных базах данных inDesigner - Разработка сайта - создание сайтов под ключ в веб студии Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil - ilmiy elektron jurnali yuridik va jismoniy shaxslarning in-Academy - Innovative Academy RSC MENC LEGIS - Адвокатское бюро SPORT-SCIENCE - Актуальные проблемы спортивной науки GLOTEC - Внедрение цифровых технологий в организации MuviPoisk - Смотрите фильмы онлайн, большая коллекция, новинки кинопроката Megatorg - Доска объявлений Megatorg.net: сайт бесплатных частных объявлений Skinormil - Космецевтика активного действия Pils - Мультибрендовый онлайн шоп METAMED - Фармацевтическая компания с полным спектром услуг Dexaflu - от симптомов гриппа и простуды SMARTY - Увеличение продаж вашей компании ELECARS - Электромобили в Ташкенте, Узбекистане CHINA MOTORS - Купи автомобиль своей мечты! PROKAT24 - Прокат и аренда строительных инструментов