Проблемы
биологии
и
медицины
№
2 (69) 2012
г
.
82
Рузиев
Ю
.
С
.,
Мирахмедов
А
.
К
.,
Мангуш
Х
.
А
.,
Бугланов
А
.
А
.
ОДАМ
ҚОНИ
ЗАРДОБИДАН
ИЗОТРАНСФЕРРИНЛАРНИ
АЖРАТИБ
ОЛИШ
ВА
УЛАРНИНГ
ФИЗИК
-
КИМЁВИЙ
ТАВСИФИ
Самарқанд
Давлат
Университети
,
ЎзРФА
нинг
Биокимё
институти
,
Соғлиқни
сақалаш
бош
бошқармасига
қарашли
«
Қон
препаратлари
»
илмий
ишлаб
чиқариш
корхонаси
Маълумки
,
организмда
ҳар
хил
йўналишларда
содир
бўладиган
темир
алмашинуви
жараёнла
-
рининг
бутун
комплекси
қон
зардоби
таркибидаги
темирташувчи
махсус
оқсил
трансферрин
(Tf)
билан
бевосита
боғлиқ
,
бу
оқсил
темирни
,
унинг
донор
ҳужайралари
(
ўн
икки
бармоқли
ичакнинг
энтероцитлари
,
ретикулоэндотелиал
тизимнинг
макрофаглари
)
ва
темирнинг
рецепиент
ҳужайралари
(
эритробласт
,
суяк
илиги
ретикулоцитлари
)
ўртасида
бу
элементнинг
ташилишини
таъминлайди
[1].
Трансферрин
ўзининг
физиологик
функциясини
бажаришда
қайтар
равишда
юз
берадиган
жараён
,
яъни
ферриион
(F
е
3±
)
ларни
оқсил
глобуласини
ўзаро
мос
холда
унинг
N-
ва
С
-
учларида
жойлашган
иккита
темирни
ўзига
бириктирувчи
махсус
марказларига
бириктириб
олади
[2].
Шундай
қилиб
, Tf
қон
плазмасида
икки
хил
полиморф
оқсил
сифатида
,
яъни
таркибида
иккита
холо
Tf
ёки
диферри
Tf
деб
номланган
оқсил
сифатида
ва
таркибида
F
е
3±
учрамайдиган
оқсил
си
-
фатида
мавжуд
бўлади
[3]. Tf
нинг
гетерогенлик
феномени
организмда
темирнинг
танқислиги
ёки
уни
темир
билан
таъминланиш
даражасини
кўтарилишига
ташхис
қўйишда
маълум
муаммоларни
келтириб
чиқаради
,
чунки
ташхисий
тест
-
тизимларни
сезгирлиги
тест
-
тизимни
тайёрлашда
бу
оқсилнинг
қайси
изошаклларидан
фойдаланиши
билан
белгиланади
.
Ишнинг
мақсади
- Tf
нинг
молекуляр
изошаклларини
ажратиб
олиш
ва
уларга
физик
-
кимёвий
тавсиф
бериш
.
Тадқиқотнинг
манбалари
ва
услублари
.
Илмий
ишда
трансферриннинг
йиғинди
пулини
ажра
-
тиб
олиш
учун
энг
замонавий
физик
-
кимёвий
биология
усуллари
анионалмашинувчи
А
-50
ДЭАЭ
-
сефадексида
ўтказилган
ион
алмашинувчи
хромотография
; G-200
сефадексида
ўтказилган
гель
хроматография
;
трансферринни
темир
билан
тўйинишини
назорат
қилиш
учун
спектроскопиядан
фойдаланилди
.
Олинган
натижалар
ва
уларнинг
мухокамаси
.
Қон
зардобидан
йиғинди
Tf
пулини
ажратиб
олиш
учун
хроматографик
фракциялашнинг
уч
босқичли
технологик
режимидан
фойдаланилди
.
Биринчи
босқичда
донордан
олинган
қон
зардобидан
100
мл
олиб
,12
соат
давомида
3
литр
ҳажмдаги
рН
6.6
бўлган
0.02
М
N
а
-
фосфат
буферга
қарши
диализланади
.
Диализ
жараёнида
ажралган
таркибида
эуглобулин
бўлган
чўкма
паст
тезликда
(5000 g/
мин
) 10
минут
давомида
центрифугалаб
ажратиб
олинади
ва
ташлаб
юборилади
. Tf
билан
тўйинган
супер
-
натант
2.6
х
80
смли
А
-50
ДЭАЭ
сефадекс
билан
тўлдирилган
ва
рН
6.6
бўлган
0.02
М
натрий
фосфат
буфери
билан
мувозанатланган
хроматографик
колонкасига
киритилиб
хромотографияла
-
нади
.
Элюция
тезлиги
перистальтик
насос
ёрдамида
30-40
мл
/
соат
даражасида
тутиб
турилади
.
Оқсил
фракцияларини
оптик
зичлиги
Unicord III (Pharmacea,
Швеция
)
спектрофотометрининг
узлуксиз
оқиб
турувчи
кюветасида
λ
-280
нмда
қайд
қилиб
борилди
.
Биринчи
хроматографик
фракция
ташлаб
юборилди
, Tf
га
бой
фракция
эса
,
анион
алмашинувчи
гельли
колонкадан
тарки
-
бида
0.05
М
NaCI
ли
рН
6.6
бўлган
кейинги
0.02
М
натрий
-
фосфат
буфери
ёрдамида
элюциялана
-
ди
.
Коллекторда
йиғилган
фракциялар
8
мл
этиб
қўшилади
,
элюатнинг
рН
1
мл
NaOH
дан
фойда
-
ланилган
холда
7.1
га
етказилади
.
Бундан
кейин
Fe
3±
нинг
темир
бириктирувчи
марказларини
тўйинтириш
учун
NaHCO
3
ва
темир
хлориднинг
кристалларидан
жуда
оз
миқдорда
қўшилади
. Tf
нинг
бирлаштирилган
фракциялари
дистилланган
сувга
қарши
жадал
диализланади
ва
LZ-9
қурилмасида
лиофилизацияланади
.
Лиофил
холатда
киритилган
ярим
тайёр
махсулотни
таркибида
0.2
М
NaCI
ли
рН
8.0
бўлган
0.1
М
трис
-HCI
буферда
эритилади
ва
юқоридаги
буфер
эритма
билан
мувозанатланган
G-200
солин
-
ган
колонка
(2.6
х
100
см
)
да
гель
хроматография
ўтказилади
.
Бунда
элюатнинг
оқиш
тезлигини
20-30
мл
/
соат
этиб
меъёрланади
. Tf
ни
бу
режимда
гельфильтрация
қилинганда
учинчи
хромато
-
график
фракция
ажратиб
олинади
.
Проблемы
биологии
и
медицины
№
2 (69) 2012
г
.
83
Бу
хроматографик
фракция
бирлаштирилади
ва
24
соат
давомида
дистилланган
сувга
қарши
диализланади
.
Бундан
кейин
лиофил
холатда
қуритилган
Tf
фракциясини
яна
бир
карра
А
-50
ДЭ
-
АЭ
сефадекс
тўлдирилган
рН
-8.0
бўлган
0.02
М
трис
-HCI
билан
мувозанатланган
, 2.6
х
80
смли
колонкада
ион
-
алмашинувчи
хроматографияланади
.
Тозаланган
Tf
ни
элюциялашни
0.02
М
дан
0.2
Мгача
бўлган
чегарадаги
трис
-HCI
эритмасини
чизиқли
градиенти
чегарасида
60
мл
/
соат
тез
-
ликда
амалга
оширилади
.
Таркиби
иккинчи
хроматографик
чўққи
фракциясини
тутувчи
тозалан
-
ган
Tf
фракциясини
колонкада
0.05
М
аммоний
гидрокарбонатли
G-25
билан
тўлдирилган
колон
-
када
тузсизлантирилади
ва
лиофил
холатда
қуритилади
.
Йиғинда
Tf
пулини
гомогенлигини
тест
-
синовини
натрий
додецилсульфат
(
ДДС
-Na)
ли
8 %
полиакриламид
гел
(
ПААГ
)
да
ўтказилган
электрофорез
асосида
ўтказилади
.
Электрофореграммада
ягона
оқсил
зонаси
кузатилиб
,
гельдаги
электрофоретик
ҳаракатланиш
даражаси
бўйича
молекуляр
оғирлиги
77.0
кД
ли
полипептидга
мос
келади
.
Шунингдек
одам
Tf
га
(Behringwerke
Германия
)
қарши
амалиётда
ишлатилаётган
одам
антизардоби
билан
ўтказилган
им
-
мунокимёвий
тахлил
ҳам
,
ажратиб
олинган
оқсилни
гомогенлигини
тасдиқлайди
.
Ажратиб
олинган
таркибида
ҳар
хил
молекуляр
изошакллари
бўлган
йигинди
Tf
субстанцияси
Tf
нинг
алоҳида
темир
билан
тўйинган
(
холо
-Tf)
ва
темир
билан
тўйинмаган
(
апо
-Tf)
изошаклла
-
рини
ажратиб
олиш
учун
насос
бўлиб
хизмат
қилади
.
Tf
нинг
апошаклини
ажратиб
олиш
учун
бу
оқсилнинг
йиғинди
субстанциясини
1
М
лимон
ки
-
слотага
қарши
жадал
диализ
қилишдан
фойдаланилади
,
чунки
нордон
реакцион
муҳитда
темир
оқсил
молекуласидан
осонгина
ажралади
.
Аксинча
, Tf
нинг
темир
билан
тўйинган
изошаклини
ажратиб
олиш
учун
олдиндан
ажратиб
олиш
учун
апо
Tf
нинг
1 %
эритмаси
аралашмасини
0.5
М
FeCI
3
билан
тўйинтирилади
ва
уни
ке
-
чишини
назорати
бўялган
холо
Tf
эритмасини
максимал
оптик
зичликка
эга
бўлган
тўлқин
узун
-
лиги
470
нмда
амалга
оширилади
.
Қизғиш
ранга
кирган
холо
Tf
ҳосил
бўлиш
жараёнида
апо
Tf
ни
FeCI
3
билан
титирланади
ва
кўрсаткич
0.567
га
ётганда
оптик
зичликнинг
ошиши
кузатилмайди
,
бу
холат
эса
, Tf
эритмасини
темир
билан
тўлиқ
тўйинганлигини
,
яъни
холо
Tf
ҳосил
бўлганлигини
исботлайди
.
Муайян
эритма
кейинчалик
рН
8.0
бўлган
дистилланган
c
увга
қарши
диализланади
,
рН
ишқорий
бўлганда
Fe
3±
нинг
оқсил
билан
боғланиши
сақланади
ва
уни
лиофилизация
йули
билан
куритилади
.
Ажратиб
олинган
Tf
ни
темир
билан
тўйинмаган
(
апо
)
ва
тўйинган
(
холо
)
шакллари
темирнинг
организмдаги
танқислиги
ёки
ошиқчалиги
синдиромига
ташхис
қўйишда
ташхисий
тест
-
тизимни
тузиш
учун
дастлабки
ингредиент
сифатида
ишлатиш
мумкин
бўлади
.
Использованная
литература
1.
Калменов
Г
.
Т
.,
Бугланов
А
.
А
.
Трансферрин
в
системе
белков
плазмы
крови
,
некоторыеклинико
-
диагностические
и
фармацевтические
аспекты
//
Инфекция
Иммунитет
и
Фармакология
.-2009.-
№
1.-
С
.15-21.
2.
Рузиев
Ю
.
С
.,
Мирахмедов
А
.
К
.
Молекулярные
аспекты
обмена
эссенциального
биометалла
железа
в
ор
-
ганизме
//
Проблемы
биологии
и
медицины
.- 2010.-
№
3.-
С
.120-123.
3.
Шереметьев
Н
.
Н
.,
Мангуш
Х
.
А
.,
Бугланов
А
.
А
.
Гетерогенность
сывороточ
-
ного
трансферрина
и
значение
этого
феномена
для
чувствительности
тест
-
систем
для
диагностики
железодефицитных
состояний
//
Меди
-
цина
и
качество
жизни
.-2011.-
№
3.-
С
.49.
Рузиев
Ю
.
С
.,
Мирахмедов
А
.
К
.,
Убайдуллаева
З
.
И
.,
Полянская
В
.
П
.,
Мангуш
Х
.
А
.,
Тураева
Д
.
Р
.,
Бугланов
А
.
А
.
СРАВНИТЕЛЬНОЕ
ИЗУЧЕНИЕ
НЕКОТОРЫХ
ПОКАЗАТЕЛЕЙ
ОБМЕНА
ЖЕЛЕЗА
В
ДОНОРСКИХ
СЫВОРОТКАХ
С
РАЗЛИЧНЫМ
НАСЫЩЕНИЕМ
ИХ
ЖЕЛЕЗОМ
НПП
«
Кон
препаратлари
»
ГУЗХ
г
.
Ташкента
,
Самаркандский
государственный
университет
,
Ташкентский
педиатрический
медицинский
институт
В
клинико
-
диагностической
практике
для
диагностики
нарушений
в
обмене
железа
,
в
монито
-
ринге
эффективности
проводимого
лечения
железодефицитных
состояний
(
ЖДС
)
до
настоящего
времени
довольно
широко
используются
рутинные
методыопределения
показателя
общей
желе
-
зосвязывающей
способности
сыворотки
(
ОЖСС
),
латентной
железосвязывающей
способности
сы
-