Международная научно
-
практическая конференция
«ПЕРСПЕКТИВЫ КРОЛИКОВОДСТВА: ПРОБЛЕМЫ И РЕШЕНИЯ»
181
SIMMENTAL ZOTLI O
‘
SISHDAN ORTDA QOLGAN BUQACHALARNI
BOQISH TEXNOLOGIYASI
Xidirov Karim Imomnazarovich, Ruziev Raxmonqul Istamovich
Quyonchioik seleksiyasi va geniteka markazi
Ann
о
tatsiya:
Maqolada tajribadagi
o‘
sishdan ortda qolgan simmental zotli
buqachalarni b
o‘
rdoqilash15 oylik yoshidan 18 yoshiga qadar davrida I-guruh
buqachalariga
o‘
rtacha 8,4 kg ozuqa birligi, 116,5 Mj almshinuvchi energiya,
13, 12 kg quruq modda, 1154 g hazmlanuvchi protein, 82,4 g Ca, 73,7 g P tashkil
etuvchi ratsion bilan, tengqurlari II-guruh buqachalari ozuqa tuymligi b
o‘
yicha
I-guruh nazorat guruhiga nisbatan 12,5%, 14% Mj almashinuvchi energiya,
18% quruq modda, 8% Ca, P 3,6%-ga ortiqcha b
o‘
lgan b
o‘
lsa, tengqurlari III guruh
tajriba guruhi buqachalari I-guruh nazorat guruhi buqachalariiga nisbatan
22,5% oziqa birligi, 5,4% Mj almashinuvchi energiya, 19,9% quruq modda,
7,9% hazmlanuvchi protein ortiqcha b
o‘
ldi.
Kalit s
o‘
zlar:
me
’
yor, ratsioni t
o‘
yimlilig, tirik vazn,
o‘
sishda ortda qolgan,
buqachalar kompensatsion
o‘
sishi, rivojlanishi va g
o‘
sht mahsuldorligi
.
Abstract:
In the article, fattening of Simmental breed bulls, which lag behind
the growth of the experiment, from 15 months to 18 years of age, group I bulls
received an average of 8.4 kg of feed units, 116.5 MDj of exchangeable energy,
13.12 kg of dry matter, 1154 g of digestible protein, 82.4 g Ca, with a ration of
73.7 g P, compared to the control group I, the bulls of the second group had 12.5%,
14% MDj exchangeable energy, 18% dry matter, 8% Ca, P 3, If there was an excess
of 6%, the bulls of the experimental group III compared to the bulls of the control
group I had 22.5% food units, 5.4% MDj exchangeable energy, 19.9% dry matter,
7.9% digestible protein. it was too much.
Kirish
Boqimdagi chorva mollarni tirik vaznini oshirish qoramol bosh sonini
tejash, mehnat va ozuqa xarajatlarini kamaytirish, g
o‘
sht sifatini yaxshilash, teri
xomashyosini ishlab chiqarish, qishloq x
o‘
jalik hayvonlari mahsulotlarini
yetishtirishda tejamkor texnologiyalarini ishlab chiqish, rentabelligini oshirish
imkonini beradi.
Buqachalarning
kompensatsion
o‘
sishi,
rivojlanishi
va
g
o‘
sht
mahsuldorligiga intensiv
o‘
sishning ta
’
sirini bilish va simmental zotli
buqachalarning g
o‘
sht mahsuldorligini shakllantirishning
o‘
ziga xos xususiyatlari
organizmning ma
’
lum bir dastur b
o‘
yicha rivojlanishini boshqarishga imkon
beradi, bu nafaqat hayvonlarning g
o‘
sht mahsuldorligi samaradorligini
oshirishga, balki sifatli g
o‘
sht maxsulotini yetishtirishda, g
o‘
shtning ozuqaviy
qiymatini yaxshilashga imkon beradi va tadqiqot mavzusining dolbzarligini
belgilaydi.
Международная научно
-
практическая конференция
«ПЕРСПЕКТИВЫ КРОЛИКОВОДСТВА: ПРОБЛЕМЫ И РЕШЕНИЯ»
182
Tadqiqotlarning maqsadi
Qiloq
x
o‘
jaligi
hayvonlari
maxsuloti
yetishtirishda
texamkor
texnologiyalardan foydalanib sanoat asosida boqilayotgan simmental zotli
buqachalarni g
o‘
shtga boqishda zot andozasidan 15-30%
o‘
sishda ortda qolgan
buqachalarning ratsioni t
o‘
yimliligini tirik vaznga nisbatan 10-25% oshirish
orqali buqachalarni tirik vaznini kompensatsiya qilish,
Chorvachilikda hayvonlaridan k
o‘
zlangan mahsuldorlikka erishishda ularni
t
o‘
la qiymatli oziqlantirishni ta
’
minlash muhim
o‘
ringa ega.
Olingan natijalar va munozaralar
Tajribada Sirdaryo viloyati Sirdaryo tumanida joylashgan “INZIM
-
TEX”
sanoat asosida qurilgan
O‘
zbekiston-Britaniya qushma korxonasiga qarashli
zamonaviy ekish,urish, tarqatish texnikalariga ega b
o‘
lgan xujalikda tajriba ishlari
utkazildi. X
o‘
jalikda 300 bosh simmental va 180 bosh golshtin zotli sigirlar va
350 bosh sut yuralishidagi sutdor echkilar mavjud bulib 250 ga maydonga
chorvachilik mollarini oziqlantirish uchun oziqa ekinlari yetishtiriladi.
Tajribadagi barcha simmental zotli b
o‘
qachalar BCHITI me
’
yorlari asosila
I
–
guruh simmental buqachalarini boqish me
’
yorlari asosida, II- guruh simmental
buqachalariga oziqlantirish ratsioni t
o‘
yimliligi, tirik vazniga talab etiladigan
oziqlantirish me
’
yoriga nisbatan 10-15%, III- guruh buqachalariga esa
oziqlantirish ratsioni t
o‘
yimliligi darajasi tirik vazniga talab etiladigan
oziqlantirish me
’
yoriga nisbatan 20-25%-ga oshirish orqali oziqlantirish ratsioni
britaniya mutaxasislari hamkorligida tuzildi.
Tajriba uchun buqachalar zotiga, yoshiga, trik vazniga qarab buqachalarini
guruhlarga ajratib, oziqlantirish ratsioni tuzildi. Tajribadagi simmental zotli
buqachalarning 7 oylik shidan 9 oylik yoshiga qadar ozuqalarni eyish darajasiga
qarab ozuqa ratsioni tarkibi t
o‘
yimliligi zt andozasidan II va III guruh
o‘
sishdan
ortda qolgan buqachalarga oshirilib borildi.
Tajribadagi simmental zotli buqachalarnig 10 oylik yoshidan 12 oylik
yoshiga qadar I-nazorat guruhi buqachalariga
o‘
rtacha 5,87 kg ozuqa birligi,
79,0 Mj almshinuvchi energiya, 7,7 kg quruq modda, 553 g hazmlanuvchi protein,
69,3 g Ca, 38 g P tashkil etuvchi ratsion asosida oziqlantirilgan b
o‘
lsa, II-tajriba
guruhi buqachalariga oziqlantirish ratsioni t
o‘
yimliligi tirik vazniga nisbatan
talab etiladigan oziqlantirish me
’
yoriga nisbatan 10-15%-ga oshirilib 6,72 kg
ozuqa birligini tashkilgan ratsion asosida oziqlantirish ratsioni tarkibida nazorat
guruhiga nisbatan 14,5%-ga, Mj almashinuvchi energiya 2,8%, quruq modda
9,7%, hazmlanuvchi protein 9,5%, Ca 9,67%, P 2,6 5-ga ortiqcha b
o‘
ldi.
Tajribadagi zot andozasidan ortda qolgan simmental zotli III guruh
buqachalariga oziqlantirish ratsioni t
o‘
yimliligi darajasini tirik vazniga nisbatan
oziqlantirish me
’
yoriga nisbatan 20-25%-ga oshirish orqali 6,89 kg ozuqa
birligini tashkil qilib, I-guruh simmental buqachalariga nisbatan 19,4%,
Mj almashinuvchi energiya 16,2%, quruq modda 15,8%, hazmlanuvchi protein
14,0%, Ca 19%, P 7,8%-ga ozuqa ratsioni t
o‘
yimliligi I-nazorat gurihiga nisbatan
ortiqcha b
o‘
lgan ratsion asosida oziqlantirildi.
Международная научно
-
практическая конференция
«ПЕРСПЕКТИВЫ КРОЛИКОВОДСТВА: ПРОБЛЕМЫ И РЕШЕНИЯ»
183
Simmental zotiga mansub buqachalarning 13oylik yoshidan 15 oylik
yoshiga qadar tajribadagi I-guruh simmental zotli buqachalariga
o‘
rtacha 6,97 kg
ozuqa birligi, 108,2 Mj almshinuvchi energiya 11,67 kg quruq modda, 796 g
hazmlanuvchi protein, 75,3 g Ca, 67 g P tashkil etuvchi ratsion bilan
oziqlantirilgan b
o‘
lsa, II- tajriba guruhi buqachalariga oziqlantirish ratsioni
t
o‘
yimliligini, 7,78 kg ozuqa birligiga oshirilib tengqurlari I guruhga nisbatan
11,6%-ga, Mj almashinuvchi energiya 2,8%, quruq modda 1,7%, hazmlanuvchi
protein 3,9%, Ca 7,2%, P 3,4%-ga ortiqcha b
o‘
ldi. III guruh buqachalariga
oziqlantirish ratsioni t
o‘
yimliligi darajasini tirik vazni me
’
yor talabiga nisbatan
16% oshirish orqali 8,08 kg ozuqa birligi, tengqurlari I-guruhga nisbatan 9,1%,
Mj almashinuvchi energiya, 9,5% quruq modda, 9,7%, hazmlanuvchi protein
22,9%, Ca 10,5%, P 5,9%-ga ortiqcha b
o‘
lgan ratsion asosida oziqlantirildi.
Tajribadagi
o‘
sishdan ortda qolgan simmental zotli buqachalarni
b
o‘
rdoqilash15 oylik yoshidan 18 yoshiga qadar davrida I-guruh buqachalariga
o‘
rtacha 8,4 kg ozuqa birligi, 116,5 Mj almshinuvchi energiya, 13,12 kg quruq
modda, 1154 g hazmlanuvchi protein, 82,4 g Sa, 73,7 g R tashkil etuvchi ratsion
bilan, tengqurlari II-guruh buqachalari ozuqa tuymligi b
o‘
yicha I-guruh nazorat
guruhiga nisbatan 12,5%, 14% Mj almashinuvchi energiya, 18% quruq modda,
8% Ca, P 3,6%-ga ortiqcha b
o‘
lgan b
o‘
lsa, tengqurlari III-guruh tajriba guruhi
buqachalari I-guruh nazorat guruhi buqachalariiga nisbatan 22,5% oziqa birligi,
5,4% Mj almashinuvchi energiya, 19,9% quruq modda, 7,9% hazmlanuvchi
protein ortiqcha b
o‘
ldi.
Xulosa
qilib shuni aytish mumkinki, g
o‘
sht mahsuloti yetishtirishda barcha
tajriba guruhidagi simmental zotli buqachalarga
o‘
sish, rivojlanish hamda
b
o‘
rdoqilash davrlari kesimida oziqlantirish ratsioni me
’
yor darajasida tirik
vaznini etborga olgan holda talab etiladigan ratsion t
o‘
yimliligiga nisbatan II-
guruhda 10-15%, III-guruh buqachalariga esa 20-25%-ga oshirilgan tarizda
ratsionlar tuzildi va va davirlar kesimida oziqlantirildi.
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati:
1. Sirotinin, /V. I. N. M. Rostovseva, V. A.Lukyanova//Myasnaya
produktivnost simmentalskogo skota raznыx genotipov/ Sozdanie novыx porod
i tipov jivotnыx//Sozdanie novыx porod i tipov jivotnыx v Sibiri. Sbornik
nauchnыx trudov. Krasnoyarsk, 2001. –
S. 14-17, 87.
2.
Burkat V.P., Makarenko N.P., Marchenko A.N. Dinamika rosta i uboynыe
kachestva bыchkov simmentalskoy porodы pri chistoporodnom razvedenii i
skreщivanii // Vestnik s.
-x. nauki.-1984.-
№1.
- s. 123-128.
3.
Bulishev R. Myasnaya produktivnost i kachestvo myasa bыchkov
shvitskoy porodы, vыraщennыx na polnoratsionnыx kormosmesyax. Dis.kand. s
-
x.nauk. Tashkent, 1990 g., s. 35-70.
