O’ZBEKISTON SHAROITIDA KO’P BO’SHLIQLI MONOLIT PLITALARNI
QURILISHGA TADBIQ ETISH
Ass. XAMITOV RASULJON XASANJON O’g’li
1
, talaba
IBROXIMOV DAVRONBEK ILYOSBEK
O‘G‘LI
2
Farg‘ona politexnika instituti,
ORCID 0009-0002-8891-4722)
1
Tel:
+998916315404
Annotatsiya.
Ushbu maqolaning qisqacha mazmuni shundan iboratki, chet elda qo’llanilib ommalashayotgan
qurilish konstruksiyalarinig montaji taxnologiyasi va materialini O’zbekiston sharoitiga mos bo’lgan turini tanlab
Respublikamizda qurilishga tadbiq etish maqsadida ko’p bo’shliqli monolit orayopmalarni nazariy asosda hisoblab,
xozirda Respublikamizda qo’llanilayotgan konstruksiyalar bilan montaj texnologiyasi jihatidan raqobatbardosh ekanini
isbotlash.
Tayanch so‘z iboralar
. Orayopma, plita, binolar, yeg’ma, monolit, konstruksiya, keramik, labaratoriya,
nazariy, zilzila,
Аннотация
. Краткое содержание данной статьи заключается в том, что в целях выбора наиболее
подходящего для условий Узбекистана типа технологии и материала монтажа строительных конструкций,
применяемых за рубежом, и внедрения их в строительство в нашей республике необходимо на теоретической
основе рассчитать многопустотные монолитные опоры и доказать их конкурентоспособность по технологии
монтажа с конструкциями, применяемыми в настоящее время в нашей республике.
Ключевые слова
. Орай, плита, здания, сборный, монолитный, конструкция,, лаборатория,
теоретический, землетрясение,
Abstract.
The summary of this article is that, in order to apply the technology and material of construction
constructions, which are popular abroad, to the construction in our Republic, choosing the type suitable for the
conditions of Uzbekistan, calculating multi-space monolithic media on a theoretical basis, and currently in our
Republic. To prove that it is competitive with existing constructions in terms of assembly technology.
Key words
Concrete, slab, buildings, precast, monolithic, construction, laboratory, theoretical, earthquake.
Kirish.
Respublikamizda hozirgi kunda raqobatbardosh mahsulotlarni ishlab chiqarish va
eksport qilish bo'yicha barqaror o'sish sur'atlarini ta'minlash, shuningdek, qurilish materiallari
sanoati korxonalarini modernizatsiya qilish, texnik va texnologik yangilashga qaratilgan tarkibiy
o'zgartirishlarni yanada chuqurlashtirish yuzasidan tizimli ishlar amalga oshirilmoqda.
Hozirgi kunda aholini arzon turar joy bilan ta'minlash, ijtimoiy soha ob'ektlari, noturar va aholi
turar joylari uchun sifatli, arzon, yangi turdagi qurilish materiallariga talab va taklif tobora ortib
bormoqda.
Qurilish materiallari sanoatida joriy yilda 22 trillion so'mlik mahsulotlar ishlab chiqarishga
zamin yaratilgan bo'lib, 14,5 million tonna sement, 23 million kvadrat metr qurilish oynasi, 60
million kvadrat metr gipsokarton, 2 million kub metr g’isht kabi qurilish materiallari ishlab
chiqariladi.
Yangi turdagi sifatli va xavfsiz qurilish materiallarini ishlab chiqarishni joriy qilish maqsadida
2019 yilda 340 ta xalqaro standart qabul qilindi. Rejaga muvofiq, 2020 yilda 542 ta, 2021 yilda esa
505 ta xalqaro standart qabul qilinmoqda. Buning natijasida tarmoqda xalqaro standartlar bilan
uyg'unlashuv darajasi oshirilmoqda.
Ko’p bo’shliqli keramik bloklardan tashkil topgan yarim yeg’ma va quyma orayopmalarni
O’zbekiston sharoitida qurilishga tadbiq etishda turli Respublikamizdagi shart sharitlar, jumladan:
Hom ashyo bazasining yetarli ekani.
Konstruksiyaning asosiy tashkil etuvchisi mahalliy materiallardan tashkil topishi.
Binining hajmiy balandligini minimallashtirishi.
Beton hajmini va bino og’irligini kamaytirish.
Energiya tejamkorligi.
Zilzila bardoshliligi.
Umrboqiyligi va boshqalar kabi yo’nalishlarda tekshirib chiqamiz.
Xisoblash usuli.
Temir-betondan yasalgan qurilish konstruksiyalarining kamchiliklari ularning
yuqori og'irligi bo'lib kelgan. Temir-beton konstruktsiyalarning og'irligini engillashtirish usullaridan
biri bu orayopma va tomyopmalarda beton hajmini
kamaytirish hisoblanadi. Shu bilan birga bu muhim
ahamiyatga ega texnologiyadir, ayniqsa beton sarfi
kamayadi. Buning uchun konstruksiyaning ishchi
zonalari orasidagi to’ldiruvchi zonalariga bo’shliqlar
joylashtirish bilan erishish mumkin. Bo'shliqlarning
mavjudligi
plitalarning
ovoz
o'tkazmaydigan
xususiyatlarining oshishiga olib keladi. Bo'shliq
plitalardan foydalanganda ustunlardagi vertikal yuk
kamayadi, binolarning devorlari va poydevoriga
tushuvchi
statik
yuklar
kamayadi.Temir-beton
qurilish
konstruksiyalarining
og'irligini
kamaytirishning klassik namunasi bugungi kunda ko'plab temir-beton zavodlarining mahsulot
katalogiga kiritilgan ko’p bo’shliqli yig’ma orayopmalar hisoblanadi.
Temir-beton konstruktsiyalarning og'irligini engillashtirishga urinishlar uzoq tarixga borib
taqaladi. Qadimgi beton va temirbeton konstruksiyali binolarni rekonstruksiya qilish yoki buzush
paytida uchratilgan holatlardan biri bu beton, temirbeton konstruksiyalarga yog’och bloklar
joylashtirilishi bo’lgan. Bu unchalik samarali bo'lmasa-da, ammo vaznni kamaytirishga misoldir.
1-rasm. Taklif etilayotgan orayopma
Temir-beton orayopma va tomyopmalar.Mahalliy va
xorijiy amaliyotda qog'oz, karton va plastmassa quvurlar uzoq vaqtdan beri monolit orayopma
tomyopmalarni qurishda qo'llanilgan.
Turli tipdagi orayopmalarning narxini hisoblashga harakat qilaylik, turli viloyatlarda va turli
sharoitlarda narxlar farq qilishi mumkin shuning uchun narxlarni mos ravishda o’rta arifmetigini
olib, 100 m
2
uchun hisoblaylik. 10x10 uy, 2023 yilda...
Monolit plitadan montaj qilingan orayopmaning umumiy narxi quyidagicha:
betonning narxi (B25 20 m
3
uchun) – 10 000 000
so’m.
armatura narxi - (AIII 12Ø 2000 metr 1.8 T
uchun) – 7 900 000 so’m.
beton ishi narxi – 4 800 000 so’m.
qoliplarni
ijaraga
olish
narxi
–
2000000so’m.
beton nasosining ish xaqi – 1 000 000
Jami: 25 700 000 so’m..... yaxlitlash 26 mln so’m
Yig'ma plitalardan montaj qilingan orayopmaning
umumiy narxi quyidagilardan iborat:
plitalarning o'zi (etkazib berish bilan)
2-rasm. Armoto’rlar hisobi
ПК 59.12.8 – 8 dona ПК 39.12.8 - 8dona ) 18 500 000 so’m
tushirish va o'rnatish uchun ishlaydigan mexanizmlar – 1 900 000 so’m.
orayopmalar uchun bog’lovchi kamarlar (armatura va beton uchun) – 8 000 000 so’m.
orayopmalarni montaji uchun antiseysmik kamarlar (armatura va beton uchun) - 7 000 000
so’m.
Jami hisobda: 35 400 000 so’m. Yaxlitlasak 36 mln so’m.
Ko’p bo’shliqlim monolit plitadan montaj qilingan orayopmaning umumiy narxi quyidagilardan
iborat bo'ladi:
betonning narxi (B25 13 m
3
uchun) – 6 500 000 so’m.
armatura narxi - (AIII 12Ø 2000 metr 1.8 T uchun) – 7 900 000 so’m.
beton ishi narxi – 4 800 000 so’m.
qoliplarni ijaraga olish narxi – 2000000so’m.
beton nasosining ish xaqi – 1 000 000
Jami: 22 200 000 so’m..... yaxlitlash 23 mln so’m
Chet elda qo’llanilib ommalashayotgan qurilish konstruksiyalarinig montaji taxnologiyasi va
materialini O’zbekiston sharoitiga mos bo’lgan turini tanlab Respublikamizda qurilishga tadbiq
etish maqsadida ko’p bo’shliqli monolit orayopmalarni nazariy asosda hisoblab, xozirda
Respublikamizda qo’llanilayotgan konstruksiyalar bilan montaj texnologiyasi jihatidan
raqobatbardosh ekanini isbotladik.
Tadqiqod uchun tanlangan konstruksiyaning tashkil etuvchi xom ashyosi manbalari
Respublikamiz hududida bisyor ekani o’rganildi.
Tadqiqod uchun tanlangan konstruksiyaning montaj jarayoniga talab qilinadigan vaqt sezilarli
darajaga qisqarishi ma’lum bo’ldi.
Montaj jarayonida qo’llaniladigan bloklarning yengilligi uni qilishda ishchilarga bir qator
imkoniyatlar yaratishi aniqladik.
Loyihalanayotgan orayopmada bo’shliqlar borligi hisobiga tovush o’tkazmaslik taminlanishi
o’rganildi.
Loyihalanayotgan orayopmada bo’shliqlar borligi hisobiga xarorat o’tkazmaslik xususiyati
o’rganildi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1.
Asqarov B.A.,Nizomov Sh.R.,Yermatov I.T.,Proektirovaniye I raschet injenernix soorujeniy.Elektronnoye
Uchebnoe posobiye. T., 2003.
2.
Asqarov B.A.,Nizomov Sh.R., Temirbeton va tosh-g’isht konstruksiyalari. T., “O’zbekiston”,2003.
3.
Baykov V.N.,Sigalov E.Ye.Jelezabetonniye konstruksii. M1991.
4.
Yusupov X.I., Narov R.A., Salimova I.N., Ilyasov A.T., Tashxodjaeva K.U. ―Qurilish jarayonlari, bino va
inshootlarni barpo etish texnologiyasi‖ darslik, 1-qism. Toshkent: TAQI, 2019. 296 b.
5.
M.K.Tohirov, R.A.Norov. Qurilish jarayonlari texnologiyasi – 176 bet, Fan va texnologiya nashriyoti, 2007.
Oquv qullanma.
6.
X.I.Yusupov, V.Rasulov, A.T.Ilyasov va b. ―Qurilish texnologiyasi‖. Oquv qo‘llanma, ―Arxitektura
qurilish integratsiya va innovatsiya markazi‖ TAQI, 2015 yil. 170 b.
7.
Bozorboyev N., Umurzoqov E. ―Qurilish ishlab chiqarishi texnologiyasi‖ fanidan ―Amaliy mashg‗ulotlar‖,
o‗quv qo‗llanma, Toshkent, 2005. -89 bet.
8.
QMQ 2.03.01-96 Beton va Temirbeton konstruksiyalar. O’zRDAQQ T.,1998.
9.
1. Qurilishda ishlab chiqarish texnologiyasi. Darslik. Mualliflar: O.O.Litvinov. Yu.I Belyakov, G.M . Batura
Kiev. «Yuqori maktab» 1985
10.
Qurilish texnologiyasi, mexanizatsiyalash va avtomatlashtirish. Darslik. Mualliflar S.S Ataev, S.Ya.
Luchkoy. Moskva. «Yuqori maktab», 1990.
11.
Abdullayev I.N., Alakhanov Z.M., Yunusaliyev E.M. "Sustainable architecture is the achievement of today
and the future The collection of materials of the International scientific-practical conference on "problems"
May 18, 19, 2023, part 2 (pages 176-182).
12.
Abdullayev I.N, Alakhanov Z.M. Technology of precast monolithic reinforced concrete beams with
lightweight blocks. "Problems of strength, reliability and seismic safety of modern architecture, buildings and
structures" Proceedings of the republican scientific-practical conference with the participation of foreign
scientists June 9, 2023 (pages 213-217).
13.
Abdullaev I.N. Technology of construction processes. Publishing house Classic, Fergana.2023.
14.
Usmanov V.F. Structural design of residential buildings. "Science and education" publishing house. Tashkent.
2023.
15.
Jo’rayev M. B., Tugalov B. Q., Xolbekov S. R. ARMATURA QURILISH MATERIALLARIGA DOIR
XAVFSIZLIK TALABLARINI BELGILASHDA TEXNIK REGLAMENTLARNING AFZALLIKLARI
//Conferencea. – 2022. – С. 72-77.
