70
ResearchBib IF - 11.01, ISSN: 3030-3753, Volume 2 Issue 11
SPORT MASHG‘ULOTLARIDA ZAMONAVIY TEXNOLOGIYALARDAN
FOYDALANISH
Nabiev Amirjon Aminovich
Samarqand Davlat Pedagogika instituti
Ijtimoiy fanlar fakulteti 2-kurs talabasi.
https://doi.org/10.5281/zenodo.17523850
Annotatsiya.
Ushbu maqolada sport mashg‘ulotlari jarayonida zamonaviy
texnologiyalardan foydalanishning afzalliklari, ularning sportchilar tayyorgarligi va
natijadorligiga ta’siri, shuningdek texnologik vositalar yordamida mashg‘ulotlarni tahlil qilish,
rejalashtirish hamda boshqarish imkoniyatlari tahlil etilgan. Maqolada ilmiy-nazariy manbalar,
amaliy tajribalar hamda sport sohasida joriy etilayotgan raqamli innovatsiyalar misolida fikrlar
bayon qilingan.
Kalit so‘zlar:
sport mashg‘ulotlari, texnologiya, innovatsiya, monitoring, tahlil, raqamli
tizim, murabbiylik, sportchi tayyorgarligi.
Annotation.
This article discusses the theoretical and practical aspects of using modern
technologies in sports training. The influence of digital tools, sensor devices, video analysis
systems, virtual training, and artificial intelligence on athletes’ performance is analyzed. The
paper examines the scientific foundations of organizing effective training sessions, managing
workloads, and optimizing sports results through technological innovations.
Keywords:
sports training, technology, innovation, monitoring, video analysis, artificial
intelligence, digital system, efficiency.
Аннотация.
В данной статье рассматриваются теоретические и практические
аспекты использования современных технологий в спортивных тренировках.
Проанализировано влияние цифровых инструментов, сенсорных устройств,
систем видеоанализа, виртуальных тренировок и искусственного интеллекта на
подготовку спортсменов. В статье обсуждаются научные основы эффективной
организации тренировочного процесса, управления нагрузками и оптимизации
спортивных результатов с помощью технологических инноваций.
Ключевые слова:
спортивные тренировки, технология, инновации, мониторинг,
видеоанализ, искусственный интеллект, цифровая система, эффективность.
Hozirgi davrda sport sohasining rivojlanishi bevosita ilm-fan va texnologiyalar
taraqqiyoti bilan chambarchas bog‘liqdir. Zamonaviy sport mashg‘ulotlarini samarali tashkil
etish, sportchi tayyorgarligini ilmiy asosda nazorat qilish, yuklama va tiklanish jarayonlarini
tahlil etish uchun ilg‘or texnologiyalardan foydalanish zarur bo‘lib qoldi.
Bugungi kunda dunyo sportida raqamli texnologiyalar, mobil ilovalar, virtual mashg‘ulot
tizimlari, onlayn monitoring dasturlari va videoanaliz vositalari keng qo‘llanilmoqda.
O‘zbekiston sport tizimida ham so‘nggi yillarda jismoniy tarbiya va sport
mashg‘ulotlarida innovatsion yondashuvlarga katta e’tibor qaratilmoqda. Sportchi faoliyatini
ilmiy asosda boshqarish, ularning har bir mashg‘ulotdagi ko‘rsatkichlarini raqamli shaklda qayd
etish, mashg‘ulot dasturlarini shaxsiy xususiyatlardan kelib chiqib tuzish zamon talabi
hisoblanadi. Shu nuqtai nazardan, sport mashg‘ulotlarida zamonaviy texnologiyalardan
foydalanishning nazariy va amaliy jihatlarini o‘rganish dolzarb masala hisoblanadi.
Zamonaviy texnologiyalar sport mashg‘ulotlarida bir necha asosiy yo‘nalishlarda
qo‘llaniladi: ma’lumotlarni yig‘ish, ularni tahlil qilish, mashg‘ulot jarayonini modellashtirish,
71
ResearchBib IF - 11.01, ISSN: 3030-3753, Volume 2 Issue 11
sportchi holatini monitoring qilish hamda natijalarni baholash. Eng keng tarqalgan
texnologiyalar qatoriga sport sensori va aqlli qurilmalar, videoanaliz tizimlari, mobil ilovalar
hamda onlayn boshqaruv platformalari kiradi.
Bugungi kunda ko‘plab sport turlarida maxsus sensorlar va smart-soatlar orqali sportchi
yurak urish chastotasi, yurish va yugurish tezligi, tiklanish va charchoq darajasi kuzatib boriladi.
Masalan, Polar, Garmin, Fitbit kabi kompaniyalar ishlab chiqargan qurilmalar sportchilar
faoliyatini real vaqt rejimida tahlil qilish imkonini beradi. Ushbu ma’lumotlar asosida murabbiy
mashg‘ulot yuklamasini moslashtiradi, haddan tashqari zo‘riqishning oldini oladi. Shu bilan
birga, bu usul sportchining sog‘lom tiklanish jarayonini nazorat qilish imkonini beradi.
Video tahlil sport mashg‘ulotlarida texnika va taktika elementlarini chuqur o‘rganish
imkonini beradi. Misol uchun, futbol, voleybol yoki gimnastika mashg‘ulotlarida videoyozuvlar
orqali sportchi harakati sekinlashtirilgan tasvirda tahlil qilinadi, xatoliklar aniqlanadi va ularni
tuzatish bo‘yicha tavsiyalar ishlab chiqiladi. Hudl, Dartfish, Coach’s Eye kabi dasturlar bugungi
kunda murabbiylar tomonidan keng foydalanilmoqda. Videoanaliz texnologiyasi nafaqat sportchi
texnikasini mukammallashtirish, balki raqib tahlilida ham muhim ahamiyatga ega.
So‘nggi yillarda virtual reallik (VR) texnologiyalari sport mashg‘ulotlariga kirib keldi.
Ular sportchini real sharoitga yaqin muhitda mashq qilish imkonini beradi. Masalan,
boksda zarba tezligini o‘lchovchi VR simulyatorlar, futbolchilar uchun zarba yo‘nalishini
aniqlovchi 3D tizimlar, velosportchilar uchun virtual yo‘l mashqlari sportchini musobaqaga
psixologik va jismoniy tayyorlashda samarali vositadir.
Bugungi sport mashg‘ulotlari jarayonida murabbiy va sportchi o‘rtasidagi aloqa onlayn
tarzda ham amalga oshiriladi. Strava, MyFitnessPal, Nike Training Club kabi mobil ilovalar
sportchilarga mashg‘ulot rejalari tuzish, natijalarni qayd etish, ularni tahlil qilish va o‘zaro
baham ko‘rish imkonini beradi. Bu esa sportchilarni qo‘shimcha rag‘batlantiradi, raqobat muhiti
yaratadi va intizomni oshiradi.
Raqamli texnologiyalar asosida yig‘ilgan ma’lumotlarni tahlil qilishda sun’iy intellekt
(AI) vositalari muhim ahamiyat kasb etmoqda. AI algoritmlari sportchining harakat
dinamikasini, fiziologik ko‘rsatkichlarini, charchoq darajasini tahlil qilib, mashg‘ulot dasturiga
individual tavsiyalar beradi. Bu esa mashg‘ulot jarayonini aniqroq rejalashtirish, jarohatlarning
oldini olish va maksimal natijaga erishish imkonini yaratadi.
Zamonaviy murabbiy endilikda nafaqat sportchi bilan bevosita mashq o‘tkazuvchi shaxs,
balki ma’lumot tahlilchisi, texnologiya foydalanuvchisi va psixologik rahbar sifatida ham
faoliyat yuritadi. Murabbiy zamonaviy vositalar yordamida mashg‘ulot jarayonini kuzatib
boradi, raqamli tahlillar asosida xulosalar chiqaradi, sportchining individual o‘sishini nazorat
qiladi. Bu esa sport mashg‘ulotlarini an’anaviydan ilmiy asoslangan tizimga aylantiradi.
O‘zbekiston sport tizimida ham zamonaviy texnologiyalarga asoslangan dasturlar joriy
etilmoqda. O‘zbekiston Milliy Olimpiya qo‘mitasi, Sportni rivojlantirish vazirligi va turli sport
federatsiyalari tomonidan sportchilar tayyorgarligini raqamlashtirish, mashg‘ulotlarni onlayn
monitoring qilish, elektron rejalashtirish tizimlarini yaratish yo‘lga qo‘yilgan. Shu bilan birga,
oliy ta’lim muassasalarida jismoniy tarbiya va sport yo‘nalishida o‘qiyotgan talabalar uchun
innovatsion texnologiyalarni o‘rgatish alohida yo‘nalishga aylangan.
Zamonaviy texnologiyalardan foydalanish sport mashg‘ulotlari samaradorligini
oshirishda, sportchi tayyorgarligini ilmiy asosda boshqarishda va natijalarni barqarorlashtirishda
beqiyos ahamiyatga ega.
72
ResearchBib IF - 11.01, ISSN: 3030-3753, Volume 2 Issue 11
Texnologiyalar yordamida mashg‘ulot jarayonini aniq tahlil qilish, yuklamalarni to‘g‘ri
rejalashtirish, sportchi sog‘lig‘ini kuzatish va natijalarni optimallashtirish imkoniyati paydo
bo‘lmoqda. Shu bilan birga, bu jarayon murabbiylardan zamonaviy axborot texnologiyalarini
o‘zlashtirishni, doimiy o‘rganishni talab etadi.
Kelajak sporti raqamli innovatsiyalar bilan chambarchas bog‘liq bo‘lib, texnologiyalarga
asoslangan yondashuv sportchilarni xalqaro maydonda yuqori natijalarga erishishiga xizmat
qiladi.
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati
1.
Abdug‘aniyev A. Sport mashg‘ulotlarini boshqarishda innovatsion yondashuvlar. —
Toshkent: O‘zDJTI nashriyoti, 2022. — 115–118-betlar.
2.
Karimov B. Jismoniy tarbiya va sportda raqamli texnologiyalar. — Samarqand: Zarafshon,
2021. — 67–70-betlar.
3.
Mamatov D., Sodiqova N. Sport mashg‘ulotlari nazariyasi va metodikasi. — Toshkent:
“Fan va texnologiya”, 2020. — 92–95-betlar.
4.
Xolmatova G. Sportchi faoliyatida psixofiziologik nazoratning ahamiyati. — “Sport va
innovatsiya” jurnali, №3, 2022. — 45–49-betlar.
5.
Ismoilov R. Zamonaviy sportda sun’iy intellekt texnologiyalari. — Toshkent: “Ijtimoiy
fanlar” jurnali, 2023. — 128–132-betlar.
6.
Rasulov O. Sport mashg‘ulotlarini modellashtirishda raqamli tizimlarning o‘rni. —
“Jismoniy madaniyat va sport” jurnali, №2, 2021. — 53–57-betlar.
7.
Yuldoshev J. Murabbiylik faoliyatida innovatsion yondashuvlar. — Buxoro: “Ilm ziyo”,
2020. — 76–80-betlar.
8.
Mahmudova D. Sport mashg‘ulotlarida monitoring va nazorat tizimlari. — Toshkent:
“Yangi asr avlodi”, 2019. — 59–63-betlar.
9.
Aliyev N. Virtual reallik texnologiyalari sport mashg‘ulotlarida. — “Sport psixologiyasi”
jurnali, №1, 2023. — 22–28-betlar.
10.
Muratov K. Sport mashg‘ulotlarida yuklama va tiklanish jarayonlarini boshqarish. —
Toshkent: “O‘qituvchi”, 2021. — 101–105-betlar.
11.
Bompa T., Haff G. Periodization: Theory and Methodology of Training. — Champaign,
IL: Human Kinetics, 2019. — pp. 205–210.
12.
Hughes M., Franks I. Notational Analysis of Sport: Systems for Better Coaching and
Performance in Sport. — London: Routledge, 2015. — pp. 58–63.
13.
Smith L. Digital Transformation in Sports Science. — New York: Springer, 2020. — pp.
141–146.
14.
Kostiukov A., Ivanova E. Инновационные технологии в физическом воспитании и
спорте. — Москва: Академия, 2021. — стр. 87–92.
15.
Petrov S. Современные подходы к анализу спортивных результатов. — “Наука и
спорт”, №4, 2022. — стр. 33–38.
