ISSN:
2181-3906
2025
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 4 / ISSUE 11 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
309
MUSTAQILLIK YILLARIDA O‘ZBEKISTONDA OMMAVIY AXBOROT
VOSITALARI ORQALI MILLIY MADANIY MEROSNI QAYTA TIKLASH
Sobirbek Mansurov Olimjon o'g'li
Millat Umidi universiteti 1-kurs.
https://doi.org/10.5281/zenodo.17574418
Annotatsiya.
Mazkur maqolada mustaqillik yillarida O‘zbekiston ommaviy axborot
vositalari orqali milliy madaniy merosni qayta tiklash jarayonlari yoritilgan. Mustaqillikdan
so‘ng mamlakatda madaniy-ma’naviy yangilanish, tarixiy xotirani tiklash va milliy qadriyatlarni
keng targ‘ib etish davlat siyosatining ustuvor yo‘nalishiga aylandi. Matbuot, radio, televideniye
hamda internet nashrlari orqali Amir Temur, Alisher Navoiy, Mirzo Ulug‘bek kabi allomalar
merosini o‘rganish, xalq og‘zaki ijodi, san’at, urf-odat va qadriyatlarni ommalashtirish bo‘yicha
keng ko‘lamli ishlar olib borildi. Ayniqsa, raqamli texnologiyalar rivoji natijasida madaniy
merosni targ‘ib etishning zamonaviy shakllari — onlayn platformalar, virtual muzeylar, elektron
nashrlar keng qo‘llanilmoqda. Maqolada mustaqillik davrida ommaviy axborot vositalarining
milliy o‘zlikni tiklashdagi o‘rni, asosiy bosqichlar va hujjatlar asosida tahlil etilgan.
Kalit so‘zlar:
Ommaviy axborot vositalari, mustaqillik, madaniy meros, milliy
qadriyatlar, tarixiy xotira, televideniye, matbuot, internet nashrlari, ma’naviyat, raqamli
texnologiyalar, madaniyatni tiklash, O‘zbekiston tarixi.
RESTORATION OF NATIONAL CULTURAL HERITAGE IN UZBEKISTAN
THROUGH THE MASS MEDIA IN THE YEARS OF INDEPENDENCE
Annotation.
This article covers the processes of restoration of national cultural heritage
in Uzbekistan through the mass media during the years of independence. After independence,
cultural and spiritual renewal, restoration of historical memory and wide promotion of national
values became a priority area of state policy in the country. Through the press, radio, television
and Internet publications, extensive work was carried out to study the heritage of such scholars
as Amir Temur, Alisher Navoi, Mirzo Ulugbek, and to popularize folk oral creativity, art,
traditions and values. In particular, as a result of the development of digital technologies,
modern forms of cultural heritage promotion - online platforms, virtual museums, electronic
publications - are widely used. The article analyzes the role of the media in the restoration of
national identity during the period of independence, based on the main stages and documents.
Keywords:
Mass media, independence, cultural heritage, national values, historical
memory, television, press, Internet publications, spirituality, digital technologies, restoration of
culture, history of Uzbekistan.
ВОЗРОЖДЕНИЕ НАЦИОНАЛЬНОГО КУЛЬТУРНОГО НАСЛЕДИЯ В
УЗБЕКИСТАНЕ ЧЕРЕЗ СРЕДСТВА МАССОВОЙ ИНФОРМАЦИИ В ГОДЫ
НЕЗАВИСИМОСТИ
Аннотация.
В данной статье рассматриваются процессы восстановления
национального культурного наследия через средства массовой информации в
Узбекистане в годы независимости. После обретения независимости культурное и
духовное возрождение, восстановление исторической памяти и широкая пропаганда
национальных ценностей стали приоритетным направлением государственной политики
в стране.
ISSN:
2181-3906
2025
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 4 / ISSUE 11 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
310
Через печать, радио, телевидение и интернет-издания проводилась масштабная
работа по изучению наследия таких учёных, как Амир Темур, Алишер Навои, Мирзо
Улугбек, а также по популяризации народного устного творчества, искусства, традиций
и ценностей. В частности, в результате развития цифровых технологий широко
используются современные формы популяризации культурного наследия – онлайн-
платформы, виртуальные музеи, электронные издания. В статье анализируется роль
средств массовой информации в восстановлении национальной идентичности в период
независимости на основе основных этапов и документов.
Ключевые слова:
Средства массовой информации, независимость, культурное
наследие, национальные ценности, историческая память, телевидение, пресса, интернет-
издания, духовность, цифровые технологии, восстановление культуры, история
Узбекистана.
O‘zbekiston mustaqillikka erishganidan so‘ng, mamlakat hayotining barcha sohalarida
tub burilishlar yuz berdi. Eng avvalo, milliy o‘zlikni anglash, tarixiy xotirani tiklash, madaniy
merosni asrab-avaylash va uni keng jamoatchilikka yetkazish masalasi davlat siyosatining
ustuvor yo‘nalishlaridan biriga aylandi. Shu jarayonda ommaviy axborot vositalari (OAV) —
matbuot, radio, televideniye hamda keyingi yillarda internet nashrlari milliy qadriyatlar, tarix,
adabiyot, san’at va ma’naviyatni qayta tiklashda, xalq ongiga singdirishda beqiyos o‘rin tutdi.
Mustaqillik yillari O‘zbekiston OAV tarixida nafaqat siyosiy-ijtimoiy erkinliklar davri,
balki milliy madaniyatni yuksaltirish, qadimiy merosni qayta kashf etish davri sifatida tarixda
qolmoqda.
1991-yildan boshlab respublikada axborot siyosatining asosiy maqsadi xalqning tarixiy
o‘zligini tiklash va milliy g‘ururni mustahkamlash bo‘ldi. Avvalgi davrlarda taqiqlangan yoki
e’tibordan chetda qolgan ko‘plab tarixiy shaxslar, asarlar, san’at namunalarini ommaga qaytarish
imkoniyati paydo bo‘ldi. Matbuot sahifalarida Alisher Navoiy, Mirzo Ulug‘bek, Amir Temur,
Bobur, Ogahiy, Behzod, Beruniy, Ibn Sino kabi allomalar merosi keng yoritila boshlandi.
Ayniqsa, “O‘zbekiston adabiyoti va san’ati”, “Ma’rifat”, “Hurriyat”, “Tafakkur”,
“Yoshlik” kabi gazeta va jurnallar milliy madaniyatni targ‘ib etishda asosiy minbarlardan biriga
aylandi. Televideniyeda esa “Oltin meros”, “Tarix saboqlari”, “Ma’naviyat yulduzlari”, “Saxovat
va sadoqat”, “Temuriylar izidan” kabi ko‘rsatuvlar orqali keng jamoatchilik tarixiy-madaniy
boyliklar bilan tanishtirildi. 1996-yilda Amir Temur tavalludining 660 yilligi munosabati bilan
O‘zbekiston bo‘ylab keng miqyosda madaniy-ma’rifiy tadbirlar o‘tkazildi. Bu jarayon OAV
orqali yoritilib, millat o‘z tarixiy ildizlarini chuqur anglab olishida muhim o‘rin tutdi. Ommaviy
axborot vositalari Temuriylar davlatchiligi, ilm-fan va madaniyat yutuqlari haqida xalqaro
miqyosda targ‘ibot olib bordi. 1997-yilda esa “Amir Temur va temuriylar davri tarixi” telefilmi,
maxsus radio-eshittirishlar tayyorlandi. Shu orqali milliy g‘urur, tarixiy iftixor va mustaqil
tafakkur shakllandi.[3]
2000-yillarga kelib, O‘zbekiston ommaviy axborot vositalarining moddiy-texnik bazasi
mustahkamlandi, yangi nashrlar va telekanallar tashkil etildi. “Madaniyat va ma’rifat”,
“Yoshlar” (hozirgi “Yoshlar TV”), “O‘zbekiston tarixi” kabi telekanallar orqali milliy
qadriyatlarni yoritish, tarixiy shaxslar hayoti va ijodini targ‘ib etish keng yo‘lga qo‘yildi.
ISSN:
2181-3906
2025
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 4 / ISSUE 11 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
311
Radioeshittirishlarda esa “Milliy meros”, “O‘zbek xalq kuy-qo‘shiqlari”, “Ajdodlar
o‘gitlari” kabi dasturlar orqali og‘zaki ijod, xalq musiqasi, urf-odatlar haqida ma’lumotlar berila
boshlandi. Shu bilan birga, O‘zbekiston Yozuvchilar uyushmasi, San’at akademiyasi, Tarix
instituti bilan hamkorlikda OAV uchun maxsus ilmiy-ma’rifiy loyihalar ishlab chiqildi. 2010-
yillarda raqamli texnologiyalarning jadal rivojlanishi natijasida internet nashrlari, ijtimoiy
tarmoqlar, onlayn gazeta va bloglar madaniy-ma’rifiy axborot maydoniga kirib keldi.
“ZiyoNET” portali, “Madaniyat.uz”, “Kitob.uz” kabi platformalar orqali yoshlar va keng
jamoatchilikka madaniy-ma’naviy merosni raqamli shaklda yetkazish yo‘lga qo‘yildi.
Televideniyeda esa “Buyuk ajdodlar merosi”, “O‘zbek san’ati tarixidan”, “Ma’naviyat
maskani” kabi ko‘rsatuvlar orqali milliy g‘oya, an’ana va san’at yutuqlari keng yoritildi.
Ayniqsa, yosh avlodni tarixiy merosni sevishga undaydigan “Tarix saboqlari”, “Ajdodlar
izidan” ko‘rsatuvlari katta qiziqish bilan tomosha qilindi.[4]
Shavkat Mirziyoyev rahbarligi davrida (2016-yildan boshlab) OAV orqali milliy madaniy
merosni tiklash masalasiga yangicha yondashuv shakllandi. Prezidentning “Ma’naviyat va
ma’rifatni rivojlantirish” haqidagi tashabbuslari, “Yangi O‘zbekiston – ma’rifatli jamiyat”
g‘oyasi asosida axborot vositalarining ma’naviy-ma’rifiy faoliyati kengaytirildi. 2017-yilda
“Milliy OAVni qo‘llab-quvvatlash va rivojlantirish jamg‘armasi” tashkil etildi. Bu jamg‘arma
orqali tarixiy, ilmiy va madaniy merosni targ‘ib etuvchi ko‘rsatuvlar, filmlar, internet
loyihalarini moliyalashtirish yo‘lga qo‘yildi. Shu bilan birga, “O‘zbekiston tarixi”, “Ma’naviyat
va ma’rifat” jurnallari qayta tashkil qilinib, ular zamonaviy formatda xalqaro miqyosda tarqatila
boshlandi.[5]
2020-yillarda pandemiya davrida ham OAV madaniy merosni targ‘ib etish vazifasini
davom ettirdi. Onlayn konsertlar, virtual muzeylar, raqamli kutubxonalar orqali xalq o‘z tarixiga,
san’atiga bo‘lgan mehrini yo‘qotmadi. O‘zbekiston Milliy teleradiokompaniyasi tomonidan
“Virtual muzey”, “Ajdodlar saboqlari”, “Tarix izlari” loyihalari yo‘lga qo‘yildi. Shu bilan birga,
“Milliy tiklanish” telekanali tarixiy filmlar va hujjatli lavhalar orqali milliy qadriyatlarni keng
targ‘ib etishda yetakchi o‘ringa chiqdi. 2021-yildan boshlab “O‘zbekiston – madaniyatlar
chorrahasi” nomli xalqaro teleloyiha ishga tushirildi. Bu loyiha orqali nafaqat o‘zbek madaniyati,
balki Markaziy Osiyo xalqlarining umumiy madaniy merosi targ‘ib qilinmoqda.[6]
Shunday qilib, mustaqillik yillarida O‘zbekiston ommaviy axborot vositalari milliy
madaniy merosni qayta tiklash, uni asrab-avaylash va targ‘ib etish borasida muhim ijtimoiy-
madaniy kuchga aylandi. OAV orqali xalq o‘z tarixini, milliy qadriyatlarini, adabiyot va
san’atini chuqurroq angladi. Natijada madaniy meros faqat muzey yoki arxivlarda emas, balki
har bir oila, har bir yoshning dunyoqarashida o‘z ifodasini topdi. Bugungi kunda raqamli
texnologiyalar yordamida milliy madaniyatning yangi avlod uchun zamonaviy talqinda
yetkazilayotgani O‘zbekistonning ma’naviy yuksalish yo‘lidagi eng muhim yutuqlardan biridir.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017-yil 13-sentabrdagi “Kitob mahsulotlarini
nashr etish va tarqatish tizimini yanada rivojlantirish to‘g‘risida”gi PQ–3271-son qarori.
2.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020-yil 14-sentabrdagi “O‘zbekiston
yoshlarining kitobxonlik madaniyatini oshirish to‘g‘risida”gi PQ–4806-son qarori.
ISSN:
2181-3906
2025
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 4 / ISSUE 11 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
312
3.
“O‘zbekiston adabiyoti va san’ati” gazetasi, 1996–2024-yillar sonlari.
4.
ZiyoNET axborot-ta’lim portali — www.ziyonet.uz.
5.
Madaniyat.uz rasmiy sayti — www.madaniyat.uz.
6.
“Tafakkur” jurnali, 2018–2023-yillar sonlari.
