328
ResearchBib IF - 11.01, ISSN: 3030-3753, Volume 2 Issue 11
QALQONSIMON BEZNING XIRURGIK ANATOMIYASI VA REKKURENT NERV
BILAN MUNOSABATI
Gulnara Raufovna Islamova
1
Azizbek Shuhrat o’gli Shukrullayev
2
Toshkent Davlat Tibbiyot Universiteti, Toshkent, Oʻzbekiston
Odam anatomiyasi va O’XTA kafedrasi dotsenti
1
1-son davolash ishi, I bosqich talabasi
2
https://doi.org/10.5281/zenodo.17582818
Annotatsiya.
Ushbu maqola qalqonsimon bezning anatomik xususiyatlari va rekkurent
nerv bilan munosabatini tizimli ravishda o‘rganishga qaratilgan.
Tadqiqotning asosiy maqsadi — qalqonsimon bezning xirurgik jihatdan muhim anatomik
strukturalarini aniqlash, rekkurent nervning kursi va turli anatomik variatsiyalarini baholash,
shuningdek, jarrohlik amaliyotida xavfsizlik choralarini kuchaytirishdir.
Tadqiqot materiali
sifatida inson bo‘yni va qalqonsimon bezning makroskopik va mikroskopik tuzilmalari
o‘rganildi. Shu bilan birga, anatomik variatsiyalar va rekkurent nervning bez bilan
munosabatlari morfometrik jihatdan tahlil qilindi. Maqolada shuningdek, klinik hollarda yuzaga
keladigan asoratlar (masalan, ovoz o‘zgarishi, nerv shikastlanishi) va ularni oldini olish usullari
ko‘rib chiqildi. Natijalar shuni ko‘rsatdiki, rekkurent nervning kursi va qalqonsimon bezning
anatomik variatsiyalari jarrohlik amaliyotida muhim ahamiyatga ega.
Qalqonsimon bezning pastki va yuqori qismidagi anatomik o‘zgarishlar rekkurent nervni
jarrohlik vaqtida shikastlanish xavfini oshirishi mumkin. Shu sababli, anatomik tafovutlarni
oldindan bilish va jarrohlik rejasini shunga moslashtirish, asoratlarni kamaytirish va bemor
xavfsizligini ta’minlashda muhim rol o‘ynaydi. Maqola tahlil va tavsiyalar orqali qalqonsimon
bez jarrohligi, nevroanatomik bilim va klinik amaliyotning integratsiyasini mustahkamlashga
hissa qo‘shadi. Tadqiqot natijalari shuningdek, meditsina talabalari va jarrohlar uchun o‘quv
materiallari sifatida ham ahamiyatga ega.
Kalit so‘zlar:
qalqonsimon bez, rekkurent nerv, bo‘yn anatomiyasi, xirurgik anatomiyasi,
nerv shikastlanishi, jarrohlik xavfsizligi.
ХИРУРГИЧЕСКАЯ АНАТОМИЯ ЩИТОВИДНОЙ ЖЕЛЕЗЫ И ЕЁ ОТНОШЕНИЕ
С ВОЗВРАТНЫМ НЕРВОМ
Аннотация.
Статья посвящена систематическому изучению анатомических
особенностей щитовидной железы и её взаимоотношений с возвратным нервом.
Основная цель исследования — определить хирургически значимые анатомические
структуры щитовидной железы, изучить путь возвратного нерва и его анатомические
вариации, а также повысить безопасность хирургических вмешательств.
Материалом исследования служили макроскопические и микроскопические
структуры шеи и щитовидной железы человека. Также проводился морфометрический
анализ анатомических вариаций и соотношения с возвратным нервом. В статье
рассматриваются клинические случаи возможных осложнений (например, изменения
голоса, повреждение нерва) и методы их предотвращения.
Результаты показали, что путь возвратного нерва и анатомические вариации
щитовидной железы имеют важное значение в хирургической практике. Анатомические
изменения верхней и нижней долей железы могут повышать риск повреждения нерва во
время операции.
329
ResearchBib IF - 11.01, ISSN: 3030-3753, Volume 2 Issue 11
Поэтому предварительное знание анатомических особенностей и корректировка
хирургического плана снижают осложнения и обеспечивают безопасность пациента.
Статья способствует интеграции знаний по хирургии щитовидной железы,
нейроанатомии и клинической практике. Результаты исследования также могут
использоваться в учебных целях для студентов-медиков и хирургов.
Ключевые слова:
щитовидная железа, возвратный нерв, анатомия шеи,
хирургическая анатомия, повреждение нерва, безопасность хирургии.
SURGICAL ANATOMY OF THE THYROID GLAND AND ITS RELATIONSHIP WITH
THE RECURRENT NERVE
Abstract
. This article provides a systematic study of the anatomical features of the
thyroid gland and its relationship with the recurrent nerve. The main objective of the study is to
identify surgically significant anatomical structures of the thyroid gland, analyze the course and
variations of the recurrent nerve, and enhance surgical safety.
The study material included macroscopic and microscopic structures of the human neck
and thyroid gland. Morphometric analysis of anatomical variations and their relationships with
the recurrent nerve was also conducted. The article reviews clinical cases of potential
complications (e.g., voice changes, nerve injury) and methods to prevent them.
The results indicate that the course of the recurrent nerve and anatomical variations of
the thyroid gland are crucial in surgical practice. Anatomical changes in the upper and lower
parts of the gland may increase the risk of nerve injury during surgery. Therefore, prior
knowledge of anatomical features and adaptation of the surgical plan can reduce complications
and ensure patient safety.
The study contributes to the integration of knowledge in thyroid surgery, neuroanatomy,
and clinical practice. The findings are also valuable for educational purposes for medical
students and surgeons.
Keywords:
thyroid gland, recurrent nerve, neck anatomy, surgical anatomy, nerve injury,
surgical safety.
Kirish
Qalqonsimon bez inson bo‘ynining eng muhim endokrin organi bo‘lib, u metabolizmni
tartibga soluvchi va organizmning homeostazini saqlashda muhim rol o‘ynaydigan tiroksin (T4)
va triyodotironin (T3) gormonlarini ishlab chiqaradi. [1]. Bu bezning anatomik joylashuvi va
strukturasining xilma-xilligi jarrohlik amaliyoti uchun katta ahamiyatga ega, chunki u rekkurent
laringeal nerv bilan yaqin aloqada joylashgan. [2]
Rekkurent nervning jarrohlik paytida shikastlanishi, ayniqsa qalqonsimon bezni olib
tashlash jarayonida, ovoz o‘zgarishi, so‘nggi holatda esa ovoz yo‘qolishi va nafas olish bilan
bog‘liq nevrologik asoratlarga olib kelishi mumkin. Shu sababli uning anatomik kursi, variantlari
va bo‘yin ichidagi joylashuvi haqida aniq bilimga ega bo‘lish muhimdir. [3]
Klinik amaliyotda qalqonsimon bezning yuqori va pastki loblaridagi anatomik
o‘zgarishlar, tugunlarning mavjudligi, bezning shakli va hajmi rekkurent nervning kursini
o‘zgartirishi mumkin, bu esa jarrohlik xavfini oshiradi. [4]. Shu bilan birga, pastki tiroid
arteriyasi bilan rekkurent nervning munosabati, uning bo‘yin qismlaridagi anatomik landmarklar
va nervning bilateral yoki unilateral variatsiyalari jarrohlik strategiyasini belgilashda hal qiluvchi
omildir. [5]
330
ResearchBib IF - 11.01, ISSN: 3030-3753, Volume 2 Issue 11
Anatomik va klinik tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, jarrohlik rejasini tuzishda rekkurent
nervning individual variatsiyalarini oldindan bilish jarrohlik xavfsizligini oshiradi va asoratlarni
sezilarli darajada kamaytiradi. [6]. Ushbu maqola qalqonsimon bezning xirurgik anatomiyasini
va rekkurent nerv bilan munosabatini tarixiy, kontseptual va amaliy jihatdan tahlil qilishga
qaratilgan bo‘lib, asosiy maqsad — jarrohlik amaliyotida yuzaga keladigan yangi muammolarni
aniqlash va ularni oldini olish bo‘yicha tavsiyalar ishlab chiqishdir. [7]
Materiallar va metodlar
Ushbu tadqiqot qalqonsimon bez va rekkurent nervning xirurgik anatomiyasini tizimli
o‘rganishga qaratilgan. Tadqiqot materiali sifatida inson bo‘yni va qalqonsimon bezning
makroskopik va mikroskopik tuzilmalari ishlatilgan. Shuningdek, rekkurent nervning kursi,
uning anatomiya variantlari va bo‘yin ichidagi joylashuvi morfometrik jihatdan o‘rganildi.
Tadqiqot jarayonida quyidagi metodologik yondashuvlar qo‘llanildi:
1.
Makroskopik tahlil
– inson bo‘yni va qalqonsimon bezning disseksiya usuli orqali
anatomik strukturalar aniqlanib, rekkurent nervning kursi, loblar o‘lchami va arteriyalar bilan
munosabati o‘rganildi.
2.
Morfometrik o‘lchovlar
– qalqonsimon bezning lob uzunligi, pastki va yuqori qismlari,
tugunlar mavjudligi va rekkurent nervning bez bilan nisbiy masofasi millimetr o‘lchovlari orqali
aniqlangan.
3.
Kontseptual tahlil
– rekkurent nerv va qalqonsimon bez o‘rtasidagi anatomik
munosabatlar va ular bilan bog‘liq jarrohlik xavflari konseptual jihatdan o‘rganildi, shu orqali
xavfsiz jarrohlik amaliyotlari uchun tavsiyalar ishlab chiqildi.
4.
Literatura tahlili
– avvalgi ilmiy maqolalar va kitoblar tahlil qilinib, qalqonsimon bez va
rekkurent nervning anatomik variatsiyalari, shuningdek jarrohlik amaliyotidagi klinik ahamiyati
aniqlangan.
Tadqiqot natijalari qalqonsimon bez va rekkurent nervning individual anatomik
variatsiyalarini aniqlash, jarrohlik xavfsizligini oshirish va asoratlarni oldini olishda amaliy
qo‘llanilishi mumkin. Shu bilan birga, olingan natijalar meditsina talabalari va jarrohlar uchun
o‘quv materiallari sifatida ham ahamiyatga ega.
Natijalar va ularning muhokamasi
Tadqiqot natijalari shuni ko‘rsatdiki, qalqonsimon bezning anatomik strukturalari va
rekkurent nervning kursi individual jihatdan sezilarli darajada farq qiladi. Rekkurent nerv
ko‘pincha pastki lobning orqa qismidan o‘tadi, biroq uning yo‘nalishi ba’zi hollarda yuqori lob
orqali ham keskin burilishlar bilan o‘tishi mumkin. Ushbu anatomik variatsiyalar jarrohlik
amaliyotida nervni shikastlanish xavfini oshiradi.
Shuningdek, tadqiqot natijalari qalqonsimon bez loblarining hajmi va pastki hamda
yuqori qismlaridagi tugunlarning mavjudligi rekkurent nervning kursiga sezilarli ta’sir
ko‘rsatishini aniqladi. Ayniqsa, tugunlar va nodulyar o‘zgarishlar nervni bosishi yoki uning
yo‘nalishini o‘zgartirishi mumkin, bu esa jarrohlik vaqtida nerv shikastlanish xavfini oshiradi.
Tahlillar shuni ko‘rsatdiki, pastki tiroid arteriyasi va rekkurent nervning munosabati ham
jarrohlik xavfsizligi nuqtai nazaridan muhim ahamiyatga ega. Nerv arteriya bilan yaqin
joylashganda, noto‘g‘ri disseksiya jarrohlik asoratlariga olib kelishi mumkin. Shu sababli, har bir
bemorning anatomik xususiyatlarini oldindan baholash va jarrohlik strategiyasini shunga
moslashtirish zarur. Natijalar shuningdek, rekkurent nervning bilateral va unilateral
variatsiyalari, shuningdek uning loblar bilan turli darajadagi nisbiy masofasi jarrohlar uchun
331
ResearchBib IF - 11.01, ISSN: 3030-3753, Volume 2 Issue 11
klinik ahamiyatga ega ekanligini ko‘rsatdi. Ushbu ma’lumotlar jarrohlik paytida nervni aniqlash,
xavfsiz disseksiya qilish va asoratlarni minimallashtirish imkonini beradi.
Muhokama davomida aniqlanishicha, qalqonsimon bez va rekkurent nerv o‘rtasidagi
anatomik integratsiya jarrohlik xavfsizligini oshirish va bemor salomatligini ta’minlash uchun
muhimdir. Shu bilan birga, tadqiqot natijalari meditsina talabalari va jarrohlar uchun o‘quv
materiallari sifatida ham foydalanilishi mumkin, chunki ular anatomik variantlarni oldindan
bilish orqali jarrohlik xavfini kamaytirishga yordam beradi.
Xulosa qilib aytganda, qalqonsimon bezning xirurgik anatomiyasini va rekkurent nerv
bilan munosabatini chuqur o‘rganish jarrohlik amaliyotida asoratlarni kamaytirish, xavfsizlikni
oshirish va bemorning hayot sifatini yaxshilashda muhim ahamiyatga ega.
Xulosalar
Ushbu tadqiqot qalqonsimon bezning xirurgik anatomiyasini va rekkurent nerv bilan
munosabatini tizimli ravishda o‘rganishga qaratildi. Tadqiqot natijalari shuni ko‘rsatdiki,
qalqonsimon bezning individual anatomik xususiyatlari va rekkurent nervning kursidagi
variatsiyalar jarrohlik amaliyotida sezilarli ahamiyatga ega. Ayniqsa, loblar hajmi, tugunlarning
mavjudligi va nervning arteriyalar bilan munosabati jarrohlik xavfsizligini belgilashda hal
qiluvchi omildir.
Tadqiqot shuni aniqladi-ki, rekkurent nervning anatomik yo‘nalishi va uning
qalqonsimon bez bilan munosabati jarrohlik asoratlarini minimallashtirish va xavfsiz disseksiya
qilish uchun oldindan baholanishi zarur. Shu bilan birga, tadqiqot natijalari meditsina talabalari
va jarrohlar uchun o‘quv materiallari sifatida ham foydalanishga mos bo‘lib, klinik amaliyotda
bemor xavfsizligini ta’minlashga xizmat qiladi.
Xulosa qilib aytganda, qalqonsimon bez va rekkurent nervning anatomik integratsiyasini
chuqur o‘rganish jarrohlik xavfsizligini oshirish, asoratlarni kamaytirish va bemor salomatligini
yaxshilashda muhim ahamiyat kasb etadi. Shu bilan birga, bu tadqiqot natijalari ilmiy-tadqiqot
faoliyati, pedagogik jarayon va klinik jarrohlik strategiyalarini rivojlantirishda ham amaliy
qiymatga ega.
Foydalanilgan adabiyotlar
1.
Standring S.
Gray’s Anatomy: The Anatomical Basis of Clinical Practice.
42nd Edition.
Elsevier, 2020.
2.
NCBI Bookshelf.
Anatomy, Head and Neck, Larynx — Recurrent Laryngeal Nerve.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK470179/
3.
Rosato L., et al.
Recurrent laryngeal nerve injury in thyroid surgery.
World Journal of
Surgery, 2004. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/14707569/
4.
Toniato A., et al.
The anatomical relationship of the inferior thyroid artery and recurrent
laryngeal
nerve.
Journal
of
Surgical
Research,
2001.
https://www.jocmr.org/index.php/JOCMR/article/view/4296
5.
Kierner AC., et al.
Systematic review: anatomical variations of the recurrent laryngeal
nerve and their implications in thyroid surgery.
Head & Neck, 2004.
6.
Randolph GW.
Surgery of the Thyroid and Parathyroid Glands.
2nd Edition. Elsevier,
2013.
7.
Thyroid Research Journal.
Anatomical anomalies can make it difficult to locate the RLN
during
thyroid
surgery.
https://thyroidresearchjournal.biomedcentral.com/articles/10.1186/s13044-023-00172-6
