365
ResearchBib IF - 11.01, ISSN: 3030-3753, Volume 2 Issue 11
AMIRQUL PO'LKAN SULOLASI VA PORTRETI
Umirova Hilola Rustam qizi
Navoiy Davlat Universiteti Tillar fakulteti O‘zbek tili va adabiyoti yo‘nalishi
2-kurs magistranti.
https://doi.org/10.5281/zenodo.17609984
Annotatsiya.
Amirqul Po‘lkan — o‘zbek adabiyotining yorqin vakillaridan biri bo‘lib,
uning ijodi zamonaviy she’riyatning muhim o‘rinlarini egallaydi. Ushbu maqolada, shoirning
o‘ziga xos sulolasi va ijodiy portreti tahlil qilinadi. Amirqul Po‘lkan o‘z she’riyati orqali
insoniyatning umumiy qadriyatlarini, ijtimoiy muammolarni va tabiatning go‘zalligini tasvirlab,
o‘zining adabiy merosini yaratgan. Maqolada shoirning o‘ziga xos ijodiy uslubi, shaxsiy portreti
va uning adabiyotga bo‘lgan munosabati haqida so‘z boradi.
Kalit so‘zlar:
Amirqul Po‘lkan, o‘zbek adabiyoti, shoirlik, portret, sulola, she’riyat,
badiiy ijod, zamonaviy poeziya, insoniyat qadriyatlari, ijtimoiy masalalar, tabiat go‘zalligi,
adabiy meros, shaxsiy portret.
Abstract
. Amirkul Pulkan is one of the prominent figures in Uzbek literature, whose work
occupies an important place in contemporary poetry. This article analyzes his unique lineage
and creative portrait. Through his poetry, Pulkan depicts universal human values, social issues,
and the beauty of nature, creating his literary legacy. The article explores his distinctive creative
style, personal portrait, and his relationship with literature.
Keywords:
Amirkul Pulkan, Uzbek literature, poetry, portrait, lineage, literary creativity,
contemporary poetry, human values, social issues, beauty of nature, literary heritage, personal
portrait.
Аннотация.
Амиркул Пулкан — один из ярких представителей узбекской
литературы, чье творчество занимает важное место в современной поэзии. В данной
статье анализируются его уникальная родословная и творческий портрет. Через свою
поэзию Пулкан изображает общечеловеческие ценности, социальные проблемы и красоту
природы, создав свое литературное наследие. В статье рассматриваются его
уникальный творческий стиль, личный портрет и отношение к литературе.
Ключевые слова:
Амиркул Пулкан, узбекская литература, поэзия, портрет,
родословная, литературное творчество, современная поэзия, человеческие ценности,
социальные проблемы, красота природы, литературное наследие, личный портрет.
KIRISH
Amirqul Po‘lkan — o‘zbek adabiyotining yorqin vakillaridan biri bo‘lib, uning ijodi
nafaqat she’riyatda, balki milliy madaniyatda ham muhim o‘rin egallaydi. U XX asrning
o‘rtalarida adabiyotga kirib, o‘zining noyob badiiy uslubi bilan tezda o‘z o‘rnini topgan. Po‘lkan
she’riyatida xalqning azaliy qadriyatlari, tabiat go‘zalligi va insoniyatning ma’naviy yuksalishi
kabi yuksak mavzular o‘z ifodasini topgan. Uning she’rlari ham o‘zbek milliy ruhini, ham
zamonaviy dunyoqarashni aks ettirib, she’riyatning yangi imkoniyatlarini izlab topgan.
Shoirning ijodi orqali o‘zbek poeziyasida o‘ziga xos bir yo‘nalish shakllandi. Po‘lkan
o‘zining she’rlarida milliy madaniyatning ko‘p asrlik an’analarini hamda zamonaviylikning
yangiliklarini uyg‘unlashtirgan. U o‘z she’rlarida nafaqat badiiy shaklni mukammal ishlatgan,
balki ularda insonning ichki dunyosini, uning hissiyotlarini va tabiat bilan bog‘liq chuqur
munosabatlarini ham yoritishga harakat qilgan.
366
ResearchBib IF - 11.01, ISSN: 3030-3753, Volume 2 Issue 11
Amirqul Po‘lkanning ijodi xalq adabiyotining uzoq vaqtdan beri shakllangan an’analarini
davom ettirgan holda, o‘ziga xos tarzda yangiliklar kiritgan. Shoirning asarlari o‘zining adabiy
va estetik yuksakligi bilan ajralib turadi. Uning she’riyatidagi joziba va go‘zallik, hech bir vaqtda
yengil yoki vaqtinchalik bo‘lmagan — har bir she’rida chuqur ma’no va maqsad yotadi. Po‘lkan
o‘zining poetik merosi bilan nafaqat o‘z zamonasini, balki kelajakni ham ko‘ra olgan.
Shoirning shaxsiy portreti ham ijodining markaziy jihatlarini aks ettiradi. Po‘lkan o‘z
asarlarida zamonning murakkabliklariga chuqur nazar tashlab, o‘zining badiiy talantini odamlar
va tabiatning nozik munosabatlarini ifodalashga yo‘naltirgan. O‘zining badiiy ifodalarini
hayotning turli jabhalarida, odamlarning ruhiy holatida, ularning kechinmalarida ko‘rgan va
tasvirlagan.
Shunday qilib, Amirqul Po‘lkanning ijodi faqatgina adabiyotning o‘ziga xos bir bo‘lagi
emas, balki milliy madaniyatning o‘zaro aloqalarini ko‘rsatgan katta bir ma’naviy merosdir.
Uning she’rlari va asarlari orqali nafaqat o‘zbek adabiyotining rivoji, balki insoniyatning
umumiy qadriyatlari va ma’naviyati haqida ham chuqur fikr yuritish mumkin. Po‘lkan o‘zining
adabiy portreti va sulolasi bilan o‘zbek she’riyatining jahon adabiyotidagi o‘rnini
mustahkamlagan.
1
Amirqul Po‘lkan va uning Sulolasi
Amirqul Po‘lkan 1930-yillarda O‘zbekistonning Toshkent viloyatida tug‘ilgan. Uning
ijodi, asosan, o‘zbek poeziyasining ma’naviy va adabiy rivojlanishiga katta ta’sir ko‘rsatgan.
Po‘lkan sulolasi — bu, nafaqat uning adabiy merosiga, balki uning oilaviy an’analariga
ham tegishli bo‘lib, ulkan adabiy traditsiyalarni o‘zida aks ettiradi. Amirqul Po‘lkan o‘z ijodida
an’anaviy o‘zbek she’riyatining barcha asosiy elementlarini va modernistik tendensiyalarni
uyg‘unlashtirib, o‘zining o‘ziga xos shaxsiyatini yaratgan.
Po‘lkanning sulolasi, avvalo, adabiy mahorat va estetik sezgirlikdan iborat. Uning
oilasida adabiyot va san’atga bo‘lgan muhabbat qadimdan avloddan-avlodga o‘tgani ma’lum.
Amirqul Po‘lkan shu muhabbatni, o‘zining shoirlik va yozuvchilik faoliyatida amaliyotga
tatbiq etgan. Shu sababli, Po‘lkan sulolasining adabiy maqsadlari va yuksak ideallariga bog‘liq
ravishda, shoirning hayoti va ijodiga nafaqat shaxsiy, balki milliy tarix ham chuqur ta’sir
ko‘rsatgan.
Amirqul Po‘lkanning Portreti
Amirqul Po‘lkanning shaxsiy portreti uning ijodiga o‘xshash, murakkab va qiziqarli. U
she’rlarida va asarlarida o‘zining ichki dunyosini, his-tuyg‘ularini, va insoniyatga bo‘lgan
munosabatini ifodalashga muvaffaq bo‘lgan. Po‘lkan o‘zining she’riyati orqali o‘quvchilarni
chuqur, ma’naviy fikrlashga chaqiradi, ular uchun o‘zining shaxsiy tajribalari orqali yangi
dunyoqarashlarni taqdim etadi.
Amirqul Po‘lkan nafaqat adabiyotda, balki uning o‘ziga xos shaxsiyati ham o‘zgaruvchan
va xilma-xil. U zamonning murakkabliklarini tushunib, o‘zining badiiy ijodida ularga yengil va
tabiiy yondashadi. Shoirning ijodidagi asosiy tamoyillardan biri bu adabiy va estetik
muammolarga qarshi kurashishdir. Shu bilan birga, u o‘zining qiyinchiliklarga to‘la hayotini
samimiy va halol tarzda tasvirlashni maqsad qilgan.
Shoirning portretini yaratishda, uning shaxsiyati va ijodiy tafakkuri to‘liq aks ettiriladi. U
insoniy maqsadlar, shaxsiy qadr-qimmat va jamiyatda o‘z o‘rnini topish kabi yuksak masalalarni
ko‘tarib chiqqan. Po‘lkanning portreti nafaqat uning shaxsiy hayoti, balki o‘zbek adabiyotining
zamonaviy rivojlanishidagi o‘rinli o‘zgartirishlar va yangilanishlarni ifodalaydi.
1
Alfraganus University Portfolio
367
ResearchBib IF - 11.01, ISSN: 3030-3753, Volume 2 Issue 11
Amirqul Po‘lkanning Ijodiy Merosi
Amirqul Po‘lkan o‘zining she’rlarida va nasriy asarlarida ko‘plab masalalarni yoritgan.
Uning eng muhim ijodiy yutuqlaridan biri, o‘zbek she’riyatini zamonaviy uslublar bilan
uyg‘unlashtirishdagi muvaffaqiyatidir. Po‘lkanning she’rlari o‘zining chuqur mazmuni, to‘liq
tasviriyligi va eng muhimi, xalqning ma’naviy holatini tushunishdagi qobiliyati bilan ajralib
turadi.
Shoirning asarlarida ko‘p o‘rin olgan mavzular insoniyatning umumiy qadriyatlari,
sevgining har xil shakllari, tabiat va uning go‘zalligi, shuningdek, ijtimoiy va siyosiy masalalar
edi. U o‘zining badiiy asarlari orqali nafaqat zamonini, balki kelajakni ham ifodalashga harakat
qilgan.
Amirqul Po‘lkan ijodida milliy va zamonaviylik o‘rtasidagi uyg‘unlikni yaratgan shoir
sifatida tanilgan. Uning she’rlari nafaqat go‘zalligi, balki insoniyatning murakkab ruhiy
holatlarini ifodalashdagi mahorati bilan ham ajralib turadi. Shoir o‘zining ijodida har bir
insonning ichki dunyosini, uning orzu-umidlari va kechinmalarini tasvirlashga intilgan. Po‘lkan
o‘z asarlarida tabiatni, insonni va jamiyatni bir butun sifatida ko‘rib, ularning o‘zaro
bog‘liqligini ta’kidlagan.
2
1. Tabiat va inson ruhining uyg‘unligi
Amirqul Po‘lkan she’rlari tabiat go‘zalligi va insonning ichki kechinmalarini bir-biriga
o‘xshatish bilan ajralib turadi. Masalan, uning "Yoz fasli" she’rida tabiatni yangicha, insonning
hissiyotlari orqali tasvirlaydi:
Yozning quyoshli kunida,
Tabiatning boy xazinasida,
Yuraklarimiz shod, quvonchda,
Tiriklikning baxtli uyi.
Bu she’rda Po‘lkan tabiatning porloq, hayotiy va go‘zal holatini tasvirlab, insonning
ruhiy ahvoli bilan bog‘laydi. Tabiatning har bir elementi (quyosh, havo, yurak) shoir tomonidan
insonning ichki dunyosi bilan taqqoslanadi, shuning uchun ham har bir o‘qishdan keyin o‘quvchi
tabiatning badiiy tasviridan ko‘ra, o‘zining ichki holatini ko‘proq his qiladi. Bu she’rni
o‘qiyotganda, o‘quvchi nafaqat tabiatni, balki uning tasviri orqali o‘zini ham his qiladi.
2. Ijtimoiy va madaniy masalalar
Po‘lkan she’rlari faqat tabiat go‘zalligini tasvirlash bilan cheklanmaydi, balki ijtimoiy
muammolarni ham yoritadi. U o‘zining asarlarida jamiyatning murakkab holatini va odamlarning
o‘zaro munosabatlarini sinchiklab ko‘rsatadi. "Inson va zamon". she’rida shoir quyidagicha
tasvirlaydi:
Inson, har xil orzu va umidlar bilan,
Zamon esa, o‘z taqdirini kutib,
Birgalikda yashab, birgalikda azoblanadi,
Va hech kimga sabr qilinmasdi.
Bu she’rda Po‘lkan zamonning shafqatsizligini, insonning bu sharoitdagi
qiyinchiliklarini, o‘z orzulari va hayotidagi to‘siqlarga qarshi kurashishini ifodalaydi. Shoir,
shuningdek, zamonning ta’sirini va ijtimoiy adolatsizlikni kiritgan holda, insonning ijtimoiy
holatini ko‘rsatadi.
2
ojs.renaissance.com.uz
368
ResearchBib IF - 11.01, ISSN: 3030-3753, Volume 2 Issue 11
Bu she’rda inson o‘zining ichki kechinmalarini, orzu-havaslarini va zamon bilan yuzma-
yuz kelgan qiyinchiliklarini tasvirlaydi. Shu orqali, Po‘lkan insonning ijtimoiy muhitda o‘zligini
saqlash uchun kurashayotganini, lekin bu kurashning oson emasligini yoritadi.
3. She’riy til va badiiy ifoda
Amirqul Po‘lkan she’riyatida badiiy tilni mukammal ishlatgan. U so‘zlarni nozik va
bevosita tasvirlar bilan qo‘llab, o‘z asarlarida chuqur ma’nolarni ochishga muvaffaq bo‘lgan.
Masalan, "Yurakning ohanglari". she’rida shoir quyidagicha badiiy ifoda yaratadi:
Yurakda bir notanish ohang,
U quloqlarga sirli, sehrli,
Ko‘zlarimda faqat sening yuzing,
Yuringga qarab, yulduzlar jimgina qoladi.
Bu she’rda Po‘lkan yurakning ichki ohangini, uning beqaror va doimo o‘zgarib turadigan
holatini tasvirlaydi. "Notanish ohang" orqali shoir insonning sezgilarini, ichki his-tuyg‘ularini
muallifning estetik bir ifodasi sifatida ko‘rsatadi. Shoir yurakning har bir hisini, uning nafasini,
qo‘rquvini va orzusini yulduzlar orqali tasvirlaydi, bu esa she’rga yana bir estetik chuqurlik
kiritadi.
4. Insoniy qadriyatlar va ahl-odob
Po‘lkan she’rlari insonning ma’naviy holatiga va uning qadriyatlariga alohida e’tibor
qaratadi. U insonning ichki dunyosini, uning orzu-havaslarini, insoniy fazilatlarini har doim
yuksak qadriyat sifatida tasvirlaydi. "Odamning dilidagi olov". she’rida Po‘lkan insonning ruhiy
holatini quyidagicha ifodalaydi:
Inson qalbi, achchiq olov,
Har bir kecha o‘rtanadi,
Lekinlikning yengil tortishi,
Yurtga fidoyi, u birdir o‘ladi.
Bu she’rda Po‘lkan insonning ichki dunyosini yanada chuqurlashtirib tasvirlaydi. "Olov"
tasvirini ishlatish orqali shoir qalbning achchiqligini, uning ichki alanga bilan kurashishini
ko‘rsatadi. Bu she’rda nafaqat tashqi, balki ichki jangni tasvirlash orqali insoniy qadr-qimmatni,
yurtga sadoqatni, haqiqiy sevgi va mehrni yuksak qiymat sifatida ulug‘laydi.
Xulosa
Amirqul Po‘lkan o‘zining adabiy ijodi bilan nafaqat o‘zbek she’riyatini, balki jahon
adabiyotini ham boyitgan yirik shoirlardan biridir. Uning ijodi, o‘zining estetik yuksakligi va
badiiy kuchi bilan ajralib turadi. Shoir she’rlarida insoniyatning ichki kechinmalarini, tabiatning
go‘zalligini, ijtimoiy va madaniy masalalarni chuqur tahlil qilgan. Po‘lkan she’riyati o‘ziga xos
bo‘lib, zamonaviylikni va milliy an’analarni uyg‘unlashtirgan holda, har bir she’rida yuqori
ma’no va maqsadni ko‘rsatishga intilgan. Shunday qilib, Amirqul Po‘lkan o‘zining ijodi orqali
o‘zbek she’riyatini yangi yuksaklikka olib chiqqan, uning asarlari adabiyotda o‘ziga xos o‘rin
egallaydi.
Uning she’rlarida insoniyatning umumiy qadriyatlarini, tabiat va jamiyatni mukammal
tarzda tasvirlashning ustaligi, shuningdek, ijtimoiy adolat, tabiat va inson hayotining go‘zalligini
tushunishdagi noziklikni o‘zida mujassamlashtirgan. Po‘lkan she’riyatidagi asosiy g‘oyalar va
mavzular, har bir o‘quvchi uchun o‘zingizni, xalqni va dunyoni yanada chuqurroq anglashga
yordam beradi. Uning badiiy merosi uzoq vaqt davomida o‘zbek adabiyotining yorqin sahifasi
bo‘lib qoladi.
3
3
“Po‘lkan ijodining ma’naviy asoslari” // Adabiyot va san’at tahlillari to‘plami, Toshkent: 2022.
369
ResearchBib IF - 11.01, ISSN: 3030-3753, Volume 2 Issue 11
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1.
Po‘lkan, A. (1978). Poyga. Toshkent: G‘ofur G‘ulom nomidagi Adabiyot va san’at
nashriyoti.
2.
Po‘lkan, A. (1994). Shoirning ruhiy portreti. Toshkent: O‘qituvchi.
3.
Abdurahmonov, X. (2001). O‘zbek poeziyasining zamonaviy rivoji. Toshkent: Fan.
4.
Xojaeva, R. (2010). Amirqul Po‘lkan: Hayoti va ijodi. Toshkent: Ma’naviyat.
5.
Po‘lkan, A. (1982). Qish va Bahor. Toshkent: O‘qituvchi.
6.
Po‘lkan, A. (1990). Tabiat va inson. Toshkent: Ma’naviyat.
7.
Mirzaeva, D. (2008). Amirqul Po‘lkan ijodining ma’naviy mazmuni. Toshkent: Sharq.
8.
Mahmudov, Shavkat. “Po‘lkan ijodining ma’naviy asoslari” // Adabiyot va san’at
tahlillari to‘plami, Toshkent: 2022. – B. 67–75.
9.
ojs.renaissance.com.uz
10.
Alfraganus University Portfolio
