ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 6 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
62
TIA PORTAL ISHCHI MUHITIDA MATEMATIK AMALLARNI BAJARISH
BLOKLARINI HOSIL QILISH VA ULARDAN FOYDALANISH USULLARI
Choriyev O‘rinjon Bayramali o‘g‘li
assistent
Allanov Muso Berdiyor o‘g‘li
tayanch doktarant
Islom Karimov nomidagi Toshkent davlat texnika universiteti. Toshkent sh.
https://doi.org/10.5281/zenodo.8000948
Annotatsiya.
Ishlab chiqarish jarayonlarida qo‘llaniladigan dasturlanuvchi mantiqiy
kontrollerlarni dasturlash uchun ishlatiladigan Tia portal dasturi ishchi muhitida matematik
amallarni bajaruvchi bloklarni hosil qilish va ulardan foydalanish usullari va afzalliklari.
Kalit so‘zlar:
sanoat controller, mantiqiy controller, Tia portal, ADD, OUT, kirish signali,
teg, operand.
METHODS OF CREATING AND USING BLOCKS FOR PERFORMING
MATHEMATICAL OPERATIONS IN THE TIA PORTAL WORK ENVIRONMENT
Abstract.
Methods and advantages of creating and using blocks that perform mathematical
operations in the Tia portal software work environment used for programming programmable
logic controllers used in manufacturing processes.
Key words:
industrial controller, logical controller, Tia portal, ADD, OUT, input signal,
tag, operand.
СПОСОБЫ СОЗДАНИЯ И ИСПОЛЬЗОВАНИЯ БЛОКОВ ДЛЯ
ВЫПОЛНЕНИЯ МАТЕМАТИЧЕСКИХ ОПЕРАЦИЙ В РАБОЧЕЙ СРЕДЕ
ПОРТАЛА ТИА
Аннотация.
Методы и преимущества создания и использования блоков,
выполняющих математические операции, в рабочей среде программного обеспечения
портала Тиа, используемого для программирования программируемых логических
контроллеров, применяемых в производственных процессах.
Ключевые слова:
промышленный контроллер, логический контроллер, портал Tia,
ADD, OUT, входной сигнал, тег, операнд.
Bugungi kunda ajralmas yoki masofaviy boshqaruv paneliga ega bо‘lgan kontrollerlar
juda kam uchraydi. Odatda ular maxsuslashtirilgan oddiy MDKlar bо‘lib, yoritish tizimini
dasturiy boshqarish, xaroratni rostlash va shu kabi ishlar uchun mо‘ljallangan bо‘ladi. Bunday
MDKlarni dasturlash ma’lum konstantalari topshiriq sifatida berish bilan amalga oshiriladi.
Masalan haroratni rostlash tizimini olaylik. Xona harorati qanday bо‘lishi kerakligini avvaldan
belgilab qо‘yamiz va tizimi shu topshiriqqa binoan ishlaydi (Xona konditsionerlari bunga misol
bо‘la oladi). Yoki avtomat kir yuvish mashinalarini kо‘radigan bо‘lsak, yuvilyayotgan kirning
matosini, og‘irligini belgilash bilan topshiriq beramiz. Mashina ichidagi kontroller esa berilgan
topshiriqni amalga oshiradi. Universal ishlashga mо‘ljallangan MDKlarni dasturlash uchun esa
kompyuterdan foydalaniladi. Dasturni ishlab chiqish va taxrirlash jarayoni dasturchi ishlashi
uchun qulay bо‘lgan maxsus dasturlar kompleksi yordamida amalga oshiriladi. MDK larni ishlab
chiquvchi barcha yetakchi tashkilotlar о‘zlarining dasturiy komplekslarini ishlab chiqqanlar.
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 6 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
63
Ularningkо‘pchiligi dasturlash uchun qulay dasturiy vosita hisoblanib, о‘zi mо‘ljallangan
apparatni ishlatish uchun optimaldir. MDK ishlab chiqaruvchilar uchun ham о‘z kontrolleriga
ham boshqa firmaning kontrollerlariga tushadigan dasturiy vositasini ishlab chiqish unchalik qiziq
emas. Bu bir muncha murakkab masala hamdir. Kichik firmalar MDKlarini dasturlash tizimi IEC
standartining bitta tili hamda kengaytmalardan foydalana oladigan qilib ishlab chiqariladi. MDK
bozorining katta yetakchilari esa firma ananalarini saqlagan holda MEK tillarini qо‘llab
quvatlaydigan kuchli dasturlar ishlab chiqadilar. Masalan Schneider Electric kompaniyasining
“Concept”, Siemens kompaniyasining “Tia portal dasturlari bunga misol bо‘la oladi.
Tia portal ishchi muhitida IN1 kirishidagi qiymatni va IN2 kirishidagi qiymatni qo‘shish
va OUT chiqishidagi yig‘indini hosil qilish uchun “Qo‘shish” buyrug‘idan foydalanib amalga
oshiriladi :
(OUT : = IN1+IN2)
Bunda maksimal 2 ta kirish belgilanishi mumkin (1-rasm).
Quyidagi shartlardan biri bajarilsa ENO chiqishi “0” signal holatiga ega:
EN kirishda “0” signal holati mavjud bo‘lsa.
Ko‘rsatma natijasi OUT chiqishida ko‘rsatilgan ma’lumotlar turi uchun ruxsat
etilgan diapazondan tashqarida bo‘lsa.
Qabul qilinuvchi o‘zgaruvchan signal yaroqsiz qiymatga ega bo‘lsa.
1-rasm
Agar “TagIn” operandida “1” signal holati bo‘lsa, “Qo‘shish(ADD)” buyrug‘i bajariladi
ya’ni “Tag_Value1” operandining qiymati “Tag_Value2” operandining qiymatiga qo‘shiladi.
Qo‘shish natijasi "Tag_Result" operandida saqlanadi. Agar ko‘rsatma xatosiz bajarilsa, ENO
faollashtirish chiqishi “1” signal holatiga ega va “TagOut” chiqishi o‘rnatiladi.
Quyidagi jadvalda “Qo‘shish(ADD)” yo‘riqnomasining parametrlari ko‘rsatilgan
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 6 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
64
PARAMETRLAR
KIRISH-
CHIQISH
MA'LUMOTLAR
TURI
XOTIRA
MAYDONI
TAVSIF
EN
INPUT
BOOL
I, Q, M, D, L
KIRISHNI
YOQISH
ENO
OUTPUT
BOOL
I, Q, M, D, L
CHIQISHNI
YOQISH
IN1
INPUT
INTEGERS,
FLOATING-
POINT
NUMBERS
I, Q, M, D,
L, P, OR
CONSTANT
BIRINCHI
QO‘SHILADIGAN
RAQAM
IN2
INPUT
INTEGERS,
FLOATING-
POINT
NUMBERS
I, Q, M, D,
L, P, OR
CONSTANT
QO‘SHILADIGAN
IKKINCHI
RAQAM
OUT
OUTPUT
INTEGERS,
FLOATING-
POINT
NUMBERS
I, Q, M, D,
L, P
YIG
‘
INDI
Yuqorida keltirilganlar asosida avtomat sotuv mashinasi uchun bir misol ko’rinishida
kontroller va uzib-ulash uchun sozlangan modelni o‘tkazgichlar yordamida ulangan holi uchun
ko’rib chiqaylik.
CHIQISH
L1
DQ 0.0
D1
DQ 0.7
L2
DQ 0.1
A0
DQ 1.0
Inser_coin_port
DQ 0.2
B0
DQ 1.1
Tage_coin_port
DQ 0.3
C0
DQ 1.2
A1
DQ 0.4
D0
DQ 1.3
B1
DQ 0.5
-
-
C1
DQ 0.6
-
-
KIRISH
Water
DI 0.0
Tace_coin
DI 0.4
Milk
DI 0.1
Real_05
DI 0.5
Coffe
DI 0.2
Real_1
DI 0.6
Tea
DI 0.3
Real_5
DI 0.7
0 V
0 V
24V
24V
1.
Kiritilgan teglar bilan bog‘liq holda dastur bloklari yordamida mantiqiy zanjirni tia
portal ishchi muhitida quyidagicha ko’rinishda hosil qilishimiz mumkin.
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 6 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
65
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 6 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
66
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 6 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
67
REFERENCES
1.
Yusupbekov N.R., Yusupbekov A.N., Aliyev R.A., Aliyev R.R. Boshqarishning intelllektual
tizimlari va qaror qabul qilish “O‘zbekiston milliy ensiklopediyasi”, Toshkent 2015.
2.
Codesys.com
3.
Owen.ru
4.
Siemens.com
5.
Books.google.co.uz
