ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 10 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
289
LIDER AYOLLAR JAMIYAT RIVOJINING TAYANCHI VA USTUNIDIR
To'rayeva Munavvar Raxmatovna
O'zbekiston milliy universiteti, tarix fakulteti, "davlat va fuqarolik jamiyati institutlari
boshqaruvi" yo'nalishi1-kurs magistranti.o'zbekistonning eng yangi tarixi kafedrasi.
https://doi.org/10.5281/zenodo.8424384
Annotatsiya.
Ming yillar davomida har qaysi jamiyatning madaniy darajasi va ma’naviy
barkamolligi ham ayollarga bo’lgan munosabat bilan belgilangan. Ayolni e’zozlash, unga ehtirom
ko’rsatish Sharq xalqlariga, jumladan, o’zbek xalqiga xos xususiyatdir. Maqolada Yangi
O’zbekistonda lider ayollar, ularga jamiyatda e’tibor qaratish hamda jamiyatimizda lider ayollar
faoliyatini yanada keng rivojlantirish muammolari tahlil etilgan.
Kalit so’zlar:
lider, ayol, faoliyat, jamiyat, lider ayollar, ayollarni qadrlash.
LEADING WOMEN ARE THE BACKBONE AND PILLAR OF THE
DEVELOPMENT OF SOCIETY
Abstract.
For thousands of years, the cultural level and spiritual perfection of any society
has also been determined by the attitude towards women. The veneration and veneration of a
woman is a characteristic feature of Eastern peoples, including the Uzbek people. The article
analyzes the problems of Leading Women In The New Uzbekistan, focusing on them in society, as
well as the further development of the activities of leading women in our society.
Key words:
leader, woman, activity, society, leader Women, appreciation of women.
ЖЕНЩИНЫ-ЛИДЕРЫ-ОПОРА И СТОЛП РАЗВИТИЯ ОБЩЕСТВА
Аннотация.
На протяжении тысячелетий культурный уровень и духовное
совершенство любого общества также определялись отношением к женщинам.
Почитание женщины, почтение к ней-характерная черта народов Востока, в том числе
узбекского. В статье анализируются проблемы женщин-лидеров в новом Узбекистане,
уделение им внимания в обществе и дальнейшее развитие деятельности женщин-лидеров
в нашем обществе.
Ключевые слова:
лидер, женщина, деятельность, общество, женщины-лидеры,
Оценка женщин.
Lider deganda, odatda, ko‘z oldimizda erkak kishining timsoli jonlanadi. Ammo dunyo
siyosati va biznes maydonida nom qozongan ayollar soni oz emas. Xo‘sh, ayol rahbarlarning
o‘ziga xos xususiyatlari nimalardan iborat? Zamonaviy dunyoda boshqaruvning an’anaviy
modellardan uzoqlashishi, texnologiyaning rivojlanishi va ma’lumotlarga kirishning qulayligi har
bir jabhada o‘ziga xos evolyutsiya yaratdi. Ushbu evolyutsiya ayollarga ko‘proq yordam berdi va
ayollar tashkilotlarda rahbar lavozimlariga o‘ta boshladilar. Hozirda S&P 500 (Amerikaning
Standard & Poor’s tomonidan ro‘yxatga olingan 500ta yirik kompaniyasi) reytingida bosh
direktorlik lavozimidagi ayollar soni 4,6 foizni tashkil etadi.
Ayol rahbarlarning o‘ziga xos xususiyatlari nimalarda ko‘rinadi?
Muloqotdagi tabiiy instinkt egalari
Bugun har bir sohada malakali aloqachilarga ehtiyoj bor va ayollar bu borada juda
muvaffaqiyatlidirlar. Muloqotdagi tabiiy instinktiga ko‘ra, ayollar erkaklarga qaraganda
munosabatlarni boshqarish sohasida ko‘proq strateg bo‘lishlari mumkin. Ushbu xususiyatlar bilan
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 10 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
290
ayollar tashkiliy madaniyatni kuchaytirish, tashkilotning obro‘sini oshirish va korporativ ijtimoiy
javobgarlik loyihalarini amalga oshirishni ta’minlaydilar.
O‘z standartlarini o‘rnatadilar
Kuchli ayol yetakchilarga qaraganimizda ba’zi umumiy xususiyatlarni ko‘ramiz:
muvaffaqiyatli ayol rahbarlar o‘z standartlarini o‘rnatadilar va bu uchun kurashadilar. Ba’zan
jiddiy tanqidga duchor bo‘lishlariga qaramay, standartlar kurashida o‘zlarini professionallarga xos
tarzda tuta oladilar.
Ijobiy energiya – ularning hamrohi
O‘zi va o‘zgalarning kuchini oshirishga intiladigan ayol rahbarlar hayotga rang olib
kiradilar. Tartibli ovqatlanish, rang-barang kiyinish, qahqaha otish, raqsga tushish ko‘plab
ayollarga xos xususiyat bo‘lib, bu xususiyatlar ular rahbarlik qilayotgan tashkilotning energiyasini
yuqoriga ko‘taradi.
Stressga qarshi kurashda ustundirlar
Hatto oilaviy muhitda ham juda ko‘p hollarda inqiroz va keskinliklarni boshqarishga
erishadilar: oila a’zolari oldida yuzaga keladigan har qanday xavfli belgilarni oldindan sezib,
ehtiyotkorlik choralarini ko‘radilar. Ayollar sevgi, muvozanat, xavfni sezish, konstruktiv
yondashuv orqali stressni oson yenga oladilar.
Ko‘p qirralilik
Hatto farzandlari, onalik tashvishlari, uy yumushlari haqidagi suhbatlar chog‘ida ham
ishxonadagi vazifalari haqida qayg‘ura olishlari mumkin.
O‘zining ko‘p qirrali bo‘lishini ta’minlash nuqtayi nazaridan ayollar erkak jinsga nisbatan
qat’iyatlidirlar. Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, individual ta’limda qatnashadigan ayollar ulushi
80 foizni tashkil etadi. O‘z egoizmini boshqarish orqali ko‘proq savollar berib, ilhom olish
istagidagi qiziquvchan ayol rahbarlar mukammallikni izlayotgan ishtiyoqli izdoshlar sifatida
namoyon bo‘ladilar.
Yaxshi tinglovchidirlar
Tabiatan mehribon ayol rahbarlar – yaxshi tinglovchilardir. Yaxshi tinglovchi bo‘la olish
esa muammolarni hal qilishda muhim ahamiyatga ega.
Har doim haq va so‘nggi so‘zni aytishga majbur bo‘lmagan ayollar ekotizimlar yaratish va
fikrlarni umumlashtirish orqali hamkorlikda harakat qilishdan mamniniyat tuyadilar.
Erkak va ayollar: Liderlik uslublarida qanday farqlar bor?
Yetakchilik aloqa qobiliyatlari bilan chambarchas bog‘liq, shu bois erkaklar va ayollarning
uslubi bir-biridan farq qiladi. Ushbu tafovutlar gender xususiyatlaridan kelib chiqadi.
Ayollar yetakchilik uslubida erkaklarga qaraganda ko‘proq
jarayon va natijaga e’tibor
qaratadilar
: ishni tashkil qilish, jarayonlarni baholash, yuqori mahorat mezonlarini belgilash,
ishdan ko‘zlangan maqsadga erishib-erishilmaganini doimiy nazaorat qilish, vaqtga e’tibor berish
va natijaga qarab ishlash ularga xosdir.
O‘z navbatida, erkaklar
«strategik fikrlash» tushunchasiga ko‘proq e’tibor
qaratishadi
. Strategik rejalashtirish va dunyoqarash haqida qayg‘urish, yangi g‘oyalar uchun
ochiq bo‘lish, xavfni oson qabul qilish, intellektual boylik, o‘tmishdan saboq chiqarish,
kelajakdagi imkoniyatlarni oson ko‘ra olish ularga xos xususiyatdir.
Ayolni ardoqlash va qadrlash, hurmatini joyiga qo’yishdan iborat Temur va Temuriy
qadriyatlar mustaqillik yillarida yangicha mazmun bilan boyidi. Yurtimizda xotin-qizlarning
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 10 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
291
davlatni boshqarish, ta’lim-tarbiya ishlari, tadbirkorlikda faol ishtirok etishlari uchun keng
imkoniyatlar yaratib berildi. Fikrimizning yorqin tasdig’ini Birinchi Prezidentimiz Islom
Karimovning mamlakat xotin-qizlariga nisbatan munosabatida ham ko’rish mumkin. Chorak asr
davomida ayollarni qadrlash, ularni har tomonlama qo’llabquvvatlash, davlat siyosati darajasida
turgan ustuvor masala bo’lib kelgan.
Mamlakatimiz mustaqillikka erishgandan so’ng qabul qilingan qonunlarimizda ayollar
huquqlariga inson huquqining alohida ajralmas qismi sifatida qarala boshlandi. Jumladan,
O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 46-moddasida: «Xotin-qizlar va erkaklar teng
huquqlidirlar» deya e’tirof etilishi mamlakatimizda ayollar jamiyatning faol a’zosi sifatida barcha
sohalarda keng qamrovli ishtirok etishining huquqiy kafolati belgilanganidan dalolat beradi.
Shuningdek, davlatimiz inson huquqlari bo’yicha umume’tirof etilgan xalqaro hujjatlarga,
jumladan, 1995 yili «Xotin-qizlar huquqlari kamsitilishining barcha shakllariga barham berish
to’g’risida»gi Konvensiyaga qo’shilishi ham mamlakatimizda xotin-qizlar masalasiga jiddiy
e’tibor berilganini ko’rsatadi. 1993 yil mart oyida Mustaqil O’zbekistonning birinchi ordeni ta’sis
etilgan va u bevosita ayollarning manfaati bilan bog’liq, “Sog’lom avlod uchun” ordenidir. 1995
yil mart oyida Prezidentning “O’zbekiston Respublikasining davlat va ijtimoiy qurilishida xotin-
qizlarning rolini oshirish chora-tadbirlari to’g’risida”gi farmoni e’lon qilinadi. Ushbu farmon
asosida O’zbekiston Xotin-qizlar qo’mitasi raisiga Bosh vazirning o’rinbosari, Qoraqalpog’iston
Respublikasi Xotin-qizlar qo’mitasi raisiga Qoraqalpog’iston Vazirlar kengashi raisining
o’rinbosari, Toshkent shahri va viloyatlar hamda tuman-shahar Xotin-qizlar qo’mitalari raislariga
hokim o’rinbosari maqomi beriladi.
Shu vaqtga qadar ayollarning jamiyatdagi o’rni va maqomi bu qadar yuksak darajaga
ko’tarilishini hatto tasavvur ham qilib bo’lmas edi. Bu yillar ayollarimiz uchun hech mubolag’asiz
uyg’onish davri bo’ldi. Yana bir bor tarixga nazar solar ekanmiz hamma davrlarda ham ayol va
qizlar uchun jamiyat ahamiyatiga molik qaror va farmonlar qabul qilinib, ularni hayotga tadbiq
etish bo’yicha amaliy ishlar olib borilgan va hozirgi davrda ham jarayon to’xtab qolgani yo’q.
Misol uchun, 1999 yil Birinchi Prezidentning farmoni bilan ayolni muqaddas bilish, unga alohida
ehtirom ko’rsatish, har tomonlama yetuk yoshlarni tarbiyalashdagi beqiyos o’rnini yana bir bor
e’tirof etish, ular orasidagi iqtidorli yoshlarning adabiyot, san’at, fan va madaniyatni
rivojlantirishdagi yutuqlari, jamiyat hayotidagi faol ishtirokini rag’batlantirish maqsadida Zulfiya
nomidagi Davlat mukofoti ta’sis etilgan. 1999 yil “Ayollar yili”, 2000 yil “Sog’lom avlod” yili,
2001 yil “Onalar va bolalar” yili, 2005 yil “Sihat-salomatlik yili”, 2012 yil “Mustahkam oila yili”,
2013 yil “Obod turmush yili” deb e’lon qilinishida va shu munosabat bilan amalga oshirilgan ezgu
ishlar, tadbirlar zamirida ham ayolga hurmat, ehtirom, jismoniy kamoloti xususida fikrlash,
qayg’urish hissi mujassamligi yaqqol namoyon bo’ldi.
Mamlakatning siyosiy hayotida, davlat va jamiyat boshqaruvida, iqtisodiyotning barcha
tarmoqlarida, madaniyat, ilmu – fan, xalq ta’limi, sog’liqni saqlash, sport kabi ijtimoiy sohalarda
ayollarning o’rni va roli ortib borganini kuzatish mumkin. Biz, ayollar, katta lavozimlarda albatta
ishlashi kerak degan fikrdan yiroqmiz. Chunki bizda ko’pchilik ayollarning o’zi ham xohlamaydi.
O’zi ham uyda o’tirib yoki o’ziga yaqinroq ish joyi tanlashga harakat qiladi. Men farzandlarimga
qarashim kerak, oilamning tinchini ta’minlashim kerak, deydi. Biz buni ham hurmat qilamiz. Bu
ham ayolning huquqi. Shuning uchun xalqaro tashkilotlarda ayollar teng emas ekan, ular bu joyda
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 10 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
292
kamroq ekan, degan fikrlarga biz mutlaqo qo’shilmaymiz. Hamma davlatda o’ziga xos urf-odatlar
va an’analari bor. Mamlakatimiz ayollarining qarashlarida oila birinchi o’rinda turadi.
REFERENCES
1.
Fridan B. Ayollik jumbog’i. - M., 1994 yil.
2.
Barbieri E. Kelajak jamiyatidagi ayollarning roli 1993. yanvar.
3.
Sokolovskaya M. Ayollarning ijtimoiy rollari (Polshada jamoatchilik fikrini o'rganish
asosida) // Sotsiologik tadqiqotlar. 1978. № 3.
4.
Novikova E.E., Milova O.L., Zalyubovskaya E.V. Ishda va uyda zamonaviy ayol // IVF.
1988. № 8.
5.
Иванова Н. Что раздражает мужчин в женщинах: секреты семейного счастья. –
Ростов на Дону, Феникс, 2007. С.211.
6.
Попова Л.В. Проблема самореализации одаренних женщин // Вопросы психологии.
– 1996. – № 2. С. 31–41;
7.
Пригожина С.В. Женский портрет на фоне Востока и Запада. – М.: Вост. литра, 2006.
С.478.
8.
Убайдуллаева Р.А. Семья в Узбекистане. – Тошкент: Ижтимоий фикр, 2012.Б.164.
