ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 10 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
463
MAKTABGACHA TA'LIMNI RIVOJLANTIRISH VA BOLALARNING PSIXOLOGIK
JARAYONLARI
Ernazarova Muhabbat Anvarovna
Yakkasaroy tumani 250-DMTT medodist, mutaxasisligi pegagogika va psixologiya.
https://doi.org/10.5281/zenodo.10001830
Annotatsiya.
Ushbu maqolada jamiyatda ta'limning birinchi bosqichi bo'lgan
maktabgacha ta'limni rivojlantirish va bolalarning psixologik jarayonlari shuningdek, ayni shu
paytni o'zida, mamlakatimizda maktabgacha ta'lim tizimini tubdan takomillashtirish, tashkil etish
maktabgacha ta'limning turli shakllarini shakllantirish, ularniyuqori malakali, zamonaviy
fikrlaydigan pedagog va mutaxassislar bilan ta'minlash, maktabgacha ta'lim sifatini oshirish,
ta'lim jarayoni ilg'or xorijiy ta'limni joriy etishga qaratilgan keng ko'lamli islohotlar amaliyotlari
haqida ma'lumot berilgan.
Kalit so'zlar:
psixologik ta'lim, bolalar psixologiyasi, pedagogik xodimlar, maktabgacha
ta'lim ta'lim tizimi.
DEVELOPMENT OF PRESCHOOL EDUCATION AND PSYCHOLOGICAL
PROCESSES OF CHILDREN
Abstract.
In this article, the development of preschool education, which is the first stage of
education in society, and the psychological processes of children, as well as at the same time,
fundamental improvement of the preschool education system in our country, the formation of
various forms of preschool education, their highly qualified , provision of modern-thinking
pedagogues and specialists, improvement of the quality of preschool education, extensive reform
practices aimed at introducing advanced foreign education into the educational process are
provided.
Key words:
psychological education, child psychology, pedagogical staff, preschool
educational system.
РАЗВИТИЕ ДОШКОЛЬНОГО ОБРАЗОВАНИЯ И ПСИХОЛОГИЧЕСКИХ
ПРОЦЕССОВ ДЕТЕЙ
Аннотация.
В данной статье рассматривается развитие дошкольного
образования, которое является первым этапом воспитания в обществе, и психологических
процессов детей, а также коренное совершенствование системы дошкольного
образования в нашей стране, формирование различных предусмотрены формы
дошкольного образования, их высокая квалификация, обеспечение современно мыслящими
педагогами и специалистами, повышение качества дошкольного образования, обширная
практика реформирования, направленная на внедрение передового зарубежного
образования в образовательный процесс.
Ключевые слова:
психологическое образование, детская психология, педагогические
кадры, система дошкольного образования.
Ta'lim tizimidagi psixologik xizmatni rivojlantirishdan ko'zlangan asosiy maqsad bolaning
aqliy va ruhiy salomatligini ta'minlashdir. Bolalar bog'chasidagi psixolog - bu aqliy
rivojlanishning umumiy qonunlarini va ushbu rivojlanishning yosh xususiyatlarini hamda uning
individual variantlarini tushunadigan, bolani yaxshi biladigan va chuqur tushunadigan shaxs.
Maktabgacha psixologik yoshdagi davrda individuallashtirilgan shaxsiy neoplazmalarning avvalgi
psixologik yoshi oxirida paydo bo'lgan shaxsiy xususiyatlarini (kuch, tezlik, hajm, sur'at, ritm)
takomillashtirish, rivojlanish, mazmun jihatidan va rasmiy-dinamik xususiyatlar davri hisoblanadi.
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 10 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
464
Maktabgacha ta'lim psixologiyasi, maktabgacha darslar faoliyatida o'rganuvchilarning
ravishda psixologik va ma'naviy o'zgarishlarni tahlil qilish va unga amal qilish yordam beruvchi
ilmiy yo'nalishdir. Bu sohasida o'qituvchilar o'rganuvchilarni oshirish, ma'lumotlarni tasdiqlash va
deyarli har bir o'rganuvchi uchun maxsus qiziquvchilar va qo'lga kirituvchi ko'rinishlarga e'tibor
beradilar. Maktabgacha ta'limdagi psixologiya asosan o'rganuvchilarning tashqi va ichki
motivatsiyalarini izlash, o'rganishdan ko'proq qirqishlik qiladigan qonunlarni tashkil qilish, tashqi
va ichki boshqaruvni tashkil qilish va o'rganashingizga yordam berishi, qonunlar va adabiyotlar
asosida o'rganuvchilarning ilmiy o'zgarishlarni tahlil qilish asosida amalga oshiriladi.
Maktabgacha ta'lim psixologiyasi o'qtuvchilar va o'rganuvchilarning fidoyilik, umid, aql va ruhiy
salomatlik kabi ma'naviy xususiyatlarning yaxshilanishini o'rganishni maqsad qiladi. Bu
jarayonda, o'qituvchilar uning maqsadlarini amalga oshirish, qiziqishlarini oshirish va
o'rganishlarini rag'batlantirish uchun psixologik qo'llanmalardan foydalanarlar.
Maktabgacha ta'lim psixologiyasining asosiy vazifalari quyidagilardir:
1.O'rganuvchilarning o'zlarini tahlil qilish va xususiyatlarini aniqlash.
2.O'rganuvchilarning
o'rganish
usullarini
va
o'rganuvchanlik
sharoitlarini
takomillashtirish.
3.O'rganuvchilarning o'z potensiallarini aniqlash va ulardan keng qo'llanishlarini
rag'batlantirish.
4.O'rganuvchi va o'qituvchilar orasidagi munosabatlar va hamkorlikni rag'batlantirish.
5.Butunlashgan o'quv jarayonini tahlil qilish va o'rganuvchilarni qo'llab-quvvatlash.
Maktabgacha ta'lim psixologiyasi o'rganuvchilarning tashqi faktorlar va tarbiyaviy o'zgarishlarga
qarshi tayyorgarlikni oshirishga yordam beradi. Bu yo'nalishning maqsadi o'rganuvchilarni yangi
bilimlarini amalga oshirish va ma'naviy xususiyatlarini yaxshilash orqali jamiyatga mosdavlat
ta'minotidagi fuqarolarni tayyorlashdir.
Shaxsiylashtirish jarayoni qonuniy ravishda bolaning shaxsiy rivojlanishini amplifikatsiya
qilish jarayonining variantlaridan biridir. Va bu, ko'p jihatdan, bolalik davrida bola
shaxsiyatiningshakllanishi, uning kelajakdagi hayotiga bog'liq bo'ladi. Bolalikda biz bilan sodir
bo'lgan barcha voqealar bizning keyingi rivojlanish davrimizda chuqur iz qoldiradi. Bolaning
qiyinchilik va yordamga muhtoj chog'ida ota-ona sezgirligi va farzandiga nisbatan mehr-
muhabbatining etarli bo'lishi katta ahamiyat kasb etadi. Maktabgacha ta'lim tashkilotida psixologik
xizmat ko'rsatishda asosiy e'tiborni - bolaning muammolari qor kabi o'sib borgunga qadar
kutmasdan, uni bartaraf etish, bolalar psixologiga o'z vaqtida murojaat qilishdir.
Har qanday muammoni qisqa vaqt ichida bolaga azob-uqubat va og'riq keltirmasdan ilgari
hal qilish, yuzaga kelgan muammolarni ota-onalarga yetkazish va hamkorlikda ish olib borishdir.
Ko'pgina bolalar muammolari faqat vaqtinchalik va psixologning qisqa muddatli ishini talab
qiladi. Bu esa maktabgacha ta'lim tashkiloti psixologidan qisqa muddatli ish dasturini tuzib
chiqishni talab qiladi va ayni chog'da individual tarzdagi maxsus dastur bo'lishi kerak. Bolalar bir
marotaba psixolog xizmatidan baxra olgandan so'ng va uning natijasi ijobiy tomonga o'zgarganini
his qilsalar, nafaqat maktabgacha ta'lim tashkiloti psixologiga nisbatan ishonch, mehr, sevgi,
hayrixohlik va albatta yuksak hurmat bildiradilar, balki, maktabgacha tashkilotga va u erdagi
tarbiyachilarga nisbatan ham xuddi shunday munosabatda bo'ladilar. Shu sababdan psixolog
individual va guruhli ishlash jarayonida hech bir holatni va bolalar xususiyatini ko'zdan
qochirmasligi kerak. Bunda maktabgacha ta'lim tashkiloti psixologi quyidagi yo'nalishlar asosida
ish olib borsa samarali natija oladi.
Psixologik xizmatning asosiy yo'nalishlari:
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 10 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
465
1. Psixologik ma'rifat.
2. Psixologik oldini olish.
3. Psixologik diagnostika.
4. Psixologik tuzatish.
5. Psixologik maslahat
Maktabgacha ta'lim tashkilotlarini tubdan isloh qilish, ularni zamonaviy texnologiyalar
bilan jihozlash, malakali pedagogolar bilan ta'minlash, innovatsiyalarni joriy etish vazifalari
belgilab berilgan. Buning uchun maktabgacha ta'lim tashkilotlarida soglom psixologik muhitni
ta'minlash, psixologik xizmat sohasini yo'lga qo'yish takomillashtirish muhim hisoblanadi.
Psixologik ta'limda bolalar psixologiyasi bo'yicha umumiy ma'lumotlar bilan chegaralanmaydi,
balki maktabgacha ta'lim tashkilotining o'ziga xos xususiyatlarini o'rganish natijalariga tayanadi,
pedagogik jamoaning malakasi va xususiyatlarini, bolalar va ota-onalarning o'ziga xosligini
hisobga oladi. Maktabgacha ta'lim tashkilotlarida psixologik xizmatni yo'lga qo'yish va bu sohani
yanada rivojlantirish uchun ko'pgina imkoniyatlar yaratildi.
Maktabgacha ta'lim mutaxasislari yoshlik davrida bolaning bu ma'lumotni ta'lim tizimida
innovatsion g'oyalarni esga olishini, bundan keyin u hayotda hech yaratish va joriy etish
zamonaviy bolalar qachon eslamasligini isbotladi. Bola bog'chasini rivojlantirish uchun zaruriy
ufqlarini kengaytira oladigan har qanday shartdir degan fikrga kelishib olishadi. O'z narsaga
qiziqish uyg'otadigan davrdir va bu navbatida, tashabbus pedagogik uning atrofidagi dunyoni
qo'llab-kompozitsiya ota-ona jamoatchiligi, bolalar bog'chasini o'quvchilarning oilalari bilan
quvvatlaydi.
Shunday qilib psixologik yordam tizimi bolalar, ota-onalar va tarbiyachilar uchun
rivojlanish, ta'lim-tarbiya, moslashuv, har bir o'tish yosh davri masalalari bo'yicha o'z vaqtida
malakali maslahat, uslubiy, psixodiagnostik va psixokorreksion yordam ko'rsatishda yordam
berishi aniq. Maktabgacha ta'lim tashkilotida o'quv-tarbiya jarayonini individuallashtirish
psixologning har bir bolaning ruhiy salomatligi va rivojlanishining to'laqonli bo'lishini
ta'minlaydigan faoliyatning ustuvor yo'nalishlaridan biridir. Bola ruhining individual, rasmiy-
dinamik xususiyatlarini hisobga olish alohida o'rin tutadi, bolalarning aqliy holati, jarayonlari,
xatti-harakatlari va faoliyatining dinamikasini aniqlaydigan turli xil temperamentdagi bolalar bilan
muayyan strategiya va taktikalarni ishlab chiqish hisoblanadi.
REFERENCES
1. Zaporojets A.V. Tanlangan psixologik asarlar. -M.: Pedagogika, 1986.
2. Nishonova Z., Alimova G. Bolalar psixologiyasi va o'qitish metodikasi. -T., 2007 yil.
3. Uljaevna, U. F. (2020). Didactic games in preschool educational system. Проблемы
современной науки и образования, (4-2 (149)).
4. Uljaevna, U. F., & Shavkatovna, S. R. (2021). Development and education of preschool
children.
