ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 11 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
723
MUZÍKALÍQ BILIM BERIWDE BILIM HÁM TÁRBIYA BIRLIGINIŃ
ÁHMIYETI
Zarımbetova Tursınay Berdibaevna
Ájiniyaz atındaǵı NMPI muzika tálimi hám kórkem-óner fakulteti
1-kurs magistrantı.
https://doi.org/10.5281/zenodo.10158165
Annotaciya.
Bul teziste muzıkalıq bilim beriwde bilim hám tárbiya birliginiń áhmiyeti
haqqında hámde qaraqalpaq milliy qosıqları, ayaq oyınları jas áwladlardı haqıyqıy insan etip
tárbiyalawda ayırıqsha orınǵa iye ekenligi haqqında sóz etilgen.
Gilt sózi:
Muzıka, milliy qosıqlar, ayaq oyınlar, sana-sezimin, oy-óris, ilim, mádeniyat,
kórkem-óner.
IMPORTANCE OF MUSIC EDUCATION AND EDUCATION UNIT
Abstract.
This thesis spoke about the importance of unity of knowledge and education in
music education, as well as the role of Karakalpak national songs, national dances in the
education of the younger generation of people.
Key word:
music, national songs, national dances, feelings, thoughts, science, culture, art.
ВАЖНОСТЬ МУЗЫКАЛЬНОГО ОБРАЗОВАНИЯ И ОБРАЗОВАНИЯ
Аннотация.
В данном тезисе говорилось о важности единства знаний и
воспитания в музыкальном образовании, а также о роли каракалпакских национальных
песен, национальных танцев в воспитании молодого поколения людей.
Ключевое слово:
музыка, национальные песни, национальные танцы, чувства,
мысли, наука, культура, искусство.
Xalqımızdıń milliylikke bolǵan sana-sezimin, oy-órisin rawajlandırıw maqsetinde
elimizde salt-dástúrler, tarıyxıy ózgerisler, ilim mádeniyat hám kórkem-óner tarawları boyınsha
úlken jetiskenliklerdıń kirgizilgenligi búgingi kúnde ayqın kózge taslanbaqta.
Milliy muzıka mádeniyatımızdaǵı usı jetiskenliklerdi sabaqta úyreniw bul eń aktual
máselelerdiń birinen esaplanadı.
Jámiyette joqarı adamgershilik pazıyletlerin jetilistiriw, milliy ideologiyanı qáliplestiriw
jaslarımızǵa tarıyxıy dástúrimizge, ulıwma adamgershilik qádiriyatlarına húrmet, watanǵa
muxabbat, ǵárezsizlik ideyalarına sadıqlıq ruwxında tárbiyalaw, xalıqlar doslıǵın hám tatıwlıǵın
bekkemlew, elimizde júrgizilip atırǵan barlıq reformalardıń ózegi bolıp tabıladı-degen edi
elimizdiń birinshi prezidenti İ.A.Karımov óziniń “Ruwxıylıq insannıń, mámlekettiń kúsh qúdireti”
- atamasındaǵı miynetinde.
Shınında da Ózbekistan ǵárezsizlikke eriskennen soń jaslardı ádep-ikramlılıqqa
tárbiyalawda ata-baba násiyatlarınan, bay miyraslardan paydalanıwǵa jol ashıldı. Solardıń biri
xalıqtıń kórkem óneri dóretpelerı jaslardı ádep-ikramlı etip tárbiyalawda xalıq milliy qosıqlarınıń
tutqan ornı oǵada ullı. Mısalı: balalardı muzıkalıq jaqtan tárbiyalaǵanda olardı kompozitorlardıń
dóretpeleri menen tanıstırıwdıń áhmiyeti óz aldına.
Milliy dástúrler tarıyxıy dáwirlerde qálipleskeni sebepli muzıka sabaǵında milliy
qosıqlarımız, oyınlarımız xalıqtıń mádeniyatı menen tıǵız baylanısta.
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 11 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
724
Hár qanday muzıkalıq shıǵarma adamnıń ishki dúnyasına qozǵaw saladı, estetikalıq jaqtan
tásir etiw menen birge, adamlardıń kewil xoshın ortaqlastırıp, olardıń qarım-qatnas quralı bolıp
esaplanadı.
Qaraqalpaq milliy qosıqları, ayaq oyınları jas áwladlardı haqıyqıy insan etip tárbiyalawda
ayırıqsha orınǵa iye. Muzıka arqalı hár tárepleme tárbiyalawda tálim-tárbiya birligin támiyinlew,
kórgizbeli qurallardan paydalanıw awızeki dóretpeler hám milliy qosıqları, ayaq oyınlar arqalı
ádep-ikramlılıq, mehir - muxabbat, watanǵa sadıqlıq siyaqlı páziyletler qáliplesip baradı.
Muzıka tárbiyası tarıyxıy xarakterge iye bolıp jámiyettiń rawajlanıwı menen tıǵız
baylanıslı boladı. Mısalı qosıq arqalı balanıń ata-anaǵa, óz jaqınlarına, tuwılǵan jerine watanǵa
mehir-muxabbat sezim tuyǵıların oyatıwshı qural sıpatında seziledi.
Muzıka baslawısh klass oqıwshılarınıń tárbiyasında úlken áhmiyetke iye. Sebebi bul
waqıtta úyreniletuǵın qosıqlardıń tematıkası belgili bir maqsetke qaratılǵan boladı. olar: Watan
haqqında, ana haqqında, jıl máwsimleri, bayramlar, úy háywanları hám taǵı basqalar haqqında
bolıwı múmkin.
Házirgi kúnde bilimlendiriw xizmetkerleri aldında jas áwladta joqarı ilimiy kóz-qarastı
qáliplestiriw zaman talapları menen teń qádem qoyatuǵın erkin pikirleytuǵın jas áwladtı
tárbiyalaw wazıypaları tur. Prezidentimiz sózi menen aytqanda “májbúriy kónlikpeler ornına
sanalı tártip” bolıwı kerek. Oqıtıwshınıń bas wazıypası oqıwshılarda ǵárezsiz pikir júritiw
kónlikpelerın payda etiwden ibarat. Ǵárezsiz pikirlew tiykarında insan dúńyanıń jańa kórinisin kóz
aldına keltiredi, jańalıqlar dóretedi, dóretiwshilik qıladı, jámiyetimizde bolıp atırǵan processlerdi
óz oy-pikirinen ótkizedi. Jaslardı erkin ǵárezsiz pikirlewge úyreter ekenbiz, olardı óz aqılı, pikiri
menen ǵárezsiz turmıs keshiriwge tayarlaymız.
Jaslardı bunday ruwxta tárbiyalaw bilimlendiriwdiń tiykarǵı maqseti bolıp esaplanadı.
“Jasında berilgen bilim-tasqa oyılǵan naǵıs” deydi dana xalqımız. Sonlıqtan birinshi gezekte
baslawısh klass oqıwshılarınıń qızıǵıwshılıǵın, intasın arttırıw lazım. Bul orında mekteptiń tutqan
ornı girewli. Sebebi mekteptiń tiykarǵı wazıypası keń maǵlıwmatlı, hár tárepleme rawajlanǵan
insanlardı tárbiyalawdan, oqıwshılardı oqıw jobasındaǵı hár bir pánge baylanıslı tereń hám puxta
bilimler menen qurallandırıwdan ibarat.
Baslawısh klassta oqıwshılardıń oqıwǵa bolǵan qızıǵıwshılıǵın oyatıwda oqıtıwshınıń
kásiplik sheberligi, yaǵnıy sabaqtı qızıǵarlı etip óte alıwı, balanı ózine tarta biliwi úlken áhmiyetke
iye. Belgili bolǵanınday muzıka óziniń sezımtallıǵı arqalı balalardıń ıqlasın ózine tartip, aqıl-oy
pikirlew seziminiń qáliplesiwine bir qansha tásirin tiygizedi. Muzıka sabaǵı tárbiya sabaǵı
delinedi. Sonlıqtanda “Muzıkalıq tárbiyasız balanıń sana-sezimin, aqıl-oyın rawajlandırıwǵa erise
almaymız” degen edi ataqlı pedagog V.A.Suxomlinskiy. Demek muzıka sabaǵı baslawısh klass
oqıwshılarınıń hár tárepleme rawajlanımında tiykar boladı desek qátelespeymiz. Muzıka biziń
ómirimizde keń orındı ielegen, insan shaxsın hár tárepleme rawajlandırıwda hám kamal taptırıwda
áhmiyetli orındı tutatuǵın kórkem óner túrleriniń birinen bolıp esaplanadı.
Al muzıka tárbiyası bolsa, gózzallıq tárbiyasınıń tiykarǵı hám quramalı sıpatlarınan biri, ol
átirapimizdaǵı barlıq gózzallıqlardı tuwrı qabıl etiwge hám onı qádirlewge úyretedi. Sonlıqtan da
jas áwladqa gózzallıq haqqında tárbiya beriwde uliwma bilim beretuǵın mekteplerdegi muzıka
sabaqlarınıń ótiliwı úlken áhmiyetke ie. Sebebi jas óspirimler, jaslar gózzallıqtı seziniwdi, kórkem
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 11 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
725
ónerdiń álwan túrli sırların túsiniwdı hám qádirlewdi, hám onnan ilhám alıwdı dáslep mektepten
úyrenedi.
Qaraqalpaq muzıka mádeniyatı eski hám bay tarıyxqa ie. Onıń mazmunında xalqımızdıń
milliy ruwxiyatı, joqarı insaniy páziyletleri ǵárezsizlik ushın gúresi hámde arzıw úmitleri bayan
etiledi. Bul ullı mánawiyatımız jas áwladtıń mádeniyatı hám milliy ańınıń payda bolıwına jaqsı
qural bolıp esaplanadı.
Muzıka tálim-tárbiyasınıń maqseti jas áwladtı milliy muzıka mıyrasımızǵa iyelik ete
alatuǵın hámde ulıwma muzıka baylıǵımızdı tıńlay alatuǵın mádeniyatlı insan dárejesinde
ósiriwden ibarat. Bunda oqıwshılar muzıka kórkem ónerin barlıq gózzallıqları menen úyreniwleri,
kópshilik bolıp qosıq aytıw, ayaq-oyın oynaw hám dóretiwshilik kónlikpelerın payda etiw hám
rawajlandırıw tiykarǵı maqsetlerdıń biri bolıp esaplanadı.
Bunıń ushın hár bir oqıwshınıń muzıkaǵa bolǵan qızıǵıwshılıǵın rawajlandırıp, muzıkaǵa
bolǵan mehrin hám ıqlasın arttırıw, muzıkadan zárúr bilim hám ámeliy kónlikpeler shegarasın
payda etiw, ziyrek oqıwshılardıń muzıkalı rawajlanıwı ushın zárúr jaǵdaylar jaratıpn beriw menen
olardıń talabın qanaatlandırıw muzıka tálim - tárbiyasınıń tiykarǵı wazıypası bolıwı lazım.
Muzıkalıq tárbiya bul-muzıkalıq óneri arqalı tásiri balanıń jeke basın yaǵnıy muzıkalıq
intasın, estetikalıq kóz-qarasın qáliplestiriw degen sóz. Balalardı gózzallıqqa, ádep-ikramlılıqqa
tárbiyalawda mekteptegi muzıka sabaǵınıń áhmiyeti úlken.
Muzıka sabaǵı balalarda sezgirlikti, shaqqanlıqtı, qosıqlardı durıs aytıwdı, muzıkaǵa
degen qızıǵwshılıqtı, súyispenshilikti tárbiyalaydı. Balalardı hár túrli muzıkalıq shıǵarmalar
menen tanıstırıp, olardıń muzıkalıq tásirlerin bayıtadı. Baslawısh klasslarda muzıka sabaǵında
balalardı qosıq aytıwdıń ápiwayı túrıne hám usıǵan say háreketler islewge úyretiwimiz kerek.
REFERENCES
1.
Esemuratov B. DEVELOPMENT OF CHILDREN'S CREATIVITY ON THE BASIS OF
PEDAGOGICAL TECHNOLOGY AS AN EXAMPLE OF KARAKALPAK FOLK
SONGS //Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 835-840.
2.
Esemuratov B. EDUCATION OF YOUNG PEOPLE TO PATRIOTISM, COURAGE,
AND FREEDOM THROUGH SPOONS PERFORMED BY OTHERS //Modern Science
and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 197-202.
3.
Ospanova R. THE SITUATION OF USING THE CREATIONS OF COMPOSER
MUKHTOR ASHRAFIY AND DONI ZOKIROV IN MUSIC LESSONS //Modern
Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 190-196.
4.
Ospanova R. WAYS OF DEVELOPMENT AND IMPROVEMENT OF MUSIC
EDUCATION PEDAGOGY //Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. –
С. 822-828.
5.
Jiyenbaevich M. I. The evolution of music pedagogy of the karakalpak people: Historical
and theoretical aspects //Asian Journal of Research in Social Sciences and Humanities. –
2021. – Т. 11. – №. 10. – С. 27-32.
6.
Jiyenbaevich M. I. Competence-based approach in higher musical and professional
education //ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal. –
2022. – Т. 12. – №. 4. – С. 42-47.
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 11 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
726
7.
Moyanov I. TRAINING AND DEVELOPMENT OF ART PERSONNEL //Modern
Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 9. – С. 65-69.
8.
Jiyenbaevich M. I. COMPETENCE-BASED APPROACH IN HIGHER MUSICAL
AND PROFESSIONAL EDUCATION //PROMINENCE OF INFORMATION
BASES& MEDIA ASSESSMENTS IN THE POST CONFLICT MARKETING
ENVIORNMENT.
9.
Moyanov I. TRAINING AND DEVELOPMENT OF ART PERSONNEL //Modern
Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 9. – С. 65-69.
Моянов Ы. Д. ҚОРАҚАЛПОҚ ХАЛҚИ МУСИҚИЙ ПЕДАГОГИКАСИНИНГ
ТАРИХИЙ-НАЗАРИЙ ЖИҲАТЛАРИ //Образование и инновационные
исследования международный научно-методический журнал. – 2021. – №. 5.
10.
Моянов Ы. Д. ҚОРАҚАЛПОҚ ХАЛҚИ МУСИҚИЙ ПЕДАГОГИКАСИНИНГ
ТАРИХИЙ-НАЗАРИЙ ЖИҲАТЛАРИ //Образование и инновационные
исследования международный научно-методический журнал. – 2021. – №. 5.
11.
Тажимуратова Ш. С. САНЪАТШУНОСЛИК ФАНЛАРИНИ ЎҚИТИШ ОРҚАЛИ
ТАЛАБАЛАРНИНГ
МУСТАҚИЛ
ИШЛАШ
КЎНИКМАЛАРИНИ
ШАКЛЛАНТИРИШ. – 2023.
12.
Saginbaevna T. S. FORMATION OF STUDENTS'SKILLS OF INDEPENDENT
PERFORMANCE THROUGH THE TEACHING OF ART HISTORY //Spectrum Journal
of Innovation, Reforms and Development. – 2022. – Т. 9. – С. 386-392.
13.
Tajimuraova S. S. INFORMATION AND COMMUNICATIONS IN MANAGEMENT
//Journal of Integrated Education and Research. – 2022. – Т. 1. – №. 5. – С. 509-511.
14.
Tajimuratova Shakhnoza Saginbaevna. (2022). MANAGEMENT AND STUDY OF
CULTURE AND ART. Web of Scientist: International Scientific Research Journal, 3(1),
758–762.
15.
Sag’inbaevna, T. S. (2023). Cultural Life in Uzbekistan during the Years of Independence.
Spanish Journal of Innovation and Integrity, 18, 39-41.
16.
Ануаровна O. Р. ҚОРАҚАЛПОҚ ХАЛҚ КУЙЛАРИ ВОСИТАСИДА БОЛАЛАР
ИЖОДКОРЛИГИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ. – 2023.
17.
Anuarovna U. E. IMPROVING THE MECHANISMS OF EDUCATING STUDENTS IN
THE SPIRIT OF INTER-ETHNIC HARMONY BASED ON NATIONAL MUSIC IN
THE CONDITIONS OF ETHNO-CULTURAL RELATIONS //International Journal of
Advance Scientific Research. – 2023. – Т. 3. – №. 09. – С. 329-333.
18.
БОЛАЛАР Қ. Х. К. В., РИВОЖЛАНТИРИШ И. MODERN SCIENCE АND
RESEARCH //MODERN SCIENCE. – 2023. – Т. 2181. – С. 3906.
19.
Ospanova R. DEVELOPMENT OF CHILDREN'S CREATIVITY THROUGH BLACK
FOLK SONGS //Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 9. – С. 70-73.
20.
Nawrizbaeva A. A. THE PERFORMANCE SKILLS OF KARAKALPAK BAKSHIS
//Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 906-910.
21.
Muxammetdinova L. THE DEVELOPMENT OF THE ART OF GIVING IN NORTHERN
PAKISTAN AS AN EXAMPLE OF THE YEARS OF INDEPENDENCE //Modern
Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 9. – С. 74-78.
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 11 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
727
22.
Maxamatdinovna M. L. FOLKLORE AS A SPECIAL FORM OF CREATIVITY
//International Journal of Advance Scientific Research. – 2023. – Т. 3. – №. 09. – С. 282-
284.
23.
Makhammatdinovna M. L. As a Means of Providing Aesthetic Education to the Students
of the Art of Embroidery //Vital Annex: International Journal of Novel Research in
Advanced Sciences. – 2023. – Т. 2. – №. 3. – С. 149-152.
24.
Askarova Z., Maxamatdinova L. Ceremonies Solemnly Held in Connection with Public
Holidays //Miasto Przyszłości. – 2022. – Т. 27. – С. 181-183.
25.
Махамматдинова Л. ЎЗБЕК ВА ҚОРАҚАПОҚ МУСИҚА МАДАНИЯТИНИНГ
РИВОЖЛАНИШИДА БАСТАКОРЛАРНИНГ ҚЎШГАН ҲИССАСИ //Oriental Art
and Culture. – 2022. – Т. 3. – №. 2. – С. 782-786.
26.
Saginbaevna T. S. FORMATION OF STUDENTS'SKILLS OF INDEPENDENT
PERFORMANCE THROUGH THE TEACHING OF ART HISTORY //Spectrum Journal
of Innovation, Reforms and Development. – 2022. – Т. 9. – С. 386-392.
27.
Tajimuraova S. S. INFORMATION AND COMMUNICATIONS IN MANAGEMENT
//Journal of Integrated Education and Research. – 2022. – Т. 1. – №. 5. – С. 509-511.
28.
Есанов М. ФОРМИРОВАНИЕ НРАВСТВЕННЫХ КАЧЕСТВ ЛИЧНОСТИ
СРЕДСТВАМИ МУЗЫКИ //Oriental Art and Culture. – 2023. – Т. 4. – №. 1. – С. 719-
725.
29.
Ayapova K., Yesanov M. Organization of Music Lessons by the Teacher in Various Ways
//Miasto Przyszłości. – 2022. – Т. 27. – С. 189-191.
30.
Esanov M., Ametov A. DOIRA SAN’ATINING RIVOJLANISHI VA TARIXI //Oriental
Art and Culture. – 2022. – Т. 3. – №. 2. – С. 729-733.
31.
Eсанов М. Знание особенностей воздействия музыкального искусства на человека
//Science and Education. – 2022. – Т. 3. – №. 12. – С. 767-771.
32.
Есанов М. О. ЎЗБЕК ХАЛҚ ЧОЛҒУЛАРИДА ИЖРОЧИЛИК ТАРИХИ //Oriental Art
and Culture. – 2022. – Т. 3. – №. 1. – С. 578-584.
33.
Nawrızbaeva A. A. BAQSÍ, SÁZENDE GENJEBAY TILEWMURATOVTÍN
ACTQARÍWSHÍLÍQ METHODS //Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №.
10. – С. 218-223.
