299
MUZÍKA INSAN RUWXIYLIǴÍN QÁLIPLESTIRIWSHI DEREK
Atamuratova Húrliman
ÓzMKÓMI NF “Folklor hám etnografiya” kafedrası
“Baqsıshılıq hám dástanshılıq” qaniygeligi 2-kurs student
https://doi.org/10.5281/zenodo.10246900
Annotaciya.
Bul teziste muzıka insan ruwxıylıǵın qáliplestiriw deregi boyınsha
maǵlıwmatlar sóz etilgen.
Gilt sózi:
Muzıka, estetika, ruwxıy, ádep-ikramlı, páklik, tárbiya, nama, shaxs.
MUSIC IS A SOURCE OF HUMAN SPIRITUALITY FORMATION
Abstract.
This thesis mentions information about the source of the formation of music of
human spirituality.
Key words:
music, aesthetics, spirituality, morality, purity, upbringing, melody,
personality.
МУЗЫКА-ИСТОЧНИК ФОРМИРОВАНИЯ ДУХОВНОСТИ ЧЕЛОВЕКА
Аннотация.
В данном тезисе упоминаются сведения об источнике формирования
музыки человеческой духовности.
Ключевое слово:
музыка, эстетика, духовность, нравственность, чистота,
воспитание, мелодия, личность.
Mámleketimizdegi házirgi qayta qurıw dáwirinde jaslardı bárkamal áwlad etip tárbiyalaw
úlken áhmiyetke iye. Bul eń áhmiyetli wazıypa dáwirimizdiń ullı mashqalası, yaǵnıy
demokratiyalıq, huqıqıy mámleket hám puxaralıq jámiyet ornatıw háreketleri menen tıǵız
baylanıslılıqqa iye.
Ruwxıy tárbiya ózinde ádep-ikramlı, páklik, ruwxıy barlıq hám fizikalıq jaqtan jaqsı
rawajlanǵan, qarıwlı-quwatlı shaxstıń garmonik jaqtan rawajlanıwı esaplanadı. Tárbyalıq
wazıypalar kompleksinde adamlar gózzallıq (estetikalıq) seziw, túsiniw hám óz zárúriyatın iske
asırıw, joqarı shıńına jetkeriw eń áhmiyetli wazıypa.
Estetikalıq tárbiya sistemasında sanat-kórkem óner sheshiwshi áhmiyetke iye. Jańá
Ózbekstan elimizde ruwxıy tárbiya principlerine súyene otırıp úziliksiz ámel qılǵan jaǵdayda, jas
áwladlardı watan hám dúnya júzi mádeniyatınıń eń jaqsı ruwxıy jetiskenlikleri tiykarında
estetikalıq tárbiyalanıwına ǵamqorlıq qılıp atır. Estetikalıq zawıqlanıw miynet ilhamın jáne de
kóteredi, insandı joqarı shoqqılarǵa jetilistirip, onıń turmısın bezeydi.
300
Usıǵan qaramastan elimizde estetikalıq tárbiya ele talapqa say emesligi jiyi eskertiliwde.
Házir xalıq arasında jaqsı áhmiyetke iye bolmaǵan ideyasız, estetikalıq belgileri ázzi túsiniksiz
kórsetiwler sırt ellerdegi tele ekranlar arqalı bizge kelip jetpekte.
Házirgi waqıtta estetikalıq tárbiyanıń zárúrligi hám wazıypaları túrli kontsepstiyalarda
talqan qılınbaqta. Kóp ǵana alımlar hám tárbiyashı-ámeliyatshılar estetikalıq tárbiyaǵa kórkem
súwretlewdi, sezim zárúrlikli kamalatqa jetkeriwdiń quralları hám usılları (sisteması) dúzilisi dep
qaramaqta. Bunday konstepstiya shaxstıń kórkemlikti seziw hám túsiniwin rawajlandırıwǵa
qaratılǵan estetikalıq tárbiyanıń áhmiyetin belgileydi.
Biz estetiklerdi, yaǵnıy kórkemlilik jaqtan joqarı rawajlanǵan, gózzallıqtı ótkir zeyin
menen qabıl qılıwshı, biraq turmısta ádebiy shıǵarmalarǵa, miynetlerge biyparq qarawshı
adamlardı da tárbiyalaymız. Bunday “zeyinli” shaxslar kiyiniwinde, úylerin bezewde, úy
buyımların jayǵastırıwda, mádeniyattıń hár túrli salaların túsiniwde ótkir sezimli boladı, sırtqı
gózzallıqtı bahalawda júdá tuwrı pikir júrgizedi. Biraq olar kóp jaǵdaylarda mádeniyattıń
áhmiyetine, turmıstaǵı kewilsiz jaǵdaylarǵa, ózgerislerge biyparq qaraydı.
Gózzallıqtı, sulıwlılıqtı tereń túsinetuǵın adamlardı tárbiyalaw ushın estetikalıq tárbiyaǵa
basqasha kewil bóliw zárúr. Estetikalıq tárbiyanıń áhmiyeti hám wazıypaların tómendegi
konstepstiyalardan kelip shıqqan jaǵdayda belgilew lazım.
-etetikalıq tárbiya-bul ádep-ikramlılıq tárbiyasınıń eń zárúrli bólimi bolıp, onıń menen
úziliksiz baylanıslı boladı,
-estetikalıq-bul tábiyat, mádeniyat hámde pútkil jámiyettegi gózzallıq haqqındaǵı uǵım.
-Estetikalıq tárbiya adamlarda haqıyqıy gózzallıqqa muxabbat oyatıwǵa, hár qanday
jamanlıq hám jaman illetlerge jek kóriwshilik penen qarawǵa, gózzallıq jaratıwǵa umtılıwǵa,
turmıstaǵı hám mádeniyattaǵı búliniwshiliklerge qarsı gúresiwge xızmet qılıwı lazım.
Estetika (taza kórkem estetika) nı ádep-ikramlılıq estetikası menen baylanıstırǵan jaǵday
da ǵana bunday qıyın wazıypanı tabıslı sheshiw múmkin. Estetikalıq tárbiya ádep-ikramlılıq
wazıypaları menen marapatlandırılıwı kerek. Usı sebepli kórkem ónerdi hám turmıstı estetikalıq
túrde qabıl qılıwǵa jeke adamnıń ruxıy baylıǵın rawajlandırıwshı qural sıpatında qaraw maqsetke
muwapıq.
Estetikalıq tárbiyanı ádep-ikramlılıq tárbiyadan ajıratıw múmkin emes. Kórkem ónerdiń
hár qanday túri turmıstı, birinshi orında onıń jámiyetlik ádep-ikramlıq normaların payda etedi.
Gózzallıq tárbiyası xızmetiniń hámme tarawında adamnıń turmısqa estetikalıq qatnası da,
estetikalıq tuyǵısıda tábiyatta, iskusstvoda, miynette, adamnıń minez-qulqında, turmıs
waqıyalarında, gózzallıqtı seziw hám taǵı basqalarda payda boladı.
301
REFERENCES
1.
Esemuratov B. DEVELOPMENT OF CHILDREN'S CREATIVITY ON THE BASIS OF
PEDAGOGICAL TECHNOLOGY AS AN EXAMPLE OF KARAKALPAK FOLK
SONGS //Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 835-840.
2.
Esemuratov B. EDUCATION OF YOUNG PEOPLE TO PATRIOTISM, COURAGE,
AND FREEDOM THROUGH SPOONS PERFORMED BY OTHERS //Modern Science
and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 197-202.
3.
Ospanova R. THE SITUATION OF USING THE CREATIONS OF COMPOSER
MUKHTOR ASHRAFIY AND DONI ZOKIROV IN MUSIC LESSONS //Modern
Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 190-196.
4.
Ospanova R. WAYS OF DEVELOPMENT AND IMPROVEMENT OF MUSIC
EDUCATION PEDAGOGY //Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. –
С. 822-828.
5.
Jiyenbaevich M. I. The evolution of music pedagogy of the karakalpak people: Historical
and theoretical aspects //Asian Journal of Research in Social Sciences and Humanities. –
2021. – Т. 11. – №. 10. – С. 27-32.
6.
Jiyenbaevich M. I. Competence-based approach in higher musical and professional
education //ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal. –
2022. – Т. 12. – №. 4. – С. 42-47.
7.
Moyanov I. TRAINING AND DEVELOPMENT OF ART PERSONNEL //Modern
Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 9. – С. 65-69.
8.
Jiyenbaevich M. I. COMPETENCE-BASED APPROACH IN HIGHER MUSICAL
AND PROFESSIONAL EDUCATION //PROMINENCE OF INFORMATION
BASES& MEDIA ASSESSMENTS IN THE POST CONFLICT MARKETING
ENVIORNMENT.
9.
Moyanov I. TRAINING AND DEVELOPMENT OF ART PERSONNEL //Modern
Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 9. – С. 65-69.
10.
Моянов Ы. Д. ҚОРАҚАЛПОҚ ХАЛҚИ МУСИҚИЙ ПЕДАГОГИКАСИНИНГ
ТАРИХИЙ-НАЗАРИЙ ЖИҲАТЛАРИ //Образование и инновационные
исследования международный научно-методический журнал. – 2021. – №. 5.
11.
Моянов Ы. Д. ҚОРАҚАЛПОҚ ХАЛҚИ МУСИҚИЙ ПЕДАГОГИКАСИНИНГ
ТАРИХИЙ-НАЗАРИЙ ЖИҲАТЛАРИ //Образование и инновационные
исследования международный научно-методический журнал. – 2021. – №. 5.
302
12.
Ануаровна O. Р. ҚОРАҚАЛПОҚ ХАЛҚ КУЙЛАРИ ВОСИТАСИДА БОЛАЛАР
ИЖОДКОРЛИГИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ. – 2023.
13.
Anuarovna U. E. IMPROVING THE MECHANISMS OF EDUCATING STUDENTS IN
THE SPIRIT OF INTER-ETHNIC HARMONY BASED ON NATIONAL MUSIC IN
THE CONDITIONS OF ETHNO-CULTURAL RELATIONS //International Journal of
Advance Scientific Research. – 2023. – Т. 3. – №. 09. – С. 329-333.
14.
БОЛАЛАР Қ. Х. К. В. РИВОЖЛАНТИРИШ И. MODERN SCIENCE АND
RESEARCH //MODERN SCIENCE. – 2023. – Т. 2181. – С. 3906.
15.
Ospanova R. DEVELOPMENT OF CHILDREN'S CREATIVITY THROUGH BLACK
FOLK SONGS //Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 9. – С. 70-73.
16.
Nawrizbaeva A. A. THE PERFORMANCE SKILLS OF KARAKALPAK BAKSHIS
//Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 906-910.
17.
Nawrızbaeva A. A. BAQSÍ, SÁZENDE GENJEBAY TILEWMURATOVTÍN
ACTQARÍWSHÍLÍQ METHODS //Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №.
10. – С. 218-223.
18.
Muxammetdinova L. THE DEVELOPMENT OF THE ART OF GIVING IN NORTHERN
PAKISTAN AS AN EXAMPLE OF THE YEARS OF INDEPENDENCE //Modern
Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 9. – С. 74-78.
19.
Maxamatdinovna M. L. FOLKLORE AS A SPECIAL FORM OF CREATIVITY
//International Journal of Advance Scientific Research. – 2023. – Т. 3. – №. 09. – С. 282-
284.
20.
Makhammatdinovna M. L. As a Means of Providing Aesthetic Education to the Students
of the Art of Embroidery //Vital Annex: International Journal of Novel Research in
Advanced Sciences. – 2023. – Т. 2. – №. 3. – С. 149-152.
21.
Askarova Z., Maxamatdinova L. Ceremonies Solemnly Held in Connection with Public
Holidays //Miasto Przyszłości. – 2022. – Т. 27. – С. 181-183.
22.
Махамматдинова Л. ЎЗБЕК ВА ҚОРАҚАПОҚ МУСИҚА МАДАНИЯТИНИНГ
РИВОЖЛАНИШИДА БАСТАКОРЛАРНИНГ ҚЎШГАН ҲИССАСИ //Oriental Art
and Culture. – 2022. – Т. 3. – №. 2. – С. 782-786.
23.
Есанов М. ФОРМИРОВАНИЕ НРАВСТВЕННЫХ КАЧЕСТВ ЛИЧНОСТИ
СРЕДСТВАМИ МУЗЫКИ //Oriental Art and Culture. – 2023. – Т. 4. – №. 1. – С. 719-
725.
303
24.
Ayapova K., Yesanov M. Organization of Music Lessons by the Teacher in Various Ways
//Miasto Przyszłości. – 2022. – Т. 27. – С. 189-191.
25.
Esanov M., Ametov A. DOIRA SAN’ATINING RIVOJLANISHI VA TARIXI //Oriental
Art and Culture. – 2022. – Т. 3. – №. 2. – С. 729-733.
26.
Eсанов М. Знание особенностей воздействия музыкального искусства на человека
//Science and Education. – 2022. – Т. 3. – №. 12. – С. 767-771.
27.
Есанов М. О. ЎЗБЕК ХАЛҚ ЧОЛҒУЛАРИДА ИЖРОЧИЛИК ТАРИХИ //Oriental Art
and Culture. – 2022. – Т. 3. – №. 1. – С. 578-584.
28.
АЛЛАМБЕРГЕНОВА
Г.
ҚАРАҚАЛПАҚ
БАҚСЫСЫ
СƏЛМЕНБАЙ
САДЫҚОВТЫӉ ДӨРЕТИЎШИЛИК ЖОЛЫ //Евразийский журнал социальных
наук, философии и культуры. – 2023. – Т. 3. – №. 10. – С. 112-117.
29.
Allambergenova G. THE LIFE AND CAREER OF COMPOSER OSERBAI
ALLANAZAROV //Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 217-224.
30.
Allambergenova G. GOALS AND OBJECTIVES OF MUSIC EDUCATION IN
PRIMARY SCHOOL //Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 849-
855.
31.
Tajimuratova S. FORMATION OF STUDENTS'SKILLS OF INDEPENDENT
PERFORMANCE THROUGH THE TEACHING OF ART HISTORY //Modern Science
and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 841-849.
32.
Saginbaevna T. S. FORMATION OF STUDENTS'SKILLS OF INDEPENDENT
PERFORMANCE THROUGH THE TEACHING OF ART HISTORY //Spectrum Journal
of Innovation, Reforms and Development. – 2022. – Т. 9. – С. 386-392.
33.
Sag’inbaevna T. S. Cultural Life in Uzbekistan during the Years of Independence //Spanish
Journal of Innovation and Integrity. – 2023. – Т. 18. – С. 39-41.
34.
Tajimuratova S. FORMATION OF STUDENTS'SKILLS OF INDEPENDENT
PERFORMANCE THROUGH THE TEACHING OF ART HISTORY //Modern Science
and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 841-849.
35.
Saginbaevna T. S. Management and study of culture and art. – 2022.
36.
Тажимуратова Ш. С. САНЪАТШУНОСЛИК ФАНЛАРИНИ ЎҚИТИШ ОРҚАЛИ
ТАЛАБАЛАРНИНГ
МУСТАҚИЛ
ИШЛАШ
КЎНИКМАЛАРИНИ
ШАКЛЛАНТИРИШ. – 2023.
37.
Tajimuraova S. S. INFORMATION AND COMMUNICATIONS IN MANAGEMENT
//Journal of Integrated Education and Research. – 2022. – Т. 1. – №. 5. – С. 509-511.
304
38.
Qudenov R. QORAQALPOQ XALQ QO'SHIQLARI ASOSIDA YOSHLARNI
TARBIYALASH //«ОБРАЗОВАНИЕ И НАУКА В XXI ВЕКЕ». – 2023.
39.
Kudenov R. WAYS TO TEACH FOURTH GRADERS A SINGING LESSON //Modern
Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 225-232.
40.
Kudenov R. METHODS OF CONDUCTING A MUSIC CULTURE LESSON IN THE
FOURTH GRADE //Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 856-861.
41.
Шыныбеков А. САМАРАЛИ НАТИЖАГА ЭРИШИШДА ЎҚУВЧИЛАР УЧУН
ПЕДАГОГИК ВОСИТАЛАР //Евразийский журнал социальных наук, философии и
культуры. – 2023. – Т. 3. – №. 11. – С. 76-79.
42.
Shinibekov A. QORAQALPOQ MUSIQA MADANIYATIDA MILLIY OGZAKI
IJODINING GAVDALANISHI //Miasto Przyszłości. – 2023. – Т. 39. – С. 204-206.
43.
Shinibekov A. Historical and Social Events in Folklore Works from the Point of View of
People's Relationships //Miasto Przyszłości. – 2022. – Т. 27. – С. 199-201.
44.
Шыныбеков А. Қорақалпоқлар санъатининг сарчашмалари Шарқий Европа ва Осиё
қадимий маданияти билан чамбарчас боғликлиги //Science and Education. – 2022. – Т.
3. – №. 12. – С. 910-915.
