ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 12 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
770
O‘ZBEKISTONDA KORRUPSIYAGA QARSHI KURASHISHDA
FUQAROLIK JAMIYATI INSTITUTLARINING ROLI
Mamedova Zarifa Xakimjonovna
Jizzax viloyati yuridik texnikumi o‘qituvchisi
E-Pochta:
Annotatsiya.
Mazkur maqolada bugungi kunda mamlakatimizda nodavlat notijorat
tashkilotlari va fuqarolik jamiyatining boshqa institutlari korrupsiyaga qarshi kurashishdagi
ishtiroki shuningdek, fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organlarining, nodavlat notijorat
tashkilotlarining korrupsiyaga qarshi kurashishda ishtirok etishining asosiy usullari haqida
so‘z yuritiladi.
Kalit so‘zlar:
Korrupsiya, nodavlat notijorat tashkilot, fuqarolik jamiyati, halollik
vaksinasi, manfaatlar to‘qnashuvi, huquqiy ong, huquqiy madaniyat, plyuralizm, deklaratsiya,
jamoatchilik nazorati.
THE ROLE OF CIVIL SOCIETY INSTITUTIONS IN COMBATING
CORRUPTION IN UZBEKISTAN
Abstract.
This article talks about the participation of non-governmental non-profit
organizations and other institutions of civil society in the fight against corruption in our country,
as well as the main methods of participation of citizens' self-government bodies, non-
governmental non-profit organizations in the fight against corruption.
Key words:
Corruption, non-governmental non-profit organization, civil society, honesty
vaccine, conflict of interests, legal consciousness, legal culture, pluralism, declaration, public
control.
РОЛЬ ИНСТИТУТОВ ГРАЖДАНСКОГО ОБЩЕСТВА В БОРЬБЕ С
КОРРУПЦИЕЙ В УЗБЕКИСТАН
Аннотация.
В данной статье говорится об участии негосударственных
некоммерческих организаций и иных институтов гражданского общества в борьбе с
коррупцией в нашей стране, а также об основных способах участия органов
самоуправления граждан, негосударственных некоммерческие организации в борьбе с
коррупцией.
Ключевые слова:
Коррупция, негосударственная некоммерческая организация,
гражданское общество, вакцина честности, конфликт интересов, правосознание,
правовая культура, плюрализм, декларация, общественный контроль.
Mustaqilligimizning ilk yillaridan boshlab, mamlakatimizda demokratik huquqiy
davlat va kuchli fuqarolik jamiyati qurishning umumiy strategiyasini amalga oshirish doirasida
qonun ustuvorligini ta’minlash, fuqarolarning huquq va erkinliklarini himoya qilish, sud-huquq
tizimini isloh qilish yuzasidan tizimli chora-tadbirlar izchil amalga oshirib kelinmoqda.
Tarixan
qisqa
davr
ichida
mamlakatda
qonuniylik
va
huquq-tartibotni
ta’minlashning institutsional va huquqiy asoslari shakllantirildi, korrupsiyaga qarshi
kurashning samarali tizimi yaratildi. Mazkur yo‘nalishdagi islohotlarni amalga oshirishda
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 12 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
771
milliy qonunlarga xalqaro huquqiy umume’tirof etilgan normalarni singdirish masalasiga
alohida e’tibor berildi.
Shu bilan birgalikda, mamlakatimizdagi yuksalishlarga jiddiy to‘siq bu korrupsiya
balosi ekanligini qayd etish zarur. Davlat va jamiyat
boshqaruvini
yanada
demokratlashtirish hamda modernizastiya qilish, davlat boshqaruvi sohalarini liberallashtirish
sharoitida davlat xizmatchilari tomonidan poraxo‘rlik, mansab mavqeini suiiste’mol qilish
bilan bog‘liq jinoyatlarning sodir etilishi davlat hokimiyatining obro‘sizlanishiga, davlatning
siyosiy, iqtisodiy, huquqiy tizimiga putur etishiga, natijada, davlat hokimiyati faoliyati
samaradorligining susayishiga sabab bo‘ladi. Shu bois, ushbu illatga qarshi kurashish va barham
berish siyosati davlat va jamiyat faoliyatining ustuvor yo‘nalishlaridan biriga aylandi.
Korrupsiyaga qarshi kurashish davlat organlari tomonidan aholining huquqiy ongi va
huquqiy madaniyatini yuksaltirish, davlat va jamiyat hayotining barcha sohalarida
korrupsiyaning oldini olishga doir chora-tadbirlarni amalga oshirish, korrupsiyaga oid
huquqbuzarliklarni o‘z vaqtida aniqlash, ularga chek qo‘yish, korrupsiyaga imkon beruvchi
sabablar va shart-sharoitlarni bartaraf etish, huquqbuzarliklarni sodir etganlik uchun
javobgarlikning muqarrarligi prinsipini ta’minlash kabi chora-tadbirlar orqali amalga oshiriladi.
Korrupsiyaga qarshi kurashish mamlakatimizda olib borilayotgan siyosiy-huquqiy
islohotlarning asosiy yo‘nalishlaridan biri bo‘lib qolmoqda. O‘zbekiston Respublikasi
Prezidenti Shavkat Mirziyoyev: “
Korrupsiyaga qarshi kurashishda aholining barcha
qatlamlari, eng yaxshi mutaxassislar jalb qilinmas ekan, jamiyatimizning barcha a’zolari,
ta’bir joiz bo‘lsa, “halollik vaksinasi” bilan emlanmas ekan, o‘z oldimizga qo‘ygan yuksak
marralarga erisha olmaymiz. Biz korrupsiyaning oqibatlari bilan kurashishdan uning
barvaqt oldini olishga o‘tishimiz kerak
”, deb haqli ravishda ta’kidlaydi.
Ma’lumot o‘rnida aytish joizki, korrupsiya muammosi so‘nggi yillarda xalqaro
miqyosda transmilliy jinoyat sifatida xalqaro tashkilotlar tomonidan keng muhokama
qilinayotgan mavzu hisoblanadi. Ayrim siyosatchilar tomonidan korrupsiyaga global inqirozni
keltirib chiqaruvchi omil sifatida ham ta’rif beriladi. Rivojlangan mamlakatlar tajribasiga
e’tibor qaratadigan bo‘lsak, ularning ayrimlari korrupsiya balosiga o‘z vaqtida muvaffaqiyatli
kurashib, ijobiy natijalarni qo‘lga kiritishgan.
2022–2026 yillarga mo‘ljallangan Yangi O‘zbekistonning taraqqiyot strategiyasida
ham korrupsiyaga qarshi kurashish ustuvor vazifa etib belgilandi. Xususan, Taraqqiyot
strategiyasida davlat boshqaruvi organlari faoliyati ustidan davlat nazoratini amalga
oshirishda manfaatlar to‘qnashuvi vujudga kelishini bartaraf etish, mazkur jarayonga keng
jamoatchilikni jalb qilish (4-maqsad), korrupsiyaga moyil soha va tarmoqlarni aniqlash,
korrupsiyaviy omillarni bartaraf etish tizimining samaradorligini oshirish, jamiyatda korrupsiyaga
nisbatan murosasiz munosabatni shakllantirish (84-maqsad) nazarda tutildi.
Shuningdek, Taraqqiyot strategiyasida davlat xizmatida halollik standartlarini joriy etish
belgilangan bo‘lib, unga ko‘ra, davlat xizmatchilarining daromad va mol-mulklarini deklaratsiya
qilish tizimi bosqichma-bosqich joriy etiladi. Shuningdek, davlat xizmatida manfaatlar
to‘qnashuvining oldini olish bo‘yicha samarali mexanizmlarni yaratish, korrupsiyaga qarshi
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 12 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
772
kurashish borasidagi faoliyatda ochiqlikni ta’minlash va jamoatchilik ishtirokini kengaytirish
(83-maqsad) kabi chora-tadbirlar amalga oshiriladi
Qonunchilikda davlat organlari va boshqa tashkilotlar korrupsiyaga qarshi kurashish
yo‘nalishida xodimlarining huquqiy savodxonligini oshirishga alohida e’tibor qaratayotgani
quvonarli hol. Bundan tashqari, davlat organlari va boshqa tashkilotlar o‘z mansabdor
shaxslari va xodimlarining korrupsiyaga qarshi kurashish sohasidagi huquqiy savodxonligini
oshirish yuzasidan zarur chora-tadbirlar ko‘rishi majburiy etib belgilangan.
Jamiyat, jumladan, fuqarolik jamiyati murakkab turli tuzilmalar va fuqarolarning
birikmasidan iborat. Unda davlat, uning organlari bilan birga, boshqa tuzilmalar ham faoliyat
ko‘rsatadi. Bu tuzilmalar o‘z xarakteri, vazifasiga qarab alohida yo‘nalishlar bo‘yicha davlat
huquqiy, konstitutsiyaviy, ijtimoiy-siyosiy masalalarda faoliyat ko‘rsatadi. Ular huquqiy, ilmiy
manbalarda “institutlar” deb ataladi.
Yuridik ensiklopediyada: institut – huquqiy yoki ijtimoiy siyosiy hodisa (borliq) va ularga
qaratilgan huquqiy normalar va ular bilan bog‘liq ijtimoiy normalar yig‘indisidir, deya ta’rif
berilgan.
Fuqarolik jamiyati institutlari ham davlat-huquqiy va ijtimoiy-siyosiy munosabatlarda
ishtirok etadi, alohida tuzilma hisoblanadi va faoliyati huquqiy, ijtimoiy normalar bilan tartibga
solinadi. Ular fuqarolik jamiyatining eng muhim xususiyatlari – siyosiy plyuralizm (turli
fikrlilik), ko‘ppartiyaviylik va boshqalarni ro‘yobga chiqishini ta’minlaydi va jamiyat rivojlanib
borgan sari, ularning jamiyat ishlaridagi ishtiroki kengayib boradi, ular o‘z zimmasiga yangi
vazifalarni oladi.
Ana shunday vazifalardan biri – korrupsiyaga qarshi kurashdir. Korrupsiya har qanday
jamiyat, tizimda uchraydigan eng jirkanch, o‘ta makkor va xavf-xatardir. Unga faqat davlat
organlari bilangina qarshi kurashib, muvaffaqiyatga erishib bo‘lmaydi. Shu o‘rinda
prezidentimizning quyidagi so‘zlari diqqatga sazovor:
“... korrupsiyaning har qanday
ko‘rinishiga murosasiz bo‘lish kundalik hayot tarziga aylanishi shart. Bu illatga qarshi
kurashishga barcha davlat organlari, siyosiy partiyalar, jamoat tashkilotlari, ommaviy
axborot vositalari, umuman har bir fuqaro safarbar etilishi zarur”
.
Prezident Sh.Mirziyoyev o‘z prezidentlik faoliyatining dastlabki kunlaridayoq,
“Jamiyat rivojiga g‘ov bo‘layotgan yana bir illat – bu korrupsiya balosidir”
, - deb e’tirof etdi.
Shuningdek, prezidentlik lavozimiga ikkinchi muddatga kirishishi munosabati bilan o‘tkazilgan
marosimda so‘zlagan nutqida esa
“... so‘nggi besh yilda korrupsiyaga qarshi kurashni davlat
siyosati darajasiga olib chiqdik”
, deb qayd qildi.
Korrupsiyaga qarshi kurashda davlat katta imkoniyatlarga ega, korrupsiyaga qarshi
kurashuvchi, unga tegishli choralar ko‘ruvchi davlat organlari mavjud. Bu organlarning
faoliyatini muvofiqlashtiruvchi va ularga uslubiy yordam ko‘rsatuvchi korrupsiyaga qarshi
kurashish Milliy kengashi, hududlarda hududiy kengashlar tashkil qilingan. Mamlakatimizda
tashkil qilingan “Korrupsiyaga qarshi kurash agentligi”ga katta umid bilan qaralmoqda.
1
Qarang. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022 yil 28 yanvardagi “2022 — 2026-yillarga mo‘ljallangan
Yangi O‘zbekistonning taraqqiyot strategiyasi to‘g‘risida”gi PF-60-son Farmoni. Qonunchilik ma’lumotlari milliy
bazasi, 10.02.2023-y., 06/23/21/0085-son.
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 12 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
773
Tajriba shuni ko‘rsatmoqdaki, korrupsiyaga faqat davlat organlari faoliyati orqali
kurashish yetarli bo‘lmayapti. Bunga keng jamoatchilikni jalb qilmasdan ko‘zlangan maqsadga
erishish mumkin bo‘lmasligi ayon bo‘lmoqda. Shuning uchun keyingi paytlarda korrupsiyaga
qarshi kurashga fuqarolik jamiyati institutlarini jalb qilishga alohida ahamiyat berilmoqda.
Chunki jamiyat illati bo‘lmish korrupsiyaga jamiyatning barcha elementlari birdek urush e’lon
qilishi, kurashish zaruriyat bo‘lib qolmoqda.
Bular avvalo jamoat birlashmalaridir. Jamoat birlashmalari konstitutsiyaviy tuzilma
bo‘lib, bu Konstitutsiyaning XIII bobida belgilab qo‘yilgan. Uning 70-moddasida:
“O‘zbekiston Respublikasida kasaba uyushmalari, siyosiy partiyalar, olimlarning jamiyatlari,
xotin-qizlar tashkilotlari, faxriylar, yoshlar va nogironligi bo‘lgan shaxslar tashkilotlari, ijodiy
uyushmalar, ommaviy harakatlar hamda fuqarolarning boshqa uyushmalari jamoat birlashmalari
sifatida e’tirof etiladi”, deb mustahkamlangan
Bundan keyingi yo‘l – fuqarolik jamiyati institutlarini faoliyatini yanada rivojlantirishga
qaratilishi belgilanib, ularning o‘rni va maqomini konstitutsiyaviy jihatdan mustahkamlashga
alohida e’tibor berish zarurligi belgilangan.
Fuqarolik institutlari nimaga asosan korrupsiyaga qarshi kurashadi? – degan savol kelib
chiqishi mumkin. Qonunlarda bu masala turlicha tarzda o‘z o‘rnini topgan. Lekin barcha
fuqarolik jamiyati institutlari uchun bu masalada umumiy vazifalar mavjud, ya’ni qonunlarga
asosan, fuqarolik jamiyati institutlari – fuqarolarning huquqlarini ro‘yobga chiqarish va himoya
qilish; fuqarolarning davlat va jamiyat ishlarida ishtirokini rivojlantirish; jamoatchilik nazoratini
amalga oshirishda ishtirok etishi kerak.
Fuqarolar bilan ochiq muloqotni yo‘lga qo‘yishning samarali usul va mexanizmlarini
tatbiq qilish, jumladan, barcha darajadagi hokimlar, prokuratura va ichki ishlar organlari
rahbarlarining aholi oldida hisobot berish tizimini mukammallashtirishga erishish, joylarga
chiqib, mavjud ahvolni shaxsan o‘rganish asosida aholini qiynayotgan eng muhim ehtiyojlarni
hal etishda amaliy yordam ko‘rsatish nafaqat davlat organlari, balki nodavlat notijorat
tashkilotlarning ham muhim vazifasidir. Shubhasiz, mavjud muammolarni hal qilishga birgina
davlatning kuchi yetmaydi. Bunda nodavlat tashkilotlarning yordami zarur. Bejiz nodavlat
notijorat tashkilotlar xalq va davlat o‘rtasidagi ko‘prikka qiyoslanmaydi.
O‘zbekistonda fuqarolik jamiyati institutlari rivojlanishini qo‘llab-quvvatlash, jamiyat
va davlat ishlari boshqarilishida ularning o‘rni hamda ahamiyatini kuchaytirish, aholining
ijtimoiy, ijtimoiy-iqtisodiy faolligini oshirish va huquqiy madaniyatini yuksaltirish,
insonlarning huquqlari, erkinliklari hamda qonuniy manfaatlarini muhofaza etish sohalarida
“uchinchi sektor” faolligini oshirishni hayotning o‘zi taqozo etmoqda. Dunyo tobora jadal
rivojlanmoqda. Hozir bir joyda depsinib turib bo‘lmaydi. Faqat harakat, intilish, tashabbuskorlikni
hayotning o‘zi taqozo etmoqda.
Vaholanki,“Davlathokimiyati va boshqaruviorganlari faoliyatining ochiqligi to‘g‘risida”gi,
“Ekologik nazorat to‘g‘risida”gi, “Ijtimoiy sheriklik to‘g‘risida”gi qonunlar hamda boshqa
qonunchilik hujjatlarining qabul qilinishi aholining, fuqarolar o‘zini o‘zi boshqarish organlarining,
2
Qarang. Oʼzbekiston Respublikasining 2023 yil 30 apreldagi Konstitutsiyasi. Qonunchilik ma’lumotlari milliy
bazasi, 01.05.2023-y., 03/23/837/0241-son.
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 12 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
774
nodavlat notijorat tashkilotlar va boshqa fuqarolik institutlarining jamiyat hamda davlat ishlari
boshqaruvidagi ishtirokining huquqiy kafolatlarini sezilarli darajada mustahkamladi.
O‘zbekistonda nodavlat notijorat tashkilotlar hamda fuqarolik jamiyati boshqa
institutlarining davlat organlari qarorlarini ishlab chiqishda, qonun loyihalarini tayyorlash va
muhokama qilishda, ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish dasturlari hamda normativ-huquqiy hujjatlar
ijrosi ustidan jamoatchilik nazoratini amalga oshirishda qatnashish huquqi mustahkamlangan.
Buning barobarida, 1991 yilda atigi 95 tani tashkil etgan NNTlar soni bugungi kunga kelib, o‘n
mingga yaqinlashdi.
Korrupsiya esa, to‘g‘ridan to‘g‘ri fuqarolarning huquq va erkinliklariga salbiy ta’sir qiladi,
moddiy boyliklarni adolatli taqsimlashga to‘sqinlik qiladi, har bir fuqaroning ijtimoiy hayotda
teng ishtirokini chegaralaydi. Bundan quyidagicha xulosa qilish mumkin: a) jamoat birlashmalari
fuqarolarning ixtiyoriylik asosida tuziladigan uyushma, ular qonunda belgilangan tartibda
ro‘yxatdan o‘tkazilishi kerak; b) fuqarolarning birlashmalari yuqorida sanab o‘tilganlar bilan
cheklanmaydi, ya’ni boshqa uyushmalar ham tuzish mumkin.
Konstitutsiyada ko‘zda tutilgan jamoat birlashmalari tizimida ikki jamoat birlashmasining
fuqarolar, jamiyat va davlat hayotidagi muhim roli hisobga olinib, alohida qayd qilingan. 73-
moddada: “Kasaba uyushmalari” ning vazifasi, 74-moddada “Siyosiy partiyalar”ning vazifasi
belgilab qo‘yilgan.
Fuqarolik jamiyati tizimida nodavlat va notijorat tashkilotlari alohida o‘rin tutadi.
Nodavlat notijorat tashkilotlari
–
jismoniy va (yoki) yuridik shaxslar tomonidan ixtiyoriylik
asosida tashkil etilgan, daromad (foyda) olishni o‘z faoliyatining asosiy maqsadi qilib olmagan
hamda olingan daromadlar (foyda)ni o‘z qatnashchilari (a’zolari) o‘rtasida taqsimlaydigan o‘zini
o‘zi boshqarish tashkilotlaridir.
Demak, NTT
–
bu o‘zini o‘zi boshqarish tashkiloti. U jismoniy shaxslar yoki yuridik
shaxslar tomonidan ixtiyoriylik asosida tuziladi. Asosiy maqsadi daromad (foyda) olish emas.
Faoliyati davomida daromad (foyda) vujudga kelsa a’zolari o‘rtasida taqsimlaydi. Lekin bu
belgilar NTTining barcha vazifasini qamrab olmagan. Ular, yuqoridagilardan tashqari, o‘z
a’zolarini qonuniy manfaatlarini, ijtimoiy hayotdagi zarur demokratik qadriyatlarni himoya
qilish; a’zolarni ma’naviy va turli nomoddiy ehtiyojlarni qondirish; eng muhimi, xayriya
faoliyatini amalga oshirish maqsadini ko‘zlaydi. Korrupsiya esa, shu qayd qilingan masalalarga
to‘sqinlik qiladi, shuning uchun ham NTT korrupsiyaga qarshi kurashda davlat organlarining eng
yaqin hamkoridir.
O‘zbekiston Respublikasining “Korrupsiyaga qarshi kurashish to‘g‘risida”gi Qonunida
korrupsiyaga qarshi kurashishning asosiy prinsiplari qatorida davlat va fuqarolik jamiyatining
hamkorligi alohida prinsip sifatida ko‘rsatilgan
. Bu prinsip fuqarolik jamiyati institutlari
faoliyati orqali ta’minlanadi.
Korrupsiyaga qarshi kurash sohasidagi davlat siyosatining yo‘nalishlari qonunda
belgilangan bo‘lib, ularning orasida, aholining huquqiy ongi va huquqiy madaniyatini
yuksaltirish, jamiyatda korrupsiyaga nisbatan murosasiz munosabatni shakllantirish qayd
qilingan.
3
Qarang. O‘zbekiston Respublikasining 2017 yil 3 yanvardagi “Korrupsiyaga qarshi kurashish to‘g‘risida”gi
O‘RQ-419-son Qonuni. Qonunchilik maʼlumotlari milliy bazasi, 9.11.2021-y., 03/21/729/1064-son
.
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 12 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
775
Mana shu vazifani ro‘yobga chiqarishda fuqarolik jamiyati institutlari faol ishtirok etishi
zarur va ularda etarli imkoniyatlar mavjud. Bu ularning asosiy vazifalaridan kelib chiqadi.
Masalan, O‘zbekiston Respublikasining “Siyosiy partiyalar to‘g‘risida”gi Qonunida, ularni
tuzishdan maqsadlardan biri – ular o‘z vakillari orqali jamiyat va davlat ishlarida ishtirok
etishidir. Bunday ishtirok etish turli usullar bilan birga, jamoatchilik nazorati orqali ham amalga
oshiriladi
. Boshqa fuqarolik institutlari hujjatlarida ham shunday vazifalar mavjud. Qonunda
“Fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organlarining, NTTning korrupsiyaga qarshi kurashishda
ishtirok etishining asosiy usullari belgilab qo‘yilgan.
Bular:
- korrupsiyaga qarshi kurashish sohasidagi davlat dasturlari va boshqa dasturlarni
ishlab chiqish va amalga oshirishda ishtirok etish;
- aholining huquqiy ongi va huquqiy madaniyatini yuksaltirishda, jamiyatda
korrupsiyaga nisbatan murosasiz munosabatni shakllantirishda ishtirok etish;
- korrupsiyaga qarshi kurash to‘g‘risidagi qonun hujjatlarining ijro etilishi ustidan
jamoatchilik nazoratini amalga oshirish;
- korrupsiyaga qarshi kurashish to‘g‘risidagi qonun hujjatlarini takomillashtirish
yuzasidan takliflar kiritish;
- korrupsiyaga qarshi kurashish sohasida davlat organlari va tashkilotlar bilan hamkorlik
qilish hisoblanadi.
Fuqarolik jamiyati institutlari faqat korrupsiyaga qarshi kurashishga oid davlat dasturlari
ishlab chiqishda ishtirok etmasdan boshqa dasturlarni ishlab chiqishda ham ishtirok etadi.
Yuqoridagilardan kelib chiqib xulosa qilish mumkinki, korrupsiyaga qarshi kurashishda
aholining huquqiy ongi va huquqiy madaniyatining yuksak bo‘lishi muhim omildir. Ana shu
masalalarning yuksakligiga erishishda fuqarolik jamiyati institutlarining ishtiroki muhimdir.
Ularning ishtirokisiz aholining huquqiy ongi va huquqiy madaniyatini yuksaltirish qiyin
masala. Huquqiy ong va madaniyat yuksak bo‘lmasa korrupsiyaga qarshi kurashish samara
bermaydi. Avvalo korrupsiya buzg‘unchi illat ekanligini fuqarolik institutlarining har biri o‘z
a’zolari ongiga singdirishi, korrupsiyaga nisbatan nafrat uyg‘otishi zarur. Huquqiy ong, bilimga
ega bo‘lish masalaning bir tomoni, faqat u bilan qo‘yilgan maqsadga erishib bo‘lmaydi. Ongni,
bilimni hayotda qo‘llash kerak. Buning uchun esa huquqiy madaniyat kerak. Yuksak huquqiy
madaniyatga erishish ongga erishishga qaraganda murakkab masala. Buning uchun fuqarolik
jamiyati institutlari tashviqot-targ‘ibot ishlaridan tashqari, shaxsiy o‘rnak, namuna bo‘lish
orqali fuqarolarning huquqiy madaniyatiga ta’sir qilishi kerak. Qisqasi, qonunlarni bilish emas,
uni bajarish shartligi fuqarolar ongiga kiritilib, qonunga itoat etish, unga hurmat qilish hissini
shakllantirish zarur.
Fuqarolik institutlarining korrupsiyaga qarshi kurashida, korrupsiyani keltirib chiqaruvchi
sabablarga qarshi kurashi ustuvor faoliyat bo‘lish kerak. Bunda, ayniqsa, NNT a’zolari
o‘rtasida qonunga hurmat ruhini shakllantirish, korrupsiyaning har qanday ko‘rinishlari va
uni keltirib chiqaruvchi sabablarga murosasizlik kayfiyatini yaratish, korrupsiya jinoyatlariga
nafratni
vujudga
keltirish
muhimdir. Korrupsiyani vujudga keltiruvchi sabablar:
4
Qarang. O‘zbekiston Respublikasining 1996 yil 26 dekabrdagi “Siyosiy partiyalar to‘g‘risida”gi
O‘RQ-337-I-son Qonuni. Qonunchilik maʼlumotlari milliy bazasi, 15.10.2021-y., 03/21/722/0960-son
.
ISSN:
2181-3906
2023
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 2 / ISSUE 12 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
776
xushomadgo‘ylik, ikkiyuzlamachilik, kamchiliklarni ko‘rib turib, uni ko‘rmaslikka olish,
tanqidga chidamsizlik, jur’atsizlik, beparvolik, beg‘amlik ham hisoblanadi. NNT bor
imkoniyatlardan foydalanib, shu illatlarga qarshi kurashishi zarur.
REFERENCES
1. Oʼzbekiston Respublikasining 2023 yil 30 apreldagi Konstitutsiyasi. Qonunchilik
ma’lumotlari milliy bazasi, 01.05.2023-y., 03/23/837/0241-son;
2. O‘zbekiston Respublikasining 2017 yil 3 yanvardagi “Korrupsiyaga qarshi kurashish
to‘g‘risida”gi O‘RQ-419-son Qonuni. Qonunchilik maʼlumotlari milliy bazasi,
9.11.2021-y., 03/21/729/1064-son;
3. O‘zbekiston Respublikasining 1996 yil 26 dekabrdagi “Siyosiy partiyalar to‘g‘risida”gi
O‘RQ-337-I-son Qonuni. Qonunchilik maʼlumotlari milliy bazasi, 15.10.2021-y.,
03/21/722/0960-son;
4. O‘zbekiston Respublikasining 2019 yil 6 dekabrdagi “Kasaba uyushmalari to‘g‘risida”gi
O‘RQ-588-son Qonuni. Qonunchilik maʼlumotlari milliy bazasi, 8.05.2022-y.,
03/22/770/0424-son;
5. O‘zbekiston Respublikasining 2014 yil 5 maydagi “Davlat hokimiyati va boshqaruvi
organlari faoliyatining ochiqligi to‘g‘risida”gi O‘RQ-369-son Qonuni. Qonunchilik
maʼlumotlari milliy bazasi, 21.04.2021-y., 03/21/683/0375-son;
6. O‘zbekiston Respublikasining 2013 yil 27 dekabrdagi “Ekologik nazorat to‘g‘risida”gi
O‘RQ-369-son Qonuni. Qonunchilik maʼlumotlari milliy bazasi, 25.05.2022-y.,
03/22/771/0448-son;
7.
O‘zbekiston Respublikasining 2014 yil 25 sentabrdagi “Ijtimoiy sheriklik to‘g‘risida”gi
O‘RQ-376-son Qonuni. Qonunchilik maʼlumotlari milliy bazasi, 21.04.2021-y.,
03/21/683/0375-son;
8. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022 yil 28 yanvardagi
“2022 — 2026-yillarga mo‘ljallangan Yangi O‘zbekistonning taraqqiyot strategiyasi
to‘g‘risida”gi PF-60-son Farmoni. Qonunchilik ma’lumotlari milliy bazasi, 10.02.2023-y.,
06/23/21/0085-son.
Internet saytlari
9. www.lex.uz
10. www.norma.uz
