ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 1 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
175
NOZIM HIKMAT RANNING ,,SESIMIZ‘‘ SHE’RI MAQSUD SHAYXZODA
NAZMIDA
Xayriyev Xayriddin Sirojiddin oʻgʻli
Toshkent Davlat Transport Universiteti talabasi
+998932790455
https://doi.org/10.5281/zenodo.10468918
Annotatsiya. Bugungi kunda tarjimonlik sohasi barcha davlatlar uchun juda muhim bo'lib
kelmoqda. Tarjima jarayonida soʻzlarni to'g'ri va adabiy unsurlarga mos holda qo'llay olish
tarjimonning mahoratidir. Ushbu maqolada Nozim Hikmatning,,Sesimiz" she'ri asosida Maqsud
Shayxzodaning tarjimonlik mahorati ko'rsatib beriladi. Shuningdek, ushbu she'rni tarjima qilish
jarayonidagi o'zgarishlar, she'r vazni va shu kabilar haqida ham yoritib beriladi.
Kalit soʻzlar: she'r, tarjima, vazn, tarjimon, oʻzgarish, qofiya, erkin vazn, soha, adabiy
unsur.
NOZIM HIKMAT RAN'S POEM "OUR VOICE" VERSE BY MAKSUD
SHEIKZODA
Abstract. Today, the field of translation is becoming very important for all countries. It is
the translator's skill to be able to use words correctly and in accordance with literary elements
during the translation process. In this article, based on Nazim Hikmat's poem "Sesimiz", Maqsud
Sheikhzade's translation skill is shown. Also, the changes in the translation process of this poem,
the weight of the poem, etc. Will also be covered.
Key words: poem, translation, weight, translator, change, rhyme, free weight, field, literary
element.
СТИХА НОЗИМА ХИКМАТА РАНА «НАШ ГОЛОС» СТИХ МАКСУД
ШЕЙКЗОДА
Аннотация. Сегодня сфера перевода становится очень важной для всех стран это
умение переводчика уметь правильно и в соответствии с литературными элементами
использовать слова в процессе перевода. В данной статье на основе стихотворения
Назима Хикмата «Сесимиз» показано переводческое мастерство Максуда Шейхзаде, а
также поясняются изменения В процессе перевода, вес стихотворения и т.д.
Ключевые слова: стихотворение, перевод, вес, переводчик, перемена, рифма,
свободный вес, поле, литературный элемент.
Kirish
Oʻzbek adabiyotiga sezilarli darajada oʻzining hissasini qoʻshgan zabardast adiblardan biri
bu Maqsud Shayxzodadir. U nafaqat dramaturg, shoir, adabiyotshunos, pedagog, balki shuningdek,
tarjimonlik bilan ham keng shugʻullangan. Hammamizga ma’lumki, tarjimonlar bugungi kunning
eng kerakli soha vakillaridan biri boʻlib kelmoqda. Negaki, tarjimaning shunday nozik bir xislatlari
borki, unda adabiy unsurlarni qoʻllamay hamda soʻzlarni toʻgʻri tanlamay tarjima qilish tarjima
qilinayotgan asarning nomutanosiblik hosil boʻlishiga olib keladi. Tarjimonlik sohasi bilan ham
keng shugʻullangan Maqsud Shayxzoda koʻplab mashhur shoir va yozuvchilarning asarlarini
mahorat bilan oʻzbek tiliga tarjima qilgan. Shuningdek, bugungi kunda Maqsud Shayxzoda
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 1 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
176
tomonidan tarjima qilingan asarlarning muhlislari tomonidan oʻqilayotganlar soni juda ham koʻp
va bu oʻzbek adabiyoti ravnaqi va shuhratini nafaqat Oʻzbekiston boʻylab balki butun dunyo
boʻylab tanilishining asosiy uchqunlaridan biridir.
Asosiy qism
Jumladan, taniqli turk shoiri Nozim Hikmat Ranning ,,SESIMIZ” she’rini ham Mqasud
Shayxzoda oʻzbek tiliga mahorat bilan tarjima qiladi. Avvalo bu sheʼrning sarlavhasiga eʼtibor
qaratadigan boʻlsak, ,,SESIMIZ” ya’ni tarjimon uni ,,OVOZIMIZ” deya tarjima qiladi hamda
tarjimaning soʻzma-soʻz tarjima usulidan foydalanadi. She’rning ilk parchalariga eʼtibor
qaratadigan boʻlsak, u shunday yozilgan:
Çeneni avuçlarının içine alıp,
duvara dalıp kalma!.
Çeneni avuçlarının içine alma!.
Kalk!
Pencereye gel!
Bak!
Hamda tarjimon uni mohirlik bilan shunday tarjima qiladi.
Iyagingni kafting ichiga olib
Devorga qaqrab tolib qolma!
Iyagingni kafting ichiga olma!
Qalq!
Derazaga kel!
Boq!
She’rning asl matndagi soʻzlariga eʼtibor beradigan boʻlsak, undagi alip, dalip, kalma,
alma, kalk, bak soʻzlari bir-biri bilan oʻzaro qofiyadosh boʻlib kelgan. Xuddi shunday tarjimadagi
olib, tolib, qola, olma, hamda qalq va boq soʻzlari ham qofiyalanib kelgan va she’rdagi ritmik
ohangdorlikni shakllantirgan. Ma’lum oʻrnida shuni ham taʼkidlab oʻtishim kerakki, ushbu she’rni
taniqli adib boʻlmish Maqsud Shayxzoda 1949-yilda turk tilidan oʻzbek tiliga tarjima qilgan. Va
hali hanuzgacha kitoblar va bayram tadbirlarda bu she’r oʻquvchilar tomonidan oʻqilmoqda.
Xuddi shu kabi keyingi baytlarga ham qaraydigan boʻlsak:
Dışarda gece bir cenup denizi gibi güzel,
çarpıyor pencerene dalgaları...
Gel!
Dinle havaları:
Havalar seslerin yoludur,
havalar seslerle doludur:
toprağın, suyun, yıldızların
ve bizim seslerimizle...
kabi yozilgan va uni tarjimon quyidagicha tarjima qiladi:
Tashqarida kecha bir janub dengizi kabi go’zal
Urmoqda derazanga to’lqinlari...
Kel!
Tingla havolarni
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 1 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
177
Havolar ovozlar yo’lidir
Havolar ovozga to’libdir
Tuproqning suvning yulduzning
Va bizning ovozlarga ...
Bu parchaning asl holida ham tarjima qismida ham bir qancha stilistik oʻzgarishlar
kuzatiladi. Jumladan, kecha ya’ni tunning goʻzalligini janub dengiziga oʻxshatyapti va oʻxshatish
unsuri sifatida kabi oʻxshatish-qiyoslash bogʻlovchisidan foydalanadi. Hamda shu kabi shoir
,,Tingla javoblarni” deya xitob qiladi. Biz bilamizki, havoni tinglab boʻlmaydi va bu yerda ikki
tomonlama ham metafora ham havoga nisbatan jonlantirish berib stilistik oʻzgarishni hosil qilgan.
Nihoyat, she’rning oxirgi bandiga e’tibor bersak, u shunday yozilgan:
Pencereye gel!
Havaları dinle bir:
Sesimiz yanındadır,
sesimiz seninledir...
Va tarjimon bu parchani shunday tarjima qiladi:
Derazaga kel!
Havolarni bir tingla!
Ovozimmiz yoningda
ovozimmiz sen ila
Bu parchada ham metaforaning yorqin namunasini koʻrishimiz mumkin. Ya’ni she’rda ,,
Ovozimiz yoningdadir “ deyilgan. Lekin ovoz inson yonida hech qachon turmaydi. Tarjima
qilingan she’r koʻrinib turganidek boshdan oxir erkin vaznda yozilgan va bu holatda yozilishi ham
she’rga oʻzgacha bir koʻtarinkilik baxsh etadi.
Xulosa
Xulosa qilib aytadigan boʻlsam, Maqsud Shayxzoda bir necha tilidan oʻzbek tiliga
tarjimalar qilgan Bundan shu ma’lum boʻladiki, u bir nechta tillarni va shu til egalari
madaniyatlarini ham juda puxta bilgan. Va shu kabi bu sheʼr tarjimasida ham juda oʻzgacha bir
tarzda yondashib tarjimaning goʻzal bir shaklini hosil qilgan. Shuningdek, yana bir tarjimonlik
sohasida ham juda mahoratli ekanligini isbotlab berishgan, desam mubolagʻa qilmagan boʻlaman.
REFERENCES
1.
Nozim Hikmat Ran ,,SESIMIZ” she’ri
2.
Maqsud Shayxzoda ,,OVOZIMIZ” she’ri
3.
Ismatullaeva, Iroda Izatullaevna (2022). CONCEPT AS THE BASIC TERM OF THE
COGNITIVE LINGUISTICS. Oriental renaissance: Innovative, educational,
natural and social sciences, 2 (9), 533-538. Educational sciences, 3 (10), 621-628.
4.
To’xliyev, Boqijon Adabiyot (majmua) [Matn]: K. III: akademik litseylarning III bosqich
o’quvchilari uchun / B. To’xliyev, T. Shermurodov, Sh. Isayeva. Tuzatilgan va to’ldirilgan
nashr Toshkent: BAYOZ, 2019. 640 b.
5.
Iroda Izatullaevna Ismatullaeva, Liliya Yurevna Filimonova, & Achilov Oybek
Rustamovich (2022). SOCIOLINGUISTICS AND ITS DEVELOPMENT AS AN
INDEPENDENT SCIENCE. Academic research in educational sciences, 3 (10), 621-628.
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 1 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
178
6.
Iroda Izatullaevna Ismatullaeva, Liliya Yurevna Filimonova, & Achilov Oybek
Rustamovich (2022). SOCIOLINGUISTICS AND ITS DEVELOPMENT AS AN
INDEPENDENT SCIENCE. Academic
research in
7.
Adabiyot ikkinchi qism umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 8-sinf uchun darslik-majmua
8.
YOZMA TARJIMA O.Mo’minov, A.Rashidova, R.Turg’unova, Z.Alimova [Toshkent
2008].
9.
O’ZBEK TILINING IZOHLI LUG’ATI.
10.
GOOGLE internet tarmogʻi.
