555
INNOVATSION HAMKORLIK ASOSIDA TALABALARNING BOSHQARUV
PEDAGOGIK TAYYORGARLIGINI RIVOJLANTIRISH
Raximov Aziz Baxriddinovich
Buxoro innovatsiyalar universiteti magistranti
https://doi.org/10.5281/zenodo.10611070
Annotatsiya.
Zamonaviy innovatsion rivojlanish jarayonida ijtimoiy kompetentlik
talabalarda oliy ma’lumot olish bilan bir qatorda rivojlanib bormoqda.Talabalar jamoasi yosh
avlod hayotidagi eng muhim davrdir. Oliy ta’lim samaradorligini oshirish,kasbiy va ijtimoiy
kompetentlikni takomillashtirish uchun strategik resurslarni o‘z ichiga olgan yosh mutaxassislarni
tayyorlash, sifatini oshirish muhim ahamiyat kasb etadi, chunki ular ijtimoiy sohada samarali
hamkorlikni, kasbiy va ijtimoiy sohada innovatsion texnologiyalardan foydalanishni belgilaydi.
Ushbu tezisda innovatsion hamkorlik asosida talabalarning boshqaruv pedagogik
tayyorgarligini rivojlantirish va uning usullari,yo‘nalishlari haqida ma`lumotlar berib o‘tilgan.
Kalit so`zlar:
Zamonaviy innovatsiyalar, boshqaruv usullari, pedagogik tayyorgarlik,
innovatsion hamkorlik.
DEVELOPMENT OF MANAGEMENT PEDAGOGICAL TRAINING OF STUDENTS
ON THE BASIS OF INNOVATIVE COOPERATION
Abstract.
In the process of modern innovative development, social competence among
students is developing along with higher education. The student community is the most important
period in the life of the young generation. To increase the efficiency of higher education, to
improve the professional and social competence, the training and quality of young professionals
with strategic resources is important, because they determine the effective cooperation in the
social sphere, the use of innovative technologies in the professional and social sphere.
This thesis provides information about the development of management pedagogical
training of students based on innovative cooperation and its methods and directions.
Key words:
Modern innovations, management methods, pedagogical training, innovative
cooperation.
Innovatsion faoliyat — toʻplangan bilim, texnologiya va uskunalarni tijoratlashtirishga
qaratilgan ilmiy, texnologik, tashkiliy, moliyaviy va tijorat tadbirlari majmui. Yangi yoki
qoʻshimcha tovarlar/xizmatlar yoki yangi xususiyatlarga ega tovarlar/xizmatlar innovatsion
faoliyatning natijasi hisoblanadi.Shuningdek, innovatsion faoliyatni innovatsiyalarni yaratish,
oʻzlashtirish, tarqatish va ulardan foydalanish faoliyati sifatida ham belgilash mumkin
556
Shiddat bilan yangilanayotgan zamonda ixtirolar, ilmiy tadqiqotlar, innovatsion g'oyalar,
texnik ishlanmalar va ularni tijoratlashtirish o'ta muhim sanaladi. Aynan ularning ko'lami va sifati
raqobatbardosh, daromadi yuqori mahsulotlar yaratishga xizmat qiladi. O'z navbatida, xalqaro
ilmiy loyihalarda ishtirok etish mamlakat ilmiy salohiyati darajasini belgilaydi.
Ilmiy ishlanma va texnologik yangiliklar jamiyat hayotining barcha jabhalarini bog'lovchi
mexanizmga aylanayotgan hozirgi davrda mazkur sohalarda hamkorlikni kengaytirmay turib,
jahon bozorlarida raqobatbardoshlikka erishib bo'lmaydi.
Innovatsion rivojlanish vazirligi tomonidan ham ilm-fan va innovatsiyalar sohasida xalqaro
aloqalarni kengaytirishga katta e'tibor qaratilmoqda. Vazirlik faoliyati samaradorligini oshirish va
ilg'or xorijiy tajribalarni joriy etish maqsadida Germaniya, AQSh, Qozog'iston, Avstriyadan
yuqori malakali xorijiy mutaxassislar maslahatchi sifatida jalb qilindi.
Fan va innovatsiyalar sohasida hamkorlikni rivojlantirish maqsadidaXitoy, Rossiya,
Hindiston, Belarus, Qirg'iziston, Tojikiston hamda MDH bilan hukumatlararo bitimlar imzolandi
hamda Buyuk Britaniya, Vengriya, Germaniya, Koreya, AQSh, Turkiya, Yaponiya va barcha
Markaziy Osiyo davlatlari bilan, shuningdek, BMT, Jahon banki, YuNESKO, ShHT, Islom
taraqqiyot banki, Evropa iqtisodiy komissiyasi, MDH va boshqa tashkilotlar bilan yaqindan
aloqalar o'rnatilgani ham soha rivojiga xizmat qilmoqda.
Pedagogik ta’lim tizimi zamon talablariga javob beradigan, bo‘lajak o‘qituvchilarni
kasbiy-innovatsion faoliyat olib borishga tayyorlash uchun zamonaviy o‘qitish tizimining yangi,
model etib bormoqda. Zamonaviy sharoitlarda tobora sohasining yo‘li bo‘lgan talabning ortib
borishi, oliy pedagogik ta’limning yaxlit tizimida ularning kasbiy-pedagogik tayyorgarligini
zamon talablari darajasida modernizasiyalash zaruratini belgilaydi. Oliy ta’limda bo‘lajak
o‘qituvchilarni pedagogik – innovatsion faoliyatga tayyorgarligini takomillashtirish jarayoni
uzluksiz ta’lim tizimini modernizatsiyalashning umumiy qoidalariga asoslanadi.
Ta’limni modernizatsiyalash g‘oyasining ishlab chiqilishi va uning zamonaviy ilmiy
nashrlar hamda normativ hujjatlarda aks ettirilishi uning mohiyatini, oliy ta’limda amalga
oshirishning yo‘nalishlari va yo‘llarini tushunish zarururligini anglatadi. O‘zbekiston Respublikasi
Prezidentining “Oliy ta’lim tizimini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi 2017-yil
20-apreldagi PQ–2909-sonli Qarori oliy ta’lim tizimini tubdan takomillashtirish, mamlakatimizni
ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish borasidagi ustuvor vazifalarga mos holda, kadrlar tayyorlashning
ma’no-mazmunini tubdan qayta ko‘rib chiqish, xalqaro standartlar darajasida oliy malakali
mutaxassislar tayyorlash uchun zarur sharoitlar yaratish maqsadida qabul qilingan . Pedagogika
sohasini yangi sifat bosqichiga ko‘tarish sifatli soha mutaxassislarini tayyorlashning mazmuni va
557
uslubini innovatsiyalarga asoslangan holda qayta qurishni talab qiladi. Buning uchun pedagogika
sohasida bo‘lajak o‘qituvchilar tayyorlash tizimining mazmuni, dasturlarining tarkibiy tuzilishini
davlat ta’limning mazkur bo‘g‘ini oldiga qo‘ygan talablari asosida takomillashtirish lozimligini
ko‘rsatmoqda.
Bo‘lajak mutaxassislarni innovatsion yondashuv asosida pedagogik amaliyotini
takomillashtirish texnologiyasi oliy ta’lim muassasalari oldidagi muhim vazifalardan biridir.
Bugun mamlakatimiz ta’lim tizimida innovatsion texnologiyalarga asoslangan ta’lim-
tarbiya tizimini takomillashtirish, uning milliy zaminini mustahkamlash, ijtimoiy faol va malakali
raqobatbardosh kadrlar tayyorlashni jahon andozalari darajasiga chiqarish dolzarb masalalardan
biridir. Ta’lim sohasidagi sifat o‘zgarishlari va yuqori samaradorlik ularning jahon ta’lim bilan
mosligi va pedagoglarning kelgusi mehnat o‘zlashtirgan kompetentsiyalari qay darajada
amaliyotga tatbiq qilinayotganligiga bog‘liq. Bu haqda, O‘zbekiston Respublikasi 2022- 11-
maydagi “2022–2026-yillarda xalq taʼlimini rivojlantirish bo‘yicha milliy dasturni tasdiqlash
to‘g‘risida”gi PF–134-sonli Farmonining 7-bandida hamda 2022-yil 21-iyundagi “Pedagogik
taʼlim sifatini oshirish va pedagog tayyorlovchi oliy taʼlim yanada chora- to‘g‘risida” PQ–289-
Qarorining 2-bandida pedagog kadrlar tayyorlovchi oliy taʼlim muassasalari kunduzgi taʼlim
shaklida tahsil olayotgan 2-4-bosqich talabalari uchun haftalik o‘quv mashg‘ulotlari “4+2”
tartibida, shu jumladan, darslarning 4 kuni oliy taʼlim muassasasida, 2 kuni maktabgacha va
umumiy o‘rta taʼlim muassasalarida amaliyot o‘tash tartibida olib borilishini taʼminlash vazifasi
ko‘rsatilgan. Ta’lim-tarbiyadagi sifat o‘zgarishlari va yuqori samaradorlik esa mazkur sohaga
ijobiy yangilik kiritish ta’limda sifat va samaradorlik ta’minlanib, pedagogik innovatsion jarayon
vujudga keladi. Pedagogik innovatsiya – bo‘lajak mutaxassislarni yangicha sharoitlarda ishlashga
tayyorlovchi jarayon bo‘lib, u oldingi egallangan bilimlar asosida ta’limda sifat jihatidan
o‘zgarishlar amalga oshirib, samaradorlikka erishishga yangicha yondashuv qilishdan iboratdir.
“Innovatsion yondashuv” tushunchasining pirovard maqsadi ta’lim sohasida o‘quv-tarbiya
jarayoni natijasini kafolatlaydigan o‘zgarish, yangilanishlar kiritishdan iboratdir. Pedagogik
innovatsiyalar tegishli sohada ijobiy o‘zgarishlarni sodir etish, sifat jihatdan yuqori natijalarga
erishish maqsadida qo‘llaniladi. Pedagogik oliy ta’lim muassasalari talabalarining pedagogik
amaliyoti professional pedagogik kadrlar tayyorlashning muhim omili hisoblanadi. Zero, bilim,
xazina bo‘lsa, shuhbasiz, uning eshigini ochadigan kalit bu – amaliyot, amaliy ta’limdir. Hozirgi
vaqtda pedagogika yo‘nalishidagi oliy ta’lim muassasalarida amaliy tayyorgarligi yuksak,
professional pedagogik kadrlar tayyorlash muammosi eng dolzarb masalalardan biridir. Bugungi
kunda oliy ta’lim muassasalari bakalavriat ta’lim yo‘nalishlari bo‘yicha kadrlar tayyorlashning
558
muhim qismi bo‘lgan talabalarning pedagogik amaliyoti – fan-texnika, texnologiya zamonaviy
usullar, tajribalarni o‘rgangan xolda, kasbiy ko‘nikma va amaliy malakalarni shakllantirish orqali
pedagogika ta’lim sohasini rivojlantirish dolzarb masalalardan biridir. Bu haqda, O‘zbekiston
Respublikasi Prezidentining “Pedagogik ta’lim sohasini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g
‘risida”gi qarorda quyidagilar pedagogika ta’lim sohasini rivojlantirishning ustuvor yo‘nalishlari
etib belgilangan: – tarbiya va o‘qitish usullari, axborot-kommunikatsiya texnologiyalari hamda
xorijiy tillarni puxta o‘zlashtirgan, ta’lim jarayonida zamonaviy pedagogik texnologiyalarni
qo‘llash ko‘nikmalariga ega professional pedagog kadrlar tayyorlash; – pedagogik kasbga
qiziqishi yuqori bo‘lgan yoshlarni aniqlash hamda ularni maqsadli tayyorlab va tarbiyalab
borishning uzluksiz tizimini joriy qilish
– pedagogik ta’lim sohasining ta’lim yo‘nalishlari va mutaxassisliklari bo‘yicha o‘quv reja
va dasturlarini ilg‘or xorijiy tajriba asosida takomillashtirish, innovatsion o‘quv
– me’yoriy va ta’lim resurslarini yaratish hamda amaliyotga joriy etish;– sohada ta’lim, ilm
– fan va ishlab chiqarish uyg‘unligini ta’minlash orqali ta’lim sifatini yaxshilash,
raqobatbardosh kadrlar tayyorlash, ilmiy va innovatsion faoliyatni samarali tashkil etish;
– pedagog kadrlar buyurtmachilari ehtiyoj va talablarini muntazam o‘rganib borish, ular
bilan o‘zaro hamkorlikni rivojlantirish hamda pedagog kadrlar tayyorlashning ilmiy asoslangan
istiqbolli rejalarini belgilash va ularni amalga oshirish;
– oliy pedagogik ta’limga raqamli texnologiyalarni joriy etish, zamonaviy axborot-
kommunikatsiya va ta’lim texnologiyalarining mustahkam integratsiyasini ta’minlash pirovardida
pedagog kadrlarning kasbiy mahoratini uzluksiz rivojlantirib borish uchun qo’shimcha sharoitlar
yaratish;
– pedagog kadrlar tayyorlovchi oliy ta’lim muassasalarini tizimli rivojlantirish va ularda
boshqaruv faoliyatini takomillashtirish;
– pedagogik ta’lim infratuzilmasini yaxshilash, sohadagi xalqaro hamkorlikni yanada
kengaytirish;
– yuksak madaniyatli, amaliy kasbiy ko‘nikmaga ega, tarbiya, o‘qitish metodlari va
baholash mezonlarini puxta egallagan zamonaviy pedagog kadrlarni shakllantirish jarayonlari
samaradorligini oshirish.
Shuningdek, 2020-yil 23-sentabrda qabul qilingan “Ta’lim to‘g‘risida”gi qonunning yangi
tahriri ta’lim tizimiga juda katta o‘zgarishlar kiritdi. Mazkur qonunning 35-moddasida “O‘quv
rejasida, qoida tariqasida, ta’lim jarayonining jadvali, o‘qitishning boshlanishi, muddati va
davriyligi, o‘quv yillari, choraklar, semestrlar, amaliyot, ta’tillar hamda attestatsiya, ajratilgan
559
haftalar soni, o‘rganiladigan fanlar (modullar) va ularga ajratilgan soatlar (kreditlar) hamda
boshqa zarur parametrlar aks ettiriladi”, deb belgilab qo‘yilgan
Xulosa o‘rnida shuni ta’kidlash lozimki bugungi kunda mamlakatimizda pedagog kadrlarni
tarbiyalash va ularnin yetuk,qobiliyatli mutaxassis qilib tarbiyalash uchun barcha innovatsion
g‘oyalar va innavatsion texnologiyalardan foydalanilmoqda.Bular o‘z samarasini bermay
qo‘ymaydi albatta.
REFERENCES
1.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022-yil 11-maydagi “2022– 2026-yillarda
xalq taʼlimini rivojlantirish bo‘yicha milliy dasturni tasdiqlash to‘g‘risida”gi PF-134-sonli
Farmoni (Qonunchilik maʼlumotlari milliy bazasi, 11.05.2022-y., 06/22/134/0407-son)
2.
“Taʼlim to‘g‘risida”gi Qonun. O‘RQ-637-son. 2020-yil 23-sentabr.https://lex.uz/
3.
https://uz.wikipedia.org/wiki/Innovatsion_faoliyat
4.
https://staff.tiiame.uz/storage/users/829/books/uD9iV1Yvywj7gIxosCJqCCM1hKP6BxB
mYL8AOlJd.pdf
