ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 2 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
254
ZEBO MIRZO IJODIDA ISHQ TALQINI
Boliqulova Mehribon
SamChTI talabasi
Xalova Maftuna Abdusalamovna
Ilmiy rahbar. SamDCHTI dotsenti.
https://doi.org/10.5281/zenodo.10645116
Annotatsiya. Mustaqillik davr oʻzbek she’riyati ham adabiyotimiz gulshanida oʻzining
salmoqli oʻrniga egadir. Bugunning shoir va shoiralari she’riy asar yaratishda butunlay yangicha
ruh va kayfiyat bilan qalam tebratmoqdalar. Ushbu maqolada hozirgi davr oʻzbek she’riyatida
badiiy konsepsiya masalalari, shoir va shoiralar she’riyatidagi oʻziga xosliklar, ijodkor
,,men”ining she’riyatda aks etishi haqida soʻz boradi. Bunda Zebo Mirzoning rangin boʻyoqlar
bilan yoʻg‘rilgan she’rlari hamda eng sara ijodiy na’munalar asosida badiiy konsepsiyaning
mohiyatini ochib berishga harakat qildik.
Kalit soʻzlar: badiiy g‘oya, estetik ideal, pafos, poeziya, konsepsiya, psixologizm, xarakter,
hayot haqiqati, ishq, koʻngil.
THE INTERPRETATION OF LOVE IN THE CREATION OF ZEBO MIRZA
Abstract. Uzbek poetry of the period of independence also has its significant place in the
gulshan of our literature. Today's poets and poetesses write poetry with a completely new spirit
and mood. This article talks about the issues of artistic concept in contemporary Uzbek poetry, the
peculiarities of poets and poetesses' poetry, and the reflection of the creator's "I" in poetry. We
tried to reveal the essence of the artistic concept based on Zebo Mirza's poems mixed with colorful
paints and the best creative examples.
Key words: artistic idea, aesthetic ideal, pathos, poetry, concept, psychologism,
character, reality of life, love, soul.
ИНТЕРПРЕТАЦИЯ ЛЮБВИ В ТВОРЕНИЯХ ЗЕБО МИРЗЫ
Аннотация. Узбекская поэзия периода независимости также занимает важное
место в гулшане нашей литературы. Сегодняшние поэты и поэтессы пишут стихи с
совершенно новым духом и настроением. В данной статье рассматриваются вопросы
художественной концепции в современной узбекской поэзии, особенности поэзии поэтов и
поэтесс, отражение «Я» творца в поэзии. Мы постарались раскрыть суть
художественной концепции на основе стихов Зебо Мирзы, смешанных с красочными
красками и лучшими творческими образцами.
Ключевые слова: художественная идея, эстетический идеал, пафос, поэзия,
концепция, психологизм, персонаж, реальность жизни, любовь, душа.
Inson paydo boʻlibdiki, adabiyot unga hamroh. Inson esa soʻzga sehriga oshiq. Aynan soʻz
orqali koʻngil kuylarini juda goʻzal, nafis tarzda ifodalaydilar, chizadilar. Adabiyot olamida
shunday bir sanʼat, shaffoq buloq borki, koʻngil undan suv ichadi, unda insonning shodlik va
quvonchi, orzu va armonlari, ichki kechinmalari butun qalbi tasvirlanadi. Bu– she’riyat. She’rni
tuyg‘u surati deydi, – Ulugʻbek Hamdam. Faqat bu surat ongimizda goʻyoki tirik inson kabi
gavdalanadi. She'rda shoir hissiyotini, uslubini, ichki “men”ini, ovozini ramziy tarzda, badiiy
obrazlar orqali namoyon qiladi. Agar shunday boʻlsa, shoirlar kim? Demak, ularni qalb rassomlar,
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 2 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
255
tuygʻular musavviri deb atasak toʻgʻri boʻladi. Aslida toʻrtta soʻzni kelishtirib, qofiyalashtirib
aytishning oʻzi mushkul. Buni faqat yuksak isteʼdod egalarigina eplay oladilar, soʻz yukini koʻtara
oladilar. Shoir soʻzi orqali seni oʻylantirsa, oʻzgartirsa, qalbingni uyg‘otsa va nimadir bera olsa,
demak bu uning kuchi. Darhaqiqat she’riyatga, adabiyotga inson doim talpinadi, unda oʻzini,
oʻzligini topadi. Qalbingizga yoqqan she'rni oʻqiganingizda ohang boʻlib qalbingizga oqib kiradi,
u yerda oʻz surati, jilvagar ranglari bilan sizni maftun qiladi goʻyo. Shoir kechinmalarini lirik
qahramon tilidan tinglaganda oʻquvchi qalbidagi hech kim koʻrmagan “men” uygʻonadi. Inson
kechinmalari koʻz bilan koʻrolmaysiz, qoʻl bilan ushlolmaysiz. Faqat qalb bilan his qilasiz. Aynan
shoir shu koʻrinmas tuyg‘ularni oq qog‘ozga soʻz boʻyog‘i orqali tasvirlaydilar. Shu sabab ularni
yuqorida tuyg‘ular musavviri deb atadim. Bu tarzdagi suratlarda shoir estetik ideali, badiiy
tafakkuri aks etadi. Ana shu aka sizni oʻz olamiga g‘arq qiladi, shu lahzada botinda parvozga
shaylanasiz, lirik qahramon bilan ruhiyat osmonida sayr qilasiz. Endi bu koʻrinmas suratga jon
kiradi. Lirik qahramon kayfiyati oʻquvchiga koʻchib oʻtadi va bu tuyg‘ular endi oʻquvchiga
tegishli boʻlib qoladi. Ya'ni shoir dildagi vatanga boʻlgan muhabbati, oshqiligi, armoni, quvonchi,
dardi, oʻylari oʻquvchi qalbiga koʻchadi, uni zabt etadi(hammasi ham emas). Qayta-qayta unga
murojaat etadi. Shoirlar soʻzga zeb beradi, jilvalantiradi. Shu jilva koʻngillarni ravshanlashtiradi.
Shoir bilan xayoliy suhbatlar quriladi, savollar beriladi.
Mustaqillik davri oʻzbek sheʼriyatiga nazar solar ekanmiz, yangicha ruh, yangicha
yondashuvlar, erkin va hur fikrlar oqimi, hayotdan zavqlanib yashash, vatanga boʻlgan muhabbat,
insoniy tuygʻular tarannumi, muhabbat va sadoqat tuygʻularining satrlar ila qalamga olinganiga
guvoh boʻlamiz
Bugungi oʻzbek she’riyatida shoiralarning alohida oʻrni, yanada ochiqroq aytadigan
boʻlsak erkaklar she’riyati bilan tenglashgan darajadagi mavqeyi bor. Ana shu oʻrinni, mavqeyi
belgilagan shoiralardan biri Zebo Mirzadir.
Shoiraning she’rlari aynan mana shu ruhdagi inson tuyg‘ulari asosidagi inson tuyg‘ulari
tabiat ruhi bilan boyitilgan she’rlarni tashkil qilgan. Shu oʻrinda Jaloliddin Rumiyning yozganlari
esga keladi. Mavlononing fikricha: ,,Vujdon ham Maryam kabidir. Har birimizning ichimizda
Isomiz bor. Bizda ham Maryamdagi kabi dard paydo boʻlsa Isomiz tug‘iladi. Agar dard boʻlmasa,
u oʻz kelgan yoʻlidan qaytib ketadi”, ya’ni Isomiz tug‘ilmaydi. Mavlono Rumiy hazratlari aytgan
hikmat she’rning qanday tug‘ilishi haqidagi rivoyatdek tuyuladi.
,,Ishq” toʻplamida Zebo Mironing qalbini koʻrganday, uning qalbidagi dard-u shodlik bilan
yuzma-yuz kelganday boʻlasiz. Shoira juda koʻp she’rlarida oʻz-oʻzini jasorat bilan taftish etadi,
goh muhabbatdan telba boʻlganday, yuragida eng mubham qatlamlargacha dunyoga ochadi. Bu
she’rlarda,, nur bilan soya qoʻshilgan” maysalar titrog‘ini yashirganchalik kichik baxtni
sig‘dirolmagan ulkan yurak namayon boʻladi. Vatan, millat, til va avvalo muhabbat har bir shoir
ruhiyatining tugalmas ilhom manbayidir. Shoiraning ona yurtiga oʻzbek xalqiga bag‘ishlangan
yuksak she’rlari juda koʻp. Bu she’rlarda Navoiy, Oybek bilan uchrashadi. Xonzodabegim birodari
boʻlmish Bobur Mirzoga tasallilar beradi. Samarqand bilan Hirot sirli xayoliy koʻprik orqali
tutashadi, shoira tunda oʻzi tikilib turgan oyga Hazrat Navoiy ham qarab turganini sezadi, shu oy
shu mangu yulduzlar yorug‘ida Shohi Zinda zinalaridan koʻtarilayotgan Bibixonimni, Marg‘ilon
koʻchasida Kumushni koʻrib qoladi. Uning tug‘ilgan diyori:
…Bir chekkasi choʻldir xarsillab yotgan,
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 2 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
256
Bir chekkasi qorlar tizgacha botgan,
Bir chekkasi tog‘lar koʻkni koʻtarib,
Buloqlar borib tongni uyg‘otgan.
Qashqadaryoga bag‘ishlangan qasidasi oʻquvchi yuragiga juda yuksak hayajon soladi,
shubhasiz.
Ammo Zebo Mirzo butun ijodi davomida odamlarga, dunyoga oʻzi sevgan, oʻzi
kutayotgan, ishonch tobora yoʻqolib borayotgan odamga boʻlgan mehr-muhabbati koʻzi bilan
qaraydi. Uning satrlarida afsus-u nadomat, fig‘on-u faryod roʻyi-rost koʻtiladi. Bu hislar, qanchalik
mungli boʻlmasin, umid va ishonch tuyg‘ulari barqaror qoladi:
…Men uchun - hayot,
…Soʻngsiz azob-g‘am,
…Ruhimdagi nur –
Bu dunyoda sening sevging borligi.
Shoira umr davomida bitta she’rni - , “Ishq” sarlavhali she’rni yozayotganday. Har bir
she’r oldingi she’rning davomidek tuyuladi, uni toʻdiradi, uni yanada kuchliroq porlashiga quvvat
beradi…
Ming yillik muhabbat Zebo Mirzo yuragida yangilanadi, uning koʻngil mulkiga aylanadi.
Komil ishonch bilan Xodi Toqtoshning ,, Muhabbat eski narsadir, har bir yurak uni
yangorta” degan hikmatini eslagan holda shoiraning ishq daftari oʻzbek she’riyatining koʻhna
daftariga yangi sahifalar qoʻshdi deb ayta olamiz.
Shoira she’rlarida boʻrtib koʻrinadigan yana bir xususiyat insonga xos boʻlgan ishqiy
tuyg‘ular tabiat manzaralari holatlari bilan hamohanglikda namoyon boʻladi.
Shoiraning yana ayrim she’rlaridan Anna Axmatovaning shivirlashlarini (ayniqsa “U” ga
bag‘ishlangan satrlarda: “Yorug‘-yorug‘ xayollarimdan Yuragimga kirib keldingiz...), Marina
Svetayevaning titroq va asabiy nafasini sezamiz:
Ishq yog‘dudir yurakka oqqan,
Qaydan bilsin zulmati sochganlar?
Bizni anglar, bizni koʻrarlar
Koʻzni yumib, dilni ochganlar!
Yor jamolidan umidvor Mavlono Rumiy yozganidek: “Koʻzni yumgil, koʻzga aylansin
koʻngil…”
Shoira she’rlari oʻquvchidan koʻz bilan emas qalb bilan idrok etib mutola qilishni talab
qilinadi. Svetayeva bir paytlar ta’kidlanganidek: ,,She’r mutolasi – ijodiy jarayon. Bu satrlardagi,
soʻzlar tubidagi yashirin sirlarni kashf etish, ularning ma’nosini ming koʻyda taxmin etish… She’r
mutolasi quvnoq yoki koʻngil yozar sayr-u sayohat emas, bu shoir bilan barobar mashaqqatli
davondan oʻtishga qodirlik matonati hamdir. Shoir Rauf Parfi ,,San’atkor” she’rida aytganidek,
asarda har bir boʻlgan taqdir kitobxon yuragida davom etishi kerak.
REFERENCES
1.
S.Mirzaliyeva, R.Shokirova. “Oʻzbek adiblari”. Toshkent, G‘afur G‘ulom nomidagi
adabiyot va san’at nashriyoti, 2016.
2.
Зебо Мирзо. Нур кукунлари. - Тошкент: “Янги аср авлоди”, 2004.
