193
INVESTITSIYALARNING IQTISODIY O‘SISHNI TA’MINLASHDAGI O‘RNI
Mavlonberdiyev Otabek Turabekovich
Biznes va tadbirkorlik oliy maktabi tinglovchisi.
https://doi.org/10.5281/zenodo.10968840
Annotatsiya. Iqtisodiy o‘sishni moliyalashtirishning muhim manbai investitsiyalar
hisoblanadi. Investitsiyalarning iqtisodiy mazmunini ochib berishga yo‘naltirilgan mazkur tezisda
iqtisodiy o‘sishning innovatsion-investitsion turining afzalliklari asoslab beriladi.
Kalit so‘zlar: iqtisodiy o‘sish, investitsiyalar, innovatsiya, moliyalashtirish, investitsion
muhit, iqtisodiy o‘sish sifati.
THE ROLE OF INVESTMENTS IN ENSURING ECONOMIC GROWTH
Abstract. Investments are an important source of financing for economic growth. In this
thesis, aimed at revealing the economic content of investments, the advantages of the innovative
investment type of economic growth are substantiated.
Keywords: economic growth, investment, innovation, financing, investment climate,
quality of economic growth.
РОЛЬ ИНВЕСТИЦИЙ В ОБЕСПЕЧЕНИИ ЭКОНОМИЧЕСКОГО РОСТА
Аннотация. Важным источником финансирования экономического роста
являются инвестиции. В данном тезисе, направленном на раскрытие экономического
содержания инвестиций, обоснованы преимущества инновационно-инвестиционного типа
экономического роста.
Ключевые слова: экономический рост, инвестиции, инновации, финансирование,
инвестиционный климат, качество экономического роста.
Iqtisodiy o‘sishning innovatsion-investitsion turi mamlakat iqtisodiyotida innovatsion
jarayonlarni rivojlantirish va keng ko‘lamli institutsional islohotlarni rag‘batlantiruvchi,
samaradorligi yuqori bo‘lgan raqobatchilik va institutsional muhitning shakllanishiga va
pirovardida innovatsion iqtisodiyotning talablariga monand tarzda iqtisodiy o‘sish sifati omillari
va manbalari o‘zgartirishga imkon yaratib beradi. Investitsiyalar iqtisodiy o‘sish sifatiga eng
avvalo bilimlarga asoslanishi bilan tavsiflanadi, ammo bilimlarning amalda “ishlashi” uchun
davlat va xususiy sektorning sherikchligini rivojlantirish, ilmiy muassasalarning vakolatlarini
kengaytirish, tegishli me’yoriy-huquqiy hujjatlarning qabul qilinishini ko‘zda tutuvchi zaruriy
institutsional muhit talab etiladi.
194
Ilmiy va o‘quv adabiyotlarida iqtisodiy o‘sishning ekstensiv va intensiv turlari haqida
ko‘plab tadqiqotlar olib borishadi. Ma`lumki,
ekstensiv
iqtisodiy o‘sishni takror ishlab
chiqarishning eng oddiy va tarixan shakllangan birlamchi yo‘li sifatida qabul qilingan. Uning
avfzalligi shundan iboratki, ekstensiv usul orqali xo‘jalik rivojlanish sur’atlarini osongina oshirish
mumkin. Uning yordamida tabiiy resurslarni tezda o‘zlashtirish amalga oshadi, shuningdek
nisbatan tez fursatlarda ishsizlikni qisqartirish yoki yo‘qotishga erishiladi, ishchi kuchini butunlay
band qilish imkoniyatlari paydo bo‘ladi.
Iqtisodiy o‘sishning bir muncha murakkab turi -
intensiv
(lotincha - intensio, frantssuzcha
- intensif so‘zlaridan olingan bo‘lib, kuchlanish, kuchayish ma’nolarini anglatadi) iqtisodiy
o‘sishdir. Bu yerda eng muhimi ishlab chiqarish texnologiyalarini takomillashtirish, asosiy ishlab
chiqarish omillaridan foydalanish samaradorligini oshirishdir. Iqtisodiy o‘sish sifatining eng
muhim omili va tashkil etuvchisi - bu resurs tejamkorlik va mehnat unumdorligi darajasini
oshirishdir. Respublikamizda chiqqan «Iqtisodiyot nazariyasi» darsligida keltirilishicha:
«Iqtisodiy o‘sish bevosita yalpi milliy mahsulot miqdorining mutlaq va aholi jon boshiga hamda
iqtisodiy resurslar xarajatlari birligi hisobiga ko‘payishi hamda sifatining yaxshilanishida va
tarkibiy takomillashuvida ifodalanadi»[1], - deyiladi.
Iqtisodiy o‘sishning mazkur turi samaradorligi yuqori bo‘lgan va sifat jihatdan
takomillashgan ishlab chiqarish omillaridan keng foydalanishga asoslangan holda, mahsulot ishlab
chiqarish ko‘lamlarini oshirish bilan tavsiflanadi. Ishlab chiqarishning o‘sishiga, amalda xodimlar
malakasini oshirish, bir muncha tejamkor resurslar va yuqori unumli texnikalardan keng
foydalanish, shuningdek ilm-fan yutuqlari va ilg‘or texnologiyalarni keng qo‘llash hisobiga
ta’minlanadi. Ushbu omillar hisobiga resurs tejamkorlikka, mahsulot sifatining yaxshilanishi,
mehnat unumdorligining o‘sishi kabi bir qator ijobiy natijalarga erishiladi.
Iqtisodiy o‘sish omillarini turli ko‘rinishlarini bir tizimga keltirish va tadqiqotchi olimlar
tomonidan asosiy omil sifatida bilimlarning jamg‘arilishi, ijtimoiy taraqqiyotning hozirgi
bosqichida iqtisodiy o‘sishning alohida turi-iinovatsion iqtisodiy o‘sish borasida tadqiqotlarni
amalga oshirish maqsadga muvofiqligi ta’kidlab o‘tilmoqda.
Innovatsion iqtisodiy o‘sishni ham e’tiborga olgan holda yuqorida ta’kidlab o‘tilgan
iqtisodiy o‘sish turlarining umumiy ko‘rinishi 1-rasmda keltirilgan. Rasmda keltirilgan
ma’lumotlarning mazmun mohiyatidan, innovatsion iqtisodiy o‘sish ustuvorlik tendentsiyaga
egaligi bilan tavsiflanadi va bilimlar ishlab chiqarish sektoriga investitsiyalarning ko‘payishi,
mehnatni tashkil etish va rag‘batlantirish, texnologik asosdagi investitsiyalar ishlab chiqarish
omillarining sifat jihatdan takomillashuvi hisobiga makroiqtisodiy indikatorlar (YaIM, MD
195
hajmlarining va aholi jon boshiga YaIM (MD) ning o‘sishi) miqdoriy ko‘rsatkichlarining ortishi
bilan aniqlanadi.
1-rasm. Iqtisodiy o‘sish turlarining tavsifi
Innovatsion iqtisodiy o‘sish YaIMning o‘sishi va uning tarkibini takomillashishi,
foydalanilayotgan ishlab chiqarish omillarining sifat jihatdan yangilanishi, texnika-
texnologiyaning mukammallashuvi inson va intellektual kapital mavqeining ortishi evaziga sodir
bo‘ladi. Ustun omillar investitsiyalar, rag‘batlantirish, bilim va ko‘nikma rivojlanish institutlari,
texnologik bazisga ega yangiliklardan keng foydalanish
,
ishlab chiqarish va iqtisodiy faoliyatni
tashkil etishni rag‘batlantirish, ichki xo‘jalik tizimida innovatsion faoliyatga undovchi
institutsional va raqobat muhitining amalda mavjudligini belgilab beradi.
Iqtisodiy o’sish turlari
Ekstensiv
(ishlab chiqarish
quvvatlarini
kengaytirish
avvalgi texnik
asoslar evaziga
amalga oshadi).
Tabiat resurslari
kapital omillari
ustunlik qiluvchi
omillar
hisoblanadi.
Intensiv
(texnika va
texnologiyani
takomillashti-
rish evaziga
ishlab
chiqarish
salohiyati
kengayadi).
Ustunlik
qiluvchi omil
- FTT.
Aralash
(foydalanilayotga
n ishlab chiqarish
omillari
miqdorining
ko‘payishi va
texnika -
texnologiyaning
takomillashuvi
hisobiga ishlab
chiqarish taraqqiy
etadi). Ustun
omillar - tabiiy
resurslar, FTT.
Innovatsion
YaIMning o‘sishi va uning
tarkibini takomillashishi
foydalanilayotgan ishlab
chiqarish omillarining sifat
jihatdan takomillashishi
texnika-texnologiyaning
mukammallashuvi inson va
intellektual kapital mavqeining
ortishi evaziga sodir bo’ladi.
Ustun omillar innovatsiyalar,
investitsiyalar, rag‘batlantirish,
bilim va ko’nikma rivojlanish
institutlari.
Iqtisodiy o’sishni
ta’minlashning
oddiyligi, tabiiy
resurslarni tezlikda
o’zlashtirish,
yuqori darajada
bandlikni
ta’minlash uchun
imkoniyatlar
mavjudligi, texnik
jihatdan bir joyda
qotib qolish, ishlab
chiqarishning
xarajatli tavsifga
ega ekanligi,
stagnatsiya.
Ishlab chiqarish
fan sig’imining
ortishi, ilmiy-
texnikaviy
axborotlardan
foydalanishning
keng tarqalishi,
resurslarning
cheklanganligi
borasida iqtisodiy
o’sish yo’lidagi
to’siqlarni yengib
o’tish.
Ishlab chiqarish
quvvatlarining
kengayishi, har
doim ishlab
chiqarish vositalari
sifat tavsiflarining
yaxshilanishi bilan
birga kuzatiladi.
Texnologik bazisga
ega yangiliklardan
keng foydalanish
,
ishlab chiqarish va
iqtisodiy faoliyatni
tashkil etishni
rag‘batlantirish,
ichki xo’jalik
tizimida
innovatsion
faoliyatga undovchi
institutsional va
raqobat muhitining
amalda mavjudligi
.
196
Ishlab chiqarish bazasini uzluksiz tarzda yangilab borish va muttasil yangi mahsulotlar
ishlab chiqarishni ta’min etuvchi investitsiyalar barqaror iqtisodiy o‘sish sifatiga erishish va
pirovardida jamiyat farovonligini oshirishda muhim o‘rin egallaydi. Innovatsion iqtisodiyotni
rivojlantirish ishlab chiqarish faoliyatining o‘ziga qo‘shimcha mulkiy, pul va aqliy qo‘yilmalarsiz
amalda mumkin bo‘lmagan ishlab chiqarishni yangilashga asoslanadi.
Investitsiyalarga bo‘lgan talab YaIMning eng ko‘p o‘zgaruvchan tashkil etuvchisi sanaladi,
u foiz stavkasi va kutilayotgan foyda me’yori, YaIM hajmi, soliqqa tortish darajasi, texnologik
o‘zgarishlar va tadbirkorlarning kutishlari kabi bir qator omillarga bog‘liq. Investitsion talab
innovatsion turdagi iqtisodiy o‘sish sifatini rag‘batlantirishi lozim. Iqtisodiyotda ilmiy-tadqiqot,
tajriba-konstruktorlik ishlanmalarini amalda qo‘llashning daromadlilik ehtimoli investitsiyalar va
umumiy tarzda iqtisodiy o‘sish sifati xususiyatlarini belgilab beradi.
Iqtisodiy o‘sish sifati maqsadlari nuqtai nazaridan nafaqatgina jamiyatni o‘zi manfatdor
bo‘ladi balki, uning iqtisodiy sub’yektlari ham birday manfatdor bo‘ladi. Masalan tadbirkorlar
uchun iqtisodiy o‘sishdan asosiy maqsad ular oladigan foyda hajmini o‘stirish bo‘lib hisoblanadi.
Iqtisodiy o‘sish
bizga ma’lumki kengaytirilgan takror ishlab chiqarish bilan bog‘liq. Bu
firmalarga mahsulot ishlab chiqarish hajmlarini o‘stirish imkonini beradi. Buning uchun firmalar
o‘zlarining investitsion xarajatlarini oshiradi, ishlab chiqarishga yangi takomillashgan texnika va
texnologiyalarni joriy etadi. Uy xo‘jaligi esa o‘zining moddiy turmush darajasini yaxshilashga
harakat qiladi. Buning uchun aholi birinchidan olgan daromadlarini bir qismini jamg‘aradi
ikkinchidan ularning qaramog‘ida bo‘lgan ishlab chiqarish omillariga investitsiya qiladi. Bunday
motiv nafaqatgina ishchilar uchun, balki xizmatchilar, dehqonlar va tadbirkorlar uchun ham xosdir.
Investitsiyalar va boshqa me’zonlar o‘rtasidagi bu xil bog‘liqlikning bejiz emasligi
investitsiyalarning ilmiy-tadqiqot, tajriba konstruktorlik ishlanmalari natijalari va ularga
yo‘naltirilgan xarajatlarga funktsional bog‘liqligini ko‘rsatib turibdi[2]. Investitsiyalarning
mazmunini ishlab chiqarishni texnologik jihatdan modernizatsiyalash, inson va intellektual
kapitalni rivojlantirish va pirovardida esa innovatsion tipdagi iqtisodiy o‘sish sifatini ta’minlashga
yo‘naltirilgan maqsadli qo‘yilmalar tashkil etadi.
Biz tadqiqot ishimizda iqtisodiy o‘sishning sifati omillari bo‘lgan innovatsiyalar va
investitsiyalar o‘rtasidagi bog‘liqliklarning bir muncha qiziqarli modellarini ko‘rib chiqdik.
Fikrimizcha, F.Agiyon tomonidan taklif qilingan innovatsiyalar va investitsiyalar
o‘rtasidagi bog‘liqlik dolzarb hisoblanadi. Mazkur modelning tahlili iqtisodiy tahlilning
megaiqtisodiy darajasida innovatsiyalar, investitsiyalar va iqtisodiy o‘sish sifati o‘rtasidagi
bog‘liqliklarni empirik tadqiq etish jihatidan katta ahamiyat kasb etadi.
197
F.Agiyon nazariyasida iqtisodiy o‘sish sifati ikki omil: iqtisodiyotning texnologik
chegaraga (“technology frontier”) yaqinligi va iqtisodiy agentlarning innovatsion faoliyatni
amalga oshira olish layoqatlari bilan aniqlanadi. Iqtisodiyot qanchalik yuqori texnologik
rivojlanish daraja chegarasiga yaqin bo‘lsa (texnologik jihatdan rivojlanishning yuqori chegarasi,
masalan AQShning texnologik taraqqiyot darajasi), investitsiyalar shunchalik muhim ahamiyat
kasb etadi [3].
Agar iqtisodiyotning rivojlanish holati yuqori texnologik rivojlanish darajasi chegarasidan
uzoqda joylashgan bo‘lsa, u holda investitsiyalarda - yirik va uzoq muddatli loyihalar muhim o‘rin
tutadi. Bunga misol tariqasida Yaponiya va Janubiy Koreya mamlakatlarining bu borada erishgan
yutuqlarini keltirib o‘tishimiz mumkin bo‘ladi. Iqtisodiyotning texnologik rivojlanishning yuqori
chegarasiga yaqinlashib borishi bilan muvaffaqiyat qozonishi investitsiyalarga bilan bog‘liq
bo‘lgan uncha katta bo‘lmagan loyihalarning ahamiyati tobora ortib boraveradi.
Rivojlanayotgan mamlakatlarga bu borada ikki katta xavf mavjud. Bu xavflarning
birinchisi “investitsion o‘sish”dan “innovatsion o‘sish”ga barvaqtroq o‘tish, natijasida yangi
tarmoqlarni himoya qilishdan voz kechishda ifodalanadi. Ikkinchi xavf esa taraqqiyotning
innovatsion-investitsion bosqichiga o‘tish jarayonlarini kechiktirishda namoyon bo‘ladi, bu esa
an’anaviy va uzoq muddatli loyihalarga haddan ziyod, yangi tarmoqlarga esa juda kam miqdorda
investitsiya kiritilishi sababli iqtisodiyotni “qopqon”ga tushib qolish xavfining ortishida ko‘rinadi.
Raqobat kurashining yo‘qligi va likdvidlikning cheklanganligi muammosining mavjudligi
sharoitida iqtisodiyotni qopqonga tushib qolish xavfi yanada ortadi. Innovatsion-investitsion
bosqichga tezlik bilan o‘tish jarayonida vujudga keladigan xavf-xatarlardan keng ko‘lamli davlat
investitsiyalari himoya qilishi va ularning ta’sir darajasini kamaytirishi mumkin.
Tadqiqotlarga ko‘ra taraqqiyotning innovatsion-investitsion bosqichiga o‘tish jarayonlarini
kechiktirmaslik va ayni chog‘da shoshilmaslik ham talab etiladi. Ushbu o‘rinda mazkur bosqichga
o‘tishni qaysi davrdan boshlash kerak degan mantiqiy savolning tug‘ilishi tabiiydir.
Taraqqiyotning innovatsion-investitsion bosqichiga o‘tishning eng qulayi inqiroz davri
hisoblanadi. Bu quyidagilar bilan izohlanadi:
birinchidan,
iqtisodiy inqiroz davrida iqtisodiy
vaziyatdan kelib chiqqan holda korxonalarga nisbatan turli imtiyozlar qo‘llaniladi.
Ikkinchidan,
inqiroz davrida moliyaviy aktivlarga qo‘yilmalar kutilgan daromadni ta’min etmaydi.
Uchinchidan,
investitsiyalar uchun qo‘shimcha impulslar paydo bo‘ladi (foiz me’yori
pasayadi, kapital tovarlarning narxi tushadi). Shu tariqa iqtisodiyotning real sektorini
moliyalashtirish uchun vaziyat tug‘iladi. Mazkur davrda davlat iqtisodiyotga mablag‘lar
198
kiritishning to‘g‘ri yo‘nalishlarini tanlay olishi, innovatsion sohaga yo‘naltirilgan qo‘yilmalarning
samaradorligi yuqori bo‘lishi uchun tegishli shart-sharoitlarni yaratib berishi lozim.
Innovatsion-investitsion iqtisodiy o‘sish sifatiga o‘tish harakatida bo‘lgan rivojlanayotgan
iqtisodiyotlar uchun institutsioanal tavsifga ega bo‘lgan muammolar ham mavjud. Ya’ni,
innovatsion-investitsion taraqqiyotni ta’minlash turli ijtimoiy va iqtisodiy institutlarning mavjud
bo‘lishini taqozo etadi. Bu institutlarning paydo bo‘lishi va faoliyat yurituvchi sub’yektlarning
mazkur institutlarga moslashishi uchun ma’lum bir vaqt talab etiladi. Masalan, rivojlanayotgan,
ya’ni texnologik chegaradan uzoqda joylashgan mamlakatlar uchun tavsiya qilinuvchi
protektsionistik to‘siqlar investitsiyalar uchun to‘siqqa aylanadi, buni siyosiy jihatdan hal etish
ancha mushkul masala hisoblanadi. Iqtisodiy o‘sish sifatining ikki tashkil etuvchisi (yangi
texnologiyalarni o‘zlashtirish va investitsiyalar)ning samaradorligi mamlakat darajasida institutlar
bilan belgilanadi[3].
Investitsiyalarni o‘zlashtirishda o‘rta maxsus ta’limi, innovatsiyalarni yaratishda esa oliy
ta’limning o‘rni katta hisoblanadi. Lekin o‘rta maxsus va oliy ta’limni rivojlantirishga birdek urg‘u
berilishi lozim. Chunki oliy ta’limda yaratilgan innovatsiyalarni amaliyotga joriy etuvchilar va
mazkur investitsiyalarning samarali ishlatilishini ta’min etuvchilar o‘rta maxsus ta’limi
muassasalari bitiruvchilari hisoblanadi. Bundan shunday xulosaga kelishimiz mumkinki ta’lim
tizimiga yo‘naltirilgan investitsiyalar albatta innovatsion taraqqiyot borasida o‘zining ijobiy
samarasini beradi.
Jahon Banki, Xalqaro Valyuta Fondi, Xalqaro Moliya Korporatsiyasi kabi nufuzli xalqaro
tashkilotlarning ma’lumotlariga ko‘ra, O‘zbekiston iqtisodiyoti qator yillar davomida barqaror
o‘sish sur’atlarini namoyon etib kelayotgan bo‘lsada, biroq uning rivojlangan davlatlar qatoridan
o‘rin egallashiga hali birmuncha erta.
Iqtisodiy taraqqiyotning yuqori texnologik chegarasiga yaqinlashish sanoat ishlab
chiqarish va xizmat ko‘rsatish korxonalari tomonidan texnologik innovatsiyalarni amaliyotga joriy
etish holati bilan to‘g‘ridan-to‘g‘ri bog‘liq bo‘lgani holda, shuni qayd etishimiz lozimki,
innovatsiyalarga asoslangan korxonalarning ulushi Germaniyada 69,7%, Buyuk Britaniyada
43,7%, Norvegiyada 41%ni tashkil etgani holda mamlakatimizda bunday korxonalarning ulushi
10 %ni ham tashkil etmaydi. Mamlakat iqtisodiy taraqqiyotida muhim o‘rin tutuvchi omil
investitsiyalar hisoblanadi. Texnologik taraqqiyotning yuqori rivojlanish chegarasiga tobora
yaqinlashib borilgani sari taraqqiyotning innovatsion-investitsion bosqichiga o‘tish masalasi
ustida to‘xtalishimiz mumkin bo‘ladi.
199
Dunyo mamlakatlari ilmiy va innovatsion salohiyati asosiy ko‘rsatkichlari dinamikasini
tavsiflovchi statistik ko‘rsatkichlar tadqiqotlarimizning empirik bazasi bo‘lib xizmat qiladi.
Tadqiqotlarimizni amalga oshirishda mamlakatlarni ikki guruh: taraqqiy etgan
mamlakatlar va boshqa mamlakatlar guruhiga ajratamiz. Bunda biz XVF tomonidan ishlab chiqilib
tavsiya etilgan yondashuvga tayanib ish ko‘ramiz[4]. Jahon iqtisodiyotining chuqur qiyosiy tahlili
innovatsiyalar sohasidagi yetakchilik ilmiy-tadqiqot va tajriba-konstruktorlik ishlari (ITTKI)ga
ajratilayotgan xarajatlarga bevosita bog‘liqligini ko‘rsatmoqda. Jumladan, global ITTKI
xarajatlarida birgina AQShning ulushi 34,0%ni tashkil etmoqda. Biroq mamlakat YaIMda ITTKI
xarajatlari ulushi bo‘yicha jahonda birinchi o‘rinda Isroil (-4.27%), undan keyingi o‘rinlarda
Shvetsiya (3,26%), Germaniya (2,88%), Frantsiya (2,23%) va Rossiya (1,13%) turadi. ITTKI
xarajatlari tarkibining tahlili ko‘rsatishicha, ushbu sohaga sarflanayotgan mablag‘larning mutlaq
miqdori bo‘yicha AQSh yetakchilik qiladi. Milliy innovatsion faoliyatning rivojlanishini
umumlashgan holda aks ettiruvchi aholi jon boshiga to‘g‘ri keluvchi ITTKI xarajatlari bo‘yicha
esa IHTT mamlakatlari va boshqa mamlakatlar o‘rtasida keskin farq mavjud. Xususan, 2017 yilda
AQSh, Germaniya, Yaponiya, Koreya Respublikasi kabi mamlakatlarda ushbu ko‘rsatkich
o‘rtacha 1600 dollarni tashkil etgani holda Xitoy, Rossiya kabi o‘tish iqtisodiyoti mamlakatlarida
bu ko‘rsatkich o‘rtacha 400 dollarga teng bo‘ldi.
Sanoat jihatdan taraqqiy etgan mamlakatlar va ularni tobora “quvib etayotgan”
mamlakatlar tajribasi ko‘rsatishicha, makroiqtisodiy ko‘rsatkichlarning qo‘shimcha o‘sish
sur’atlarini 2/3 qismi fan sig‘imkorligi yuqori, ishlab chiqarish omillaridan intensiv, samarali
foydalanish hisobiga erishilmoqda. Hisob-kitoblar ko‘rsatishicha jahon ilmiy-texnika
salohiyatining 90%i va global yuqori texnologiyalar bozorining 80%i Iqtisodiy hamkorlik va
taraqqiyot tashkiloti (IHTT)ga a’zo mamlakatlari hissasiga to‘g‘ri keladi. Xususan, AQSh tovar
eksporti tarkibida yuqori texnologik mahsulotlar ulushi - 32%ni, Byuk Britaniyada - 31%,
Yaponiyada - 26%, Frantsiyada - 23%ni tashkil etmoqda. Taraqqiy etgan mamlakatlar tomonidan
yuqori texnologik mahsulotlar eksportidan keladigan foyda miqdori jadal sur’atlar bilan o‘sib
bormoqda. Jumladan, ushbu faoliyatdan olinadigan yillik daromad miqdori AQShda - 700 mlrd.,
Germaniyada - 530 mlrd., Yaponiyada - 400 mlrd. dollardan yuqori.
Tahlillarimiz taraqqiy etgan mamlakatlar guruhi bo‘yicha YaIMning o‘rtacha yillik o‘sish
sur’atlari bilan ilmiy-tadqiqot, tajriba-konstruktorlik ishlariga ichki xarajatlar o‘rtasida yetarlicha
katta bog‘liqlik mavjudligini ko‘rsatdi.
200
REFERENCES
1.
Шодмонов Ш.Ш., Алимов Р.Х., Жўраев Т.Т. «Иқтисодий назария» Дарслик. «Молия»
нашриёти. 2002. - Б. 282.
2.
Балдин К.В. Инвестиции в инновации: учебное пособие. / К.В.Балдин,
И.И.Передеряев, Р.С.Голов. - М.: Дашков и К
о
, 2008. - С. 129.
3.
Aghion
P.A.
Primer
on
Innovation
and
Growth
(электронный
ресурс).//Bruegel.org.Bruegel.2012.
URL:http:/org/Feiles/media/PDF/Home/Primer_Innovation_Growth_13ct.pdf
4.
Do Financial crises have lasting effects on trade? (электронный ресурс) //imf.org:
International Monetary Fund. 2010.
5.
Халимжонов Д. Э., Абдувохидов А. А. ЎЗБЕКИСТОНДА ХОРИЖИЙ
ИНВЕСТОРЛАРНИНГ ҲУҚУҚЛАРИНИ ҲИМОЯ ҚИЛИШ: МУАММОЛАР ВА
ЕЧИМЛАР //ЖУРНАЛ ИННОВАЦИИ В ЭКОНОМИКЕ. – 2021. – Т. 4. – №. 1.
6.
Абдувохидов А., Тошбоев Б. ИМПОРТ ЎРНИНИ БОСУВЧИ САНОАТ
СИЁСАТИНИНГ ХАЛҚАРО ТАЖРИБАСИ ВА УНДАН ЎЗБЕКИСТОН
ШАРОИТИДА ФОЙДАЛАНИШ ЙЎЛЛАРИ //Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil. – 2023. – Т.
1. – №. 4. – С. 81-92.
7.
Khakimova, M. Kh. (2021). USING THE “BRAINSTORMING” METHOD IN
TEACHING
SOIL
SCIENCE
AS
A
FACTOR
OF
ACHIEVEMENT
OF
EFFECTIVENESS. Bulletin of Science and Education , (6-3 (109)), 56-61.
8.
Rakhimov, D., Juliev, M., Agzamova, I., Normatova, N., Ermatova, Y., Begimkulov, D., ...
& Ergasheva, O. (2023). Application of hyperspectral and multispectral datasets for mineral
mapping. In E3S Web of Conferences (Vol. 386). EDP Sciences.
