ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 6 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
937
INSON HUQUQLARI VA IJTIMOIY ADOLATNI RIVOJLANTIRISHDA RAQAMLI
FAOLLIKNING ROLI
Xushvaqtova E’zoza Mirobid qizi
Toshkent davlat yuridik universiteti “Ommaviy axborot vositalari huquqi”
yo’nalishi magistranti.
E-mail:
https://doi.org/10.5281/zenodo.12527831
Annotatsiya.
Mazkur maqolada XXI asrda inson huquqlarini himoya qilishning raqamli
kontekstda barqaror inson huquqlari va ijtimoiy adolat tamoyillarini qanday qo'llash yo’llari
muhokama qilinadi.
Raqamli texnologiyalar inson huquqlarini himoya qilish va amalga oshirish
uchun yangi vositalarni taqdim etadi va barcha turdagi huquqlarga - fuqarolik va siyosiy,
shuningdek, madaniy, iqtisodiy va ijtimoiy huquqlarga ta'sir qiladi.
Kalit so’z:
raqamli asr, ijtimoiy adolat, shaxsy daxlsizlik, inson huquqlari, kiberolam,
demokratik qadriyatlar.
THE ROLE OF DIGITAL ACTIVISM IN ADVANCING HUMAN RIGHTS AND
SOCIAL JUSTICE
Abstract.
The press article discusses how to apply human rights in the context of the
protection of human rights in the 21st century. Digital technology provides a new product for the
protection and realization of human rights and affects all existing things - physical and legal,
material, economic and social rights.
Key words:
digital age, social justice, privacy, human rights, cyberspace, democratic
values.
РОЛЬ ЦИФРОВОГО АКТИВИЗМА В ПРОДВИЖЕНИИ ПРАВ ЧЕЛОВЕКА И
СОЦИАЛЬНОЙ СПРАВЕДЛИВОСТИ
Аннотация.
В данной статье рассматривается, как применять принципы
устойчивых прав человека и социальной справедливости в цифровом контексте защиты
прав человека в 21 веке. Цифровые технологии предоставляют новые инструменты для
защиты и реализации прав человека и затрагивают все виды прав – гражданские и
политические, а также культурные, экономические и социальные права.
Ключевые слова:
цифровой век, социальная справедливость, конфиденциальность,
права человека, киберпространство, демократические ценности.
KIRISH
Jamiyatlar raqamli asrga kirib borishi bilan huquqlar konteksti o'zgarmoqda. Texnologik
keng qamrovlilik milliardlab odamlarning kundalik hayotini o'zgartirib yubordi va yangi ijtimoiy
sohalarni, o'zini ifoda etish uchun yangi maydonlarni, yangi bozorlar va xizmatlarni yaratdi.
Onlayn suhbat, ijtimoiy tarmoqlarda kontent almashish, onlayn xarid qilish, ulangan
ob'ektlardan foydalanish va yangiliklarni o'qish yoki smartfonda to'lovlarni amalga oshirish -
bularning barchasi raqamli o'zaro ta'sirlar bo'lib, raqamli davrda individual va jamoaviy huquqlarni
amalga oshirishning yangi imkoniyatlarini ifodalaydi.
Raqamli texnologiyalar odamlarga o'z huquq va erkinliklarini amalga oshirish va himoya
qilishga yordam beradigan vositalarni taqdim etishi mumkin. Masalan, Internet va boshqa
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 6 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
938
kommunikatsiya texnologiyalari fikr va so'z erkinligi huquqini ilgari surish uchun ko'plab
imkoniyatlarni taqdim etadi. Onlayn platformalar kengroq auditoriyaga, shu jumladan an'anaviy
ravishda huquqdan mahrum bo'lgan yoki marginallashgan jamoalarga kirish uchun vositalarni
taqdim etadi va ular onlayn makonlarda, shu jumladan boshqa cheklangan mamlakatlar va
jamiyatlarda fikr va so'z erkinligi faol amaliyotini osonlashtiradi.
Ular odamlarning axborotga kirish va almashish usullarini shakllantiradi, o'z fikrlarini,
munozaralarini shakllantiradi - ular "jamoat maydonini" chuqur o'zgartirdilar. Shu munosabat
bilan raqamli texnologiyalar fuqarolik makonini qayta shakllantirishga, uni onlayn hamjamiyatlar,
platformalar va forumlargacha kengaytirishga yordam berdi. Bu, shuningdek, inson huquqlari
himoyachilarining raqamli va jismoniy dunyoda o'z faoliyatini tashkil etish, rejalashtirish va
muvofiqlashtirish qobiliyatiga ijobiy ta'sir ko'rsatdi.
Ammo ular huquqlarni cheklash va buzish uchun, masalan, kuzatuv, senzura, onlayn ta'qib,
algoritmik tarafkashlik va avtomatlashtirilgan qaror qabul qilish tizimlari orqali teng ravishda
qo'llaniladi. Raqamli texnologiyalardan noto'g'ri foydalanish ham nomutanosib ravishda marginal
shaxslar va guruhlarga ta'sir qiladi, bu esa ham onlayn, ham offlayn hayotda tengsizlik va
diskriminatsiyaga olib keladi.
Raqamli texnologiyalar va onlayn makonlarning ortib borayotgan
ahamiyati inson huquqlari va demokratik qadriyatlarga putur etkazadigan xavf va tahdidlar bilan
birga keladi. Yovuz niyatli guruhlar va tashkilotlarda bu maqsadlar uchun noto'g'ri ma'lumotlardan
tortib, ommaviy onlayn kuzatuv va onlayn nutqni cheklash imkoniyatlariga qadar mavjud bo'lgan
ko'plab vositalar mavjud.
TADQIQOT MATERIALLARI VA METODOLOGIYASI
Tadqiqot ishini amalga oshirishda rivojlangan mamlakatlarda inson huquqlari sohasidagi
ishlarni tashkil etishni, moliyalashtirish modellarini tahlil qilish, statistik, solishtirma, empirik
usullaridan foydalangan holda xorij mamlakatlarda raqamli olamda inson huquqlari sohasidagi
tajribalaridan O‘zbekistonda foydalanish yo‘nalishlari o‘rganilgan.
Birlashgan Millatlar Tashkilotining Inson huquqlari umumjahon deklaratsiyasi - BMT
Bosh Assambleyasi tomonidan 1948-yil 10-dekabrda qabul qilingan deklaratsiya.
Deklaratsiyani nazarda tutgan holda maʼrifat va taʼlim orqali shu huquq va erkinliklar
hurmat qilinishiga ko'maklashishi lozim. Deklaratsiya har bir insonning tabiiy va ajralmas huquq
va erkinliklari eʼlon etilgan asosiy xalqaro hujjatdir. Shu tariqa xalqaro munosabatlar tarixida
birinchi marta insonning hamma rioya etishi zarur boʻlgan asosiy huquqlari va erkinliklari doirasi
belgilab berilgan. Deklaratsiyada "insoniyat oilasining hamma aʼzolariga xos qadr-qimmatni,
ularning teng va ajralmas huquqlarini tan olish - erkinlik, adolat va yalpi tinchlik negizi" ekanligi
eʼlon etilgan. Unga koʻra, umumhurmat va rioya qilishi shart boʻlgan inson huquqlari doirasi
shaxsiy, siyosiy hamda ijtimoiy-iqtisodiy huquqlardan iboratdir.
BMT Inson huquqlari bo‘yicha kengashining alohida rezolyutsiyasi bilan Internet
tarmog‘idan foydalanish erkinligi asosiy inson huquqlariga tenglashtirilgani bejiz emas.
Chunki 2017 yili 20 ta mamlakatga mansub 10 ming nafar Internet foydalanuvchisi
o‘rtasida o‘tkazilgan ijtimoiy so‘rovda so‘ralganlarning 83 foizi Internet tarmog‘idan foydalanish
erkinligi asosiy inson huquqlaridan biri sifatida e’tirof etilishini ma’qullagan.
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 6 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
939
Ayrim xorijiy mamlakatlarda raqamli inson huquqlari, ya’ni insonning Internet
imkoniyatlaridan foydalanish bilan bog‘liq huquqlari allaqachon Konstitutsiya va qonunlarda
mustahkamlab qo‘yilgan. Xususan:
Birinchidan, 2009 yil iyunida Fransiya Konstitutsiyaviy kengashi Internet tarmog‘idan
foydalanish erkinligini asosiy inson huquqlaridan biri sifatida e’tirof etgan;
ikkinchidan, Gretsiya Konstitutsiyasining 5A-moddasida axborotlashgan jamiyatda
ishtirok etish insonning ajralmas huquqi ekani e’tirof etilgan bo‘lib, hukumat 2010-yil 1-iyuldan
boshlab mazkur mamlakatdagi har qaysi fuqaroning Internet tarmog‘idan foydalanish erkinligini
ta’minlash majburiyatini zimmasiga olgan;
uchinchidan, 2010-yil 30-iyulda Kosta-Rika Oliy sudi Internet tarmog‘idan foydalanish
erkinligini asosiy inson huquqlaridan biri deb e’tirof etgan;
to‘rtinchidan, 2013-yil 11-iyulda Meksika Konstitutsiyasiga kiritilgan tuzatishga ko‘ra,
axborotlashgan jamiyatda ishtirok etish va Internet tarmog‘idan foydalanish erkinligi insonning
ajralmas huquqi hisoblanadi.
Ayni chog‘da, axborot – bilim emas, balki bilish uchun muhim bir vositadir.
Axborotlashgan jamiyat bosqichidan keyin innovatsion jamiyatga gal keladi. Shundan
so‘nggina axborotning soni emas, balki sifatiga tayanadigan bilimlar jamiyati rivojlanish davriga
qadam qo‘yadi.
Bu, o‘z navbatida, kelajakda – bizni kutayotgan raqamli davrda davlatning maqomi va
nufuzi, shubhasiz, raqamli texnologiyalar hamda sun’iy intellektning rivojlanish darajasiga
bevosita bog‘liq bo‘lishini anglatadi. Yanada ochiq qilib aytganda, istiqbolda dunyodagi kuchlar
muvozanatini belgilashda, ko‘p jihatdan, raqamli texnologiyalarning rivojlanish darajasi ulkan
ahamiyatga ega bo‘ladi.
Dunyoda qaror topadigan yangicha tartibda suveren davlatlar rolini saqlab qolish nihoyatda
muhim. Nega deganda, bir tomondan, ma’naviy qadriyatlar va inson huquqlarini qat’iy himoya
qilish, ikkinchi tomondan, raqamli texnologiyalardan faqatgina insoniyat farovonligi yo‘lida
foydalanilishini ta’minlash borasida aynan mustaqil davlatlarning o‘rni va ahamiyati beqiyosdir.
Mamlakatimizda axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini rivojlantirishga katta e’tibor
qaratilmoqda. Buni 2013-2020 yillarda O‘zbekiston Respublikasi Milliy axborot-kommunikatsiya
texnologiyalari tizimini rivojlantirish kompleks dasturi amalga oshirilgani, ayni vaqtda “Raqamli
O‘zbekiston-2030” strategiyasi izchil amalga oshirilayotgani, 2022-2026 yillarga mo‘ljallangan
Yangi O‘zbekiston taraqqiyot strategiyasida milliy iqtisodiyot, sanoat va butun jamiyat hayotini
raqamlashtirishga qaratilgan ustuvor maqsad-vazifalar belgilab berilgani yaqqol tasdiqlaydi.
Inson huquqlari bo‘yicha O‘zbekiston Respublikasi Milliy strategiyasida Axborot
kodeksini ishlab chiqish vazifasi belgilangan. Ushbu Kodeks loyihasi axborot olish erkinligi,
insonning axborot makonidagi huquqlari, kiberxavfsizlikni ta’minlash, mediamadaniyat va
onlayn-gigienaga oid bir qator qonunlarni o‘zida mujassam etishi hamda tizimlashtirishi lozim.
Kiberjinoyatlar toʻgʻrisidagi konvensiya (shuningdek, Kiberjinoyatlar toʻgʻrisidagi
Budapesht konvensiyasi yoki Budapesht konvensiyasi sifatida ham tanilgan) milliy qonunlarni
uygʻunlashtirish, tergov usullarini takomillashtirish va davlatlar oʻrtasidagi hamkorlikni oshirish
orqali Internet va kompyuter jinoyatlarini (kiber jinoyatlar) hal qilishga qaratilgan birinchi xalqaro
shartnomadir. U Fransiyaning Strasburg shahrida Yevropa Kengashi tomonidan Yevropa
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 6 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
940
Kengashining kuzatuvchi bir qancha davlatlari Kanada, Yaponiya, Filippin, Janubiy Afrika va
AQShning faol ishtirokida ishlab chiqilgan.
Konvensiya va uning tayyorlangan hisoboti Yevropa Kengashi Vazirlar Qoʻmitasi
tomonidan 2001-yil 8-noyabrdagi 109-sessiyasida qabul qilingan. 2001-yil 23-noyabrda Vengriya
poytaxti Budapeshtda imzolash uchun chaqirilgan va 2004-yil 1-iyuldan boshlab kuchga kirgan.
2020-yil dekabr holatiga koʻra, 65 davlat konvensiyani ratifikatsiya qilgan, yana toʻrtta davlat
konvensiyani imzolagan, ammo uni ratifikatsiya qilmagan.
U kuchga kirganidan beri Braziliya va Hindiston kabi muhim davlatlar Konvensiyani
ishlab chiqishda ishtirok etmaganliklari sababli uni qabul qilishdan bosh tortdilar. Rossiya
Konvensiyaga qarshi va odatda kiberjinoyatga oid huquq-tartibot organlari tergovlarida hamkorlik
qilishdan bosh tortadi.
Bu kiberjinoyatchilikni tartibga soluvchi birinchi koʻp tomonlama qonuniy majburiy
vositadir. 2018-yildan beri Hindiston kiberjinoyatlar avj olganidan keyin Konvensiyaga nisbatan
oʻz pozitsiyasini qayta koʻrib chiqmoqda. Ammo xorijiy agentliklar bilan maʼlumot almashish
boʻyicha xavotirlar saqlanib qolmoqda.
2006-yil 1-martda Kiberjinoyat toʻgʻrisidagi konvensiyaga qoʻshimcha protokol kuchga
kirdi. Qoʻshimcha protokolni ratifikatsiya qilgan davlatlar kompyuter tizimlari orqali irqchilik va
ksenofobik materiallarni, shuningdek, irqchilik yoki ksenofobiya asosidagi tahdid va haqoratlarni
tarqatish uchun jinoiy javobgarlikka tortilishi kerak.
Konvensiya maqsadlari:
Konvensiya Internet va boshqa kompyuter tarmoqlari orqali sodir etilgan jinoyatlar
toʻgʻrisidagi birinchi xalqaro shartnoma boʻlib, ayniqsa mualliflik huquqining buzilishi,
kompyuter bilan bogʻliq firibgarlik, bolalar pornografiyasi, nafrat jinoyatlari va tarmoq
xavfsizligini buzish bilan bogʻliq. Shuningdek, u kompyuter tarmoqlarini qidirish, topish, qoʻlga
kiritish va qonuniy ravishda jazolash kabi bir qator vakolatlar va tartiblarni oʻz ichiga oladi.
Uning muqaddimada bayon etilgan asosiy maqsadi jamiyatni kiberjinoyatlardan himoya
qilishga qaratilgan umumiy jinoiy siyosatni olib borish, ayniqsa tegishli qonun hujjatlarini qabul
qilish va xalqaro hamkorlikni rivojlantirishdan iborat.
Konvensiya asosan quyidagilarga qaratilgan:
1.Kiberjinoyatchilik sohasidagi jinoyatlarning milliy jinoiy-moddiy-huquqiy elementlarini
va ular bilan bogʻliq qoidalarni uygʻunlashtirish.
2. Milliy jinoyat-protsessual qonunchiligiga bunday jinoyatlarni, shuningdek, kompyuter
tizimi yordamida sodir etilgan boshqa huquqbuzarliklarni yoki ularga tegishli elektron shakldagi
dalillarni tergov qilish va jinoiy javobgarlikka tortish uchun zarur boʻlgan vakolatlarni taʼminlash.
3. Xalqaro hamkorlikning tez va samarali rejimini yaratish.
Konvensiyada quyidagi jinoyatlar belgilangan: noqonuniy kirish, noqonuniy qoʻlga olish,
maʼlumotlarga aralashuv, tizimga aralashuv, qurilmalardan notoʻgʻri foydalanish, kompyuter bilan
bogʻliq qalbakilashtirish, kompyuter bilan bogʻliq firibgarlik, bolalar pornografiyasi bilan bogʻliq
huquqbuzarliklar, mualliflik huquqi va qoʻshni huquqlar bilan bogʻliq huquqbuzarliklar.
Maxfiylik masalasi uzoq vaqtdan beri kundalik hayotimizda juda dolzarb bo'lib kelgan,
ammo virtual makondan foydalanishning ko'payishi va AI kabi texnologiyalarning rivojlanishi bu
munozaralarni yanada ko'proq e'tiborga oladi.
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 6 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
941
Fuqarolar hukumatlar raqamli asrda o'z huquqlarini himoya qila oladimi va qanday qilib
himoya qila oladimi, mavjud siyosat va huquqiy kafolatlar maqsadga muvofiqmi yoki yo'qmi
degan savol tobora ko'proq o'ylanmoqda. Masalan:
Ma'lumotlarning buzilishi, shaxsiy ma'lumotlarni o'g'irlash yoki onlayn firibgarlik xavfi
mavjud bo'lgan real vaqt rejimida ma'lumotlarni yig'ish odatiy hol bo'lgan davrda maxfiylik nimani
anglatadi?
Biz senzura yoki profil yaratishdan qo‘rqmasdan, barcha raqamli vositalar va
platformalarda so‘z erkinligimizdan to‘liq bahramand bo‘la olamizmi?
Zararli kontent va yolg'on ma'lumotlar Internetda keng tarqalgan bo'lsa, hamma xavfsiz va
ishonchli ma'lumotlardan teng foydalanishi mumkinmi?
Yangi texnologiyalar mavjud tengsizliklarni yomonlashtirish o'rniga, raqamli tafovutni
bartaraf etishga hissa qo'shishiga qanday ishonch hosil qilishimiz mumkin?
Texnologiyalar tez sur'atlar bilan rivojlanib borar ekan, raqamli asrda huquqlarni qo'llab-
quvvatlash, shuningdek, samarali huquqlarni qo'llash va bartaraf etish mexanizmlarini ta'minlash
uchun kontseptual va me'yoriy bazalarimizni qayta ko'rib chiqish va moslashtirish muhim
ahamiyatga ega.
Ba'zi mamlakatlar va tashkilotlar ma'lumotlar oqimini cheklash va milliy chegaralar ichida
raqamli xizmatlar ustidan nazoratni o'rnatish uchun maqsadli Internetni o'chirish va boshqa
taktikalardan foydalangan. Bu "splinternet" deb ataladigan tendentsiyaga hissa qo'shadi: raqamli
tizimlar va xizmatlarning milliy, sud yoki iqtisodiy chegaralar bo'ylab parchalanishi.
MUHOKAMA
Kibermakondagi huquqlarimizdan to'liq foydalanish onlayn muhitdagi xatarlardan
munosib himoya bilan ta'minlanadi. Shaxsiy hayotga bo'lgan huquq, inson qadr-qimmati,
xavfsizligi, shaxs daxlsizligi, kamsitilmaslik kiberjinoyat tahdidi ostida. Qanday qilib hukumatlar
shaxslarni jinoyatlardan himoya qilish va kiberjinoyat qurbonlarining asosiy huquqlarini himoya
qilish bo'yicha o'zlarining ijobiy majburiyatlarini bajarishlari mumkin? Ushbu muammo jinoiy
odil sudlovning samarali choralarini qonun ustuvorligining tegishli kafolatlari bilan ta'minlash
uchun ehtiyotkorlik bilan muvozanatlashni talab qiladi.
Bizning dunyomiz raqamli makonda tobora kengayib borar ekan, bizning huquqlarimiz
onlayn va oflayn rejimda hurmat qilinishiga bo'lgan ehtiyoj yanada ortib bormoqda. Raqamli asr
inson huquqlari va asosiy erkinliklarini himoya qilish va amalga oshirishni rivojlantirish uchun
ulkan imkoniyatlar beradi. Texnik ko'nikmalar va malakalarni oshirish bo'yicha ishlar olib
borilayotganligi sababli, hukumatlar va tashkilotlar inson huquqlarini himoya qilish
imkoniyatlaridan foydalanish uchun etarli darajada e'tibor va qoidalarni ta'minlashi kerak
Internet bir qator inson huquqlarini amalga oshirish, iqtisodiy taraqqiyotni jadallashtirish
uchun ajralmas vositaga aylandi. Inson huquqlari va ijtomoiy adolat harakati biz faoliyat
yuritayotgan raqamli olamga moslashishi kerak. Raqamli xavfsizlik hozirda milliy xavfsizlikning
markazida ekanligi - muhim infratuzilmani, maxfiy ma'lumotlarni yoki maxfiy ma'lumotlarni
himoya qilishini hisobga olsak, bu muammoli vaziyat. Tarmoqlarga yashirincha kirish, shifrlangan
xizmatlar uchun orqa eshiklarni talab qilish va global shifrlash standartlarini zaiflashtirish kabi
amaliyotlar bevosita milliy va global xavfsizlik, shuningdek, inson huquqlariga putur etkazadi.
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 6 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
942
Shu bilan birga, maqsadli zararli dasturlar va inson huquqlari faollariga qaratilgan raqamli
hujumlar repressiv hukumatlarning inson huquqlari ishiga putur yetkazish usuliga aylanib
bormoqda.
Fuqarolik jamiyati ishtirokchilari, hukumatlar va boshqa shu kabi siyosiy shaxslarning
doimiy kompyuter josuslik hujumlariga tobora ko'proq duch kelishmoqda. Shunday qilib, shaxsiy
hayot haqidagi tushunchalarimiz ijtimoiy media va ma'lumotlarni yig'ish texnologiyasi bilan birga
rivojlanayotgan bo'lsa-da, biz hamma narsani raqamlashtirish ta'sir qiladigan "faqat maxfiylik"
emasligini tan olishimiz kerak.
TADQIQOT NATIJALARI
Ma’lumki, inson huquqlari bo’yicha xalqaro va milliy hujjatlar inson huquqlari va ijtimoiy
adolat maqsadlari o’rtasidagi konseptual va normativ aloqalar bilan tavsiflanadi. Inson huquqlari
bo’yicha eng asosiy xalqaro hujjat “Inson huquqlari umumjahon deklaratsiyasi” hisoblanadi.
Mazkur hujjatning muqaddimasida haqiqatan ham inson huquqlari «dunyoda» adolatning
«asosi» ekanligi ta'kidlanadi va uning ko'pgina moddalari zamonaviy siyosiy jamiyatlarning to'liq
institutsional doirasi bo'ylab tenglik g’oyalarini o'z ichiga oladi (BMT Bosh Assambleyasi 1948
yil).
Ushbu maqolaning maqsadi inson huquqlari va ijtimoiy adolatning me'yoriy sohalari
o'rtasidagi munosabatlarda raqamli faollikni tartibga solish yo’llari, ijtimoiy adolatning tenglik
tushunchasi bilan to'liq mos keladigan inson huquqlarining me'yoriy modelini ko’rsatishdan iborat.
XULOSA
Hukumatlar inson huquqlarini hisobga olmasdan raqamlashtirishdan kelib chiqadigan
yangi imkoniyatlardan foydalanganda barcha asosiy erkinliklarning amalga oshirilishi buziladi.
Bundan tashqari, jismoniy shaxslar, tarmoqlar va ma'lumotlarning raqamli xavfsizligiga putur
etkazadigan taktikalarni qo'llash orqali hukumatlar kiberjinoyatlarning yanada ko’paishiga sabab
bo’ladi.
Shaxsiy foydalanuvchilar, ma'lumotlar, tarmoqlar va muhim infratuzilma uchun raqamli
xavfsizlikni kuchaytirish milliy va global xavfsizlikning ustuvor yo'nalishi sifatida qaralishi kerak.
Raqamli kontekstda inson huquqlarini himoya qilish uchun juda muhim davrdamiz.
Harakatlari inson huquqlaridan foydalanishga ta'sir ko'rsatadigan barcha xalqaro
kibero’yinlar, ayniqsa, inson huquqlari himoyachisi deb da'vo qiladigan tashkilotlar, XXI asrning
raqamli muhitida xavfsizlik, rivojlanish va erkinlikning markaziy ustuni sifatida xalqaro inson
huquqlari tizimini yana bir bor tasdiqlashlari kerak.
REFERENCES
1.
O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi. T. O’zbekiston. 2016-y. 7-b
2.
BMT “Inson huquqlari umumjahon deklaratsiyasi” 10.12.1948., O‘zbekiston Respublikasi
tomonidan 30.09.1991 yilda ratifikatsiya qilingan.
3.
Саидов А.Х.. Международное право прав человека: Учебное пособие / Отв.ред. акад.
Б.Н. Топорнин. М., 2002. - С. 80.
4.
www.cgi.br
5.
www.legislation.gov.uk
6.
www.uza.uz
7.
www.digitallibrary.un.org
