397
SHAXSIY MA’LUMOTLAR TUSHUNCHASI, TURLARI VA SUBYEKTLARI.
Xushvaqtova E’zoza Mirobid qizi
Toshkent davlat yuridik universiteti,
“Ommaviy axborot vositalari huquqi” yo’nalishi magistranti.
https://doi.org/10.5281/zenodo.11215553
Annotatsiya.
Shaxsiy ma'lumotlar sub'ektlari ma'lumotlari qayta ishlanayotgan
shaxslardir. Ushbu tezisda shaxsiy ma'lumotlarning turli jihatlari haqida umumiy ma'lumot
berilgan. Bu shaxsiy ma'lumotlarning ta'rifi, turlari va sub'ektlarini qamrab oladi. Shaxsiy
ma'lumotlarga kirish qo’llash, unda ma'lumotlar maxfiyligi va himoyasi sohasidagi asosiy
tushunchalar, turlari va sub'ektlari tavsiflanadi. Bundan tashqari, shaxsiy ma'lumotlarni
anonimlashtirish usullarining maxfiylikni himoya qilish va ma'lumotlarni himoya qilish
qoidalariga rioya etilishini ta'minlashda muhimligi yoritilgan. Anonimlashtirish shaxsiy
ma'lumotlarning identifikatsiyasini yo'q qilishga yordam beradi, shu bilan birga uning tahlil va
tadqiqot maqsadlari uchun foydaliligini saqlab qoladi.
Kalit so’zlar:
shaxs, shaxsiy identifikatsiya, shaxsiy ma’lumootlat, SPI, demografik
ma’limotlar, ID, kiberxavfsizlik, marketing, sub’ekt, qonunlar.
CONCEPT, TYPES AND SUBJECTS OF PERSONAL DATA.
Abstract.
Personal data subjects are persons whose data is being processed. This thesis
provides an overview of the various aspects of personal data. It covers the definition, types and
entities of personal data. Application of access to personal data, which describes the main
concepts, types and entities in the field of data privacy and protection. In addition, the importance
of personal data anonymization methods in ensuring compliance with privacy and data protection
regulations is highlighted. Anonymization helps de-identify personal data while maintaining its
usefulness for analytical and research purposes.
Keywords:
person, personal identification, personal information, SPI, demographic
information, ID, cyber security, marketing, entity, laws.
ПОНЯТИЕ, ВИДЫ И СУБЪЕКТЫ ПЕРСОНАЛЬНЫХ ДАННЫХ.
Аннотация.
Субъектами персональных данных являются лица, данные которых
подлежат обработке. В данной диссертации представлен обзор различных аспектов
персональных данных. Он охватывает определение, типы и сущности персональных
данных. Приложение доступа к персональным данным, в котором описаны основные
понятия, виды и сущности в области конфиденциальности и защиты данных. Кроме того,
398
подчеркивается важность методов анонимизации персональных данных в обеспечении
соблюдения правил конфиденциальности и защиты данных. Анонимизация помогает
обезличить персональные данные, сохраняя при этом их полезность для аналитических и
исследовательских целей.
Ключевые слова:
человек, идентификация личности, личная информация, SPI,
демографическая информация, идентификатор, кибербезопасность, маркетинг,
организация, законы.
Shaxsiy ma'lumotlar identifikatsiya qilinadigan shaxsga tegishli bo'lgan har qanday
ma'lumotlarni, masalan, uning ismi, manzili yoki aloqa ma'lumotlarini o'z ichiga oladi. Bu
maʼlumotlarni har xil turlarga, jumladan sogʻliqni saqlash yoki moliyaviy maʼlumotlar kabi nozik
maʼlumotlarga boʻlish mumkin. Shaxsiy ma'lumotlar tushunchasi identifikatorlar, sog'liqni
saqlash yozuvlari kabi nozik ma'lumotlar va hatto qurilmalar va onlayn platformalar orqali
to'plangan xatti-harakatlar ma'lumotlarini o'z ichiga oladi. Bundan xulosa qilsak shaxsiy
ma’lumotlar xavfsizligi hozirgi kunda dolzarb mavzulardan biri hisoblanadi. Shaxsiy
ma'lumotlarning sub'ektlari ma'lumotlarni to'playdigan va qayta ishlovchi jismoniy shaxslar,
tashkilotlar yoki yuridik shaxslar bo'lishi mumkin. Kontseptsiyani va har xil turdagi shaxsiy
ma'lumotlarni tushunish ma'lumotlarni himoya qilishda juda muhimdir. Shaxsiy ma'lumotlarning
huquqiy oqibatlari ma'lumotlarni himoya qilish qonunlari va qoidalariga rioya qilishni ta'minlashni
o'z ichiga oladi. Bu shaxslarning huquqlarini himoya qilishni va ularning shaxsiy hayoti va
maxfiyligini himoya qilishni o'z ichiga oladi. Shaxsiy ma'lumotlar ism, manzil yoki ijtimoiy
xavfsizlik raqami kabi shaxsni aniqlash uchun ishlatilishi mumkin bo'lgan ma'lumotlarni anglatadi.
Shaxsiy ma'lumotlarning asosiy sub'ektlariga shaxslarning o'zlari, ma'lumotlarni nazorat
qiluvchi va protsessorlari, ma'lumotlarni himoya qilishni tartibga soluvchi qonunlar, raqamli asrda
maxfiylik va xavfsizlikning ortib borayotgan ahamiyati kiradi. Shaxsiy ma'lumotlar turlariga
demografik, biometrik, moliyaviy va sog'liq ma'lumotlari kiradi. Mavzular mijozlar va
xodimlardan bemorlar va talabalargacha bo'lishi mumkun. Shaxsiy ma'lumotlarning ikkita asosiy
turi mavjud: shaxsiy identifikatsiya qilinadigan ma'lumotlar (PII) va maxfiy shaxsiy ma'lumotlar
(SPI). PII to'g'ridan-to'g'ri shaxsni aniqlay oladigan ma'lumotlarni o'z ichiga oladi, SPI esa
sog'liqni saqlash yoki biometrik ma'lumotlar kabi nozikroq ma'lumotlarni o'z ichiga oladi. Shaxsiy
ma'lumotlar turlarini identifikatsiya qilinadigan, maxfiy va anonim ma'lumotlarga bo'lish mumkin.
Aniqlash mumkin bo'lgan ma'lumotlar bevosita shaxsga bog'lanadi, nozik ma'lumotlar esa
qo'shimcha himoyani talab qiladi. Shaxsiy ma'lumotlarni boshqarish ma'lumotlarning buzilishi,
399
GDPR kabi qoidalarga rioya qilish va maxfiylikni ma'lumotlarni yig'ish zarurati bilan
muvozanatlash kabi muammolarni keltirib chiqaradi. Shaxsiy ma'lumotlardan foydalanishni tahlil
qilish tashkilotlarning shaxsiy ma'lumotlarni qanday to'plashi, saqlashi va foydalanishini
tekshirishni o'z ichiga oladi. Jismoniy shaxslarning maxfiy ma'lumotlarini himoya qilish uchun
ma'lumotlarni himoya qilish va maxfiylikka rioya qilishni ta'minlash juda muhimdir. Shaxsiy
ma'lumotlar ruxsatsiz kirish yoki oshkor qilish orqali buzilgan bo'lsa, bu ma'lumotlarning
buzilishiga olib keladi. Ma'lumotlarning buzilishi jismoniy shaxslar uchun shaxsiy ma'lumotlarni
o'g'irlash yoki moliyaviy firibgarlik kabi jiddiy oqibatlarga olib kelishi mumkin. Tashkilotlar
uchun ma'lumotlar buzilishining oldini olish va shaxslarning shaxsiy hayoti va xavfsizligini
ta'minlash uchun shaxsiy ma'lumotlarni himoya qilish juda muhimdir. Bu ma'lumotlarga ruxsatsiz
kirish xavfini kamaytirish uchun shifrlash va kirishni boshqarish kabi xavfsizlik choralarini
amalga oshirishni o'z ichiga oladi. Shaxsiy ma'lumotlarni almashish tushunchalari shaxslar
ma'lumotlarini to'plash, qayta ishlash va almashishni o'z ichiga oladi. Bu almashish maxfiylik,
xavfsizlik va ishonchga ta'sir qilishi mumkin. Shaxsiy ma'lumotlarning turli sub'ektlari, jumladan,
ijtimoiy media ma'lumotlari va moliyaviy ma'lumotlar mavjud.
Xulosa
Shaxslar ma'lum huquq va majburiyatlarga ega. Bunda ularning ma'lumotlariga kirish
huquqi, tuzatishlarni so'rash huquqi va ularning ma'lumotlari xavfsiz va aniq saqlanishini
ta'minlash uchun javobgarlik kiradi. Shaxsiy ma'lumotlarni boshqarish bo'yicha kelajakdagi
tendentsiyalarga ma'lumotlarning maxfiyligini ta'minlash qoidalaridagi yutuqlar, ma'lumotlarni
tahlil qilish uchun sun'iy intellektdan foydalanishning ko'payishi va shaxslarning shaxsiy
ma'lumotlarini ko'proq nazorat qilishlari uchun vositalarni ishlab chiqish kiradi.Demak shaxsiy
ma’lumotlarni shaxsiy ma'lumotlar bilan bog'liq xavf va mas'uliyatlardan xabardor bo'lish orqali
shaxslar o'zlarining maxfiyligi va xavfsizligini yaxshiroq himoya qilishlari mumkin.
REFERENCES
1.
O‘zbekiston Respublikasining Ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodeksi.
2.
O‘zbekiston Respublikasining "Shaxsga doir ma’lumotlar to‘g‘risida"gi Qonuni
3.
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarori. 71-son. 08.02.2020-y
4.
Ochiq axbarot tizimi xavfsizligi.2021
5.
O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi.
