YASHIRIN IQTISODIYOTNI LEGALLASHTIRISHDA SOLIQ TIZIMINI RAQAMLASHTIRISHNI TAKOMILLASHTIRISH MASALALARI

Annotasiya

Ushbu maqolada O‘zbekiston iqtisodiy tizimidagi yashirin iqtisodiyotning mavjud holati, uning salbiy oqibatlari va byudjetga ko‘rsatayotgan ta’siri tahlil qilinadi. Xususan, soliq tizimini raqamlashtirish orqali yashirin faoliyatni legallashtirish imkoniyatlari o‘rganiladi. Mavjud elektron soliq platformalari, masalan, my.soliq.uz, E-KKM, E-faktura, E-Hisob kabi tizimlarning amaliy samaradorligi, ularning soliqqa tortish bazasini kengaytirishdagi o‘rni yoritilgan. Maqolada, shuningdek, raqamli texnologiyalarni yanada takomillashtirish, soliq to‘lovchilarning raqamli savodxonligini oshirish, elektron tizimlarning integratsiyasini kuchaytirish orqali yashirin iqtisodiyot ulushini kamaytirish bo‘yicha amaliy takliflar ishlab chiqilgan. Tadqiqot natijalari yashirin iqtisodiyot hajmini qisqartirish va davlat byudjetining barqaror daromad manbalarini kengaytirishda raqamlashtirish muhim vosita ekanini isbotlaydi.

Manba turi: Jurnallar
Yildan beri qamrab olingan yillar 2022
inLibrary
Google Scholar
Chiqarish:
f
1254-1262
16

Кўчирилди

Кўчирилганлиги хақида маълумот йук.
Ulashish
Shodiyev, E. (2025). YASHIRIN IQTISODIYOTNI LEGALLASHTIRISHDA SOLIQ TIZIMINI RAQAMLASHTIRISHNI TAKOMILLASHTIRISH MASALALARI. Zamonaviy Fan Va Tadqiqotlar, 4(4), 1254–1262. Retrieved from https://inlibrary.uz/index.php/science-research/article/view/82707
Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Annotasiya

Ushbu maqolada O‘zbekiston iqtisodiy tizimidagi yashirin iqtisodiyotning mavjud holati, uning salbiy oqibatlari va byudjetga ko‘rsatayotgan ta’siri tahlil qilinadi. Xususan, soliq tizimini raqamlashtirish orqali yashirin faoliyatni legallashtirish imkoniyatlari o‘rganiladi. Mavjud elektron soliq platformalari, masalan, my.soliq.uz, E-KKM, E-faktura, E-Hisob kabi tizimlarning amaliy samaradorligi, ularning soliqqa tortish bazasini kengaytirishdagi o‘rni yoritilgan. Maqolada, shuningdek, raqamli texnologiyalarni yanada takomillashtirish, soliq to‘lovchilarning raqamli savodxonligini oshirish, elektron tizimlarning integratsiyasini kuchaytirish orqali yashirin iqtisodiyot ulushini kamaytirish bo‘yicha amaliy takliflar ishlab chiqilgan. Tadqiqot natijalari yashirin iqtisodiyot hajmini qisqartirish va davlat byudjetining barqaror daromad manbalarini kengaytirishda raqamlashtirish muhim vosita ekanini isbotlaydi.


background image

ISSN:

2181-3906

2025

International scientific journal

«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»

VOLUME 4 / ISSUE 4 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ

1254

YASHIRIN IQTISODIYOTNI LEGALLASHTIRISHDA SOLIQ TIZIMINI

RAQAMLASHTIRISHNI TAKOMILLASHTIRISH MASALALARI

Shodiyev Elyor Ulug'bekovich

O‘zbekistan Respublikasi Vazirlar Maxkamasi xuzuridagi

Biznes va Tadbirkorlik Oliy maktabi magistiri.

elyor.87dc@gmail.com

https://doi.org/10.5281/zenodo.15279262

Annotatsiya.

Ushbu maqolada O‘zbekiston iqtisodiy tizimidagi yashirin iqtisodiyotning

mavjud holati, uning salbiy oqibatlari va byudjetga ko‘rsatayotgan ta’siri tahlil qilinadi.

Xususan, soliq tizimini raqamlashtirish orqali yashirin faoliyatni legallashtirish imkoniyatlari

o‘rganiladi. Mavjud elektron soliq platformalari, masalan, my.soliq.uz, E-KKM, E-faktura, E-

Hisob kabi tizimlarning amaliy samaradorligi, ularning soliqqa tortish bazasini

kengaytirishdagi o‘rni yoritilgan. Maqolada, shuningdek, raqamli texnologiyalarni yanada

takomillashtirish, soliq to‘lovchilarning raqamli savodxonligini oshirish, elektron tizimlarning

integratsiyasini kuchaytirish orqali yashirin iqtisodiyot ulushini kamaytirish bo‘yicha amaliy

takliflar ishlab chiqilgan. Tadqiqot natijalari yashirin iqtisodiyot hajmini qisqartirish va davlat

byudjetining barqaror daromad manbalarini kengaytirishda raqamlashtirish muhim vosita

ekanini isbotlaydi.

Kalit so‘zlar:

Yashirin iqtisodiyot, soliq tizimi, raqamlashtirish, soliq ma’muriyatchiligi,

elektron hisob-faktura, fiskal nazorat, soliq islohotlari, soliq to‘lovchi, legallashtirish, raqamli

texnologiyalar.

MASTER OF THE HIGHER SCHOOL OF BUSINESS AND ENTREPRENEURSHIP

UNDER THE CABINET OF MINISTERS OF THE REPUBLIC OF UZBEKISTAN

Abstract

. This article analyzes the current state of the shadow economy in the economic

system of Uzbekistan, its negative consequences and its impact on the budget. In particular, the

possibilities of legalizing shadow activity through the digitalization of the tax system are studied.

The practical effectiveness of existing electronic tax platforms, such as my.soliq.uz, E-KKM, E-

invoice, E-Hisob, and their role in expanding the tax base are highlighted. The article also

develops practical proposals for further improving digital technologies, increasing the digital

literacy of taxpayers, and reducing the share of the shadow economy by strengthening the

integration of electronic systems.


background image

ISSN:

2181-3906

2025

International scientific journal

«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»

VOLUME 4 / ISSUE 4 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ

1255

The results of the study prove that digitalization is an important tool in reducing the size

of the shadow economy and expanding sustainable sources of income for the state budget.

Keywords:

Shadow economy, tax system, digitalization, tax administration, electronic

invoicing, fiscal control, tax reforms, taxpayer, legalization, digital technologies.

ВОПРОСЫ СОВЕРШЕНСТВОВАНИЯ ЦИФРОВИЗАЦИИ НАЛОГОВОЙ

СИСТЕМЫ В УСЛОВИЯХ ЛЕГАЛИЗАЦИИ ТЕНЕВОЙ ЭКОНОМИКИ

Аннотация.

В статье анализируется современное состояние теневой экономики в

экономической системе Узбекистана, ее негативные последствия и влияние на бюджет.

В частности, будут изучены возможности легализации подпольной деятельности

посредством цифровизации налоговой системы. Освещена практическая эффективность

существующих электронных налоговых платформ, таких как my.soliq.uz, E-KKM, E-

faktura, E-Hisob, и их роль в расширении налоговой базы. В статье также

разрабатываются практические предложения по сокращению доли теневой экономики за

счет дальнейшего совершенствования цифровых технологий, повышения цифровой

грамотности налогоплательщиков и усиления интеграции электронных систем.

Результаты исследования доказывают, что цифровизация является важным

инструментом сокращения масштабов теневой экономики и расширения устойчивых

источников доходов государственного бюджета.

Ключевые слова:

Скрытая экономика, налоговая система, цифровизация,

налоговое администрирование, электронное выставление счетов, фискальный контроль,

налоговые реформы, налогоплательщик, легализация, цифровые технологии.

Kirish

Bugungi kunda dunyo miqyosida yashirin iqtisodiyot muammosi davlatlar iqtisodiy

siyosatida dolzarb masalalardan biri sifatida e’tirof etilmoqda. Yashirin iqtisodiy faoliyat

soliqlardan bo‘yin tovlash, noqonuniy ishchi kuchidan foydalanish, rasmiy statistikaga

kirmaydigan daromadlarni shakllantirish orqali davlat byudjetiga sezilarli zarar yetkazadi.

Bunday faoliyatning keng miqyosda mavjudligi iqtisodiy barqarorlik, investitsiyaviy

muhit va ijtimoiy adolat tamoyillariga jiddiy tahdid soladi.

O‘zbekiston Respublikasida ham iqtisodiyotni tubdan isloh qilish va soliq yuki adolatli

taqsimotini ta’minlash yo‘lida soliq ma’muriyatchiligini raqamlashtirish bo‘yicha tizimli chora-

tadbirlar amalga oshirilmoqda.


background image

ISSN:

2181-3906

2025

International scientific journal

«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»

VOLUME 4 / ISSUE 4 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ

1256

Bu islohotlarning asosiy maqsadi – soliq tushumlarini oshirish bilan bir qatorda, yashirin

iqtisodiyot ulushini kamaytirish, iqtisodiy faoliyatning ochiqligini va shaffofligini ta’minlashdan

iboratdir.

Soliq tizimining raqamlashtirilishi — bu oddiy texnik jarayon emas, balki davlat va

jamiyat o‘rtasidagi ishonchni mustahkamlovchi strategik islohotdir. Elektron hisob-fakturalar,

fiskal nazorat tizimlari, onlayn soliq deklaratsiyasi kabi vositalar orqali soliqqa tortish bazasi

kengaytirilmoqda, soliq to‘lovchilar faoliyatini kuzatish imkoniyati oshmoqda.

Ushbu maqolada aynan shu yo‘nalish — yashirin iqtisodiyotni legallashtirishda

raqamlashtirish vositalarining o‘rni va ahamiyati tahlil qilinadi, mavjud muammolar hamda

ularni hal etish bo‘yicha takliflar ishlab chiqiladi.

Mavzuga oid adabiyotlar sharhi

Yashirin iqtisodiyotni aniqlash, uni legallashtirish va soliqqa tortish bazasini kengaytirish

masalalari bo‘yicha jahon miqyosida keng qamrovli tadqiqotlar olib borilgan. Ularning asosiy

e’tibori iqtisodiyotni rasmiylashtirish vositalari, soliq siyosatini isloh qilish va raqamli

texnologiyalarni joriy etish bilan bog‘liq bo‘lgan.

Jahon banki va Xalqaro valyuta jamg‘armasi (XVJ) tomonidan e’lon qilingan

hisobotlarda yashirin iqtisodiyotning salbiy oqibatlari, ularni kamaytirish uchun raqamli

texnologiyalarni qo‘llash samaradorligi tahlil qilingan. Jumladan, “Digital Solutions for Tax

Administration” (IMF, 2023) nomli hisobotda rivojlanayotgan davlatlar uchun elektron soliq

platformalari orqali soliqqa tortish samaradorligini oshirish yo‘llari ko‘rsatib o‘tilgan.

OECD (2021) tomonidan tayyorlangan “Tax Administration 3.0” konsepsiyasida raqamli

soliq boshqaruvining yangi bosqichi — sun’iy intellekt, katta hajmdagi ma’lumotlar (Big Data),

va real vaqt rejimidagi monitoring imkoniyatlarining soliq tushumlariga ta’siri batafsil bayon

etilgan.

O‘zbekistonda esa so‘nggi yillarda olib borilayotgan islohotlar, xususan, O‘zbekiston

Respublikasi Prezidentining PQ–5177-sonli qarori (2021-yil 15-iyun) asosida soliq tizimini

raqamlashtirish bo‘yicha keng qamrovli chora-tadbirlar amalga oshirildi. Ushbu hujjatda

“my.soliq.uz”, “E-KKM”, “E-faktura”, “Soliq mobil ilovasi” kabi raqamli platformalar orqali

iqtisodiy faoliyatni legallashtirish, xususan kichik va o‘rta biznes sub’yektlarini soliq tizimiga

jalb etish mexanizmlari ko‘zda tutilgan.

Xudoyberganov B. va boshqa mahalliy olimlar tomonidan olib borilgan tadqiqotlarda

soliq boshqaruvini avtomatlashtirishning huquqiy va texnik asoslari, elektron tizimlar orqali


background image

ISSN:

2181-3906

2025

International scientific journal

«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»

VOLUME 4 / ISSUE 4 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ

1257

nazoratni kuchaytirish usullari tahlil etilgan. Xususan, “Soliq ma’muriyatchiligini

raqamlashtirish sharoitida byudjet daromadlarini oshirish omillari” nomli maqolada raqamli

texnologiyalarni joriy etish orqali yashirin iqtisodiyot ko‘lamini qisqartirish mexanizmlari taklif

qilingan.

Shuningdek, Deloitte, KPMG va PwC kabi xalqaro audit kompaniyalarining yillik tahliliy

hisobotlarida raqamli soliq boshqaruvi tendensiyalari, ularning foydalanuvchilar uchun

afzalliklari, hamda yashirin iqtisodiyotga qarshi kurashishda ahamiyati ko‘rsatilgan.

Umuman olganda, adabiyotlar sharhi shuni ko‘rsatadiki, yashirin iqtisodiyotni

legallashtirishda raqamlashtirishning roli beqiyos bo‘lib, bu yo‘nalishda innovatsion

yondashuvlar va texnologik infratuzilmani rivojlantirish muhim ahamiyatga ega.

Tadqiqot metodologiyasi

Zamonaviy iqtisodiy rivojlanish sharoitida yashirin iqtisodiyotning mavjudligi nafaqat

davlat byudjeti barqarorligiga, balki umumiy iqtisodiy siyosatning samaradorligiga ham jiddiy

ta’sir ko‘rsatadi. Shu sababli, bunday salbiy holatlarning oldini olish, iqtisodiy faoliyatni

rasmiylashtirish va soliqqa tortish bazasini kengaytirish bugungi kunda dolzarb masalalardan biri

sifatida namoyon bo‘lmoqda. Mazkur tadqiqot aynan shunday masalaga — yashirin iqtisodiyotni

legallashtirishda soliq tizimini raqamlashtirish imkoniyatlarini aniqlashga qaratilgan bo‘lib, bir

qator zamonaviy metodologik yondashuvlarga tayanadi.

Avvalo, tizimli yondashuv asosida yashirin iqtisodiy faoliyat va soliq tizimi o‘rtasidagi

uzviy aloqalar, mavjud muammolar va ularni bartaraf etish yo‘llari chuqur tahlil qilindi. Bunda

soliq infratuzilmasi, raqamli texnologiyalar, fiskal nazorat vositalari, elektron deklaratsiya

tizimlari va soliq to‘lovchilarning raqamli savodxonlik darajasi bir butun tizim sifatida ko‘rib

chiqildi.

Shuningdek, tadqiqot jarayonida taqqoslash usuli keng qo‘llanildi. Xususan, O‘zbekiston

Respublikasining soliq raqamlashtirish sohasida erishgan yutuqlari Gruziya, Estoniya va

Hindiston kabi davlatlarning tajribalari bilan qiyoslab o‘rganildi. Bu orqali ilg‘or tajribalar

asosida mamlakatimizda tatbiq etilishi mumkin bo‘lgan mexanizmlar aniqlab olindi.

Empirik tahlil usuli orqali esa amaliy ma’lumotlar asosida statistik o‘zgarishlar va

tendensiyalar o‘rganildi. 2020–2024 yillarga oid SQ ma’lumotlari, Jahon banki va XVJ

tomonidan e’lon qilingan tahliliy ma’lumotlar asosida soliq tizimining raqamlashtirish darajasi

hamda uning yashirin iqtisodiyot hajmiga bo‘lgan ta’siri o‘zaro bog‘liq holda tahlil qilindi.


background image

ISSN:

2181-3906

2025

International scientific journal

«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»

VOLUME 4 / ISSUE 4 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ

1258

Bundan tashqari, kontent tahlili orqali O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining qarorlari,

Soliq kodeksi, davlat soliq qo‘mitasi hujjatlari va ilmiy maqolalar asosida qonunchilikning

rivojlanish yo‘nalishlari, elektron tizimlarga oid yondashuvlar o‘rganildi. Bu esa soliq

ma’muriyatchiligining huquqiy asoslari haqida batafsil tasavvur shakllantirish imkonini berdi.

Agar amaliyot tajribasiga tayanilsa, ekspert so‘rovlari ham tadqiqotning muhim qismiga

aylandi. Bunda soliq tizimi bilan bevosita ishlovchi mutaxassislar — soliq inspeksiyasi

xodimlari, kichik va o‘rta biznes egalari, elektron platformalardan foydalanuvchilar fikrlari

asosida tizimdagi mavjud kamchiliklar, foydalanishdagi qulayliklar va mavjud to‘siqlar

aniqlashtirildi.

Tadqiqot davomida “my.soliq.uz”, “E-KKM”, “E-faktura”, “E-Hisob”, “Soliq mobil

ilovasi” kabi axborot tizimlarining amaliy faoliyati, joriy etilgan sanalari, ularning qamrov

doirasi va u orqali aniqlangan yashirin iqtisodiy faoliyat holatlari o‘rganildi. Ushbu tizimlarning

iqtisodiyotni legallashtirishga qo‘shgan hissasi statistik asosda tahlil qilindi.

Xulosa qilib aytganda, mazkur metodologik yondashuvlar nafaqat mavjud muammolarni

aniqlash, balki ularni bartaraf etish bo‘yicha takliflar ishlab chiqishda ham muhim asos bo‘lib

xizmat qildi. Tadqiqot natijalari O‘zbekiston soliq tizimini yanada takomillashtirish, yashirin

iqtisodiyotni qisqartirish va rasmiy faoliyatni kengaytirishga xizmat qiladi.

Tahlil va natijalar

Yashirin iqtisodiyotning yuqori ulushi davlat byudjetiga tushumlarning kamayishiga,

ijtimoiy tengsizlikning ortishiga va iqtisodiy barqarorlikka tahdid tug‘diradi. O‘zbekiston

Respublikasida so‘nggi yillarda soliq tizimini raqamlashtirish bo‘yicha qabul qilingan islohotlar,

ayniqsa, “my.soliq.uz” platformasining ishga tushirilishi, “E-KKM”, “E-faktura”, “Soliq mobil

ilovasi” kabi elektron tizimlarning joriy etilishi orqali yashirin iqtisodiyotni aniqlash va

legallashtirishda muhim ijobiy natijalar kuzatilmoqda.

Soliq tizimini raqamlashtirishda qo‘llanilayotgan asosiy platformalar va ularning

vazifalari

Tizim nomi

Joriy etilgan yil

Asosiy vazifasi

my.soliq.uz

2019

Yuridik va jismoniy shaxlarni

soliq hisobotlarni elktroniy

jo’natish

E-KKM

2020

Elektron nazorat-kassa

mashinalari orqali savdoni

qayd etish

E-faktura

2020

Tovar va xizmatlar bo‘yicha


background image

ISSN:

2181-3906

2025

International scientific journal

«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»

VOLUME 4 / ISSUE 4 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ

1259

hisob-fakturalarni

rasmiylashtirish

E-Hisob

2021

Elektron hisobotlarni

shakllantirish va yuborish

Soliq mobil ilovasi

2022

Jismoniy shaxslar uchun

mobil soliq xizmatlari

Manba://www.soliq.uz/

Tahlillar shuni ko‘rsatmoqdaki, 2020–2024 yillar davomida respublikada raqamlashtirish

sur’ati sezilarli darajada oshgan. Xususan:

2020 yilda 40 mingdan ortiq xo‘jalik yurituvchi sub’yektlar elektron hisob-faktura

tizimiga o‘tkazilgan bo‘lsa, bu ko‘rsatkich 2024 yilga kelib 180 mingga yetgan;

2021 yilda soliq deklaratsiyalarining 72% qismi onlayn ravishda taqdim etilgan bo‘lsa,

2023 yilda bu ko‘rsatkich 93% ga yetgan;

Soliq organlari tomonidan “E-KKM” ma’lumotlari asosida amalga oshirilgan tahlil

natijasida 2022–2024 yillar oralig‘ida 100 mingdan ortiq yashirin daromadlar aniqlanib,

rasmiylashtirilgan va soliqqa tortilgan.

Shuningdek, raqamli texnologiyalar orqali xodimlarni rasmiylashtirmasdan ishga qabul

qilish holatlari, naqd pul aylanmasini yashirish, bir nechta firma orqali daromadni sun’iy

kamaytirish kabi sxemalar aniqlangan va ularga nisbatan huquqiy chora ko‘rilgan. Soliq

organlarining tahliliy imkoniyatlari kengaygani sababli korxonalarning o‘zini o‘zi

rasmiylashtirishga bo‘lgan qiziqishi ham ortgan.

So‘rovnoma asosida o‘tkazilgan ekspert baholashlariga ko‘ra, kichik tadbirkorlarning 68

foizi raqamli soliq tizimlari ularning ish faoliyatini yengillashtirganini bildirgan. Biroq, 32 foiz

respondent raqamli tizimlarning ba’zan murakkab interfeysga ega ekanini va texnik yordam

xizmatlarining zaifligini qayd etgan.

Boshqa davlatlar tajribasi bilan qiyosiy tahlil shuni ko‘rsatdiki, Estoniya, Gruziya va

Hindiston tajribasida soliq raqamlashtirish bilan birga raqamli savodxonlikni oshirish, huquqiy

bazani moslashtirish va moliyaviy rag‘batlantirish tizimlari uyg‘un holda amalga oshirilgan.

O‘zbekistonda bu yondashuvlar ham bosqichma-bosqich joriy etilmoqda, ammo elektron

tizimlarning uzluksiz ishlashi va aholining raqamli infratuzilma bilan ta’minlanganlik darajasi

hali ham muammoli bo‘lib qolmoqda.

Yashirin iqtisodiyotni kamaytirishda soliq tizimini raqamlashtirish ko‘rsatkichlari

(2020–2024 yillar)


background image

ISSN:

2181-3906

2025

International scientific journal

«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»

VOLUME 4 / ISSUE 4 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ

1260

Yil

Yangi raqamli soliq

tizimiga o‘tgan

korxonalar soni

(mingta)

Elektron deklaratsiya

topshirgan soliq
to‘lovchilar (%)

Aniqlangan yashirin

daromadlar (mlrd

so‘m)

Byudjetga

qo‘shimcha

tushum (mlrd

so‘m)

2020

40

72

1100

850

2021

75

84

1580

1240

2022

120

89

1910

1660

2023

150

91

2380

1980

2024

180

93

2760

2215

Manba://www.soliq.uz

Yuqoridagi tahlillar asosida aytish mumkinki, O‘zbekistonda soliq tizimini

raqamlashtirish orqali yashirin iqtisodiyotni legallashtirishda sezilarli natijalarga erishilgan

bo‘lib, bu yo‘nalishda olib borilayotgan islohotlarni chuqurlashtirish davlat iqtisodiyotining

ochiqligini ta’minlashda muhim omil bo‘lib xizmat qiladi.

Muhokama

Yashirin

iqtisodiyot

har

qanday

mamlakatda

rasmiy

iqtisodiy

faoliyatning

samaradorligiga, davlat moliyasining barqarorligiga va ijtimoiy adolat tamoyillariga salbiy ta’sir

ko‘rsatadi. Ayniqsa, soliq to‘lovlaridan bo‘yin tovlash holatlari, naqd pul muomalasining

cheklovsizligi

va

mehnat

munosabatlarining

rasmiylashtirilmagan

shakllari

yashirin

iqtisodiyotning asosiy belgilaridir. O‘zbekiston tajribasida ushbu salbiy holatlarni bartaraf

etishda soliq tizimini raqamlashtirish muhim strategik vosita sifatida namoyon bo‘lmoqda.

Tahlil natijalari shuni ko‘rsatadiki, so‘nggi yillarda mamlakatimizda elektron soliq

platformalarining joriy etilishi orqali iqtisodiy faoliyatning ochiqligi sezilarli darajada oshgan.

“my.soliq.uz”, “E-KKM”, “E-faktura”, “E-Hisob” kabi tizimlar orqali xo‘jalik yurituvchi

sub’yektlarning operatsiyalari ustidan real vaqt rejimida nazorat olib borish imkoni yaratildi.

Natijada ko‘plab yashirin faoliyat shakllari aniqlanib, qonuniy maydonga chiqarildi.

Shuningdek, raqamlashtirish jarayonlari fuqarolar va tadbirkorlar uchun soliq hisob-

kitoblarida aniqlik va qulaylik yaratdi. Onlayn xizmatlar yordamida soliq deklaratsiyalarini

topshirish, hisob-faktura rasmiylashtirish, KKM orqali savdo operatsiyalarini qayd etish

jarayonlari soddalashtirildi. Bu esa o‘z navbatida ijtimoiy-iqtisodiy muhitda shaffoflikni

ta’minlashga xizmat qilmoqda.

Bundan tashqari, raqamlashtirish orqali aniqlanayotgan moliyaviy operatsiyalarning

ko‘pligi soliq organlariga qo‘shimcha tahliliy yuklamani keltirib chiqarmoqda. Bu esa inson

resurslari va axborot texnologiyalarining uyg‘unligini talab etadi.


background image

ISSN:

2181-3906

2025

International scientific journal

«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»

VOLUME 4 / ISSUE 4 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ

1261

Shuningdek, xodimlarni doimiy ravishda o‘qitish, dasturlarni yangilash va

foydalanuvchilarga xizmat ko‘rsatish madaniyatini oshirish dolzarb ahamiyatga ega.

Xalqaro tajriba, xususan Estoniya va Gruziya misolida ko‘rish mumkinki, raqamli soliq

boshqaruvi faqatgina texnologik vositalar bilan emas, balki kuchli institutsional yondashuv,

samarali qonunchilik bazasi va aholining faol ishtiroki orqali muvaffaqiyatli amalga oshiriladi.

O‘zbekistonda ham bu yo‘nalishda sezilarli taraqqiyot kuzatilayotgan bo‘lsa-da, tizimga

ishonchni mustahkamlash, texnik barqarorlikni ta’minlash va soliq to‘lovchilarni rag‘batlantirish

kabi masalalar ustuvor vazifa bo‘lib qolmoqda.

Shunday qilib, soliq tizimini raqamlashtirish orqali yashirin iqtisodiyot bilan samarali

kurashish imkoniyati mavjud. Ammo bu jarayonni uzluksiz monitoring qilish, tizimni

takomillashtirish va inson omilini hisobga olgan holda olib borish zarur.

Xulosa

Yashirin iqtisodiyot – bu davlat iqtisodiy xavfsizligiga, byudjet barqarorligiga va sog‘lom

raqobat muhitiga tahdid soluvchi muhim muammolardan biridir. Uni legallashtirish yo‘llarini

izlashda soliq tizimini raqamlashtirish eng samarali vositalardan biri sifatida namoyon

bo‘lmoqda. O‘zbekiston Respublikasida so‘nggi yillarda bu yo‘nalishda amalga oshirilgan

islohotlar, xususan “my.soliq.uz”, “E-KKM”, “E-faktura”, “E-Hisob” kabi raqamli

platformalarning joriy etilishi, ijobiy natijalar bermoqda.

Shunday qilib, O‘zbekistonda soliq tizimining raqamlashtirilishi orqali yashirin

iqtisodiyotning ulushi sezilarli darajada qisqarayotgani kuzatilmoqda. Kelgusida bu

yo‘nalishdagi islohotlarni yanada chuqurlashtirish, raqamli infratuzilmani kengaytirish, aholining

raqamli savodxonligini oshirish va ishonch muhitini mustahkamlash orqali yanada katta

natijalarga erishish mumkin.

REFERENCES

1.

International Monetary Fund (2023).

Digital Solutions for Tax Administration

. IMF

Working Paper. [online] Available at:

https://www.imf.org

[Accessed 10 Apr. 2025].

2.

OECD (2021).

Tax Administration 3.0: The Digital Transformation of Tax Administration

.

OECD Publishing. [online] Available at:

https://www.oecd.org

[Accessed 12 Apr. 2025].

3.

World Bank (2022).

Shadow Economy: Measuring the Hidden Sector in Developing

Countries

. World Bank Report. [online] Available at:

https://www.worldbank.org

[Accessed 9 Apr. 2025].


background image

ISSN:

2181-3906

2025

International scientific journal

«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»

VOLUME 4 / ISSUE 4 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ

1262

4.

O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti (2021).

Soliq ma’muriyatchiligini takomillashtirish

chora-tadbirlari to‘g‘risida

PQ-5177-son qarori. [online] Available at:

https://lex.uz

[Accessed 11 Apr. 2025].

5.

O‘zbekiston Respublikasi Soliq kodeksi (2020).

Yangi tahrir

. Toshkent: Adliya vazirligi

nashriyoti.

6.

Deloitte (2023).

Global Tax Administration Trends 2023

. [online] Available at:

https://www2.deloitte.com

[Accessed 10 Apr. 2025].

7.

KPMG (2022).

Digital Tax Maturity in Emerging Markets

. [online] Available at:

https://home.kpmg

[Accessed 8 Apr. 2025].

8.

Xudoyberganov, B. (2022).

Soliq tizimida raqamlashtirish jarayonining samaradorligi

.

TDIU Ilmiy jurnali, 2(1), pp.45–52.

9.

Tadjibaeva, S. (2023).

Elektron soliq xizmatlarining afzalliklari va muammolari

. Ilmiy-

amaliy jurnal “Moliya”, 3(4), pp.37–41.

10.

PwC (2023).

Tax Function of the Future: Rethinking digital compliance

. [online] Available

at:

https://www.pwc.com

[Accessed 13 Apr. 2025].

11.

UNESCAP (2022).

Digitalization of Tax Administration in Asia-Pacific

. United Nations

Economic and Social Commission for Asia and the Pacific. [online] Available at:

https://www.unescap.org

[Accessed 14 Apr. 2025].

12.

O‘zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo‘mitasi (2024).

Raqamlashtirish bo‘yicha amalga

oshirilgan ishlar yakuni

. [online] Available at:

https://soliq.uz

[Accessed 10 Apr. 2025].

13.

Estonian Tax and Customs Board (2022).

e-Taxation and Transparency: The Estonian

Experience

. [online] Available at:

https://www.emta.ee

[Accessed 12 Apr. 2025].

14.

Azizov, S. (2023).

Yashirin iqtisodiyot va raqamli boshqaruv: muammolar va yechimlar

.

“Iqtisodiyot va innovatsiya” jurnali, 1(3), pp.66–70.

Bibliografik manbalar

International Monetary Fund (2023). Digital Solutions for Tax Administration. IMF Working Paper. [online] Available at: https://www.imf.org [Accessed 10 Apr. 2025].

OECD (2021). Tax Administration 3.0: The Digital Transformation of Tax Administration. OECD Publishing. [online] Available at: https://www.oecd.org [Accessed 12 Apr. 2025].

World Bank (2022). Shadow Economy: Measuring the Hidden Sector in Developing Countries. World Bank Report. [online] Available at: https://www.worldbank.org [Accessed 9 Apr. 2025].

O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti (2021). Soliq ma’muriyatchiligini takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida PQ-5177-son qarori. [online] Available at: https://lex.uz [Accessed 11 Apr. 2025].

O‘zbekiston Respublikasi Soliq kodeksi (2020). Yangi tahrir. Toshkent: Adliya vazirligi nashriyoti.

Deloitte (2023). Global Tax Administration Trends 2023. [online] Available at: https://www2.deloitte.com [Accessed 10 Apr. 2025].

KPMG (2022). Digital Tax Maturity in Emerging Markets. [online] Available at: https://home.kpmg [Accessed 8 Apr. 2025].

Xudoyberganov, B. (2022). Soliq tizimida raqamlashtirish jarayonining samaradorligi. TDIU Ilmiy jurnali, 2(1), pp.45–52.

Tadjibaeva, S. (2023). Elektron soliq xizmatlarining afzalliklari va muammolari. Ilmiy-amaliy jurnal “Moliya”, 3(4), pp.37–41.

PwC (2023). Tax Function of the Future: Rethinking digital compliance. [online] Available at: https://www.pwc.com [Accessed 13 Apr. 2025].

UNESCAP (2022). Digitalization of Tax Administration in Asia-Pacific. United Nations Economic and Social Commission for Asia and the Pacific. [online] Available at: https://www.unescap.org [Accessed 14 Apr. 2025].

O‘zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo‘mitasi (2024). Raqamlashtirish bo‘yicha amalga oshirilgan ishlar yakuni. [online] Available at: https://soliq.uz [Accessed 10 Apr. 2025].

Estonian Tax and Customs Board (2022). e-Taxation and Transparency: The Estonian Experience. [online] Available at: https://www.emta.ee [Accessed 12 Apr. 2025].

Azizov, S. (2023). Yashirin iqtisodiyot va raqamli boshqaruv: muammolar va yechimlar. “Iqtisodiyot va innovatsiya” jurnali, 1(3), pp.66–70.