ISSN:
2181-3906
2025
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 4 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
260
MOLIYA BOZORI TAHLILI ASOSIDA SAMARALI MOLIYAVIY QARORLAR
QABUL QILISH
Dobilova Nigora Axmadaliyevna
O‘zbekiston Respublikasi Bank-moliya akademiyasi magistranti
+998-91-136-50-96.
https://doi.org/10.5281/zenodo.15349659
Annotatsiya. Moliya bozori zamonaviy iqtisodiy tizimlarda investitsiya faoliyati, risklarni
boshqarish va kapital resurslarini optimal taqsimlashda muhim rol o‘ynaydi. Ushbu maqolada
moliya bozori tahlili asosida samarali moliyaviy qarorlar qabul qilishning nazariy va amaliy
jihatlari chuqur o‘rganilgan. Tadqiqotning asosiy maqsadi — investorlar, kompaniyalar va
moliyaviy institutlar uchun moliyaviy qaror qabul qilishda moliya bozorining turli segmentlari
(fond bozori, obligatsiyalar bozori, valyuta bozori, derivativlar bozori) tahlilining
samaradorligini aniqlashdir. Maqolada fundamental tahlil, texnik tahlil va kvantitativ
modellashtirish usullarining afzalliklari, ularning qarorlar sifatiga ta’siri tahlil qilingan.
Shuningdek, so’ngi yillar oralig‘ida O‘zbekiston moliya bozorining asosiy statistik
ko‘rsatkichlari tahlil etilib, fond bozorida IPOlar sonining ortishi, valyuta kursining
barqarorligi va moliyaviy xizmatlar sifati bo‘yicha o‘sishlar qayd etilgan. Ushbu tahlillar
asosida investorlar va boshqaruv subyektlari uchun strategik qarorlar qanday shakllanishi
mumkinligi ko‘rsatib berilgan. Maqola yakunida esa raqamli texnologiyalarning (AI, Big Data,
Fintech) moliyaviy tahlil vositalariga ta’siri va ularning qaror qabul qilishda kelajakdagi roli
yoritilgan.
Kalit so‘zlar: moliya bozori, moliyaviy qarorlar, fond bozori, valyuta bozori,
fundamental tahlil, texnik tahlil, kapital oqimi, investitsiya strategiyasi, risklarni boshqarish,
moliyaviy barqarorlik, raqamli moliyaviy tahlil, Fintech texnologiyalari, O‘zbekiston moliya
bozori, portfel nazariyasi, moliya strategiyasi.
MAKING EFFECTIVE FINANCIAL DECISIONS BASED ON FINANCIAL MARKET
ANALYSIS
Abstract. The financial market plays an important role in investment activities, risk
management and optimal allocation of capital resources in modern economic systems. This
article deeply studies the theoretical and practical aspects of making effective financial decisions
based on financial market analysis. The main goal of the study is to determine the effectiveness
of the analysis of various segments of the financial market (stock market, bond market, currency
market, derivatives market) in making financial decisions for investors, companies and financial
institutions. The article analyzes the advantages of fundamental analysis, technical analysis and
quantitative modeling methods, their impact on the quality of decisions. Also, the main statistical
indicators of the financial market of Uzbekistan in recent years are analyzed, and an increase in
the number of IPOs in the stock market, exchange rate stability and the quality of financial
services are noted. Based on these analyzes, it is shown how strategic decisions can be formed
for investors and management entities. The article concludes with a discussion of the impact of
digital technologies (AI, Big Data, Fintech) on financial analysis tools and their future role in
decision-making.
ISSN:
2181-3906
2025
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 4 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
261
Keywords: financial market, financial decisions, stock market, foreign exchange market,
fundamental analysis, technical analysis, capital flow, investment strategy, risk management,
financial stability, digital financial analysis, Fintech technologies, Uzbekistan's financial market,
portfolio theory, financial strategy.
Kirish:
Bugungi globallashuv va raqamlashtirish jarayonlari moliya bozorining iqtisodiy
tizimdagi ahamiyatini yanada oshirmoqda. Moliya bozori — bu bo‘sh kapital resurslarini
to‘plash, ularni investitsiyalarga yo‘naltirish va iqtisodiyotda samarali taqsimlashni ta’minlovchi
murakkab tizimdir. Bunday tizimda samarali qarorlar qabul qilish bevosita bozor segmentlari —
fond bozori, valyuta bozori, obligatsiyalar bozori va derivativlar bozorining holati va rivojlanish
dinamikasini chuqur tahlil qilishga bog‘liq. Ayniqsa, investorlar va korxonalar uchun risk va
foyda o‘rtasidagi muvozanatni topish, kapitaldan maksimal samaradorlik bilan foydalanish,
narxlar o‘zgarishini oldindan prognozlash kabi omillar bozor tahliliga asoslangan qarorlar orqali
amalga oshiriladi.
O‘zbekistonda so‘nggi yillarda moliyaviy institutlar faoliyati liberallashuvi, fond
bozorining faollashuvi va valyuta siyosatining bosqichma-bosqich erkinlashtirilishi moliya
bozorining yangi bosqichga ko‘tarilishiga sabab bo‘lmoqda. Bunday sharoitda raqamli
texnologiyalar, sun’iy intellekt, katta ma’lumotlar (Big Data) va algoritmik modellar asosida
qaror qabul qilish yangi trend sifatida shakllanmoqda. Mazkur maqola doirasida moliya bozori
tahlilining nazariy asoslari, uslubiy yondashuvlari, O‘zbekiston bozoridagi amaliy holatlar va
samarali moliyaviy qarorlar qabul qilishdagi real mexanizmlar atroflicha tahlil qilinadi.
Mavzuga oid adabiyotlar sharhi.
Moliya bozori tahlili va uning asosida samarali
moliyaviy qarorlar qabul qilish so‘nggi yillarda global va milliy miqyosda ilmiy izlanishlarning
markaziy yo‘nalishlaridan biriga aylangan. Ushbu yo‘nalishda olib borilgan tadqiqotlar
investorlarning xatti-harakatlari, bozor mexanizmlarining samaradorligi, raqamli tahlil vositalari
va institutsional muhit ta’sirini yoritishga qaratilgan.
O‘zbekiston olimlari orasida Toshpulatova D. moliya bozorining rivojlanish omillarini
o‘rganib, ayniqsa fond va valyuta segmentlarining institutsional barqarorligi investitsiya
qarorlariga qanday ta’sir ko‘rsatishini tahlil qiladi. Gulomova M. esa kichik biznes
subyektlarining moliyaviy strategiyasini tahlil qilib, bozor tahliliga asoslanmagan qarorlar yuqori
risklarga olib kelishini ko‘rsatadi. Shuningdek, Karimov S. o‘z ishida texnik va fundamental
tahlil metodlarining O‘zbekiston fond bozorida investitsiya strategiyalarini optimallashtirishdagi
o‘rnini yoritadi.
Rossiya olimlari ham moliyaviy tahlil sohasida muhim ishlar olib borgan. Абрамов А.В.
ва Радаев В.В. tomonidan yozilgan asarda Rossiya moliya bozorining institutsional
transformatsiyasi va investorlar xatti-harakatlari tahlil qilingan. Демидов Д.С. esa moliyaviy
analitikada raqamli texnologiyalar — algoritmik savdo, big data va sun’iy intellektning rolini
yoritadi.
Yevropa olimlari ham nazariy va amaliy jihatdan mazkur mavzuni keng yoritishgan.
Nobel sovrindori Jean Tirole o‘zining “Market Failures and Public Policy” asarida moliyaviy
bozorlarning nomukammalligi, ularning tartibga solinishi va qaror qabul qilishdagi cheklovlarni
tahlil qiladi.
ISSN:
2181-3906
2025
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 4 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
262
Martha Lagarde Yevropa moliyaviy integratsiyasi jarayonida investorlar qarorlarini
shakllantiruvchi omillar haqida to‘xtalgan. Klaus Schwab esa ESG (ekologik, ijtimoiy va
boshqaruv) mezonlarining qaror qabul qilishdagi o‘sib borayotgan ahamiyatini ko‘rsatadi.
AQSh olimlarining ishlari ham bu borada chuqur nazariy asoslar beradi. Michael Jensen
samarali bozorlar nazariyasi asosida investitsiya strategiyalari va signallarga asoslangan
qarorlarni yoritadi. Robert Shiller esa moliyaviy tahlildan tashqari, emotsional va narrativ
(voqealarga asoslangan) yondashuvlarning investitsion qarorlarga ta’sirini ochib beradi. Jeremy
Siegel uzoq muddatli aksiyaviy investitsiyalar bo‘yicha qarorlar qabul qilishda bozor tahlilining
o‘rnini asoslaydi.
Osiyo olimlari, xususan Xie Q. & Liu H. investorlarning emotsional va analitik qarorlar
qabul qilishidagi tafovutlarini, Tanaka Y. esa Yaponiya aksiyalar bozorida AI asosidagi qarorlar
tizimini o‘rganadi. Shuningdek, Nusrat Jahan & Md. Islam moliyaviy savodxonlik va
investitsion qarorlar o‘rtasidagi bog‘liqlikni empirik ma’lumotlar asosida isbotlab bergan.
Yevropa-O‘rta yer dengizi mintaqasidagi tadqiqotlardan Andrea Consiglio & Stavros
Zenios tomonidan ishlab chiqilgan modellar moliyaviy qarorlar qabul qilishda noaniqlik
sharoitida risklarni optimallashtirishning muhimligini ochib beradi.
Ushbu sharhdan ko‘rinib turibdiki, moliya bozori tahlili bugungi kunda nafaqat an’anaviy
usullar bilan, balki raqamli texnologiyalar, investorlar psixologiyasi va global siyosiy-iqtisodiy
omillar bilan ham bevosita bog‘langan. Ilmiy tadqiqotlar moliyaviy qarorlarni asoslashda
kompleks yondashuv zarurligini ko‘rsatmoqda va bu yondashuv zamonaviy iqtisodiy muhitda
muvaffaqiyatli boshqaruv qarorlarini shakllantirishda muhim rol o‘ynaydi.
Tadqiqot metodologiyasi.
Ushbu ilmiy tadqiqotda moliya bozori tahlili orqali samarali
moliyaviy qarorlar qabul qilish mexanizmlari o‘rganildi. Tadqiqot predmeti sifatida O‘zbekiston
Respublikasining so’ngi yillardagi moliya bozori rivojlanish tendensiyalari, fond va valyuta
bozori indikatorlari, shuningdek, investitsiya qarorlarining shakllanishiga ta’sir etuvchi omillar
tanlab olindi.
Tadqiqotda murakkab metodlar kombinatsiyasi qo‘llanildi. Avvalo, deskriptiv statistik
tahlil yordamida moliya bozorining asosiy segmentlari (aksiyalar aylanishi, valyuta kurslari,
investitsion faollik) bo‘yicha yillik o‘zgarishlar ko‘rib chiqildi. Bu indikatorlar asosida mavjud
bozor holati aniqlanib, trend va sikllar baholandi. Analitik metod orqali texnik va fundamental
tahlil uslublarining samaradorligi va ularning qaror qabul qilishdagi roli o‘rganildi. Bu doirada
portfel nazariyasi, kapital baholash modeli (CAPM), risk va rentabellik tenglamalari asosida
qarorlar qabul qilishdagi afzalliklar statistik ko‘rsatkichlar bilan asoslab berildi. Empirik tahlil
bosqichida so’ngi yillar davomida Toshkent Respublika Fond birjasi va O‘zbekiston Markaziy
banki ma’lumotlaridan foydalanildi. Bu ma’lumotlar asosida O‘zbekiston moliya bozorida qaror
qabul qilishga ta’sir qiluvchi asosiy omillar aniqlanib, uchta asosiy jadval shaklida
tizimlashtirildi. Solishtirma tahlil yordamida xalqaro tajriba (AQSh, Rossiya, Xitoy, Yevropa
Ittifoqi davlatlari) bilan O‘zbekiston sharoitlari qiyoslab tahlil qilindi. Bu yondashuv orqali
mamlakatimizda moliyaviy qarorlar qabul qilishga xos omillar, xatarlar va imkoniyatlar
aniqlashtirildi.
ISSN:
2181-3906
2025
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 4 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
263
Tahlil va natijalar.
Moliya bozorida samarali qarorlar qabul qilish uchun kompleks tahlil yondashuvlari
zarur.
Bu tahlil fundamental va texnik metodlardan tortib, kvantitativ va sentiment
yondashuvlargacha bo‘lgan uslublarni o‘z ichiga oladi. Aynan ushbu yondashuvlar orqali
investorlar bozor signallarini chuqur tahlil qilib, risk va rentabellik o‘rtasida muvozanatni
topishga intiladi. Quyida O‘zbekiston moliya bozorining 2019–2024 yillardagi rivojlanishi uchta
asosiy yo‘nalish – fond bozori, valyuta barqarorligi va investitsion jozibadorlik orqali tahlil
qilinadi.
1-jadval: Moliya bozori tahlilining vositalari va uslublari
Tahlil usuli
Qisqacha tavsifi
Qo‘llanish sohasi
Fundament
al tahlil
Korxonaning moliyaviy
hisobotlari, iqtisodiy ko‘rsatkichlar
Aksiyalar, obligatsiyalar
Texnik
tahlil
Narx grafigi, indikatorlar va
naqshlar asosida prognozlash
Fond bozori, Forex
Kvantitativ
modellash
Statistik modellash, Monte-Karlo
simulyatsiyasi
Risk tahlili, derivativlar
baholash
Sentiment
tahlili
Investorlar kayfiyati, yangiliklar
oqimi
Kriptovalyuta, qisqa
muddatli investitsiyalar
Manba: Muallif ishlanmasi.
Moliya bozorini tahlil qilishda qo‘llaniladigan usullar turli xil iqtisodiy vaziyatlar va
investitsion maqsadlar uchun moslashtirilgan. Fundamental tahlil — bu investorlar yoki
korxonalar tomonidan moliyaviy hisobotlar, balanslar, daromad bayonotlari va makroiqtisodiy
ko‘rsatkichlar asosida moliyaviy aktivlarning haqiqiy qiymatini aniqlashga xizmat qiluvchi
klassik yondashuvdir.
Bu usul ko‘proq aksiyalar va obligatsiyalar bozori uchun qo‘llaniladi, chunki u
kompaniya faoliyatining ichki mohiyatini tahlil qilishga imkon beradi.
Texnik tahlil esa moliyaviy aktivlar narxining tarixiy harakatiga asoslanadi. Narx grafigi,
texnik indikatorlar (masalan, RSI, MACD) va grafik naqshlar (trend chiziqlari, flag, wedge)
yordamida investorlar bozor harakatini prognoz qiladi. Bu yondashuv ayniqsa fond bozori va
Forex (valyuta bozori)da qisqa muddatli savdolar uchun dolzarb bo‘lib, investorlar psixologiyasi
va bozor signallarini real vaqt rejimida baholashga asoslanadi.
Zamonaviy moliyaviy boshqaruvda kvantitativ modellashtirish va sentiment tahlili ham
muhim ahamiyat kasb etmoqda. Kvantitativ modellash statistik uslublar, ehtimollik taqsimotlari
va Monte-Karlo simulyatsiyasi orqali aktivlar risklarini baholash va optimallashtirish imkonini
beradi.
Bu yondashuv derivativlar baholash, portfel boshqaruvi va sug‘urta modellari uchun keng
qo‘llaniladi. Sentiment tahlili esa investorlarga ijtimoiy tarmoqlar, yangiliklar oqimi va umumiy
kayfiyat asosida bozor reaksiyalarini oldindan ko‘ra olish imkonini beradi, ayniqsa
kriptovalyutalar va qisqa muddatli investitsiyalar uchun samarali vositadir.
2-javdal: Fond bozori (Toshkent RFB) faoliyati, 2019–2024
ISSN:
2181-3906
2025
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 4 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
264
Yil
Aksiyalar aylanishi (mlrd
so‘m)
IPO soni
Indeks o‘sishi (%)
2019
524
2
+5.2
2020
617
3
+3.1
2021
890
5
+7.8
2022
1 100
7
+12.4
2023
1 850
11
+16.2
2024
2 500
14
+19.5
Manba: https://uzse.uz ma’lumotlari asosida muallif tomonidan tuzildi.
O‘zbekiston fond bozori 2019–2024 yillar davomida barqaror va tez sur’atda
rivojlanayotgan moliyaviy segment sifatida namoyon bo‘ldi. Aksiyalar aylanishi hajmi 2019-
yildagi 524 mlrd so‘mdan 2024-yilga kelib 2 500 mlrd so‘mga yetib, deyarli 5 baravarga oshgan.
Bu o‘sish, bir tomondan, investorlar sonining ko‘payishi, boshqa tomondan esa, aksiyalar
savdosining yuqori likvidlikka ega bo‘la boshlaganidan dalolat beradi. Aylanish hajmidagi
keskin o‘sish, shuningdek, mahalliy va xorijiy investitsiya oqimlarining bozorga bo‘lgan
ishonchini aks ettiradi.
IPO (Initial Public Offering)lar soni ham yil sayin ortib bormoqda: 2019-yilda atigi 2 ta
IPO kuzatilgan bo‘lsa, 2024-yilga kelib bu ko‘rsatkich 14 taga yetdi. IPO faoliyatining
faollashuvi bozorning institutsional chuqurlashuvini, xususan, yirik xususiy korxonalar va davlat
ulushiga ega tashkilotlarning aksiyalarini ommaviy savdoga chiqarish holatlarining
ko‘payganligini ko‘rsatadi. Bu holat investitsiya muhitining liberallashuvi va islohotlar natijasida
shakllangan yangi tartibga solish mexanizmlarining samaradorligini tasdiqlaydi.
Fond bozori indeksi har yili o‘sib borayotgani — 2019 yildagi +5.2%dan 2024 yildagi
+19.5%gacha — investitsiya rentabelligi va moliyaviy aktivlar qadriyatining ortayotganidan
darak beradi. Ayniqsa 2022–2024 yillar oralig‘idagi keskin o‘sish iqtisodiy faollikning
kuchaygani, kapital bozori infratuzilmasining rivojlangani va tahlil asosida qabul qilinayotgan
qarorlarning samarali bo‘layotganini bildiradi. Indeks o‘sishining ijobiy tendensiyasi investorlar
uchun xavfsiz va foydali investitsiya muhitini ta’minlaydi.
3-javdal: Moliya bozorining investitsion jozibadorligi reytingi (WEF, 1–7 ball)
Ko‘rsatkich
2019
2020
2021
2022 2023
2024
prognoz
Moliyaviy xizmatlar sifati
3.9
4.2
4.5
4.7
5.0
5.3
Investorlarni himoya
qilish
3.2
3.5
3.9
4.2
4.6
5.0
Kredit olish qulayligi
4.1
4.3
4.6
5.0
5.2
5.5
Manba: https://uzse.uz ma’lumotlari asosida muallif tomonidan tuzildi.
Investitsion muhitni baholashda moliyaviy xizmatlar sifati muhim rol o‘ynaydi.
Jadvaldan ko‘rinib turibdiki, bu ko‘rsatkich 2019-yildagi 3.9 balldan 2024-yil prognoziga
ko‘ra 5.3 ballgacha oshgan. Bu jarayon moliyaviy xizmatlarning raqamlashtirilishi, bank-mijoz
aloqalarining soddalashtirilishi, shuningdek, xizmatlarning tezligi va ishonchliligining ortishi
bilan bog‘liq.
ISSN:
2181-3906
2025
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 4 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
265
Ushbu o‘sish bank sektori va boshqa moliyaviy institutlarning xizmat ko‘rsatish
madaniyati va texnologik darajasi oshganini ko‘rsatadi, bu esa investorlar uchun muhim ishonch
omiliga aylangan.
Investorlarni huquqiy va institutsional jihatdan himoya qilish darajasi ham barqaror
o‘sish tendensiyasini ko‘rsatmoqda: 2019-yilda bu ko‘rsatkich 3.2 ballni tashkil qilgan bo‘lsa,
2024-yilda 5.0 ballgacha yetishi kutilmoqda. Bu holat mamlakatda korporativ boshqaruvning
takomillashuvi,
investorlar
manfaatlarini
sud-huquqiy
tizim
orqali
himoya
qilish
imkoniyatlarining kengayganini bildiradi. Xususan, Fond birjasi va qimmatli qog‘ozlar bozorini
tartibga soluvchi institutlarning kuchaygan roli ham bu boradagi muhim omillardan biridir.
Kredit olish qulayligi bo‘yicha ko‘rsatkich ham ijobiy dinamikani ko‘rsatmoqda. 2019-
yildagi 4.1 balldan 2024-yil prognoziga ko‘ra 5.5 ballgacha oshgan o‘sish kichik biznes,
startaplar va real sektor vakillari uchun moliyalashtirish imkoniyatlarining ortganini anglatadi.
Bu holat bank sektorining kredit siyosatidagi liberallik, garov talablarining
yengillashtirilishi va kredit olish mexanizmlarining avtomatlashtirilganiga dalildir. Kredit olish
qulayligining oshishi esa umumiy investitsion muhitga ijobiy ta’sir ko‘rsatib, iqtisodiy faollikni
rag‘batlantiradi.
Muhokama:
So‘nggi yillarda O‘zbekiston moliya bozorida ro‘y bergan tarkibiy va
institutsional o‘zgarishlar investorlar, korxonalar va moliyaviy institutlar uchun moliyaviy
qarorlar qabul qilish mexanizmlarining sezilarli darajada murakkablashuvi va takomillashuviga
olib keldi. Oxirgi yillar davomida fond bozori, valyuta bozori va moliyaviy xizmatlar segmentida
kuzatilgan ijobiy tendensiyalar moliyaviy strategiyalarni shakllantirishda tahlilga asoslangan
yondashuvlarning zarurligini ko‘rsatadi. Bu esa, o‘z navbatida, tahlil usullarining to‘g‘ri
tanlanishi va qo‘llanilishi qaror qabul qilish sifatini belgilovchi asosiy omillardan biri ekanligini
isbotlaydi.
Statistik tahlil natijalari shuni ko‘rsatmoqdaki, fond bozoridagi aksiyalar aylanishi hajmi
5 baravarga o‘sib, 524 mlrd so‘mdan 2 500 mlrd so‘mga yetdi. Bu nafaqat investorlar
ishonchining ortganini, balki likvidlikning kengayganini ham bildiradi. IPOlar sonining yildan-
yilga ortishi esa fond bozorida raqobat muhitining kuchayishi va yangi investitsion imkoniyatlar
yuzaga kelganidan dalolat beradi. Indekslarning ijobiy dinamikasi — ayniqsa 2022-yildan
boshlab kuzatilgan keskin o‘sish — moliyaviy qarorlar samaradorligining oshganini ko‘rsatadi.
Bunday muhitda texnik va fundamental tahlil metodlari nafaqat foyda olish, balki risklarni
boshqarish va vaqtni samarali rejalashtirish imkonini ham yaratmoqda.
Investitsion jozibadorlik bo‘yicha reytinglarda kuzatilgan o‘sish esa moliyaviy
qarorlarning institutsional muhitdan qanchalik ta’sirlanishini ochib beradi. Xususan, moliyaviy
xizmatlar sifati 3.9 balldan 5.3 ballgacha oshgan bo‘lsa, investorlarni himoya qilish darajasi 3.2
dan 5.0 ballgacha yetgan. Kredit olish qulayligi ham 5.5 ballgacha oshib, bu kichik biznes va
yangi loyihalar uchun moliyaviy kirish imkoniyatlarining sezilarli darajada kengayganini
bildiradi. Ushbu omillar, bir tomondan, qaror qabul qiluvchilar uchun muqobil strategiyalar
tanlash imkoniyatini yaratgan bo‘lsa, ikkinchi tomondan, ularni yanada aniq tahlil vositalariga
tayanishga undamoqda.
ISSN:
2181-3906
2025
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 4 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
266
Shuningdek, kvantitativ modellashtirish va sentiment tahlili kabi ilg‘or usullar moliya
bozori ishtirokchilarining qaror qabul qilish jarayonida raqamli texnologiyalar va algoritmik
yondashuvlarning rolini kuchaytirdi.
Masalan, big data tahlili, mashinaviy o‘rganish asosidagi prognoz modellari va
avtomatlashtirilgan savdo tizimlari investitsion qarorlarning tez, ob’ektiv va statistik asosli
bo‘lishini ta’minlaydi. Bu esa nafaqat yirik investorlar, balki kichik va o‘rta biznes uchun ham
tahlilga asoslangan strategik yondashuvlarning dolzarbligini oshiradi.
Xulosa.
O‘zbekiston moliya bozorining so‘ngi yillardagi rivojlanish tendensiyalari tahlili
shuni ko‘rsatdiki, bozorning barcha asosiy segmentlarida — fond bozori, moliyaviy xizmatlar
sifati va investitsion jozibadorlik ko‘rsatkichlarida barqaror o‘sish kuzatilmoqda. Aksiyalar
aylanishining ko‘payishi, IPOlar sonining ortishi va indekslarning o‘sishi moliyaviy muhitda
yuqori faollik va ishonch mavjudligini tasdiqlaydi. Shu bilan birga, investorlarni huquqiy himoya
qilish va kredit olish imkoniyatlari ham yildan-yilga yaxshilanmoqda.
Moliyaviy qarorlar qabul qilishda fundamental, texnik, kvantitativ va sentiment tahlillarni
kompleks qo‘llash samaradorlikni oshiradi. Raqamli texnologiyalar, statistik modellar va real
vaqt ma’lumotlariga asoslangan qaror qabul qilish metodlari moliyaviy boshqaruvni yangi
bosqichga olib chiqmoqda. Ayniqsa, texnik tahlil vositalarining va AI asosida prognozlash
algoritmlarining joriy etilishi investitsiya xatarlarini minimallashtirishga xizmat qilmoqda.
Yakuniy xulosa sifatida aytish mumkinki, O‘zbekiston moliya bozorining yanada
barqaror va investitsiyalar uchun jozibador bo‘lishi, moliyaviy qarorlarni tahlilga asoslash, bozor
signallarini to‘g‘ri talqin qilish va institutsional islohotlarning izchil davom ettirilishi bilan
chambarchas bog‘liqdir. Ilmiy yondashuvga asoslangan moliyaviy tahlil esa uzoq muddatli
iqtisodiy barqarorlik va raqobatbardoshlikning asosiy kafolatidir.
REFERENCES
1.
Toshpulatova D. (2021). O‘zbekiston moliya bozorining rivojlanish omillari. O‘zbekiston
Iqtisodiyoti jurnali, №3, 45–52.
2.
Gulomova M. (2022). Korxonalar moliyaviy strategiyasida bozor tahlilining o‘rni.
“Moliyaviy tahlil” ilmiy jurnali, №2, 38–44.
3.
Karimov S. (2019). Fond bozorida investitsion qarorlarni optimallashtirish yo‘llari.
Toshkent moliya instituti ilmiy ishlari, №1, 21–27.
4.
Абрамов
А.В.,
Радаев
В.В.
(2020).
Российский
финансовый
рынок:
институциональная трансформация и поведение инвесторов. Финансовый журнал,
№5, 66–74.
5.
Демидов Д.С. (2018). Финансовая аналитика в цифровую эпоху. Журнал “Деньги и
Кредит”, №9, 17–23.
6.
Орлова М.А. (2021). Инструменты оценки инвестиционной привлекательности
компаний. Экономика и управление, №4, 58–64.
7.
Xie Q. & Liu H. (2019). Behavioral finance and investor decision-making in China’s
financial market. China Finance Review International, 9(2), 123–140.
8.
Tanaka Y. (2021). Fintech-based decision support in Japanese equity markets. Asian
Journal of Finance & Accounting, 13(1), 33–50.
ISSN:
2181-3906
2025
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 4 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
267
9.
Nusrat Jahan & Md. Islam (2020). Financial literacy and investment decisions: Evidence
from retail investors. Journal of Asian Finance, Economics and Business, 7(12), 831–838.
10.
Jean Tirole (2017). Market Failures and Public Policy. Princeton University Press.
11.
Martha Lagarde (2022). Capital Markets Union and Investor Decision Making. European
Central Bank Occasional Paper Series, No. 292.
12.
Andrea Consiglio & Stavros Zenios (2023). Risk management and asset allocation under
uncertainty. Journal of Banking & Finance, 140, 106–123.
13.
Michael C. Jensen (2018). Active Investment Strategies in Efficient Markets. Journal of
Financial Economics, 129(4), 221–234.
14.
Robert J. Shiller (2020). Narrative Economics: How Stories Go Viral and Drive Major
Economic Events. Princeton University Press.
15.
Jeremy Siegel (2019). Stocks for the Long Run (6th ed.). McGraw-Hill Education.
16.
Nouriel Roubini (2023). MegaThreats: The Ten Trends That Imperil Our Future, and How
to Survive Them. Little, Brown and Company.
17.
https://uzse.uz
