ISSN:
2181-3906
2025
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 4 / ISSUE 8 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
15
O‘QUV MARKAZI LOYIHASIDA RISK VA DAROMADLILIK MASALALARI
Ergashova Rushana Saloxiddin qizi
O‘zbekiston Respublikasi Bank
-Moliya Akademiyasi magistranti.
ergashevarushana7@gmail.com
https://doi.org/10.5281/zenodo.16731917
Annotatsiya.
Ushbu maqolada o‘quv markazi loyihalarini amalga oshirishda uchrashi
mumkin bo‘lgan asosiy risk omillari va daromadlilikni aniqlovchi moliyaviy ko‘rsatkichlar tahlil
qilinadi. Ta’lim xizmatlari sohasida xususiy sektorga oid loyihalarning samaradorligini
baholashda risklarni aniqlash, ularni boshqarish strategiyalarini ishlab chiqish va iqtisodiy
ko‘rsatkichlar asosida foyda prognozlarini tuzish muhim o‘rin tutadi. Tadqiqotda Net Present
Value (NPV), Internal Rate of Return (IRR), Payback Period kabi moliyaviy baholash vositalari
yordamida o‘quv markazining daromadlilik darajasi aniqlanadi. Shuningdek, mazkur loyihalar
uchun xos bo‘lgan bozor, moliyaviy, operatsion va yuridik xavflar chuqur tahlil qilinadi. Maqola
yakunida ushbu risklarni minimallashtirish bo‘yicha amaliy tavsiyalar beriladi.
Kalit so‘zlar:
O‘quv markazi, investitsiya loyihasi, risk tahlili, daromadlilik, NPV, IRR,
moliyaviy reja, biznes strategiya, ta’lim bozori, investitsion xavf, operatsion xavf, bozor tahlili,
rentabellik, pul oqimi, biznes modeli.
RISK AND PROFITABILITY ISSUES IN THE TRAINING CENTER PROJECT
Abstract.
This article analyzes the main risk factors that may arise in the implementation
of training center projects and financial indicators that determine profitability. In assessing the
effectiveness of private sector projects in the field of educational services, identifying risks,
developing strategies for their management, and compiling profit forecasts based on economic
indicators play an important role. The study determines the profitability of the training center
using financial assessment tools such as Net Present Value (NPV), Internal Rate of Return (IRR),
Payback Period. Also, a thorough analysis of the market, financial, operational, and legal risks
inherent in these projects is provided. At the end of the article, practical recommendations are
given to minimize these risks.
Keywords:
Training center, investment project, risk analysis, profitability, NPV, IRR,
financial plan, business strategy, education market, investment risk, operational risk, market
analysis, profitability, cash flow, business model.
Metodologiya:
O‘quv markazi loyihasining iqtisodiy samaradorligini baholash va unga
ta’sir etuvchi risk omillarini chuqur o‘rganish uchun biz kompleks va tizimli yondashuvlarga
asoslangan ilmiy metodologiyadan foydalandik. Tadqiqot jarayonida amaliyotda samarali
ishlatiladigan bir nechta yondashuvlar uyg‘unlashtirildi. Har bir metod ma’lum bir muammoni
yoritishga xizmat qildi va yakuniy xulosalarning asosli bo‘lishini ta’minladi.
Avvalo, analitik yondashuv yordamida O‘zbekiston hududida faoliyat olib borayotgan
xususiy o‘quv markazlari bozorining umumiy holati o‘rganildi. Ushbu tahlilda markazlarning
xizmat turlari, narx siyosati, daromad va xarajat strukturalari, o‘quvchilar oqimi hamda faoliyat
yuritish sharoitlari atroflicha tahlil qilindi. Bu tahlil orqali biz loyiha iqtisodiyotining ichki
tarkibini, rentabellik manbalarini aniqlab oldik.
ISSN:
2181-3906
2025
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 4 / ISSUE 8 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
16
Keyingi bosqichda statistik tahlil metodidan keng foydalandik. Bu bosqichda O‘zbekiston
Respublikasi Statistika agentligi, Savdo-sanoat palatasi va boshqa rasmiy manbalardan olingan
ochiq raqamli ma’lumotlar asosida xususiy o‘quv markazlarining oxirgi besh yildagi o‘sish
sur’atlari, foyda darajalari, mijozlar to‘lov qobiliyati va mintaqaviy farqlari chuqur tahlil qilindi.
Ayniqsa, foyda va xarajatlarning o‘zgarish dinamikasi grafik va trend chiziqlari orqali aks
ettirildi. Bu esa loyihaning kelajakdagi salohiyatini ob’ektiv baholashga xizmat qildi.
Shuningdek, investitsion baholash vositalari yordamida loyiha moliyaviy jihatdan
baholandi. Bunda uchta asosiy ko‘rsatkichga –
Net Present Value (NPV), Internal Rate of Return
(IRR) va Payback Period indikatorlariga tayandik. NPV orqali loyihaning hozirgi qiymati va
kutilayotgan daromadi aniqlanib, IRR esa rentabellik chegarasini ko‘rsatdi. Payback muddati esa
investor uchun sarmoya qancha muddatda o‘zini qoplaydi, degan savolga javob berdi. Ushbu
ko‘rsatkichlarning uyg‘un natijasi loyiha iqtisodiy jihatdan qanchalik barqaror va investitsiyaga
yaroqli ekanini ko‘rsatib berdi.
Bundan tashqari, biz SWOT tahlili usuliga murojaat qildik. Bu yondashuv orqali o‘quv
markazi loyihasining ichki kuchli va zaif tomonlari, tashqi imkoniyatlar va xavf-
xatarlar to‘liq
sistemalashtirildi. SWOT orqali aniqlangan omillar risklarni boshqarish rejasini ishlab chiqishda
asos bo‘ldi. Ayniqsa, tashqi muhitdagi raqobatchilar, qonunchilikdagi o‘zgarishlar, talabning
mavsumiyligi kabi xavflar puxta baholandi.
Ilmiy asoslangan tahlillarni mustahkamlash uchun ekspert baholari metodidan ham
foydalanildi. Soha mutaxassislari, xususiy ta’lim markazlari rahbarlari, biznes
-konsultantlar va
tajribali investorlar bilan suhbat va so‘rovnomalar tashkil qilindi. Ularning amaliy tajribaga
asoslangan fikr-mulohazalari orqali risk darajalari yanada aniqroq tasniflandi va daromadlilik
prognozlari real sharoitlarga yaqinlashtirildi.
Nihoyat, metodologiyaning muhim qismlaridan biri bu komparativ tahlil bo‘ldi.
O‘zbekiston sharoitida faoliyat yuritayotgan o‘quv markazlari tajribasi boshqa
davlatlardagi
–
xususan, Rossiya, Turkiya va Hindistondagi o‘xshash ta’lim startaplari bilan
solishtirildi. Bu esa biznes model va xizmat ko‘rsatish yondashuvlarini solishtirish, ilg‘or
tajribalarni aniqlash va mahalliy sharoitga moslashtirish imkonini berdi.
Xulosa qilib aytganda, o‘quv markazi loyihasini tahlil qilishda qo‘llanilgan metodologik
yondashuvlar bir-
birini to‘ldiruvchi xarakterga ega bo‘ldi. Har bir bosqich o‘ziga xos yo‘nalishda
muammoni yoritib berdi. Aynan shu metodlar uyg‘unligi hisobiga loyiha risklari chuqur
o‘rganildi, moliyaviy daromadlilik aniq prognoz qilindi va amaliy tavsiyalar ishlab chiqildi. Bu
esa, ilmiy jihatdan asosli va real sektor ehtiyojlariga mos keluvchi natijalarga olib keldi.
Mavzuga oid adabiyotlar sharxi :
O‘quv markazi loyihalarining iqtisodiy samaradorligi
va daromadlilik mezonlarini chuqur tahlil qilish uchun zamonaviy ilmiy manbalar, xalqaro
tajriba va milliy statistikalar asosiy tayanch nuqtalar sifatida xizmat qildi. So‘nggi yillarda
xususiy ta’lim sektori, ayniqsa o‘quv markazlari faoliyati bo‘yicha olib borilgan tadqiqotlar
ushbu yo‘nalishning iqtisodiy va investitsion salohiyati haqida muhim xulosalar beradi.
Tahlil davomida birinchi navbatda O‘zbekiston Respublikasi Statistika agentligi
tomonidan e’lon qilinadigan rasmiy hisobotlarga tayanildi. Ushbu manbalarda so‘nggi yillarda
o‘quv markazlarining soni, yo‘nalishlari, hududiy tarqalishi, o‘quvchilar oqimi kabi dolzarb
ISSN:
2181-3906
2025
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 4 / ISSUE 8 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
17
ko‘rsatkichlar keltirilgan. Ayniqsa, ularning xizmat ko‘rsatish segmentatsiyasi va o‘sish
dinamikasi loyihaning real asosda shakllanishiga zamin yaratadi.
Investitsion tahlil vositalari bo‘yicha tan olingan mutaxassis –
Asvat Damodaranning
“Investment Valuation” asari esa ushbu loyiha daromadliligini baholashda nazariy asos bo‘ldi.
Kitobda taklif etilgan NPV, IRR va Payback Period kabi usullar o‘quv markazi
sarmoyasining qaytarilishini aniq va puxta tahlil qilishga yordam berdi. Moliyaviy baholash
vositalari bu sohaga ilmiy aniqlik olib kiradi.
OECD tomonidan chop etilgan “Education at a Glance” seriyasi esa xalqaro miqyosda
ta’lim xizmatlarining iqtisodiy modeli, xususiy sektor ishtiroki, ta’limdagi innovatsiyalar va
rentabellik darajasi haqida keng qamrovli ma’lumotlar beradi. Ayniqsa, solishtirma tahlil uchun
bu hisobotda keltirilgan indikatorlar katta ahamiyatga ega bo‘ldi.
Mahalliy adabiyotlar ichida Sharipov N. tomonidan yozilgan “Xususiy ta’lim
loyihalarining iqtisodiy tahlili” nomli maqola e’tiborga molik. Unda o‘quv markazlarining
rentabellik omillari, xarajatlar tuzilmasi va daromad modellari o‘ziga xos tarzda yoritilgan.
SWOT tahlilini qo‘llash orqali muallif xususiy ta’lim loyihalaridagi xavf va
imkoniyatlarni muvaffaqiyatli ochib bergan.
Bundan tashqari, Jahon bankining ta’lim moliyalashga oid hisobotlari ham muhim
nazariy asos bo‘lib xizmat qildi. Bu manbalarda siyosiy barqarorlik, infratuzilma, moliyaviy
risklar va xususiy ta’limga sarmoya jalb qilish omillari chuqur o‘rganilgan. Ta’lim startaplariga
nisbatan yondashuvlar, investitsion model va foyda prognozlari aynan shu hisobotlardan olindi.
Strategik yondashuvlar jihatidan esa Kaplan va Nortonning “Strategy Maps” asari alohida
ahamiyat kasb etdi. O‘quv markazi uchun daromad oqimini shakllantirish, xizmat sifatini
oshirish va qiymat zanjirini tashkil etish bo‘yicha ushbu manbada ilgari surilgan metodologiyalar
foydali bo‘ldi.
Kichik korxonalar uchun xos bo‘lgan risklar va ularni boshqarish mexanizmlari haqida
Harvard Business Review jurnalining maqolasi asosida batafsil tahlil olib borildi. Ayniqsa, resurs
yetishmovchiligi, raqobat bosimi, kutilmagan tashqi omillarga nisbatan qaror qabul qilish
jarayonlari ushbu maqola orqali ilmiy tahlilga tortildi.
Shuningdek, Murodov A. tomonidan yozilgan maqolada o‘quv markazlari uchun
moslashtirilgan iqtisodiy modellar, daromad manbalarining diversifikatsiyasi va xarajatlarni
optimallashtirish bo‘yicha aniq tavsiyalar berilgan. Bu holat loyiha iqtisodiyotini real holatga
mos holda shakllantirishga yordam berdi.
UNESCOning global ta’lim monitoring hisobotlari esa ta’limga sarmoya kiritish
samaradorligi va infratuzilmaning ijtimoiy-
iqtisodiy ta’siri haqida qimmatli statistik va tahliliy
ma’lumotlar taqdim etdi. Ushbu manba orqali xususiy sektorning ta’lim tizimidagi roli aniq
ko‘rsatildi.
Yakuniy tahlil Forbes Uzbekistan’ning “Xususiy ta’lim sektori: risk va imkoniyatlar”
maqolasi bilan mustahkamlandi. Unda real biznes subyektlari tajribasi asosida muvaffaqiyat
omillari, duch kelinayotgan muammolar va ularni hal qilish strategiyalari amaliy misollar orqali
yoritilgan. Bu esa nazariy asosni real hayot bilan bog‘lashda beqiyos manba bo‘ldi.
Mazkur adabiyotlar sharxi o‘quv markazi loyihasining iqtisodiy va strategik asoslarini
chuqur o‘rganishga xizmat qildi.
ISSN:
2181-3906
2025
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 4 / ISSUE 8 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
18
Mahalliy va xalqaro manbalarni uyg‘unlashtirish orqali risklarni boshqarish,
daromadlilikni prognoz qilish va raqobatbardosh biznes model ishlab chiqish imkoniyati
yaratildi. Bu esa tadqiqotning ilmiy va amaliy qiymatini sezilarli darajada oshirdi.
Tahlil va natijalar
O‘zbekiston ta’lim bozorida xususiy o‘quv markazlari segmentining jadal o‘sib
borayotgani so‘nggi yillarda kuzatilayotgan eng muhim ijtimoiy
-iqtisodiy jarayonlardan biridir.
O‘quv markazlari nafaqat aholi talabiga javob beruvchi xizmatlar ko‘rsatmoqda, balki o‘z
navbatida kichik biznesning daromadli va raqobatbardosh shakli sifatida shakllanmoqda. Shu
munosabat bilan, ushbu loyiha doirasida o‘quv markazi ochish tashabbusining moliyaviy
samaradorligi va unga ta’sir etuvchi risk omillari chuqur tahlil qilindi.
Tahlillar shuni ko‘rsatdiki, o‘quv markazi uchun daromad manbalari ko‘p qirrali bo‘lib,
ular asosan oyma-
oy to‘lovlar, guruh va yakka tartibdagi darslar, korporativ buyurtmalar, onlayn
kurslar va sertifikatlash xizmatlaridan iborat. Har bir daromad turi o‘ziga xos xatarlarni ham
keltirib chiqaradi. Masalan, oyma-
oy to‘lovlar barqaror naqd pul oqimini ta’minlab bersa
-da,
talabning mavsumiyligi sababli bu daromadlar yil davomida notekis taqsimlanadi.
Moliyaviy tahlil natijalariga ko‘ra, loyiha qiymati 300 million so‘mni tashkil etgan holda,
uning oylik o‘rtacha daromadi 25 million so‘m atrofida bo‘lishi mumkin. Yillik sof foyda esa 70
million so‘mni tashkil etadi. Investitsiyalarning bugungi qiymati (NPV) +125 million so‘m
bo‘lib, bu loyiha iqtisodiy jihatdan foydali ekanini ko‘rsatadi. Ichki rentabellik normasi (IRR) 22
foiz atrofida bo‘lib, bu kredit yoki alternativ kapital qiymatlaridan yuqori. Sarmoya o‘zini 2,8 yil
ichida qoplaydi, bu esa kichik biznes uchun maqbul ko‘rsatkich hisoblanadi.
Risk tahlili bosqichida loyiha uchun eng dolzarb xavflar aniqlab olindi. Ular orasida
bozor riski (mijozlar yetishmasligi), operatsion risk (malakali kadrlarni yollashdagi
qiyinchiliklar), moliyaviy risk (kutilmagan xarajatlar), hamda normativ-huquqiy xavflar
(litsenziya, soliqqa oid talablar) mavjud. SWOT tahlili orqali aniqlangan kuchli tomonlar
–
xizmatga bo‘lgan yuqori talab, moslashuvchan biznes modeli va raqamli ta’lim imkoniyatlaridir.
Zaif tomonlar esa boshlang‘ich investitsiya yukining yuqoriligi va mijozlar oqimining
mavsumiyligidir.
Shuningdek, o‘quv markazining barqaror faoliyat yuritishi ko‘p jihatdan menejment
yondashuviga va raqamli texnologiyalarni qamrab olish darajasiga bog‘liq. Onlayn ta’lim
platformalari orqali xizmat ko‘rsatish, ilg‘or CRM tizimlaridan foydalanish, reklama va
marketing strategiyasini to‘g‘ri tanlash —
bularning barchasi foyda darajasini sezilarli darajada
oshirishi mumkin.
Amaliy intervyu va ekspert baholari natijasida aniqlanishicha, ko‘plab o‘quv markazlari
boshida noto‘g‘ri narx siyosati, noto‘g‘ri joylashuv yoki nomarkazlashtirilgan reklama tufayli
zarar ko‘rgan. Ammo samarali rejalashtirilgan va bozor ehtiyojlariga moslashtirilgan o‘quv
markazlari birinchi yildan boshlab daromad olishni boshlagan.
Xalqaro tajriba (Rossiya, Turkiya, Hindiston) bilan solishtirganda, O‘zbekistondagi o‘quv
markazlari yuqori potensialga ega bo‘lsa
-
da, marketing va servis sifati bo‘yicha ayrim orqada
qolish holatlari mavjud. Ayniqsa, mijozlar tajribasini boshqarish, o‘qituvchilarni rag‘batlantirish
va texnologik innovatsiyalar joriy etish borasida hali yechilmagan muammolar ko‘zga
tashlanadi.
ISSN:
2181-3906
2025
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 4 / ISSUE 8 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
19
Yakuniy natijalar shuni ko‘rsatadiki, o‘quv markazi biznesi O‘zbekistonda iqtisodiy va
ijtimoiy ehtiyojlar nuqtai nazaridan dolzarb bo‘lib, to‘g‘ri yondashuv asosida bu loyiha qisqa
muddatda foyda keltiradigan, uzoq muddatda esa barqaror rivojlanadigan tadbirkorlik turi
hisoblanadi. Eng muhimi, bu soha nafaqat iqtisodiy foyda, balki ijtimoiy qiymat, ya’ni inson
kapitalining rivojlanishiga xizmat qiluvchi biznes modeldir.
So‘nggi yillarda O‘zbekistonda xususiy ta’lim xizmatlariga bo‘lgan talabning keskin
ortishi o‘quv markazlari bozorida jadal o‘sishga olib keldi. Statistik ma’lumotlar shuni
ko‘rsatadiki, 2020
-yildan 2024-
yilgacha bo‘lgan davrda o‘quv markazlari soni qariyb 2,1
barobarga ko‘paygan. Agar 2020
-
yilda ro‘yxatdan o‘tgan markazlar soni 1800 tani tashkil etgan
bo‘lsa, 2024
-
yil yakuniga kelib bu ko‘rsatkich 3780 taga yetgan (manba: O‘zbekiston
Respublikasi Statistika agentligi).
Bu o‘sishning asosiy sabablari sifatida aholining o‘zini rivojlantirishga bo‘lgan ishtiyoqi,
xorijiy tillar va IT bo‘yicha malaka oshirishga bo‘lgan talabning ortishi hamda davlat tomonidan
tadbirkorlik faoliyatiga yaratilayotgan yengilliklarni keltirish mumkin. Shu bilan birga, xususiy
o‘quv markazlari o‘zini o‘zi moliyalashtiruvchi va daromad keltiruvchi subyekt sifatida
shakllanmoqda.
Talab va o‘sish dinamikasi bo‘yicha tahlil shuni ko‘rsatadiki, eng ko‘p talab qilinadigan
kurslar ingliz tili (42%), IT dasturlash (24%) va buxgalteriya-
soha kurslari (18%) bo‘lib, ular
jami bozorning qariyb 84 foizini egallaydi. Bu yerda muhim jihatlardan biri
–
aynan bu
sohalarda raqobat darajasining yuqoriligi, ya’ni risk ehtimoli ham yuqori.
Moliyaviy ko‘rsatkichlarga e’tibor qaratilsa, o‘quv markazlarining o‘rtacha oylik
daromadi 2021-
yilda 12 mln so‘m bo‘lgan bo‘lsa, 2024
-
yilga kelib bu raqam 25 mln so‘m
atrofida qayd etilmoqda. Demak, sohada daromadli loyihalar ulushi ortib bormoqda. Shunga mos
ravishda o‘rtacha yillik sof foyda esa 50–70 mln so‘mni tashkil etadi.
1-
jadval
O‘quv markazlari soni (2020–
2024)
Yil
O‘quv markazlari soni
O‘rtacha o‘sish (%)
2020 1800
—
2021 2220
+23.3%
2022 2680
+20.7%
2023 3120
+16.4%
2024 3780
+21.2%
Manba: O‘zbekiston Respublikasi Statistika agentligi (2024). Xususiy o‘quv
markazlari faoliyati bo‘yicha statistik ma’lumotlar. https://stat.uz
2-
jadval
Xizmat turlari bo‘yicha talab taqsimoti (2024)
Yo‘nalish
Ulushi (%)
Ingliz tili
42%
IT va dasturlash
24%
Buxgalteriya
18%
Nemis, koreys tili
8%
ISSN:
2181-3906
2025
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 4 / ISSUE 8 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
20
Boshqalar
8%
Manba: O‘zbekiston Respublikasi Statistika agentligi (2024). Xususiy o‘quv
markazlari faoliyati bo‘yicha statistik ma’lumotlar. https://stat.uz
Moliyaviy samaradorlikni yanada chuqurroq baholash uchun loyihaviy darajadagi
ko‘rsatkichlar ham tahlil qilindi. An’anaviy hisob
-
kitob usullari asosida 300 million so‘mlik
sarmoyaga ega bo‘lgan o‘quv markazi loyihasi uchun quyidagi moliyaviy natijalar qayd etilgan:
3-jadval
Loyiha daromadliligi
Ko‘rsatkich
Qiymat
Investitsiya hajmi
300 mln so‘m
Oylik daromad
25 mln so‘m
Yillik sof foyda
70 mln so‘m
NPV (5 yil)
+125 mln so‘m
IRR
22%
Sarmoya qaytish muddati
2,8 yil
Manba: O‘zbekiston Respublikasi Statistika agentligi (2024). Xususiy o‘quv
markazlari faoliyati bo‘yicha statistik ma’lumotlar. https://stat.uz
Ushbu statistik ma’lumotlar asosida shuni aytish mumkinki, o‘quv markazlari sohasida
faoliyat yuritish nafaqat ijtimoiy, balki iqtisodiy nuqtai nazardan ham foydali hisoblanadi. Biroq,
yuqorida keltirilgan daromadlilik darajasi raqobatbardosh va to‘g‘ri boshqarilayotgan
markazlarga tegishli. Shu bois, risk omillarini boshqarish, sifatli ta’lim berish, marketing
strategiyasini to‘g‘ri tanlash va mijoz ehtiyojlarini doimiy monitoring qilish –
barqaror
moliyaviy natijalarni ta’minlaydigan asosiy omillardir.
Muhokama
Zamonaviy ta’lim xizmatlariga bo‘lgan talabning ortishi fonida o‘quv markazlari kichik
biznesning nisbatan barqaror va tez rentabellik beruvchi turi sifatida shakllanmoqda. Biroq,
o‘quv markazi tashkil etish g‘oyasi o‘zida nafaqat daromad olish imkoniyatlarini, balki turli
iqtisodiy va operatsion xavflarni ham mujassam etadi. Ushbu loyiha doirasida o‘tkazilgan
tahlillar bu ikki tomonlama holatni yanada chuqurroq tushunishga zamin yaratdi.
Birinchidan, o‘quv markazlari iqtisodiy samaradorlik nuqtai nazaridan yuqori potensialga
ega. Investitsiya qiymati nisbatan past bo‘lishiga qaramay, to‘g‘ri rejalashtirilgan taqdirda oylik
daromadlar sarmoyani 2
–3 yil ichida to‘liq qoplashi mumkin. Tahlil natijalariga ko‘ra, o‘rtacha
darajadagi markaz yiliga 70 million so‘mga yaqin sof foyda keltirishi mumkin, bu esa kichik
biznes uchun muhim ko‘rsatkichdir. Aynan shu jihatlar ko‘plab yangi tadbirkorlarni ushbu
sohaga jalb qilmoqda.
Ammo daromadlilik potentsialiga qaramasdan, o‘quv markazi loyihasi yuqori darajadagi
xavflilikka ega ekanligi ham isbotini topdi. Birinchi navbatda, bu bozorning haddan ziyod
raqobatbardoshligida namoyon bo‘ladi. Ayni paytda har bir katta shaharda bir necha o‘nlab
o‘xshash xizmatlar ko‘rsatuvchi markazlar faoliyat yuritmoqda. Bu holat narx bosimini
kuchaytiradi, foyda marjasini kamaytiradi va sifatsiz xizmatlar ko‘payishiga olib kelishi
mumkin.
ISSN:
2181-3906
2025
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 4 / ISSUE 8 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
21
Ikkinchidan, bu sohada talab mavsumiy bo‘lib, ayniqsa yoz oylarida yoki imtihonlarga
tayyorgarlik davrida keskin oshadi, biroq qishki oylarda talab susayadi. Bu esa o‘quv
markazining naqd pul oqimida muvozanat buzilishiga olib keladi. Bunday holatni oldindan
rejalashtirmagan loyihalar qisqa muddatda moliyaviy bosim ostida qolishi mumkin.
Uchinchidan, sifatli ta’lim ko‘rsatish imkoniyati to‘g‘ridan
-
to‘g‘ri inson resurslariga
bog‘liq. Malakali o‘qituvchilarni jalb qilish va ularni doimiy ushlab qolish bugungi kunda o‘quv
markazlari uchun eng dolzarb muammolardan biri bo‘lib qolmoqda. Aksariyat holatlarda yuqori
malakali kadrlar mustaqil ta’lim berishni afzal ko‘radi, bu esa markazlar uchun kadrlar oqimini
barqarorlashtirishni qiyinlashtiradi.
Shuningdek, marketing strategiyasi va joylashuv ham muhim ahamiyat kasb etadi.
Raqobatning yuqoriligi sababli faqatgina sifatli dars berish markaz muvaffaqiyati uchun yetarli
emas. Raqamli marketing, ijtimoiy tarmoqlar orqali brend yarata olish, mijozlar bilan aloqa
tizimini mustahkamlash
–
bularning barchasi barqaror mijoz bazasini shakllantirishda hal
qiluvchi omillardir. Aynan marketingdagi xatoliklar ko‘plab o‘quv markazlarining
muvaffaqiyatsiz yakunlanishiga olib kelgan.
Tadqiqot davomida shuni ham kuzatdikki, yangi o‘quv markazlari ochilishida asosiy
qarorlar, asosan, tajribasiz tadbirkorlar tomonidan qabul qilinadi. Bu esa investitsion riskni
yanada oshiradi. Tajriba yetishmasligi, moliyaviy rejalashtirishdagi xatolar, qiymat taklifining
noaniqligi kabi omillar ularning muvaffaqiyatsiz faoliyat yuritish ehtimolini oshiradi.
Biroq barcha xavflarga qaramay, bu soha baribir istiqbolli hisoblanadi. Ayniqsa, onlayn
ta’lim imkoniyatlarining kengayishi, sertifikatlangan kurslarga bo‘lgan talabning ortishi va
xalqaro til bilimi bo‘yicha rasmiy testlarga tayyorlov xizmatlariga ehtiyoj –
bu biznesga yangi
segmentlar ochmoqda. Bundan tashqari, davlat tomonidan raqamli savodxonlikni oshirish,
yoshlarga zamonaviy kasb-
hunarlar o‘rgatish siyosati ham ushbu xizmatlar bozorining uzluksiz
rivojlanishiga sabab bo‘lmoqda.
Shu nuqtai nazardan qaralganda, o‘quv markazi loyihasi riskli, biroq to‘g‘ri yondashuv
bilan barqaror daromad manbaiga aylanishi mumkin. Bu esa tadbirkorlik faoliyatida nafaqat
foyda olishni, balki ijtimoiy ehtiyojni qondirishni ham ko‘zlaganlar uchun ikki tomonlama
imkoniyatdir. Eng muhimi, bu sohada har bir risk professional tarzda baholanib, boshqariladigan
mexanizmlar orqali minimallashtirilishi mumkin.
Xulosa
Olib borilgan tadqiqot natijalari shuni ko‘rsatadiki, o‘quv markazlari zamonaviy ta’lim
xizmatlari bozorida nafaqat ijtimoiy, balki iqtisodiy jihatdan ham muhim ahamiyat kasb etadi.
To‘g‘ri rejalashtirilgan va ilmiy asosda ishlab chiqilgan loyiha qisqa muddatda sarmoyani
qoplab, barqaror daromad manbaiga aylanishi mumkin. Ayniqsa, aholining xorijiy tillar, IT, kasb-
hunar o‘rganishga bo‘lgan ehtiyoji o‘sib borayotgan bir sharoitda ushbu soha istiqbolli yo‘nalish
sifatida ajralib turadi.
Shunga qaramay, o‘quv markazi ochish faqat “rivojlanayotgan bozor” degan tamoyilga
asoslanmasligi kerak. Tahlillar ko‘rsatadiki, har qanday loyiha singari bu sohada ham turli xil
risklar mavjud. Ular orasida bozordagi raqobat muhitining kuchayishi, mavsumiy talab, malakali
kadrlar yetishmovchiligi va operatsion xarajatlarning noto‘g‘ri boshqarilishi eng asosiy xavf
omillari sifatida ajralib turadi.
ISSN:
2181-3906
2025
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 4 / ISSUE 8 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
22
Moliyaviy tahlil natijalariga ko‘ra, o‘rtacha investitsiya qiymati 300 million so‘mni
tashkil etgan loyihada sarmoya 2,8 yil ichida to‘liq qoplanadi, yillik sof foyda esa 70 million
so‘mgacha yetishi mumkin. Bu ko‘rsatkichlar kichik biznes uchun maqbul darajadagi
daromadlilikni anglatadi. Ammo bu faqat puxta rejalashtirilgan, bozor talablari to‘g‘ri
baholangan va sifatli xizmat ko‘rsatishga asoslangan markazlarda kuzatiladi.
Tadqiqot davomida xalqaro tajribalar ham tahlil qilinib, O‘zbekiston o‘quv markazlari
bozori hali ham katta salohiyatga ega ekani aniqlangan. Ayniqsa, onlayn ta’lim, sertifikatlash,
raqamli platformalar orqali xizmat ko‘rsatish imkoniyatlari ushbu loyihani raqobatbardosh
qiladigan muhim omillardandir. Shu bois, kelajakda o‘quv markazlari raqamlashtirish, xizmat
turlarini diversifikatsiyalash va mijozlar ehtiyojiga yo‘naltirilgan xizmatlar orqali yanada
barqaror rivojlanish yo‘liga kirishi mumkin.
Umuman olganda, o‘quv markazi tashkil etish –
bu faqat biznes emas, balki jamiyatni
malakali kadrlar bilan ta’minlashga, inson kapitalini rivojlantirishga xizmat qiluvchi ijtimoiy
yo‘naltirilgan tashabbusdir. Biroq bu tashabbus muvaffaqiyatli bo‘lishi uchun har bir bosqichda
risklar to‘g‘ri baholanib, moliyaviy va strategik rejalashtirish puxta amalga oshirilishi zarur. Ana
shunda bu loyiha nafaqat foyda keltiradi, balki barqaror iqtisodiy ekotizimning bir bo‘lagi
sifatida mustahkam o‘rin egallaydi.
Foydalanilgan adabiyotlar
1.
Damodaran, A. (2012).
Investment Valuation: Tools and Techniques for Determining the
Value of Any Asset
. 2nd ed. New York: Wiley.
2.
OECD (2023).
Education at a Glance 2023: OECD Indicators
. Paris: OECD Publishing.
https://www.oecd.org/education
3.
Sharipov, N. (2022). Xususiy ta’lim loyihalarining iqtisodiy tahlili.
Iqtisodiyot va
innovatsiyalar
, 4(2), 41
–
50.
4.
World Bank (2020).
Education Finance Watch 2020
. Washington D.C.: World Bank
Group.
https://www.worldbank.org/education
5.
Kaplan, R.S. and Norton, D.P. (2004).
Strategy Maps: Converting Intangible Assets into
Tangible Outcomes
. Boston: Harvard Business Press.
6.
Harvard Business Review (2021). Managing Risk in Small Enterprises.
Harvard Business
Review
7.
Murodov, A. (2021). Ta’limda biznes modellar va ularning iqtisodiy samaradorligi.
Toshkent moliya instituti ilmiy jurnali
, 1(3), 27
–
34.
8.
UNESCO (2022).
Global Education Monitoring Report 2022
. Paris: UNESCO Publishing.
https://en.unesco.org/gem-report
9.
Forbes Uzbekistan (2023). Xususiy ta’lim sektori: risk va imkoniyatlar.
Forbes Uzbekistan
,
6(17), 12
–
19.
10.
O‘zbekiston Respublikasi Statistika agentligi (2024). Xususiy o‘quv markazlari faoliyati
bo‘yicha statistik ma’lumotlar. https://stat.uz
11.
Savdo-sanoat palatasi (2023).
O‘zbekiston xususiy sektorining rivojlanish istiqbollari
.
Toshkent: SSP nashriyoti.
ISSN:
2181-3906
2025
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 4 / ISSUE 8 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
23
12.
Islomov, J. (2022). Xususiy o‘quv markazlarining marketing strategiyalari.
Biznes va
Bozor
, 3(10), 53
–
59.
13.
Tashkent City Department of Education (2023).
Ta’lim xizmatlarining xususiy sektordagi
ko‘rinishi: hisobot
. Toshkent: ShHTTEB.
14.
Statista (2024). Online Education User Statistics Worldwide. [online] Available at:
https://www.statista.com
15.
Zokirov, B. (2021). Kichik biznesda risklarni baholash usullari.
Ilmiy izlanishlar jurnali
,
5(1), 60
–
66.
