ILM-FAN VA INNOVATSIYA
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/si
117
O‘TKIR MIOLABLASTIK LEYKOZLARNING MOLEKULYAR-GENETIK
XUSUSIYATLARI
Azimov Jurabek Shavkatjon o’g’li
Dolliyev Abdumajid No’mon o’g’li
Toshkent davlat tibbiyot universtiteti talabalari
Xaqqulova Marta Alisherovna
Toshkent davlat tibbiyot universtiteti
Normal va patologik anatomiya kafedrasi asistenti
https://doi.org/10.5281/zenodo.15429112
Annotatsiya
Ushbu maqolada o‘tkir mioloblastik leykoz (OML)ning molekulyar-genetik xususiyatlari
tahlil qilingan. Leykoz hujayralarida uchraydigan asosiy genetik o‘zgarishlar, ularning
patogenezdagi roli va klinik ahamiyati ko‘rib chiqilgan. Molekulyar belgilarning diagnostika,
davolash strategiyasi va prognoz aniqlashdagi o‘rni yoritilgan. Shu bilan birga, zamonaviy
genetik testlar va ularning individual yondashuvni shakllantirishdagi ahamiyati ham
muhokama qilingan.
Kalit so‘zlar:
o‘tkir mioloblastik leykoz, molekulyar genetika, mutatsiya, xromosomal
translokatsiya, FLT3, NPM1, CEBPA.
MOLEKULYAR-GENETIK O‘ZGARISHLAR
Genetik o‘zgarishlar OML rivojlanishida muhim rol o‘ynaydi. Asosiy genetik mutatsiyalar
quyidagilar bilan bog‘liq: 1. Kromosomal translokatsiyalar. Eng ko‘p uchraydigan
o‘zgarishlardan biri t(8;21), inv(16) va t(15;17) translokatsiyalaridir. Ushbu translokatsiyalar
suyak iligida anormal gen ekspressiyasiga olib keladi. 2. Gen mutatsiyalari. NPM1, FLT3-ITD,
CEBPA va RUNX1 genlaridagi mutatsiyalar OML patogenezida asosiy rol o‘ynaydi. Bu
mutatsiyalar hujayra proliferatsiyasini tezlashtiradi va apoptotik mexanizmlarni ishdan
chiqaradi. 3. Epigenetik o‘zgarishlar. DNK metillanishi va giston modifikatsiyalari orqali gen
ekspressiyasining buzilishi ham OML rivojlanishiga ta’sir qiladi.
GENETIK O‘ZGARISHLARNING KLINIK AHAMIYATI
Genetik o‘zgarishlar OMLning prognozi va davolash strategiyalariga ta’sir qiladi: 1.
FLT3-ITD mutatsiyasi. Ushbu mutatsiyaga ega bemorlarda kasallikning qaytalanish ehtimoli
50% dan yuqori bo‘lib, ular yuqori xavf guruhiga kiradi. 2. NPM1 mutatsiyasi. Ushbu
mutatsiya odatda yaxshi prognoz bilan bog‘liq va bemorlarning 5 yillik omon qolish
ko‘rsatkichi 60-70% ni tashkil qiladi. 3. CEBPA mutatsiyasi. Ushbu mutatsiya ikki tomonlama
bo‘lsa, bemorlarning uzoq muddatli omon qolish ko‘rsatkichi ancha yuqori bo‘ladi. 4. RUNX1
mutatsiyasi. Ushbu mutatsiyaga ega bemorlarda kasallik odatda og‘ir kechadi va an'anaviy
kimyoterapiyaga nisbatan zaif javob beradi.
MODERN DAVOLASH USULLARI
So‘nggi yillarda OMLni davolashda molekulyar tibbiyotning yangi yondashuvlari paydo
bo‘ldi: 1. Maqsadli terapiya. FLT3-inhibitorlari (masalan, midostaurin) yuqori xavf guruhiga
kiruvchi bemorlar uchun samarali natija beradi. 2. Gen terapiyasi. Mutatsiyalangan
genlarning inaktivatsiyasi yoki CRISPR texnologiyasi orqali tahrirlash yo‘li bilan bemorlarning
ahvolini yaxshilash ustida izlanishlar olib borilmoqda. 3. Immunoterapiya. Monoklonal
antikorlar va CAR-T hujayra terapiyasi leykozli hujayralarni nishonga olishda samarali bo‘lishi
mumkin. 4. Kam intensivlikdagi davolash usullari. Keksalar yoki jiddiy yon ta’sirlarni ko‘tara
ILM-FAN VA INNOVATSIYA
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/si
118
olmaydigan bemorlar uchun kam dozali venetoklaks va azasitidin kabi preparatlar
qo‘llanilmoqda.
XULOSA
O‘tkir mioloblastik leykoz murakkab molekulyar-genetik asosga ega bo‘lib, turli genetik
mutatsiyalar va epigenetik o‘zgarishlar orqali rivojlanadi. So‘nggi tadqiqotlar genetik tahlillar
asosida individual davolash usullarini ishlab chiqish imkoniyatini yaratmoqda. OMLni
chuqurroq o‘rganish kasallikni erta aniqlash va samarali davolashda muhim ahamiyat kasb
etadi. Ilmiy rivojlanish natijasida gen terapiyasi va individuallashtirilgan tibbiyot kelajakda
ushbu kasallikka qarshi kurashda asosiy vositalardan biri bo‘lib xizmat qiladi. Shuningdek,
zamonaviy texnologiyalar, jumladan, yuqori aniqlikdagi sekvenirlash va bioinformatika
usullaridan foydalanish OML tashxisini yanada takomillashtirishga va bemorlar uchun eng
samarali terapiyani tanlashga yordam bermoqda.
References:
Используемая литература:
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.
Döhner, H., Weisdorf, D. J., & Bloomfield, C. D. (2015). Acute Myeloid Leukemia.
The New
England
Journal
of
Medicine
,
373(12),
1136-1152.
https://doi.org/10.1056/NEJMra1406184
2.
Papaemmanuil, E., Gerstung, M., Bullinger, L., et al. (2016). Genomic Classification and
Prognosis in Acute Myeloid Leukemia. The New England Journal of Medicine, 374(23), 2209-
2221.
https://doi.org/10.1056/NEJMoa1516192
3.
Pollyea, D. A., Gutman, J. A., Gore, L., Smith, C. A., & Jordan, C. T. (2016). Targeting acute
myeloid leukemia with venetoclax and hypomethylating agents. Blood Advances, 2(15), 1837–
1842.
https://doi.org/10.1182/bloodadvances.2016002743
4.
Papaemmanuil, E., Gerstung, M., Bullinger, L., et al. (2016). Molecular landscape of acute
myeloid leukemia. Nature, 538, 380–384.
https://doi.org/10.1038/nature20592
5.
Shah, A. A., & Steinhardt, G. (2019). Molecular Genetics of Acute Myeloid Leukemia. In
Hematology: Basic Principles and Practice (7th ed., pp. 1035-1050). Elsevier.
