Ғовак тўлдирувчили темирбетон таркибидаги арматураларни коррозиядан ҳимоя қилиш

CC BY f
193-196
0
0
Поделиться
Сатторов, З., & Худайназарова, Ю. (2023). Ғовак тўлдирувчили темирбетон таркибидаги арматураларни коррозиядан ҳимоя қилиш. Сейсмическая безопасность зданий и сооружений, 1(1), 193–196. извлечено от https://inlibrary.uz/index.php/seismic-safety-buildings/article/view/27591
Зафар Сатторов, Ташкентский Архитектурно-Строительный Институт
д.ф.н., профессор
Юлдуз Худайназарова, Ташкентский Архитектурно-Строительный Институт
старший учитель
Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Аннотация

Ўзбекистон Республикам Президентининг 2022 йил 28 январдаги “2022-2026 йилларга мўлжалланган Янги Ўзбекистоннинг тараққиёт стратегия™ тўғрисида’'ги 11Ф-60-сонли, 2022 йил 9 сентябрдаги "Энергия тежовчи технологияларни жорий қилиш ва кичик қувватли қайта тикланувчи энергия манбаларини ривожлантириш бўйича қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги ПФ-220-сонли, 2021 йил 9 декабрдаги “Янги Ўзбекистон” массивларини қуриш ва ҳудудларнинг ижтимоий-иқтисодий ривожланишини таъминлаш чора-тадбирлари тўғрисида”ги ПФ-32-сонли Фармонлари, 2020 йил 10 июлдаги “Иктисодиётнинг энергия самарадорлигини ошириш ва мавжуд ресурсларни жалб этиш орқали иқтисодиёт тармокларининг ёқилғи-энергетика маҳсулотларига қарамлигини камайтиришга доир қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги ПҚ-4779-сонли, 2019 йил 20 февралдаги «Қурилиш материаллари турар-жойини тубдан такомиллаштириш ва комплекс ривожлантириш чора-тадбирлари тўғрисида»ги ПК-4198-сонли карорларида қурилиш материаллари саноатини бошқариш тизимининг самарадорлигини ошириш ва илғор инновацион технологияларни жорий этиш вазифалари белгиланган.


background image

193

0,8% qo‘shimcha qo‘shilgan gazkulbeton qorishmasining yoyiluvchanligi S/Q nisbati 0,75 ni
tashkil etganda uning yoyiluvchanligi 24 sm ni, 1,2% qo‘shimcha qo‘shilgan gazkulbeton
qorishmasining yoyiluvchanligi S/Q nisbati 0,60 ni tashkil etganda uning yoyiluvchanligi 22
sm ni va 1,6% qo‘shimcha qo‘shilgan gazkulbeton qorishmasining yoyiluvchanligi S/Q nisbati
0,60 ni tashkil etganda uning yoyiluvchanligi 23 sm ni tashkil etdi. Bunda qo‘shilgan
qo‘shimchalarning miqdoriga va natijalarga e’tibor qaratadigan bo‘lsak, gazkulbeton
qorishmasiga eng optimal qo‘shiladigan qo‘shimcha miqdori sementning massasiga nisbatan
1,2% ekanligini ko‘rishimiz mumkin. Chunki 2 – rasmga e’tibor qaratsak qo‘shimcha miqdori
0,8% qo‘shilgan va qo‘shimcha qo‘shilmagandagi qorishma yoyiluvchanligida farq unchalik
katta emasligini, qo‘shimcha 1,6% va 1,2% qo‘shilgandagi natijalar ham farq S/Q – 0,6 da atiga
1 sm ni tashkil etmoqda.

Xulosa.

Bugungi kunda turli sanoat chiqindilarini qurilish materiallari ishlab

chiqrishda qo‘llash bo‘yicha ko‘plab tadqiqotlar olib borilmoqda. Tadqiqot natijalariga ko‘ra
gazbeton tayyorlash uchun IES uchuvchi kulini qo‘llash va bunda superplastifikator kimyoviy
qo‘shimchasidan foydalanish gazbeton qorishmalarining reologik va boshqa xossalarini
yaxshilashga erishish mumkin.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

1. Sattorov, Z. M., Otajonov, O. A., & Isoyev, Y. A. (2023). ADDITIVES FOR

IMPROVING THE PHYSICAL AND MECHANICAL PROPERTIES OF CLAYDITE
CONCRETE. Spectrum Journal of Innovation, Reforms and Development, 11, 5-12.

2. Саттаров, З. М., & Холмирзаев, С. Т. (2014). Производство строительных

материалов с использованием промышленных отходов.

3. Отажонов, О. А., & Сатторов, З. М. (2022). Влияние золы на характеристики и

долговечность бетона. In Актуальные проблемы строительства, ЖКХ и техносферной
безопасности (pp. 190-194).

4. Sattorov, Z. M., & Mamatov, V. S. (2022). Research on phosphogips waste utilization

in the building materials industry. In Инвестиции, градостроительство, недвижимость как
драйверы социально-экономического развития территории и повышения качества жизни
населения (pp. 80-91).

5. Otajonov, O., & Sattorov, Z. (2023). Strength characteristics of aerated concrete with

fly ash filler from Angren Thermal Power Plant. In E3S Web of Conferences (Vol. 365, p.
02022). EDP Sciences.

ҒОВАК ТЎЛДИРУВЧИЛИ ТЕМИРБЕТОН ТАРКИБИДАГИ

АРМАТУРАЛАРНИ КОРРОЗИЯДАН ҲИМОЯ ҚИЛИШ

т.ф.н., профессор Сатторов Зафар Муродович

катта ўқитувчи Худайназарова Юлдуз Жуманазаровна

Тошкент архитектура-қурилиш университети, (Ўзбекистон)

y.xudaynazarova1976@mail.ru

Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2022 йил 28 январдаги “2022-2026

йилларга мўлжалланган Янги Ўзбекистоннинг тараққиёт стратегияси тўғрисида”ги ПФ-
60-сонли, 2022 йил 9 сентябрдаги “

Энергия

тeжовчи

тeхнологияларни

жорий

қ

илиш

ва

кичик

қ

увватли

қ

айта

тикланувчи

энергия

манбаларини

ривожлантириш

бўйича

қ

ўшимча

чора

-

тадбирлар

тў

ғ

рисида

”ги ПФ-220-сонли, 2021 йил 9 декабрдаги “Янги Ўзбекистон”

массивларини қуриш ва ҳудудларнинг ижтимоий-иқтисодий ривожланишини
таъминлаш чора-тадбирлари тўғрисида”ги ПФ-32-сонли Фармонлари, 2020 йил 10
июлдаги “Иқтисодиётнинг энергия самарадорлигини ошириш ва мавжуд ресурсларни
жалб этиш орқали иқтисодиёт тармоқларининг ёқилғи-энергетика маҳсулотларига
қарамлигини камайтиришга доир қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги ПҚ-4779-


background image

194

сонли, 2019 йил 20 февралдаги «Қурилиш материаллари турар-жойини тубдан
такомиллаштириш ва комплекс ривожлантириш чора-тадбирлари тўғрисида»ги ПҚ-
4198-сонли қарорларида қурилиш материаллари саноатини бошқариш тизимининг
самарадорлигини ошириш ва илғор инновацион технологияларни жорий этиш
вазифалари белгиланган.

Қурилиш конструкцияларини коррозиядан ҳимоя қилиш муҳим вазифа бўлиб,

уни бартараф қилиш турли мақсадларга мўлжалланган бинолар ва иншоотлар
конструкцияларининг хизмат қилиш муддатини оширишга қаратилган.

Коррозиядан ҳимоя қилиш глобал муаммодир, чунки турли статистик

маълумотларга кўра, бино ва иншоотларнинг конструкцияларига 15% дан 75% гача
агрессив муҳит таъсир қилади ва

уларнинг 30% га яқини ҳимояга муҳтож ҳисобланади.

Бундан ташқари, турли таҳлилий ҳисоб-китобларига кўра, ҳар йили қурилиш
конструкцияларининг 5% дан 10% гача ишдан чиқади.

Қурилиш конструкцияларининг сифати ва мустаҳкамлиги масалалари ҳам техник,

ҳам иқтисодий жиҳатдан қурилиш бизнесининг асоси ҳисобланади. Кўриниб турибдики,
кўп ҳолларда конструкцияларни тайёрлаш ва уларни ишончли ҳимоя қилиш учун
дастлабки харажатларни кўпайтириш иқтисодий жиҳатдан самарали бўлиб, бу иш
жараёнида таъмирлашнинг сонини ва нархини камайтиришга имкон беради. Бу, айниқса,
турли хил минерал боғловчилар асосидаги енгил бетонлардан ясалган темир-бетон
конструкциялар учун тўғри келади, бунда пўлат арматура енгил бетон билан яхши
ҳимояланиши ва иккинчи ҳолатда атроф-муҳит таъсирига сезиларли қаршилик
кўрсатилиши мумкин.

Агрессив муҳитда эксплуатация учун мўлжалланган бетон ва темирбетон

конструкцияларни лойиҳалаштиришда, уларнинг коррозияга бардошлилигини
коррозияга чидамли материаллар, бетоннинг коррозияга бардошлилигини оширувчи
қўшимчалар билан таъминлаш ва унинг ҳимоя лаёқати учун пўлат арматура-темир
ўзакдан фойдаланиш, бетоннинг ўтказувчанлигини технологик усулларида пасайтириш,
дарз кетишга бардошлилик, ёриқнинг очилиш кенглиги, бетоннинг ҳимоя қалинлиги
тоифаларига бўлган талабларнинг қўйилиши керак бўлади лойиҳалаштиришда
коррозиядан ҳимоя қилишга тааллуқли бўлади. Юқорида санаб ўтилган тадбирлар
етарли самара бермаса, конструкциялар. сиртини қуйидагича ҳимоялашни назарда
тутиш керак бўлади: лок-бўёқ қопламалари билан; тунука ва юпқа қобиқли материаллар
билан ихота қилиш; сиртини қоплаш ёки керамика, тошқолсимон, шиша, тош қуйма ва
табиий тошқўллаб суваш; цементли, полимер боғловчи модда, суюқ шиша, битумли
сувоқ қилиш.

Бетон технологиясидаги кўплаб тадқиқотлар шуни кўрсатдики, ғовакли

қурилмаларга асосланган бетонлар бир қатор муҳим техник хусусиятлар (сув
ўтказмаслиги, совуққа, ёрилишга ва коррозияга чидамлилиги ва бошқалар) бўйича оғир
бетонлардан кам эмас. Шу билан бирга, енгил бетондан, шунингдек, оғир бетондан
ясалган темир-бетон конструкцияларнинг мустаҳкамлиги нафақат бетоннинг
қаршилигига, балки пўлат арматурани узоқ вақт коррозиядан ҳимоя қилиш қобилиятига
ҳам боғлиқ. Қурилиш амалиётида темир-бетон конструкциялар арматуранинг
коррозияси сабабли, унинг кесимининг пасайиши туфайли ҳам, пўлат коррозия
маҳсулотларининг босими билан бетон ҳимоя қатламини йўқ қилиш натижасида ҳам
ишдан чиққан ҳолатлар ҳам учрайди.

Енгил бетон конструкцияларида арматурага таъсир қилувчи асосий омиллар:

атроф-муҳит хусусиятлари (конструкцияларнинг ишлаш муҳити), енгил бетоннинг
тузилиши ва арматура ҳимоя қатламининг қалинлиги, катта ва кичик гидравлик фаол
ғовакли агрегатларнинг тури, минерал қўшимчалар билан цементларнинг тури ва
таркиби, енгил бетон аралашмасига киритилган коррозияга қарши материаллар
ҳисобланади.

Темир-бетон конструкцияларда арматуранинг коррозия ва ҳимояланиш


background image

195

назарияси В.М.Москвин, С.Н.Алексеев, В.С.Артамонов, В.И.Бабушкин, Ф.М.Иванов,
А.Ф.Полак, Розентал Н.К.лар томонидан ишлаб чиқилган. Коррозия соҳада бетоннинг
хоссаларини назорат қилишда қўлланиладиган кимёвий қўшимчалар (В.Б.Ратинов, В.Г.
Батраков, Б.С.Комиссаренко, Б.Асқаров, Н.А.Самиғов, Х.А.Акрамов, М.Туропов,
З.М.Сатторов ва бошқалар)нинг кўплаб тадқиқотларида ҳам келтирилган.

Бетондаги пўлатнинг коррозия тезлиги сувнинг агрессивлик даражасига боғлиқ

бўлиб,

бу

ҳолат

р

Н

ва

кислород

миқдори

билан

баҳоланади.

(1-расмга қаранг). Бетонда пўлат коррозиясининг йўқлиги бетоннинг ишқорий муҳитида
пассивлиги билан изоҳланади.

1-расм. К

оррозия вақтининг пўлатга боғлиқлиги

1 - кислород миқдори юқори; 2 - кислород миқдори ўртача;

3 - кислород миқдори паст; 4 - кислород миқдори йўқ.


Темир-бетон конструкцияларни коррозиядан ҳимоялаш тадбирларини ҳимоя

қилинаётган конструкциялар кўриниши ва ўзига хосликлари, уларнинг тайёрланиш
технологияси, тиклаш ва эксплуатация шароитларини ҳисобга олган ҳолда,
лойиҳалаштириш кераклиги, бетоннинг ҳимоя қалинлиги тоифаларига бўлган
талабларнинг қўйилиши керак бўлади.

Темирбетон конструкцияларни лойиҳалаштирганда бетондаги арматуранинг

сақланишига ҳам аҳамият бериш зарур. Бетонга пўлатга нисбатан агрессив бўлмаган
ионли

Сl, SO

2

-2

суюқ муҳит таъсир қилганда биринчи навбатда бетон емирилади. Газли

ҳаволи муҳитда (ҳавонинг нисбий намлиги >60%), шунингдек конструкцияга пўлатга
нисбатан агрессив ионли

(Cl)

қаттиқ ва суюқ муҳит таъсир қилганда арматура

коррозияси бўлиши мумкин. Бу ҳолда конструкциянинг емирилиши арматура коррозия
натижасида бўлади. Занг маҳсули арматурада йиғилиб бетонга босим туширади, дарз
пайдо бўлиши сўнг эса ҳимоя қатламининг емирилишига сабаб бўлади. Коррозияда
ёрилиб кетиши мумкин бўлган мустаҳкамлиги юқори пўлат ишлатилиши айниқса хавф
даражасини оширади. Бу ҳолатда зўриққан арматура узилиб кетиши мумкин.

Коррозиянинг биринчи гуруҳи (I тур коррозия)га юмшоқ сув таъсири билан

бетонда коррозия жараѐнлари бирлаштирилиб унда цемент таркибий қисмлари эриб сув
билан оқиб кетади. Бетоннинг I тур коррозияси сув бетонда филтрацияланганда айниқса
тез боради.

Коррозиянинг иккинчи гуруҳи (II тур коррозия) га таркибидаги кимёвий моддалар

цемент тоши ташкил этувчилари билан реакцияга киришадиган сув сабаб бўладиган
коррозиялар киради. Реакция маҳсуллари сувда осон эриб бириктириш хусусияти
бўлмаган аморф масса сифатида оқиб кетади, ёки реакция жойида қолади. Бу гуруҳ
кислота ва магнезиал тузлар таъсирида бўладиган жараёнларни қамраб олади.

Коррозиянинг учинчи гуруҳи (III тур коррозия)га бетон ғоваклари ва

капиллярларида кам эрийдиган тузлар йиғиладиган жараёнлар киради. Уларнинг
кристаллашуви ғовак деворлари ва капиллярлардаги босимни ошириб бетон структураси
элементларини бузади. Улар сирасига бетонда калъций гидросулъфоалюминат
кристалларининг кўпайиши натижасида емириладиган сулъфатлар таъсирида бўладиган
коррозияни киритиш мумкин


background image

196

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР РЎЙХАТИ.

1.Ўзбекистон

Республикаси Президентининг 2022 йил 28 январдаги

“2022-2026 йилларга мўлжалланган Янги Ўзбекистоннинг тараққиёт стратегияси
тўғрисида”ги ПФ-60-сонли Фармони.

2. Самиғов Н.А. Строительные материалы и изделия. Учебник. Ташкент. Фан ва

технология. 2015 с. 400

3. Асқаров Б.А., Низомов Ш.Р. Темирбетон ва тош ғишт конструкциялари.

Тошкент.2003.

4. Акрамов Ҳ.А. Нуритдинов Ҳ.Н. Бетон ва темирбетон буюмлари ишлаб чиқариш

технологияси. Дарслик. Т., Ўзбекистон файласуфлари миллий жамияти, 2011.

5. Зохидов, М. М., and Н. Н. Норов. "Энергоэкономичное здание." Жилищное

строительство 5 (2003): 29-29.

6. Маракаев, Р. Ю., and Н. Н. Норов. "Узбекистон шароитида энергия самарали

биноларни лойих, алаш/Укув кулланма." Ўқув-услубий қўлланма. Т., ТАҚИ (2009).

7. Х.А.Акрамов, М.Турапов “Бетон ва темир-бетон технологияси” Ўқув қўлланма,

ТАҚИ, 2010й, 67-71бетлар

УДК 693.542.04

ВЛИЯНИЕ КОМПЛЕКСНОЙ ДОБАВКИ НА СВОЙСТВО БЕТОНА

к.т.н. профессор Наров Рустам Алиханович (ТДТрУ)

Аннотация. В данной статье просматривается вопрос, определение влияния

комплексной добавки на основе пластификаторов АЦФ или САФА и отвердителя
СОАПСТОН на прочность, однородность, плотность и на скорость распространения
ультразвуки.

Ключевые слова: комплексная добавка, АЦФ, САФА, СОАПСТОН,

пластификатор, однородность, прочность, упругий, структура, куб, призма,
плотность, скорость, ультразвук, распространение, свойство, удобоукладываемость.

Аннотация: Мазкур мақолада суюлтирувчи АЦФ ёки САФА ва ёғ-мой саноати

чиқиндиси асосида олинган пластификатор СОАПСТОН - мажмуали қўшимчанинг
қуйма бетон мустаҳкалигига, бир жинслигига, зичлигига ва ультратовушнинг қуйма
бетонга тарқалиш тезлигига таъсири кўриб чиқилди.

Калит сўзлар: мажмуали қўшимча, АЦФ, САФА, СОАПСТОН, суюлтирувчи.

бир жинслик, мустаҳкамлик, эгилувчан, тузилма, куб, призма, зичлик, ультра-товуш,
тарқалиш, хосса, қулай жойлашувчанлик, тебранишлар.

Abstract. This article discusses the effect of a complex additive based on ACF or SAFA

plasticizers and SOAPSTON hardener made from oil and fat industry waste on strength,
homogeneity, density and the propagation rate of ultrasound in cast concrete

Keywords: complex additive, ACF, SAFA, SOAPSTON, plasticizer, homogeneity,

strength, elastic, structure, cube, prism, density, velocity, ultrasound, propagation, property,
workability, vibrations.

Из заранее определенных оптимальных составов бетонов класса В22,5; В30 и В40

были за формованы образцы кубы размером 10x10x10 см и призмы размером 10x10x40
см. При приготовлении бетонной смеси в ее состав с водой затворение вводили АЦФ-
0,1% или САФА- 0,15% и отвердитель СОАПСТОН-1,5% от веса цемента [6].

Образцы до испытания твердили в течении 28 суток в нормальных условиях.

Проведенными исследованиями установлено, что введением в состав бетонной смеси
комплексную добавку на основе пластификаторов АЦФ или САФА можно сократить

Библиографические ссылки

Узбекистан Республикаси Президентининг 2022 йил 28 январдаги “2022-2026 йилларга мўлжалланган Янги Ўзбекистоннинг тараққиёт стратегияси тўғрисида”ги ПФ-60-сонли Фармони.

Самиғов Н.А. Строительные материалы и изделия. Учебник. Ташкент. Фан ва технология. 2015 с. 400

Аскаров Б.А., Низомов Ш.Р. Темирбетон ва тош гишт конструкциялари. Тошкент.2003.

Акрамов Ҳ.А. Нуритдинов Ҳ.Н. Бетон ва темирбетон буюмлари ишлаб чикариш технологияси. Дарслик. Т., Узбекистан файласуфлари миллий жамияти, 2011.

Зохидов, М. М.. and Н. Н. Норов. "Энергоэкономичное здание." Жилищное строительство 5 (2003): 29-29.

Маракаев, Р. Ю., and Н. Н. Норов. "Узбекистан шароитида энергия самарали биноларни лойих, алаш/Укув кулланма." Уқув-услубий кўлланма. Т., ТАҚИ (2009).

X.А.Акрамов, М.Турапов “Бетон ва темир-бетон технологияси” Ўқув қўлланма, ТАҚИ, 2010й, 67-71 бетлар

inLibrary — это научная электронная библиотека inConference - научно-практические конференции inScience - Журнал Общество и инновации UACD - Антикоррупционный дайджест Узбекистана UZDA - Ассоциации стоматологов Узбекистана АСТ - Архитектура, строительство, транспорт Open Journal System - Престиж вашего журнала в международных базах данных inDesigner - Разработка сайта - создание сайтов под ключ в веб студии Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil - ilmiy elektron jurnali yuridik va jismoniy shaxslarning in-Academy - Innovative Academy RSC MENC LEGIS - Адвокатское бюро SPORT-SCIENCE - Актуальные проблемы спортивной науки GLOTEC - Внедрение цифровых технологий в организации MuviPoisk - Смотрите фильмы онлайн, большая коллекция, новинки кинопроката Megatorg - Доска объявлений Megatorg.net: сайт бесплатных частных объявлений Skinormil - Космецевтика активного действия Pils - Мультибрендовый онлайн шоп METAMED - Фармацевтическая компания с полным спектром услуг Dexaflu - от симптомов гриппа и простуды SMARTY - Увеличение продаж вашей компании ELECARS - Электромобили в Ташкенте, Узбекистане CHINA MOTORS - Купи автомобиль своей мечты! PROKAT24 - Прокат и аренда строительных инструментов