SCIENCE AND INNOVATION IN THE
EDUCATION SYSTEM
International scientific-online conference
80
MAKROIQTISODIYOTNING ASOSIY STRATEGIK YO‘NALISHLARI
M.Turdimuratov
Jizzax politexnika instituti dotsenti
H.Asrorov
Kibersport fakulteti talabasi
https://doi.org/10.5281/zenodo.15897752
Annotatsiya.
Mazkur maqolada makroiqtisodiyotning zamonaviy
sharoitdagi asosiy strategik yo‘nalishlari yoritilgan. Xususan, iqtisodiy o‘sish,
bandlik, inflyatsiyani boshqarish, tashqi iqtisodiy muvozanat, fiskal va monetar
siyosat, innovatsion rivojlanish yo‘nalishlari chuqur tahlil qilingan. Shuningdek,
O‘zbekiston misolida strategik ustuvorliklar ko‘rib chiqilgan.
Kalit so‘zlar:
makroiqtisodiyot, strategik yo‘nalish, iqtisodiy o‘sish, bandlik,
inflyatsiya, fiskal siyosat, monetar siyosat.
Annotation.
This article covers the main strategic areas of macroeconomics
in modern conditions. In particular, the directions of economic growth,
employment, inflation management, foreign economic balance, fiscal and
monetary policy, innovative development are deeply analyzed. Strategic
priorities were also considered on the example of Uzbekistan.
Key words:
macroeconomics, strategic direction, economic growth,
employment, inflation, fiscal policy, monetary policy.
Makroiqtisodiyot mamlakat miqyosida iqtisodiy barqarorlikni ta'minlash,
iqtisodiy o‘sishni rag‘batlantirish va aholining turmush darajasini oshirishda
muhim rol o‘ynaydi. Globallashuv, raqamli transformatsiya va ekologik
muammolar sharoitida iqtisodiy siyosatning strategik yo‘nalishlarini aniqlash
har qachongidan muhim ahamiyat kasb etmoqda. Ushbu maqolada
makroiqtisodiyotning eng dolzarb strategik yo‘nalishlari tahlil qilinadi.
1. Barqaror iqtisodiy o‘sish strategiyasi
Makroiqtisodiy strategiyaning eng asosiy yo‘nalishi — bu barqaror
iqtisodiy o‘sishdir. Iqtisodiy o‘sish YaIM hajmining yilma-yil oshib borishini
anglatadi. Strategik darajada, bu yo‘nalish:
Sanoatni diversifikatsiyalash;
Ishlab chiqarish quvvatlarini yangilash;
Innovatsion texnologiyalarni joriy etish;
Eksport salohiyatini oshirish orqali amalga oshiriladi.
Masalan, O‘zbekiston 2030-yilgacha mo‘ljallangan rivojlanish strategiyasida
sanoatni yuqori texnologiyali tarmoqlar asosida shakllantirishni ustuvor
yo‘nalishlardan biri sifatida belgilagan.
SCIENCE AND INNOVATION IN THE
EDUCATION SYSTEM
International scientific-online conference
81
2. Bandlikni ta’minlash va mehnat bozorini rivojlantirish
Makroiqtisodiy barqarorlikning muhim omillaridan biri bandlik darajasidir.
Yuqori bandlik:
Aholining daromad manbaini oshiradi;
Soliq tushumlarini ko‘paytiradi;
Ijtimoiy barqarorlikni ta’minlaydi.
Strategik yo‘nalish sifatida bandlik siyosati quyidagilarga asoslanadi:
Kasb-hunar ta’limini rivojlantirish;
Yangi ish o‘rinlari yaratishga qulay muhit yaratish;
Yilma-yil ish bilan bandlik darajasini tahlil qilib, faol mehnat bozorini
shakllantirish.
3. Inflyatsiyani boshqarish va narxlar barqarorligi
Inflyatsiyani nazorat
qilish
makroiqtisodiy
siyosatning
muhim
yo‘nalishlaridan biridir. Inflyatsiyaning yuqori darajasi aholining real
daromadlarini pasaytiradi, investitsiyaviy muhitga salbiy ta’sir ko‘rsatadi.
Markaziy banklar odatda inflyatsiyani nazorat qilish uchun quyidagi
strategik vositalardan foydalanadi:
Pul-kredit siyosati (foiz stavkalarini boshqarish);
Pul massasi hajmini tartibga solish;
Valyuta kursi va tashqi bozorlar monitoringi.
O‘zbekistonda so‘nggi yillarda Markaziy bank inflyatsion targetlash
siyosatini olib bormoqda, bu inflyatsiyani belgilangan maqsad ko‘rsatkichlar
doirasida ushlab turishni nazarda tutadi.
4. Fiskal va monetar siyosatni muvofiqlashtirish
Iqtisodiy barqarorlik uchun davlat byudjeti (fiskal siyosat) va Markaziy
bank faoliyati (monetar siyosat) uyg‘unlashgan bo‘lishi kerak. Strategik darajada
bu:
Soliq yukini maqbullashtirish;
Davlat xarajatlarini samarali taqsimlash;
Davlat qarzining optimal darajasini saqlash;
Kreditlar hajmini makroiqtisodiy ehtiyojlarga moslashtirishni anglatadi.
O‘zbekistonda davlat qarzining YaIMga nisbatan nisbatan pastligi fiskal
barqarorlikning yaxshi ko‘rsatkichlaridan biridir.
5. Raqamli va innovatsion iqtisodiyotni rivojlantirish
Zamonaviy makroiqtisodiy strategiyaning ajralmas qismi bu raqamli
iqtisodiyotni rivojlantirishdir. U quyidagilar orqali amalga oshadi:
Raqamli texnologiyalarni joriy etish (AI, big data, IoT);
SCIENCE AND INNOVATION IN THE
EDUCATION SYSTEM
International scientific-online conference
82
Elektron hukumat va elektron tijorat infratuzilmasini kengaytirish;
Innovatsion faoliyatni rag‘batlantirish va startaplarni qo‘llab-quvvatlash.
O‘zbekiston bu borada "Raqamli O‘zbekiston – 2030" strategiyasi orqali
makroiqtisodiy boshqaruvni raqamlashtirishga alohida e’tibor qaratmoqda.
6. Tashqi iqtisodiy barqarorlik va valyuta siyosati
Tashqi savdo muvozanati, to‘lovlar balansi va xorijiy investitsiyalar oqimini
tartibga solish — bu makroiqtisodiy siyosatning tashqi yo‘nalishlari hisoblanadi.
Ushbu strategik yo‘nalish quyidagilarni o‘z ichiga oladi:
Eksport-import siyosatini maqbullashtirish;
Xorijiy investitsiyalarni jalb etish;
Milliy valyuta kursining barqarorligini ta’minlash.
O‘zbekiston jahon bozoriga integratsiyalashuv va YTTga a’zolik yo‘lida
tashqi iqtisodiy strategiyalarni faol takomillashtirmoqda
Xulosa.
Makroiqtisodiyotning strategik yo‘nalishlari mamlakatning uzoq
muddatli iqtisodiy rivojlanishida muhim ahamiyatga ega. Iqtisodiy o‘sishni
ta'minlash, inflyatsiyani nazorat qilish, bandlikni oshirish, fiskal va monetar
siyosatni uyg‘unlashtirish, raqamli iqtisodiyotga o‘tish va tashqi iqtisodiy
muvozanatni saqlash — har bir makroiqtisodiy strategiyaning muhim tarkibiy
qismlaridir. O‘zbekiston tajribasi shuni ko‘rsatmoqdaki, makroiqtisodiy
barqarorlik va izchil strategik rejalashtirish natijasida ijtimoiy-iqtisodiy
taraqqiyotga erishish mumkin.
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati:
1.
O‘zbekiston
Respublikasi
Prezidentining
“2022–2026
yillarga
mo‘ljallangan Yangi O‘zbekiston taraqqiyot strategiyasi” qarori.
2.
O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining yillik hisobotlari.
3.
Dornbusch R., Fischer S., Startz R. “Macroeconomics”, 12th edition.
4.
Blanchard, O. “Macroeconomics”, 7th Edition.
5.
Krugman P., Wells R. “Macroeconomics”, Worth Publishers.
6.
Xoliqulov Sh.Sh., Qurbonov Sh.K. “Makroiqtisodiyot”, Toshkent, 2020.
