SCIENCE AND INNOVATION IN THE
EDUCATION SYSTEM
International scientific-online conference
119
ELEKTRON TA’LIMNI TASHKIL QILISHNING TEXNIK VA DASTURIY
ASOSLARI
Adamova Marhabo Hamidjon qizi
Guliston davlat pedagogika institu II-kurs magistri
https://doi.org/10.5281/zenodo.11213441
Elektron ta’limni tashkil qilishning texnik asoslari avvallo zamonaviy
axborot texnologiyalari bilan bog‘liq. Ta’limni axborotlashtirishning eng muhim
vazifalaridan biri – mutaxassisning axborot madaniyatini shakllantirishdan
iborat boʻlib, uning shakllanish darajasi, birinchi navbatda axborot jarayonlari,
modellar va texnologiyalar haqidagi bilimlari bilan belgilanadi, ikkinchidan turli
faoliyatda axborotni qayta ishlash va tahlil qilish vositalari va usullaridan
foydalanish koʻnikma va malakalari, uchinchidan kasbiy faoliyatda zamonaviy
axborot texnologiyalaridan foydalanish qobiliyati, toʻrtinchidan ochiq axborot
tizimi sifatida oʻrab turgan dunyo aloqa tizimlaridan foydalanish. Ta’limni
axborotlashtirish vazifalaridan yana biri – yagona axborot ta’lim makonini barpo
etishdir. Ta’limni axborotlashtirish jarayoni quyidagi tadbirlar tizimini oʻz ichiga
oladi:
1) ta’lim muassasalari va ta’lim boshqaruvi organlarini axborot
texnologiyalarining texnik va dasturiy ta’minoti bilan jihozlash; g‘
2) yuqori tezlikdagi kanallar orqali mintaqaviy, milliy va xalqaro
kompyuter ta’lim tarmoqlariga, global Internet tarmog‘iga ulanish;
3) internet tarmog‘ida ta’lim axborot resurslarini yaratish va joylashtirish,
hududiy va davlat darajasidagi turli ma’lumotlar bazalarini: ta’lim portallari,
ta’lim muassasalari va davlat organlarining rasmiy saytlari, mavzuli resurslar,
uslubiy saytlar, elektron kutubxonalar, axborotqidiruv va tahliliy tizimlarni
integratsiya qilish va boshqalar;
4) taʼlim dasturlarini, shu jumladan raqamli taʼlim resurslarini ishlab
chiqish, ekspertizadan oʻtkazish, sinovdan oʻtkazish va joriy etish;
5) ta’lim jarayonining barcha ishtirokchilari: xodimlar, oʻqituvchilar, ta’lim
oluvchilar axborot madaniyatini rivojlantirish;
6) ta’lim muassasalari va boshqaruv organlarida axborot texnologiyalari
vositalariga texnik xizmat koʻrsatish va ularga xizmat koʻrsatish tizimini
yaratish;
7) oʻqituvchini axborot texnologiyalari boʻyicha uzluksiz tayyorlash
tizimini yaratish (kurslar, ekspress kurslar, mini-seminarlar, doimiy seminarlar,
konferentsiyalar, tanlovlar, pedagogik muammolarni hal qilish, individual
SCIENCE AND INNOVATION IN THE
EDUCATION SYSTEM
International scientific-online conference
120
maslahatlar tizimi, muammoli va ijodiy guruhlar ishi); oʻz-oʻzini tarbiyalash,
kasbiy muloqot va boshqalar).
Elektron ta'limni tashkil qilishda kompyuter texnologiyalari juda katta
ahamiyatga ega. Bu texnologiyalar oʻquv jarayonini yanada qulay va samarali
qilishga yordam beradi. Quyidagi kompyuter texnologiyalari elektron ta'limning
tashkil qilishida muhim o‘rin egallaydi:
Internet: Internet elektron ta'lim uchun asosiy manbalaridan biridir.
Oʻquvchilar uchun onlayn darslar, maqolalar, elektron kutubxonalarga kirish,
video darslar, interaktiv testlar va boshqa materiallar mavjud.
Oʻqituvchilar uchun kompyuter dasturlar: Oʻqituvchilar oʻquv jarayonini
boshqarish va ta'lim materiallarini yaratish uchun turli kompyuter dasturlardan
foydalanishadi. Masalan, Microsoft Word, PowerPoint, Excel va boshqalar.
Interaktiv darsliklar: Kompyuter texnologiyalari yordamida interaktiv
darsliklar yaratish mumkin. Bu darsliklar oʻquvchilarga qiziqarli va oʻrganishni
oshiruvchi animatsiyalar, audio-visual effektlar va interaktiv testlar orqali
ta'limni yanada samarali qilish uchun ishlab chiqariladi.
Online ta'lim platforumlari: Bir nechta onlayn ta'lim platforumlari mavjud,
ular oʻquvchilarga interaktiv darslar va dars materiallariga ozlarini qoʻshish
imkoniyatini beradi. Bu platforumlar oʻquvchilar uchun darslar yuklab olish,
vazifalarni topshirish va oʻquv jarayonini monitor qilish imkoniyatlarini taqdim
etadi.
Videodarsliklar va vebinarlar: Videodarsliklar va vebinarlar elektron
ta'limning keng tarqalgan shakllaridan biridir. Oʻqituvchilar oʻquvchilarga
matematika, fizika, kimyo, dasturlash va boshqa fanlarda darslar olib borish
uchun videolar yaratishadi.
Elektronik testlar va sinovlar: Oʻquvchilar sinovlarni oʻtkazish va
oʻzlashtirish uchun elektronik testlar va sinovlar bilan tanishadi. Bu, oʻquvchilar
uchun oʻrganishni oshiruvchi va sinovlarni tuzatishni yanada sodda qiladigan
qulay vosita.
Kompyuter
texnologiyalari
elektron
ta'limda
oʻquvchilarning
muvaffaqiyatini oshirishga yordam beradi va ta'limni yanada eng muhim,
qiziqarli va samarali qilishda yordam beradi [7].
Bugungi kunda ta’lim tizimida masofadan oʻqitish uslubi shakllari
qoʻllanilmoqda. Masofadan oʻqitish uslubi-bu sirtqi ta’limda samaraliy
foydalanilmoqda. Mustaqil oʻqish insonning mustaqil fikrlash, holatni baholash,
xulosa va bashorat qilish qobiliyatlarini rivojlantiradi. Masofadan oʻqitishning
yana bir afzalligi shundaki, unda ta’lim oluvchi oʻziga qulay vaqtda va hattoki
SCIENCE AND INNOVATION IN THE
EDUCATION SYSTEM
International scientific-online conference
121
ishdan ajralmagan holda oʻqishi mumkin. Aynan shu afzalliklari tufayli bu uslub
dunyoda hozirgi kunda keng tarqalgan. Koʻpgina yirik korxonalar mutaxassislari
malakasini oshirish yoki oʻzgartirish uchun shu uslubdan foydalanib, yiliga
millionlab dollarlarni tejamoqdalar. Masofadan oʻqitishning yana bir afzallik
tomoni unda oʻqish muddatini talim oluvchi oʻzi belgilaydi, ya’ni oʻquvchi
ixtiyoriy paytda oʻqishni boshlaydi, materiallarni oʻqituvchi nazoratida
oʻzlashtiradi. Oʻzlashtirish topshiriqlarni, testlarni bajarishiga qarab aniqlanadi.
Oʻquvchi berilgan programmani qanchalik tez oʻzlashtirsa, shunchalik tez
oʻqishni tugatadi va guvohnoma oladi. Masofaviy oʻqitishning kontseptual
asoslari bu masofaviy oʻqitish tizimi uzluksiz ta’lim tizimida kunduzgi, sirtqi,
eksternat oʻqitish tizimlari qatorida koʻrilishi kerak. Pedagogikaning asosiy
tamoyillarini oʻzida aks ettiradigan shaxsiy yoʻnaltirilgan yondoshuv dunyo
pedagogik jamoalari tomonidan zamonaviy ta’lim tizimlarining barcha shakllari
uchun tan olingan. Oʻqitish markazida oʻqitish jarayoni emas, talabaning shaxsiy
imkoniyatlari va qobiliyatidan kelib chiqadigan bilish faoliyati va oʻrganish
turadi. Oʻqituvchining faoliyati ta’lim oluvchilarning mahsuliy faoliyatining
tashkil etilishiga yoʻnaltirilgan boʻlishi kerak. Binobarin, ta’lim tizimining asosiy
maqsadi shaxsning intellektual va ma’naviy rivojlanishi, tanqidiy va ijodiy
fikrlashni shakllantirish, axborotlar bilan ishlashni oʻrgatishdir.
Adabiyotlar:
1. Isoqov, I., & Qulmamatov, S. I. Informatikani o’qitishda innovatsion
texnologiyalar. Ma’ruza matnlari.
2. Kalandarov, A. A., Kulmamatov, S., Islikov, S., Adilov, A., Kalandarov, A., &
Allayarov, S. (2020). Numerical modeling of partially coupled problems of
thermoelasticity. International Journal of Advanced Trends in Computer Science
and Engineering, 9(3), 3095-3099.
3. Kalandarov, A., Kalandarov, A., Kulmamatov, S., & Ashirov, S. (2022,
December). Numerical modeling of the thermo-stressed state of isotropic bodies.
In AIP Conference Proceedings (Vol. 2686, No. 1). AIP Publishing.
4. Isoqov, I., & Qulmamatov, S. I. (2014). Informatika o ‘qitishning zamonaviy
shakl va metodlari. O ‘quv qo ‘llanma. Guliston, GulDU.
5. Isokov, I., & Kulmamatov, S. I. (2014). Modern forms and methods of teaching
computer science. Toolkit. Guliston, GulDU.
6. Isoqov, I., & Qulmamatov, S. I. (2013). Informatikani o’qitishda innovatsion
texnologiyalar fanidan amaliy mashg’ulotlar ishlanmalari. Guliston, GulDU.
7. Isakov, I., & Qulmamatov, S. I. (2021). Ta’lim samaradorligini oshirishda sifat
nazoratini tashkil etishda o ‘qituvchilarning vazifalari. Science and Education,
2(5), 676-680.
SCIENCE AND INNOVATION IN THE
EDUCATION SYSTEM
International scientific-online conference
122
8. Qulmamatov, S., & Alamova, N. (2024, April). BOSHLANG ‘ICH SINFLARDA ILG
‘OR XORIJIY TARJIBA ASOSIDA TA’LIM SIFATINI OSHIRISH. In NEW
RENASSAINCE CONFERENCE (Vol. 1, No. 2, pp. 20-23).
9. Qulmamatov, S. I., & Sultonova, M. S. (2024). BOSHLANG ‘ICH SINF
MATEMATIKA
DARSLARIDA
INNOVATSION
TEXNOLOGIYALARDAN
FOYDALANISH. Евразийский журнал академических исследований, 4(3 Part
2), 215-219.
10.
Qulmamatov,
S.
(2023).
EFFECTIVE
WAYS
TO
DEVELOP
STUDENTS'INTELLECTUAL ABILITIES IN ELEMENTARY MATHEMATICS
CLASSES. Modern Science and Research, 2(12), 442-446.
11. Qulmamatov, S., & Ismadiyorov, S. (2023). TA'LIM FANLARINI O'QITISHDA
NETSUPPORT SCHOOL ILOVASIDAN FOYDALANISHNING PEDAGOGIK
NATIJALARI. Евразийский журнал технологий и инноваций, 1(6 Part 3), 7-
13.
12. Islikov, S., Normurotov, J., Normuminov, B., & Yunusov, A. (2024).
METHODOLOGY OF USING PROJECT-ORIENTED LEARNING AND MIXED TASKS
IN EDUCATION. Центральноазиатский журнал междисциплинарных
исследований и исследований в области управления, 1(2), 138-142.
13. Khalilova, L., Allayarov, A., Ravshanov, H., Karimova, Z., & Yusupov, A. (2024).
LANGUAGE AND SOCIAL CONSTRUCTS IN GENDER-RELATED LEXICAL UNITS.
Евразийский журнал технологий и инноваций, 2(1), 164-169.
14. Xalilova, L., Ravshanov, H., & Sariboyev, N. (2023). ROLE OF DIGITAL
TECHNOLOGIES IN EDUCATION. Евразийский журнал технологий и
инноваций, 2(1 Part 2), 64-67.
15. Saidov, J., Ishchanova, I., Temirxolova, B., & Nurmuhammedova, Z. (2024).
BILIMLAR BAZASINING ASOSIY XUSUSIYATLARI VA ULARGA OID LOYIHALASH.
Theoretical aspects in the formation of pedagogical sciences, 3(7), 23-27.
16. Toshtemirov, D., Muminov, B., & Saidov, J. (2020). Fundamentals of
compilation of electronic tasks for students to test and strengthen their
knowledge of database. International Journal of Scientific and Technology
Research, 9(4), 3226-3228.
