SCIENCE AND INNOVATION IN THE
EDUCATION SYSTEM
International scientific-online conference
57
O‘ZBEK VA INGLIZ TILLARIDA OZIQ-OVQAT KONSEPTUAL
MAYDONI KONSEPTUAL IBORALARINING LINGVOMADANIY
TADQIQI
Akramova Nilufar A’zamjon qizi
Farg‘ona tumani 33-sonli maktab ingliz tili fani o‘qituvchisi
https://doi.org/10.5281/zenodo.13925160
Abstrakt:
Ushbu maqolada turli tillarda ifodalanadigan oziq-ovqat
konseptual iboralari, iboralar tahlili, ularning madaniy ahamiyati, ularning o‘ziga
xos xusuiyatlari tilning shakllanishida ularning o‘rni yoritib berilgan.
Kalit so‘zlar:
iboralar, oziq-ovqat konseptini ifodalovchi iboralar, frazeologik
birikmalar.
Turli tillarda idiomalar o‘ziga xos xususiyatlarga ega hisoblanadi. Ular nafaqat
tilni boyitadi, unga estetik zavq beradi, oddiylikdan ko‘ra tasviriy ifodalar bilan
ifodalash orqali nutni chiroyli qiladi.
Apple of his eye - A favorite person of someone.
She was the apple of her father's eye and he always went out of his way to get her
what she wanted
Apple of his eye-ko‘zining oqu qorasi. Idiomalarda ma’no ko‘chishi har xil
usullarda kuzatiladi, qisman, butunlay, ya’ni so’z ma’nosi idiomaga ta’sir
qiladigan, yoki umuman o’z ma’nosini yo‘qotgan bo‘lishi mumkin. Bunda apple
so‘zi umuman o‘z ma’nosini yo‘qotgan hisoblanadi.
Buy a lemon - Buy something worthless.
She bought a lemon and always had problems with the car.
Limon sotib olish-ma’nosi umuman biz kutmagan holda, ma’noda keladi, ya’ni
arzimaydigan narsa sotib olish, pulini behuda sarflash. Bu iborada limon so‘zi o‘z
ma’nosini yo‘qotgan va yangi ko‘chma ma’no ifdalagan.
Compare apples and oranges - To compare things that are very different.
You can't compare a race car with a skateboard, that's like comparing apples to
oranges
Olma va apelsinlarni taqqoslash-turli, o‘xshash bo‘lmagan narsalarni taqqoslash.
Ma’no qisman saqlangan bo‘lishi mumkin, lekin har xil narsalarni taqqoslash,
ularning umuman bitta turdan emasligini, ularni taqqoslab bo‘lmasligini
bildiradi.
Cool as a cucumber -To remain calm and collected.
She was as cool as a cucumber in the interview and impressed everyone
SCIENCE AND INNOVATION IN THE
EDUCATION SYSTEM
International scientific-online conference
58
Bodringdek sovuq yoki vazmin. Boshqa tillarda bu o‘xshatish tubdan farq qiladi,
lekin ingliz tilida bodringga o‘xshatiladi. Bosiq, vazmin inson bodring kabi
vazmin deb iboarda ifodalanadi.
Life is a bowl of cherries - Life is good and pleasant.
He tried to convince her that life of a bowl of cherries in his new town
Hayot bu 1 kosa gilos. Bu ibora insonda mavhum tushuncha hosil qiladi. Ya’ni, bu
iborani 1-marta o‘qigan inson iboradan ma’no topolmasligi mumkin.
Hayot qiziqarli va yoqimli. Hayot qisqa va tez o‘tadi, shuning uchun undan
foydalanib qolish kerak, uni yaxshi o‘tkazish kerak kabi ma’nolarni tushunish
mumkin.
Top banana - Leader or boss.
She was the top banana in her class and everyone looked up to her
Top banan-ya’ni top-yuqori banan. Bu iborada ham ma’noning butunlay
yo‘qolishini kuzatishimiz , bunga guvoh bo‘lishimiz mumkin. Bu ibora lider,
yo‘lboshchi, eng ilg‘or insonga nisbatan ishlatiladi. U sinfida eng ilg‘or bo‘lgani
uchun hamma uni hurmat qiladi.
Xulosa.
Har bir tildagi idiomalar va frazalar o‘ziga xos xususiyatlarga ega hisoblanadi va
ularning ma’nolari boshqa tillarda boshqa iboralar bilan ifodalanishini
kuzatishimiz mumkin. Yoki bunday tushuncha umuman boshqa bir tilde
mavjuda bo‘lmasligi mumkin. Bu jamiyat an’anan va qadriyatlariga bog‘liqdir.
Millatning madaniy va milliy tushunchalari, o‘ziga xos qadriyatlari bu yerda juda
muhim o‘rin tutadi. Bu iboralardagi tag va asl ma’no, ko‘chma ma’nolar
millatning o‘ziga xos qadriyat va tushunchalariga xos tarzda ifodalanadi.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.
Ashurova D.U. , Galiyeva M.R., Cultural linguistics.-Tashkent
Uzkitobsavdonashriyot, 2019.
2.
Idioms, Anaphora and Movements Diagnostics. (27 November 2019) .
Enfield, N. J. (2002). Introduction. In: N. J. Enfield (ed.), Ethnosyntax, Oxford:
OUP, 3–31. Enfield, N. J. (2014).
3.
Natural Causes of Language and Frames, Biases, and Cultural
Transmission. Berlin: Language Science Press. Everaert, M. (2010).
4.
.The Lexical Encoding of Idioms. In: M. Rappaport-Hovav, E. Dand and I.
Sichel (eds.), Lexical Semantics, Syntax and Lexical Structure, Oxford: OUP, 76–
97. Goldberg, A. (2005).
SCIENCE AND INNOVATION IN THE
EDUCATION SYSTEM
International scientific-online conference
59
5.
Verbs, Constructions, and Semantic Frames. In: M. RappaportHovav, E.
Dand and I. Sichel (eds.), Lexical Semantics, Syntax and Lexical Structure,
Oxford: OUP, 39–59. 107
6.
A CONTRASTIVE ANALYSIS OF FOOD IDIOMS: LINGUISTIC AND
CULTURAL PERSPECTIVES Jackendoff, R. (1990).
7.
7.Semantic Structures. Cambridge, MA: MIT Press. Jackendoff, R. (1995b).
8.
.The Boundaries of the Lexicon. In: M. Everaert, E-J. van der Linden, A.
Schenk, R. Schreuder (eds.), Idioms: Structural and Psychological Perspectives,
Hilldale, NJ: Lawrence Erlbaum, 133–165. Horn, G. (2003).
9.
Idioms, Metaphors and Syntactic Mobility. Journal of Linguistics, 39, 2, July
2003, 245–273. Ionescu, D. (2017).
10.
Food Idioms and Proverbs in English and Romanian – A Crosslinguistic
and Cross-cultural Approach. Bucharest: OSCAR Print. Lakoff, G. (2006).
11.
Conceptual Metaphor. In: D. Geeraerts, R. Dirven, J. Taylor (eds.), Cognitive
Linguistics: Basic Readings, Berlin and New York: Mouton de Gruyter, 185–239.
12.
Idiomatic Creativity. Amsterdam and Philadelphia: John Benjamins
Publishing Company. McGinnis, M. (2002).
