SCIENCE AND INNOVATION IN THE
EDUCATION SYSTEM
International scientific-online conference
102
EKO MADANIYAT VA ATROF-MUHITNI ASRAB-AVAYLASH,
JAMOAT JOYLARIDA YANGI TEXNOLOGIYALARNI JORIY QILISH
Doniyorova Zulayho Uchqunjon qizi
Alfraganus universitet Tibbiyot yoʻnalishi, Farmasevt
fakulteti 2-kurs talabasi
https://doi.org/10.5281/zenodo.14915343
Annotatsiya
: Bugungi kunda mamlakatimizda atrof-muhitni muhofaza
qilish, tabiiy resurslardan oqilona foydalanish, sanitariya va ekologik holatni
yaxshilashni ta'minlash sohasida izchil ishlar olib borilmoqda. Atrof-muhit
muhofazasi nihoyatda muhim. Yashash uchun tabiatni asrashimiz, tabiiy
resurslarni oqilona boshqarishimiz, ulardan tejamkorlik bilan foydalanishimiz
zarur. Shuningdek, bugungi kunda yer sharidagi ko'plab ekotizimlar zaxirasi
deyarli butkul tugab, ortga qaytarib bo'lmaydigan darajaga yuz tutgan, boz
ustiga aholi nufusi o'sib borayotgan, iqtisodiy taraqqiyotga ehtiyoj kun sayin
ortayotgan vaziyatda atrof-muhitni saqlash har qachongidan ham dolzarb vazifa
sanaladi.
Kalit so'zlar:
tabiat, atrof-muhit, ekologiya, xavfsizlik, hudud, tabiatdan
foydalanish, tabiiy resurslar, sifat, ifloslanish, cho'llanish, qurg'oqchilik.
O‘zbekiston, boshqa ko‘plab davlatlar singari, inson salomatligi va
ekotizimlariga salbiy ta’sir ko‘rsatuvchi jiddiy ekologik muammolarga duch
kelmoqda. Shu bilan birga, resurslar va fuqarolar salomatligini saqlash
zaruriyatini hisobga olgan holda, mamlakat hukumati ekologik inqirozlarning
oldini olish bo'yicha chora-tadbirlarni faol ishlab chiqmoqda va atrof-muhit
holatini yaxshilash uchun innovatsion yondashuvlarni joriy qilmoqda. Bugun
O‘zbekistonda ekologiya sohasi tub o‘zgarishlarni boshdan kechirmoqda, har bir
insonning qulay atrof-muhitga bo‘lgan huquqi mamlakatimizning yangi
Konstitutsiyasida mustahkamlab qo‘yilgan.
O‘zbekiston mustaqillikka erishgan vaqtdan boshlab, mamlakatni
barqaror rivojlantirishga erishish, xalq farovonligini oshirishga yo‘naltirilgan
ijtimoiy-siyosiy, sotsial-iqtisodiy o‘zgarishlar va keng ko‘lamli bunyodkorlik
ishlari izchil amalga oshirilmoqda.
Bugun mamlakatimiz hayotining barcha sohalarida - davlat va jamiyat
qurilishi, sud-huquq tizimi, iqtisodiyotni liberallashtirish, sog‘liqni saqlash,
ta’lim va kadrlar tayyorlash, madaniyat, tashqi siyosat, atrof muhitni muhofaza
qilish va tabiatdan foydalanish tizimi va boshqa sohalarda chuqur islohotlar
amalga oshirilmoqda. Islohotlarning maqsadi adolatli jamiyat va demokratik
davlat qurish, «inson manfaatlari hamma narsadan ustun» tamoyilini amalga
SCIENCE AND INNOVATION IN THE
EDUCATION SYSTEM
International scientific-online conference
103
oshirish ustuvor hisoblangan joyda fuqarolarning qulay atrof muhitga bo‘lgan
huquq va manfaatlarini himoya qilishdir.
Respublikada O‘zbekiston Respublikasining 2030-yilgacha atrof-muhitni
muhofaza qilish konsepsiyasi, ekologiya, atrof-muhitni muhofaza qilish va tabiiy
resurslardan oqilona foydalanish sohasida 30 dan ortiq qonun hujjatlari va 200
ga yaqin qonunosti hujjatlari mavjud. O‘zbekiston Respublikasining “Tabiatni
muhofaza qilish to‘g‘risida”, “Atmosfera havosini muhofaza qilish to‘g‘risida”,
“Suv va suvdan foydalanish to‘g‘risida”,
“O‘simlik dunyosini muhofaza qilish va undan foydalanish to‘g‘risida”,
“Hayvonot dunyosini muhofaza qilish va undan foydalanish to‘g‘risida”,
“O‘rmonlar to‘g‘risida”, “Muhofaza etiladigan tabiiy hududlar to‘g‘risida”, “Yer
qa’ri to‘g‘risida”, “Chiqindilar to‘g‘risida”, “Ekologik ekspertiza to‘g‘risida”,
“Ekologik nazorat to‘g‘risida”, “Ekologik audit to‘g‘risida”, “Qayta tiklanadigan
energiya manbalaridan foydalanish to‘g‘risida”, “Aholining sanitariya-
epidemiologik osoyishtaligi to‘g‘risida”, O‘zbekiston Respublikasining Yer
kodeksi va boshqalar shular jumlasidandir.
2021-yilda O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti tashabbusi bilan
mamlakatimizda 2030-yilgacha har yili 200 million tup daraxt va buta ekish
ko‘zda tutilgan “Yashil Makon” keng ko‘lamli umummilliy dasturiga start berildi.
Natijada shaharlardagi yashil maydonlar maydoni hozirgi 8 foizdan 30 foizga,
shuningdek, davlat o'rmon fondi maydoni 7,5 foizdan 15 foizga ko'payishi
kutilmoqda.
O‘tgan davrda “Yashil Makon” milliy loyihasi doirasida qariyb 500,0 gektar
bog‘, 935 gektar yashil zona, 6179,2 gektar jamoat parklari, shuningdek, Buxoro,
Nukus, Xiva va Urganch shaharlari atrofida umumiy uzunligi 40 km yashil
belbog‘lar barpo etildi.
“Yashil” hududlarni rivojlantirish ishlarini tizimli tashkil etish doirasida
2023-yilda 219,7 million tup mevali va manzarali daraxt va buta ko‘chatlari
ekildi. Atrof-muhitga yuqori ta’sir ko‘rsatadigan 189 ta sanoat korxonasida 2
million 830 ming dona ko‘chat ekildi, 220 ming tup daraxt ko‘chatlari o‘rin olgan
“yashil belbog‘lar”, 196 ta chiqindi yig‘ish punktlari tashkil etildi, ular atrofida
daraxtzorlar barpo qilindi.
Bundan tashqari, soʻnggi yillarda Oʻzbekistonda jahonda muqobil boʻlmagan
innovatsion chora-tadbirlar qatorida Orol dengizining qurigan tubida yaratilgan
“yashil qoplamalar” ham bor. Shuni ta'kidlash kerakki, uni qo'llash doirasi
kengayib bormoqda. 2019–2023-yillarda Orol dengizining qurib qolgan
hududlarida 1,7 million gektardan ortiq maydonda o‘rmon melioratsiyasi ishlari
SCIENCE AND INNOVATION IN THE
EDUCATION SYSTEM
International scientific-online conference
104
olib borildi. "Green Cover" kichik samolyotlar va traktorlar yordamida
yaratilgan.
Olimlarning fikricha, Orol dengizi qurigan tubining holati noaniq: bundan 5
yil avval qurib qolgan va 50 yil oldingi hudud holatida katta farq bor. Hamma
joyda bir turdagi o'simlik ekish tavsiya etilmaydi. Har bir sayt o'ziga xos
yondashuvni talab qiladi. Tuproq, qum va sho'rlanish holatini hisobga olgan
holda faqat to'g'ri tanlangan ko'chatlar omon qolishi mumkin. Saksovul urugʻlari,
asosan, qumli va gilli tuproqlarga, shoʻrlangan yerlarga esa yulg‘un (tamariks)
koʻchatlari ekilgan.
Foydalangan adabiyotlar royxati:
1. Vagin, V.S., Cheshev, A.S. Munitsipalitetlar hududida atrof-muhitni muhofaza
qilish tadbirlarini ko'kalamzorlashtirish. - Rostov-na-Donu: ZAO Kniga, 2015 yil.
2. Polyakov, V.V., Suxomlinova, N.B., Cheshev, A.S. Munitsipalitetning yer-mulk
kompleksi: ijtimoiy-ekologik va iqtisodiy jihatlari. - Rostov-na-Donu: nashr.
SKNC VSh, 2015 yil.
3. Cheshev, A.S., Vlasenko, T.V., Shevchenko, O.Yu. Shahar joylaridan samarali
foydalanishni ta'minlashning ekologik-iqtisodiy mexanizmi. - M: Universitet
kitobi, 2012.
4. Cheshev, A.S., Karpova, N.V., Shevchenko, O.Yu. Shaharlarda atrof-muhitni
muhofaza qilish faoliyatini tashkiliy va iqtisodiy asoslash strategiyasi. - Rostov-
Donu; Moskva: Vuzovskaya kniga, 2014 yil.
