Жамият
ва
инновациялар
–
Общество
и
инновации
–
Society and innovations
Journal home page:
https://inscience.uz/index.php/socinov/index
The importance of the ideas of tolerance and interethnic
harmony in the social life of Uzbekistan
Islam KHOSILMURODOV
1
Jizzakh Branch of the National University of Uzbekistan
ARTICLE INFO
ABSTRACT
Article history:
Received October 2021
Received in revised form
15 October 2021
Accepted 20 November 2021
Available online
15 December 2021
Interethnic harmony and religious tolerance are among the
basic principles of a democratic society. Tolerance ensures
harmony between citizens, does not allow aggravation of social
and national differences. And also protects society from the
occurrence of such conflicts. Today, not only in our country, but
throughout the world, religious tolerance, interfaith mutual
respect, and understanding of each other are becoming the basic
principles of life. The true essence of the reforms carried out in
our country is also aimed at further increasing the international
prestige of the Republic of Uzbekistan. This gives our country,
focused on interethnic harmony and religious tolerance, the
conduct of a foreign policy in accordance with the national
interests of Uzbekistan.
2181-
1415/©
2021 in Science LLC.
https://doi.org/10.47689/2181-1415-vol2-iss11/S-pp
This is an open access article under the Attribution 4.0 International
(CC BY 4.0) license (https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/deed.ru)
Keywords:
tolerance,
nationality,
harmony,
conscience,
security,
harmony,
humanism,
national relations,
culture,
enlightenment,
international,
religious freedom,
peace,
honesty,
purity,
friendship.
O‘
zbekistonda ba
g‘
rikenglik va millatlararo totuvlik
g‘
oyalarining
ijtimoiy hayotdagi ahamiyati
ANNOTATSIYA
Kalit so‘zlar
:
ba
g‘
rikenglik,
millatlararo totuvlik,
e
’
tiqod,
vijdon,
xavfsizlik,
Millatlararo totuvlik va diniy ba
g‘
rikenglik demokratik jami-
yatning asosiy tamoyillaridan biri sanaladi. Ba
g‘
rikenglik fuqaro-
lar orasida totuvlikni ta
’
minlaydi, jamiyat tabiiy ravishda uchray-
digan ijtimoiy farqlarning keskinlashuviga, ijtimoiy nizolarning
yuzaga kelishiga y
o‘
l q
o‘
ymaydi. Bugun nafaqat yurtimizda, balki
1
Teacher, Jizzakh Branch of the National University of Uzbekistan. Jizzakh, Uzbekistan.
Жамият
ва
инновациялар
–
Общество
и
инновации
–
Society and innovations
Special Issue
–
11 (2021) / ISSN 2181-1415
17
totuvlik,
insonparvarlik,
milliy munosabatlar,
madaniyat,
ma
’
rifat,
baynalmilal,
diniy erkinlik,
tinchlik,
halollik,
poklik,
d
o‘
stlik.
butun yer yuzida diniy ba
g‘
rikenglik, diniy konfessiyalararo
o‘
zaro hurmat, bir-birini tushunish asosiy hayotiy tamoyilga
aylanmoqda. Mamlakatimizda amalga oshirilayotgan islohot-
larning asl mohiyati ham millatlararo totuvlik va diniy ba
g‘
ri-
kenglik,
o‘
zaro manfaatli va amaliy ruhdagi tashqi siyosat
yuritishga y
o‘
naltirilgan, mamlakatimizning xalqaro nufuzini
yanada oshirishga qaratilgan.
Значение
идей
толерантности
и
межнационального
согласия
в
социальной
жизни
Узбекистана
АННОТАЦИЯ
Ключевые
слова:
толерантность,
межнациональное
согласие,
вера,
совесть,
безопасность,
согласие,
гуманизм,
национальные
отношения,
культура,
просвещение,
интернационал,
свобода
вероисповедания,
мир,
честность,
чистота,
дружба.
Межнациональное
согласие
и
религиозная
толерантность
являются
одними
из
основных
принципов
демократического
общества.
Толерантность
обеспечивает
гармонию
между
гражданами,
не
допускает
обострения
социальных
и
национальных
различий.
А
также
предохраняет
общество
от
возникновения
такого
рода
конфликтов.
Сегодня
не
только
в
нашей
стране,
но
и
во
всем
мире
религиозная
терпимость,
межконфессиональное
взаимоуважение,
понимание
друг
друга
становятся
основными
жизненными
принципами.
Истинная
суть
осуществляемых
в
нашей
стране
реформ
также
направлена
на
дальнейшее
повышение
международного
авторитета
Республики
Узбекистан.
Это
дает
нашей
стране,
ориентированную
на
межнациональное
согласие
и
религиозную
толерантность,
проведение
внешней
политики
соответствующей
национальным
интересам
Узбекистана.
Hozirgi globallashuv jarayonida diniy ba
g‘
rikenglik, dinlararo totuvlik,
o‘
zaro
hamkorlik masalasi rivojlangan va rivojlanib borayotgan mamlakatlarning tinchligi va
taraqqiyoti uchun eng muhim tamoyillardan biri b
o‘
lib xizmat qiluvchidir. Tarixga nazar
tashlaydigan b
o‘
lsak, qadim-qadimdan yurtimiz turli madaniyat, til, urf-odatlar,
o‘
z
turmush tarziga ega b
o‘
lgan turli dinlarga e
’
tiqod qiluvchi va bir-biriga
o‘
xshash b
o‘
lmagan
turli xalqlar, millatlar yashab kelayotgan zamindir, desam, mubola
g‘
a b
o‘
lmaydi.
O‘
zbekiston Respublikasining Birinchi Prezidenti Islom Karimovning bu xususida quyidagi
s
o‘
zlarini eslab
o‘
tish maqsadga muvofiq, deb bilaman. Jumladan:
“Bizning
milliy
xususiyatlarimiz umuminsoniy qadriyatlar bilan bo
g‘
lanib ketgan. Asrlar davomida
xalqimiz umumbashariy, umuminsoniy qadriyatlar takomiliga ulkan hissa q
o‘
shgan. Turli
millat vakillariga hurmat, ular bilan bahamjihat yashash, diniy ba
g‘
rikenglik, dunyoviy
bilimlarga intilish,
o‘
zga xalqlarning il
g‘
or tajribalari va madaniyatini
o‘
rganish kabi
xususiyatlar ham xalqimizda azaldan
mujassam”
[Milliy
g‘
oya: asosiy tushuncha va
tamoyillar. 2014.
–
B. 222],
–
deb aytganlar.
Mamlakatimizda istiqomat qilayotgan fuqarolar qaysi dinga mansub b
o‘
lishidan
qat’i
nazar, birgalikda, tinch va osoyishta sharoitda, yurtimiz ravnaqiga hissa q
o‘
shib,
butun jahonga namuna b
o‘
layotganligi insonni zavqlantiradi. Respublikamizning Bosh
Жамият
ва
инновациялар
–
Общество
и
инновации
–
Society and innovations
Special Issue
–
11 (2021) / ISSN 2181-1415
18
Qomusida yurtimizda yashayotgan barcha millat vakillari millati, tili,
e’tiqodi,
ijtimoiy
holatidan
qat’i
nazar,
O‘
zbekiston xalqini tashkil qilishi va ularning huquq va manfaatlari,
shuningdek,
e’tiqod
erkinligi
ta’minlanganligi
qayd etilgan. Yurtimizdagi diniyba
g‘
ri-
kenglik va millatlararo totuvlik tarixiy ildiz va mustahkam qonuniy asoslarga ega b
o‘
lib,
dunyoviy davlat va dinlar orasidagi munosabatlarning mustahkam huquqiy asoslari
yaratilgan. Buni jahon tan olmoqda va
e’tirof
etmoqda.
Yurtimizda bugungi kunda xavfsizlik, barqarorlik, millatlararo totuvlik va diniy
ba
g‘
rikenglik borasida amalga oshirilayotgan ishlarning negizi 2017
–
2021-yillarga
m
o‘
ljallangan
O‘
zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor y
o‘
nalishi
b
o‘
yicha Harakatlar strategiyasi [PF
–
4947-son 07.02.2017.]da
o‘
z aksini topgan.
Ba
g‘
rikenglik
o‘
zbek xalqiga xos b
o‘
lgan chinakam islomiy fazilatdir. U samimiyat,
ochiq muloqot hamda vijdon va
e’tiqod
tufayli vujudga keladi. Shuningdek, u faqat
ma’naviy
burchgina emas, balki siyosiy va huquqiy ehtiyoj hamdir.
2017
–
2021-yillarda
O‘
zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor
y
o‘
nalishi b
o‘
yicha Harakatlar strategiyasida millatlararo totuvlik va diniy ba
g‘
rikenglikni
ta’minlash,
yon-atrofimizda xavfsizlik, barqarorlik va ahil q
o‘
shnichilik muhitini rivojlan-
tirish, yurtimizning xalqaro nufuzini mustahkamlash masalalariga alohida
e’tibor
qaratil-
gan b
o‘
lib, bu bilan millatlararo munosabatlar rivojida yangi bosqich boshlandi.
Xalqimizga xos ba
g‘
rikenglik ham
o‘
zining qadimiy ildizlariga ega. Mamlakatimizda
ba
g‘
rikenglik va insonparvarlik madaniyatini yuksaltirish, millatlararo va konfessiyalararo
hamjihatlikni, fuqarolar totuvligini
ta’minlash,
xorijiy mamlakatlar bilan d
o‘
stona, teng
huquqli munosabatlarni mustahkamlash davlat siyosatining ustuvor y
o‘
nalishlaridan biri
sanaladi. Shu bois siyosiy barqarorlik va millatlararo totuvlikni
ta’minlashda,
fuqaro-
larimizda yagona Vatan tuy
g‘
usini shakllantirishda, yurt istiqboliga daxldorlik hissini
kamol toptirishda xalqimizning ba
g‘
rikenglik xislati asosiy omil b
o‘
lib xizmat qilmoqda.
Ming afsuski, hozirgi vaqtga kelib,
ba’zi
davlatlarda milliy-etnik munosabatlarda
ziddiyatlarning yuzaga kelishi turli k
o‘
rinishdagi nizo va kelishmovchiliklarga olib
kelayotganini barchamiz eshitib, k
o‘
rib turibmiz. Bunday tahdidlarni bartaraf etish
oldimizdagi muhim vazifalardan biridir. Yurt osoyishta b
o‘
lishi, turli millatlar ahil yashashi
uchun, eng avvalo, millatlararo munosabatlarda ba
g‘
rikenglik, bir millatni boshqasidan
ustun q
o‘
ymaslik tamoyillariga amal qilinishi lozim.
Hozirgi vaqtda mamlakatimizda 130 dan ortiq millat va elat vakillari bir oila
farzandlaridek, teng huquqlilik hamda
o‘
zaro hamjihatlik sharoitida yashab kelishmoqda.
Ularning huquq va erkinligi, manfaatlarini
ta’minlash,
ta’lim
olishi, kasb-hunar egallashi,
an’ana
hamda qadriyatlarini saqlash, rivojlantirishlari uchun barcha zarur sharoitlar
yaratib berilgan. Bunday
e’tibor
natijasida k
o‘
p millatli xalqimizning boy tarixiy-madaniy
merosi qayta tiklandi va qadr topdi.
Insoniyat tarixida kishilar orasidagi teng huquqlilikning buzilishiga,
o‘
zaro
ziddiyatlarga sabab b
o‘
luvchi omillardan biri bu turli din vakillarining boshqa dinga
e’
tiqod va amal qiluvchilarga diniy ayirmachilik asosida qarashi,
o‘
z diniga b
o‘
lgan
tarafkashlik tuy
g‘
usi,
o‘
zga dindagi kishilarga boshqacha nazar bilan qarashlaridir. Mana
shunday qarashlar oqibatida bugun dunyoning turli davlatlarida har xil nizo va qarama-
qarshiliklar yuzaga kelayotir. Diniy ba
g‘
rikenglik aynan mana shu hodisalarning oldini
olishda juda muhim sanaladi.
Жамият
ва
инновациялар
–
Общество
и
инновации
–
Society and innovations
Special Issue
–
11 (2021) / ISSN 2181-1415
19
Istiqlol yillarida Vatanimizda yashayotgan turli xalqlar
o‘
rtasida
o‘
zaro hurmat, teng
huquqlilik va hamjihatlikni mustahkamlashga, uning qonuniy asoslarini yaratishga jiddiy
e
’
tibor qaratildi. Ushbu tamoyillar
O‘
zbekiston Konstitutsiyasi va barcha qonunlarimizda
aniq va qat
’
iy muhrlab q
o‘
yildi. Jumladan, Konstitutsiyamizning 4-moddasida
O‘
zbekiston
davlati
o‘
z hududida istiqomat qiluvchi barcha millat va elatlarning tillari, urf-odat va
an
’
analari hurmat qilinishini ta
’
minlashi, ularning rivoji uchun sharoit yaratishi alohida
k
o‘
rsatib
o‘
tilgan. Konstitutsiyamizning 18-moddasida esa mamlakatimizning barcha
fuqarolari bir xil huquq va erkinliklarga egaligi, jinsi, irqi, millati, tili, dini, ijtimoiy kelib
chiqishi, e
’
tiqodi, shaxsi va ijtimoiy mavqeidan qat
’
i nazar, qonun oldida tengligi belgilab
q
o‘
yildi [
O‘
zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi. 2017].
Xalqimiz sh
o‘
rolar zamonida qata
g‘
on, quv
g‘
inga uchragan k
o‘
plab millat vakillariga
boshpana berdi, o
g‘
ir damlarda bir burda nonini ular bilan baham k
o‘
rdi. Natijada, koreys,
nemis, polyak, yunon, qrim-tatar, turk, tojik va boshqa k
o‘
plab millat vakillari
o‘
zbek elida
muqim yashab qolishdi. Ularning zurriyotlari esa shu zaminda tu
g‘
ilib-
o‘
sib, shu yerda
ta
’
lim-tarbiya oldilar.
Dunyoda milliy-etnik munosabatlar tobora murakkablashib, hatto eng il
g‘
or
davlatlarda ham oz sonli millat vakillarini kamsitish, x
o‘
rlash va siqib chiqarish holatlari
kuzatilayotgan bir davrda diniy ba
g‘
rikenglik, totuvlik,
o‘
zaro hamkorlik masalasi mamla-
katlarning tinchligi va taraqqiyoti uchun eng muhim tamoyillardan biri b
o‘
lib xizmat qiladi.
Markaziy Osiyoda geografik-siyosiy jihatdan markaziy
o‘
rin tutgan
O‘
zbekiston
ushbu mintaqada kuchlar nisbati va muvozanatini saqlash, barqarorlikni ta
’
minlash,
ijtimoiy, siyosiy, madaniy hamkorlikni mustahkamlash imkoniyatlariga ega.
O‘
zbekiston
bugungi kunda q
o‘
shni davlatlar
–
Qozo
g‘
iston, Qir
g‘
iziston, Tojikiston, Turkmaniston va
Af
g‘
oniston
o‘
rtasida bo
g‘
lovchi halqa vazifasini
o‘
tamoqda. Mintaqa doirasida har
tomonlama manfaatli madaniy munosabatlar
o‘
rnatish imkoniyati
O‘
zbekiston orqali
ochiladi.
O‘
zbekiston Markaziy Osiyoning transport, energetika, suv tizimi markazida
joylashgan b
o‘
lib, aholi soni, ilmiy-texnikaviy va boshqa imkoniyatlari jihatidan mintaqah-
dagi q
o‘
shnilaridan ma
’
lum darajada ustun turadi: tabiiy iqlim sharoiti qulay, ulkan
mineral, xomashyo zaxiralari va strategik materiallarga ega. Dehqonchilik madaniyati
rivojlangan, oziq-ovqat bilan
o‘
zini
o‘
zi ta
’
minlashga qodir b
o‘
lgan
O‘
zbekistonda
sanoatning bazaviy va zamonaviy tarmoqlari ham mavjud.
O‘
zbekiston
o‘
zini neft, gaz,
rangli materiallar bilan ta
’
minlabgina qolmay, ularni eksport qilish imkoniyatiga ham ega.
Yurtimizning jahonga mashhur boy ma
’
naviy merosi ham bor, shu tufayli insoniyat
sivilizatsiyasida salmoqli
o‘
rin egallab, dunyoning madaniy, ma
’
naviy va ijtimoiy-siyosiy
jarayonlariga ta
’
sir
o‘
tkazib keladi.
Biroq geografik-siyosiy jihatdan
O‘
zbekistonda qiyinchiliklar tu
g‘
diruvchi omillar
ham mavjud b
o‘
lib,
O‘
zbekiston
o‘
zining geografik-siyosiy holati jihatidan jamoaviy xavf-
sizlik tizimi izchil y
o‘
lga q
o‘
yilmagan mintaqada joylashgandir. U Fors k
o‘
rfazi, Kaspiy
dengizi havzasi va Tarimi havzasining neft va gazga juda boy konlari joylashgan yarim
halqaning strategik markazida joylashgan.
Shu boisdan bu hududda butun dunyoda energiya taqchilligi sharoitida k
o‘
pgina
davlatlarning bir-biriga mos kelmaydigan manfaatlari
o‘
zaro t
o‘
qnashmoqda. Bir
tomondan, Sharq va
G‘
arb mamlakatlari, shuningdek, Rossiya, Xitoy va Hindiston, mazkur
mintaqada
o‘
z manfaatlarini izlamoqda. Ikkinchi tomondan, musulmon dunyosidagi ba
’
zi
kuchli mamlakatlar
–
Turkiya, Pokiston, Eron va Saudiya Arabistoni ham bizning hududi-
mizdan
o‘
z manfaatlarini qidirmoqda.
Жамият
ва
инновациялар
–
Общество
и
инновации
–
Society and innovations
Special Issue
–
11 (2021) / ISSN 2181-1415
20
Biz manfaatlar birikuvining xilma-xil mexanizmlari va shakllari hamda integratsiya
turlari mavjudligiga asoslanamiz. Bunga sherikchilik va hamkorlik qilishga intilayotgan
mamlakatlarning boshlan
g‘
ich shart-sharoitlari turlichaligi sababdir.
O‘
zbekiston bir
vaqtning
o‘
zida turli darajalarda dunyo miqyosida va mintaqa k
o‘
lamida
–
integratsiya
jarayonlarida qatnashsa-da, ammo bir muhim qoidaga, bir davlat bilan yaqinlashish
hisobiga boshqasidan uzoqlashmaslikka amal qiladi. Biz mamlakatimiz iqtisodiy jihatdan
rivojlangan bozor tizimiga ega b
o‘
lgan, demokratik davlat haqidagi hozirgi zamon tushun-
chalariga mos keladigan taqdirdagina jahon hamjamiyatiga kirishimiz mumkin. Ayni
cho
g‘
da mamlakat jahon hamjamiyati bilan hamkorlik
o‘
rnatsagina, ya
’
ni xalqaro mehnat
taqsimotida
o‘
zining munosib
o‘
rnini topganida, mintaqa va butun dunyo xavfsizlik
tizimlarini barpo etishda faol ishtirok etgandagina, u hozirgi zamon global muammolarini
hal qilishda munosib
o‘
rin egallaydi.
Millatlar ham insonlardek xilma-xil va turli-tuman b
o‘
lganligi bois, milliy munosa-
batlarda, har bir millatga nisbatan siyosat
o‘
tkazishda nihoyatda ehtiyotkorlik, muomala
madaniyati va e
’
tiborlilik talab qilinadi. Har bir insonning millatparvarligi, avvalambor,
uning
o‘
z millatiga, uning tiliga, madaniyatiga, an
’
analari, urf-odatlari va rasm-rusumlariga
b
o‘
lgan munosabatida namoyon b
o‘
ladi. Lekin millatparvar bu doirada cheklanib
qolmaydi, boshqa millatlarni
o‘
z millati bilan teng k
o‘
radi.
Millatlararo totuvlik
g‘
oyasi sayyoramizda yashayotgan 1600 dan ziyod etnik guruh-
larning teng huquqlilik,
o‘
zaro hurmat va hamkorlik asosida tinch-totuv yashash
g‘
oyasidir. Millatlararo totuvlik
g‘
oyasi millatparvarlik
g‘
oyasidir. U barcha millat va
elatlarning tili, urf-odati, an
’
analari, bayramlari rivojlanishini talab etadi. Millatchilik,
fashizm, milliy va etnik k
o‘
rinishdagi urushlarga qarshi turadigan yagona ma
’
rifiy
g‘
oyadir.
O‘
zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 4-moddasida k
o‘
rsatilganidek,
O‘
zbekiston Respublikasi
o‘
z hududida istiqomat qiluvchi barcha millat va elatlarning
tillari, urf-odatlari va an
’
analari hurmat qilinishini ta
’
minlaydi, ularning rivojlanishi uchun
sharoit yaratadi.
O‘
zbekistonda yashovchi turli millat vakillarining madaniy ehtiyojlarini qondirish
uchun milliy madaniy markazlari faoliyat yuritadi. Dastlabki milliy madaniy markazlar
koreyslar, qozoqlar, yahudiylar, armanlar tomonidan respublika viloyatlarida 1989-yilda
tashkil etilgan. Bu markazlarning chinakam rivojlanishi va ravnaq topishi
O‘
zbekiston
mustaqillikka erishganidan keyin boshlandi. Bu davrda ularning samarali faoliyat
k
o‘
rsatishi uchun keng imkoniyatlar yaratildi. Natijada, ularning soni yil sayin ortib bordi.
Agar 1992-yilda 10 ta milliy madaniy markaz ish olib borgan b
o‘
lsa, 1995-yilda ularning
soni 72 taga, 2003-yilda 135 taga yetdi. Hozirga kelib esa mamlakatda 138 ta milliy
madaniy markazlar faoliyat yuritmoqda.
O‘
zbekiston Respublikasida yashovchi turli millat vakillarini respublika ijtimoiy,
ma
’
naviy-ma
’
rifiy hayotida faol ishtirok etishini ta
’
minlash milliy madaniy markazlar
faoliyatining muhim y
o‘
nalishlaridan biridir. Shuningdek, xorijiy mamlakatlardagi turdosh
tashkilotlar hamda tarixiy vatanlari bilan d
o‘
stlik, hamkorlik, madaniy-ma
’
rifiy aloqalar
o‘
rnatish va hamd
o‘
stlik aloqalarini rivojlantirish, Respublika baynalmilal madaniyat
markazi, turli davlat va jamoat tashkilotlari hamda ijodiy uyushmalar bilan hamkorlikda
mamlakatda fuqarolar hamjihatligi va millatlararo totuvlikni mustahkamlashga k
o‘
mak-
lashish markazning asosiy vazifalaridir.
O‘
zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1992-yil 13-yanvardagi Qarori
bilan tashkil etilgan Respublika baynalmilal madaniyat markazi esa ushbu milliy mada-
niyat markazlar faoliyatini muvofiqlashtirib, ularga tashkiliy va uslubiy yordam k
o‘
rsatib
kelmoqda.
Жамият
ва
инновациялар
–
Общество
и
инновации
–
Society and innovations
Special Issue
–
11 (2021) / ISSN 2181-1415
21
Konstitutsiyaning 34-moddasida qayd etilganidek,
O‘
zbekiston Respublikasi fuqa-
rolari kasaba uyushmalariga, siyosiy partiyalarga va boshqa jamoat birlashmalariga
uyushish, ommaviy harakatlarda ishtirok etish huquqiga egadirlar. 58-moddada
k
o‘
rsatilishicha, davlat jamoat birlashmalarining huquqlari va qonuniy manfaatlariga rioya
etilishini ta
’
minlaydi, ularga ijtimoiy hayotda ishtirok etish uchun teng imkoniyatlar
yaratib beradi. Ushbu qoidalar milliy madaniy markazlar tashkil topishining, ular faoliyati
va rivojlanishining huquqiy asosidir.
Milliy madaniy markazlar etnomadaniy ehtiyojlarni qondirishga, milliy qadriyat-
larni saqlash va rivojlantirishga hamda mamlakatda millatlararo totuvlikni mustahkam-
lashga xizmat qilmoqda. Ular
o‘
z milliy madaniyatlarini rivojlantirish bilan birga, bir-
birlari bilan yaqin hamkorlik qilib,
O‘
zbekistonda yashayotgan turli millat vakillari
orasidagi
o‘
zaro hurmat va ishonchni mustahkamlashga
o‘
zlarining munosib hissalarini
q
o‘
shmoqdalar. Milliy madaniy markazlar va ular ishini muvofiqlashtiruvchi Respublika
baynalmilal madaniyat markazi faoliyatining muhim y
o‘
nalishlaridan biri yoshlar haqida
g‘
amx
o‘
rlik, mamlakatimiz kelajagi b
o‘
lgan barkamol avlodni shakllantirishga hissa
q
o‘
shishdan iborat.
O‘
zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning 2017-yil 19-maydagi
“Millatlararo
munosabatlar va xorijiy mamlakatlar bilan d
o‘
stlik aloqalarini yanada
takomillashtirish chora-tadbirlari t
o‘g‘risida”
[PF
–
50-46-son. 19.05.2017.]gi Farmoniga
muvofiq, Respublika baynalmilal madaniyat markazi va
O‘
zbekiston xorijiy mamlakatlar
bilan d
o‘
stlik va madaniy-ma
’
rifiy aloqalar jamiyatlari kengashi negizida Vazirlar
Mahkamasi huzuridagi Millatlararo munosabatlar va xorijiy mamlakatlar bilan d
o‘
stlik
aloqalari Q
o‘
mitasi tashkil etildi. Hozirda Q
o‘
mita qoshida 138 ta milliy madaniy markaz
faoliyat yuritadi. Mazkur Q
o‘
mitaning asosiy vazifalari jamiyatda millatlararo hamjihatlik
va ba
g‘
rikenglikni ta
’
minlashga qaratilgan davlat siyosatini izchil amalga oshirish, d
o‘
stlik
va k
o‘
p millatli yagona oila tuy
g‘
usi muhitini mustahkamlash, yoshlarni milliy va
umuminsoniy qadriyatlarga hurmat ruhida tarbiyalash, mamlakatimizda yashovchi turli
millat va elatlar vakillarining
o‘
ziga xos milliy an
’
analari va urf-odatlarini asrab-avaylash,
xorijiy mamlakatlarda davlatimizning tinchliksevar siyosati, demokratik huquqiy davlat,
kuchli fuqarolik jamiyati qurish borasida
O‘
zbekistonning maqsad va vazifalarini,
shuningdek, bugungi kunda mamlakat hayotining barcha sohalarida erishilayotgan
muvaffaqiyatlarni keng tar
g‘
ib qilish va boshqalardan iborat.
Ayni paytda dunyo b
o‘
ylab avj olayotgan terrorizm t
o‘
lqini, uyushgan jinoyat-
chilikning
o‘
sishi, shaxslararo nizolarni, biznes yuzasidan kelishmovchiliklarni qurol
yordamida hal qilishga urinishlar, shubhasiz, tolerantlik tamoyillarining qaror topishiga
t
o‘
sqinlik qiladi. Bugungi kunda jamiyatda tolerantlik muhitini shakllantirish harakatlari
tobora kuchayib bormoqda. Barchaga tolerantlik muammosining dolzarbligi ayon
b
o‘
lmoqda, shuning uchun bu muammoning yechimiga jiddiy e
’
tibor qaratilmoqda.Yoshlar
ongiga ba
g‘
rikenglik
g‘
oyalarini singdirishda ta
’
lim tizimi alohida ahamiyatga ega. Sababi,
inson farzandlari aynan ta
’
lim muassasalarida t
o‘
plangan ijtimoiy tajriba va qadriyatlarni
ilmiy asosda va tizimli tarzda
o‘
zlashtirib boradi. Qolaversa, ta
’
lim tizimi bosqichlari
o‘
rtasidagi
o‘
zaro bo
g‘
liqlik tufayli tarbiya jarayonida tadrijiylik ta
’
minlanadi. Ta
’
lim tizimi
yosh avlodda milliy
g‘
urur, Vatanga muhabbat, millatparvarlik tuy
g‘
ularini qaror toptirish
barobarida ulardagi har qanday millatchilik tuy
g‘
ularini,
o‘
z millati, dinining boshq-
alarnikidan ustunligi kabi tuy
g‘
ular yuzaga kelishining oldini olish zarur. Zero, bu
tuy
g‘
ularning yoshlar qalbida kurtak otishi, pirovard natijada, milliy nizolarga, diniy
Жамият
ва
инновациялар
–
Общество
и
инновации
–
Society and innovations
Special Issue
–
11 (2021) / ISSN 2181-1415
22
t
o‘
qnashuvlarga olib kelishi mumkin. Demak, ta
’
lim muassasalarining muhim vazifalaridan
biri yoshlarda tolerantlik tuy
g‘
usini qaror toptirishdan iborat.Bundan k
o‘
rinib turibdiki,
ta
’
lim tizimi millatlararo totuvlik, ba
g‘
rikenglik
g‘
oyasini singdirishga xizmat qiluvchi
muhim mexanizm b
o‘
lish bilan bir qatorda, ta
’
bir joiz b
o‘
lsa, millatlararo munosabat-
larning ahvolini k
o‘
rsatuvchi
o‘
ziga xos k
o‘
zgudir. Yurtboshimiz Shavkat Mirziyoyev
tashabbusi bilan ishlab chiqilgan 2017
–
2021-yillarda
O‘
zbekiston Respublikasini rivojlan-
tirishning beshta ustuvor y
o‘
nalishi b
o‘
yicha Harakatlar strategiyasining beshinchi
y
o‘
nalishi diniy ba
g‘
rikenglik va millatlararo totuvlikni ta
’
minlash sohasiga qaratilgan.
Qolaversa, Prezidentimiz Sh. Mirziyoyevning 2018-yil 28-dekabrdagi Oliy Majlisga y
o‘
lla-
gan Murojaatnomasida bu borada shunday deyiladi:
“O‘
zbekiston millatlararo totuvlik va
diniy ba
g‘
rikenglik sohasida
o‘
z an
’
analariga doimo sodiq b
o‘
lib, bu y
o‘
ldan hech qachon
o
g‘
ishmasdan ilgari boradi. Mamlakatimizda turli millat va diniy konfes-siyalar vakillari
o‘
rtasida
o‘
zaro hurmat, d
o‘
stlik va ahillik muhitini mustahkamlashga birinchi darajali
e
’
tibor
qaratiladi”.
Aytish joiz, davlatimiz rahbari tomonidan ushbu sohaga qaratilayotgan e
’
tibor
xalqaro me
’
yoriy hujjatlarda belgilangan vazifalar ijrosining amaliy ifodasi hisoblanadi.
Ayniqsa, Prezidentimiz Sh. Mirziyoyevning 2017-yil 19-sentabr kuni BMTning
72-sessiyasi minbarida turib, dunyo hamjamiyatini islom ma
’
rifatini anglashga, diniy
ba
g‘
rikenglik ruhida yashashga chaqirib,
“Ma’
rifat va diniy ba
g‘rikenglik”
rezolyutsiyasini
qabul qilish taklifi bilan chiqishi va buni dunyo hamjamiyati tomonidan q
o‘
llab-
quvvatlanishi
o‘
zbek xalqi, umuman, insoniyat uchun ba
g‘
rikenglik namunasi hamda
ma
’
rifatga chorlov va ezgulik da
’
vati b
o‘
ldi. Mazkur rezolyutsiyaga ellikdan ortiq davlatlar
hammuallif b
o‘
lish istagini bildirdi. Zero,
“Ma’
rifat va diniy ba
g‘rikenglik”
rezolyutsiyasi
barchaning ta
’
lim olish huquqini ta
’
minlash, savodsizlik va jaholatga barham berishga
k
o‘
maklashish, eng muhimi, ba
g‘
rikenglik va
o‘
zaro hurmatni qaror toptirish, diniy
erkinlikni ta
’
minlashga qaratilganligi bilan muhim xalqaro ahamiyatga ega. Shu jihatdan,
yosh avlodni tolerantlik, hamjihatlik, turli millat va din vakillariga hurmat ruhida
tarbiyalash bugungi globallashuv davrida har qachongidan muhim va dolzarb hisoblanadi.
Bunda din va jamoat tashkilotlari,
o‘
zini-
o‘
zi boshqarish organlari
o‘
rtasida ijtimoiy
hamkorlikni yanada kuchaytirish, dinshunoslik, dunyo dinlari tarixi, adabiyot, ma
’
naviyat
asoslari, milliy
g‘
oya kabi fanlarni
o‘
qitishda k
o‘
proq tolerantlik tamoyillariga ur
g‘
u berish
va bu asosida ma
’
naviy-axloqiy tarbiyani amalga oshirish, yoshlarning respublikadagi
baynalmilal madaniyat markaziga tashriflarini uyushtirish va bu orqali turli millat vakillari
bilan d
o‘
stona muloqotni kengaytirish orqali yoshlar ongiga tolerantlik tuy
g‘
usini yanada
chuqur singdirish mumkin. Shu
o‘
rinda ta
’
kidlab
o‘
tish lozimki, bugungi kunga kelib,
mamlakatimizda millatlararo munosabatlarni y
o‘
lga q
o‘
yish borasida
o‘
ziga xos amaliy
ishlar qilinib, namuna b
o‘
ladigan darajada tajriba orttirildi. Bunda milliy
o‘
zlikni anglash,
milliy
g‘
urur va milliy iftixor tuy
g‘
usini tarbiyalash, millatlarning tili, madaniyati, urf-odat
va qadriyatlarini asrab-avaylash, hurmat qilish, mamlakatdagi boshqa millat vakillarining
ham manfaatlarini har tomonlama
o‘
ylab, millatlarning umumiy birdamligini ta
’
minlashga
erishilmoqda. Shu bois respublikamiz hududida istiqomat qilayotgan 130 dan ortiq millat
va elat vakillari
“O‘
zbekiston
–
umumiy
uyimiz”,
“O‘
zbekiston
–
yagona
Vatan”
shiori ostida
yashamoqdalar va jamiyatning ijtimoiy-siyosiy hayotida faol ishtirok etyaptilar.Shuni
inobatga olgan holda ishonch bilan shuni ayta olamizki, mamlakatimizda millatlararo va
konfessiyalararo totuvlikning noyob modelini yaratdik. Bizning jamiyatimizda
k
o‘
pmillatlilik va madaniy xilma-xillik xalqimizning ma
’
naviy hamda ma
’
rifiy boyligining
tuganmas qismi hisoblanadi. Yurtimizda millatlararo va davlatlararo totuvlikni yanada
Жамият
ва
инновациялар
–
Общество
и
инновации
–
Society and innovations
Special Issue
–
11 (2021) / ISSN 2181-1415
23
mustahkamlashga qaratilgan islohotlarning yangi bosqichga k
o‘
tarilganligi d
o‘
stlik va
hamjihatlik q
o‘
r
g‘
onining yanada mustahkam b
o‘
lishiga xizmat qiladi. Binobarin,
ba
g‘
rikenglik masalasi hamisha tinchliksevar davlatimiz siyosatining asosini tashkil etib
kelgan. Zero, ba
g‘
rikenglik ta
’
minlangan yurtda tinchlik, barqarorlik hukm suradi hamda
o‘
zaro hamjihatlik, ishonch, hurmat kabi munosabatlar t
o‘
liq qaror topadi.
Bugun respublikadagi barcha oliy
o‘
quv yurtlarida turli millatga mansub talabalar
tahsil oladi. Dunyoning kamdan kam mamlakatlarida kuzatiladigan yana bir holat shuki,
O‘
zbekistonda ta
’
lim 7 tilda olib boriladi. Bular sirasiga
o‘
zbek va qoraqalpoq tillaridan
tashqari rus, qozoq, turkman, tojik va qir
g‘
iz tillarini kiritish mumkin. Yana bir diqqatga
molik jihat Respublikadagi ommaviy axborot nashrlari ham turli tillarda chop etilayot-
ganligi, qardosh xalqlar tilida radio va telek
o‘
rsatuvlar tayyorlanayotganligi
O‘
zbekistonda
millatlararo totuvlikni yanada mustahkamlashga xizmat qilmoqda.
O‘
zbekistonda millati, dini, irqi va ijtimoiy kelib chiqishidan qat
’
i nazar, barcha
fuqarolarning ertangi kunga b
o‘
lgan ishonchi, bugungi kundagi hayoti va taqdiridan
mamnunligi ularning milliy
g‘
oya atrofida mustahkam birlashib, ya
’
ni bir yoqadan bosh
chiqarib,
“O‘
zbekiston
–
umumiy
uyimiz”,
“Shu
aziz Vatan
barchamizniki”,
“Qudratimiz
–
birlik va
hamjihatlikda”,
“Maqsad
bir,
g‘
oya bir, Vatan
yagona”,
“Vatan
yagonadir
–
Vatan
bittadir”
g‘
oyalarining asl mohiyatini chuqur anglab yetgan holda shu muqaddas Vataning
buyuk kelajagini qurish va uning mustaqilligini yanada mustahkamlash y
o‘
lida fidoyilik
bilan sidqidildan qilayotgan mehnat faoliyatlarida, turli sohalarda q
o‘
lga kiritayotgan
yutuqlarida yorqin namoyon b
o‘
lmoqda. Konstitutsiya orqali kafolatlangan teng huquq va
keng imkoniyatlar esa ularning kuchiga kuch, quvvatiga quvvat q
o‘
shib, yangidan yangi
zafarlar sari ilhomlantirmoqda. Dinlararo ba
g‘
rikenglik
g‘
oyasi xilma-xil diniy e
’
tiqodga
ega b
o‘
lgan kishilarning bir zamin, bir vatanda, olijanob
g‘
oya va niyatlar y
o‘
lida hamkor
va hamjihat b
o‘
lib yashashini anglatadi. Dunyodagi dinlarning barchasi ezgulik
g‘
oyalariga
asoslanadi, u halollik, tinchlik, yaxshilik va d
o‘
stlik kabi bir qancha ezgu fazilatlarga
tayanadi. Insonlarni halollik va poklik, mehr-oqibat, insonparvarlik va ba
g‘
rikenglikka
da
’
vat etadi.
Jamiyatimizdagi
o‘
zaro hurmat, mehr-oqibat va ba
g‘
rikenglik kabi olijanob fazilat-
lar, milliy va umumbashariy qadriyatlarga uy
g‘
un yashash tamoyili tobora mustah-
kamlanib borayotgani yurtimizda istiqomat qilayotgan barcha millat va elat vakillari jahon
hamjamiyati tomonidan keng e
’
tirof etilmoqda. Bosh Qomusimizda mamlakatimizda
yashayotgan barcha millat vakillari millati, tili, e
’
tiqodi, ijtimoiy holatidan qat
’
i nazar,
O‘
zbekiston xalqini tashkil qilishi va qonun oldida tengligi belgilab q
o‘
yildi. Asosiy
qonunimizda bunday huquqning aks ettirilishi mamlakatimizda insonlarning vijdon va
e
’
tiqod erkinligi ta
’
minlanishining asosi b
o‘
lib xizmat qilmoqda. Yurtimizda millatlararo va
davlatlararo totuvlikni yanada mustahkamlashga qaratilgan yangi
g‘
oya va tashab-
buslarning paydo b
o‘
layotganligi d
o‘
stlik va hamjihatlik q
o‘
r
g‘
onining yanada mustahkam
b
o‘
lishiga xizmat qiladi. Davlatimiz rahbari e
’
tirof etganidek,
“O‘
zbekistonning boyliklari
k
o‘
p, lekin bizning eng katta boyligimiz, eng yuksak qadriyatimiz
–
jamiyatimizda hukm
surayotgan tinchlik, millatlararo d
o‘
stlik va
hamjihatlikdir”.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO
‘
YXATI:
1.
O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi.
2017
2.
O‘zbekiston Respublikasini 2017–
2021-yillarda rivojlantirishning beshta ustuvor
yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar strategiyasi to‘grisidagi Prezident Farmoni PF–
47-49-son.
07.02.2017.
Жамият
ва
инновациялар
–
Общество
и
инновации
–
Society and innovations
Special Issue
–
11 (2021) / ISSN 2181-1415
24
3.
Sh.M. Mirziyoyevning 2017-yil 19-maydagi
“
Millatlararo munosabatlar va xorijiy
mamlakatlar bilan do
‘
stlik aloqalarini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to
‘
g
‘
ri-
sida
”
[PF
–
50-46-son. 19.05.2017.]gi Farmoni.
4.
Sh. Mirziyoyevning 2018-yil 28-
dekabrdagi Oliy Majlisga yo‘llagan Murojaatnomasi.
5.
N. Alimova, Sh. Asqarov, R. Haydarov, Sh.
Amirjo‘jayev “Milliy g‘oya: asosiy
tushuncha va tamoyillar”. 2014. –
B. 222.
