THEORETICAL ASPECTS IN THE FORMATION OF
PEDAGOGICAL SCIENCES
International scientific-online conference
8
BUXORO VILOYATIDA AHOLI BANDLIGI HOLATI TAHLILI
Azimova Xurshida
Buxoro davlat universiteti (PhD)
erkin izlanuvchi doktoranti
Tel:+998XX-XXX-XX-XX
E-mail : aaaaaa@example.com
https://doi.org/10.5281/zenodo.16519370
Annotatsiya.
Mazkur maqolada Buxoro viloyatida aholi bandligining
zamonaviy holati, tarkibiy xususiyatlari va dinamik tendensiyalari chuqur tahlil
qilinadi. Bandlik masalasi viloyat iqtisodiyotining rivojlanish sur’atlari,
demografik tarkib, ijtimoiy guruhlar faoliyati va mehnat resurslarining hududiy
taqsimoti bilan uzviy bog‘liq holda o‘rganiladi. Tadqiqotda yoshlar va ayollar
bandligi, noformal mehnat sektori ulushi, mehnat migratsiyasi oqimlari,
shuningdek, kasbga yo‘naltirish tizimining hududiy samaradorligi alohida
yoritiladi. Viloyatdagi bandlikni shakllantiruvchi asosiy tarmoqlar, tumanlararo
nomutanosibliklar va rasmiy statistika bilan real bandlik darajalari o‘rtasidagi
tafovutlar ilmiy tahlil qilinadi. Maqola yakunida hududiy bandlik siyosatini
takomillashtirish, zaif qatlamlarni mehnatga jalb qilish va barqaror bandlik
modelini shakllantirish bo‘yicha asoslangan takliflar ilgari suriladi.
Kalit so‘zlar:
aholi bandligi, mehnat bozori, demografik tarkib, yoshlar
bandligi, ayollar ishtiroki, noformal sektor, migratsiya, kasbga yo‘naltirish,
hududiy tafovutlar, iqtisodiy faollik, barqaror bandlik
Аннотация.
В данной статье проводится всесторонний анализ
современного состояния занятости населения в Бухарской области с
учетом структурных, демографических и территориальных факторов.
Занятость рассматривается как ключевой индикатор социально-
экономической активности региона и как отражение эффективности
местной трудовой политики. Внимание уделяется молодежной и женской
занятости, распространенности неформальной занятости, миграционным
потокам и результативности системы профориентации. Особый акцент
сделан на несоответствии между официальной статистикой и реальным
уровнем занятости, а также на отраслевой и территориальной асимметрии
трудовых ресурсов. По итогам исследования выдвинуты обоснованные
предложения по совершенствованию региональной политики занятости и
формированию устойчивой модели трудоустройства с учетом уязвимых
социальных групп.
Ключевые слова:
занятость населения, рынок труда, демография,
молодежная занятость, женская активность, неформальная занятость,
THEORETICAL ASPECTS IN THE FORMATION OF
PEDAGOGICAL SCIENCES
International scientific-online conference
9
миграция, профориентация, территориальные различия, экономическая
активность, устойчивая занятость.
Annotation.
This article provides a comprehensive analysis of the current
state of employment in the Bukhara region, taking into account structural,
demographic, and territorial factors. Employment is examined as a key indicator
of the region’s socio-economic activity and a reflection of the effectiveness of
local labor policies. Special attention is given to youth and female employment,
the prevalence of informal labor, migration flows, and the effectiveness of career
guidance systems. The article emphasizes the discrepancy between official
statistics and the actual employment level, as well as the sectoral and territorial
asymmetry of labor resources. Based on the research findings, well-founded
proposals are presented to improve regional employment policies and to
develop a sustainable employment model that addresses the needs of vulnerable
social groups.
Keywords:
employment, labor market, demography, youth employment,
female participation, informal employment, migration, career guidance,
territorial disparities, economic activity, sustainable employment.
Aholi bandligi masalasi har bir davlatning iqtisodiy barqarorligi, ijtimoiy
adolati va fuqarolik jamiyati taraqqiyotini belgilovchi eng muhim
ko‘rsatkichlardan biridir. Mehnatga layoqatli aholining ish bilan ta’minlanganlik
darajasi nafaqat iqtisodiy samaradorlik, balki jamiyatdagi barqarorlik, ijtimoiy
faollik va fuqarolarning turmush sifati bilan bevosita bog‘liqdir. Shu sababli
bandlik masalasiga davlat siyosatida ustuvor yo‘nalish sifatida qaralmoqda.
Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev ta’kidlaganidek:
“Aholimizni munosib
daromad bilan ta’minlamasdan turib, hech qaysi islohot, hech qaysi rivojlanish
samarali bo‘lishi mumkin emas”
[1, 43-bet]. O‘zbekiston Respublikasida amalga
oshirilayotgan ijtimoiy-iqtisodiy islohotlar fonida hududlar kesimida aholi
bandligining holatini tahlil qilish dolzarb ilmiy va amaliy ahamiyat kasb etadi.
Chunki mehnat bozori har bir hududning demografik tarkibi, iqtisodiy faol
sektorlar, infratuzilma darajasi va kasbga yo‘naltirish tizimi bilan bevosita
bog‘liq. Ayniqsa, ishsizlik darajasining yuqoriligi, noformal bandlik ulushining
kengligi, yoshlar va ayollar orasida bandlikning past darajada bo‘lishi hududiy
nomutanosibliklar va tizimli muammolar mavjudligini ko‘rsatmoqda. Buxoro
viloyati o‘zining iqtisodiy salohiyati, transport-logistik resurslari va ishchi kuchi
zaxiralariga ega bo‘lgan hudud sifatida aholi bandligini barqaror ta’minlash
uchun keng imkoniyatlarga ega. Shu bilan birga, viloyatda bandlikning sektorlar
bo‘yicha nomutanosibligi, mehnat migratsiyasi oqimlari, hududiy tafovutlar,
THEORETICAL ASPECTS IN THE FORMATION OF
PEDAGOGICAL SCIENCES
International scientific-online conference
10
noformal ish o‘rinlarining ko‘pligi va kasbiy malaka tizimidagi uzilishlar mavjud
muammolar sirasiga kiradi. Ushbu maqolada Buxoro viloyatida aholi bandligi
holati tizimli ravishda o‘rganilib, mavjud muammolar va istiqbolli
takomillashtirish yo‘llari ilmiy asosda yoritiladi.
Asosiy qism.
Aholi bandligining real holatini tahlil qilish, avvalo, Buxoro
viloyatining demografik va iqtisodiy bazasiga tayangan holda amalga oshirilishi
lozim. Viloyatda aholining umumiy soni 2 milliondan ortiq bo‘lib, uning qariyb
60 foizini mehnatga layoqatli qatlam tashkil etadi. Ushbu ko‘rsatkich O‘zbekiston
miqyosida o‘rtacha qiymatlarga yaqin, biroq tarkibiy jihatdan viloyat ichida
keskin tafovutlar mavjud. Shaharlar bandlikda yetakchi bo‘lsa-da, tumanlarda
iqtisodiy faol aholi salmog‘i past, bu esa ichki mehnat bozorining nomutanosib
va fragmentar holatda ekanligini ko‘rsatadi. Viloyat iqtisodiyoti asosan qishloq
xo‘jaligi, kichik sanoat va xizmat ko‘rsatish sohalariga tayangan. Lekin aynan bu
tuzilma bandlik sifatiga ham salbiy ta’sir ko‘rsatmoqda. Chunki agrar sektor
yuqori mehnat sig‘imiga ega bo‘lsa-da, barqaror daromad ta’minlamaydi. Sanoat
esa, asosan, yirik markazlarda to‘plangan, periferik hududlarda esa ish o‘rinlari
soni va sifatida yetarli emas. Shu sababli, viloyatda iqtisodiy faollik va bandlik
darajasining bir-biriga mutanosib bo‘lmasligi kuzatiladi — bu esa mehnat
bozorining tarkibiy inqiroziga ishora qiladi. Yoshlar bandligi viloyatdagi eng zaif
bo‘g‘inlardan biri hisoblanadi. 16–30 yoshdagi aholi guruhining bandlik
ko‘rsatkichi past bo‘lib, ulkan demografik salohiyat to‘laqonli iqtisodiy resursga
aylantirilmayapti. Bu muammo, birinchidan, kasb-hunar yo‘nalishlarining real
iqtisodiy talabga mos bo‘lmasligi; ikkinchidan, ta’limdan ishgacha bo‘lgan uzviy
bog‘liqlikning zaifligi; uchinchidan esa, zamonaviy ish o‘rinlari yaratish
mexanizmining cheklanganligi bilan bog‘liq.
Xuddi shunday, ayollar bandligi ham ijtimoiy-iqtisodiy infratuzilma va
an’anaviy gender rollari ta’sirida ortda qolmoqda. Ayollarning rasmiy
bandlikdagi ulushi qishloq hududlarida keskin past. Bolalar bog‘chalari, yarim
stavkali ish o‘rinlari, kasanachilik infratuzilmasi va ijtimoiy xizmatlar
tarmog‘ining zaifligi ularning mehnatga to‘liq jalb qilinishiga to‘sqinlik qilmoqda.
Bu esa gender asosida mehnat bozoridagi tengsizlikni kuchaytiradi va
kambag‘allik ayollar orasida konsentratsiyalashuviga olib keladi. Buxoro
viloyatining bandlik manzarasida noformal mehnat sektori alohida e’tiborga
loyiq. Rasmiy statistikaga ko‘ra, viloyatdagi har uchinchi ishchi rasmiy mehnat
munosabatlaridan tashqarida faoliyat yuritmoqda. Bu raqam, aslida, yanada
yuqoriroq bo‘lishi mumkin, chunki noformal ish faoliyati ko‘pincha yashirin
xarakterga ega. Bunday holatning asosi — rasmiy ish o‘rinlarining yetishmasligi,
THEORETICAL ASPECTS IN THE FORMATION OF
PEDAGOGICAL SCIENCES
International scientific-online conference
11
soliq va byurokratik to‘siqlar, ish beruvchilarning ijtimoiy mas’uliyatdan
chetlashishga intilishi. Tashqi mehnat migratsiyasi esa bu jarayonni
kuchaytiradi. Oliy ma’lumotga ega bo‘lgan yoshlarning ham xorijga
ketayotganligi — mahalliy mehnat bozorining raqobatbardosh emasligidan
dalolat beradi. Migratsiyaning ijobiy tomoni — valyuta oqimi va vaqtinchalik
bandlik bo‘lsa-da, u mahalliy mehnat resursining “intellektual oqimi”ni yo‘qotish
bilan yakun topmoqda. Qolaversa, bu jarayon o‘zining ijtimoiy salbiy
oqibatlariga ham ega: oilaviy ajralishlar, ijtimoiy izolyatsiya, huquqsiz mehnat va
ekspluatatsiya holatlari.
Viloyat ichidagi tumanlar bo‘yicha bandlik ko‘rsatkichlari keskin tafovutga
ega. Misol uchun, Buxoro shahri va G‘ijduvon tumanlarida rasmiy ish o‘rinlari
ko‘proq bo‘lsa, Qorako‘l, Olot va Peshku tumanlarida aholi asosan o‘zini band
deb hisoblaydigan noformal faoliyat turlariga bog‘langan. Bu esa rasmiy
statistikani noto‘g‘ri talqin qilishga, resurslarni noto‘g‘ri taqsimlashga olib
kelmoqda.
Shu boisdan, bandlik siyosati “bir hudud — bir yondashuv” tamoyiliga
emas, balki “lokal ehtiyoj — moslashtirilgan strategiya” modeliga asoslanmog‘i
lozim. Har bir tuman uchun muqobil bandlik manbalari (masofaviy ish,
xizmatlar sektori, klaster asosidagi ishlab chiqarish), ijtimoiy sheriklik (NNTlar,
xususiy sektor ishtiroki) va kasbga qayta tayyorlash dasturlari ishlab chiqilishi
kerak. Ayniqsa, zamonaviy texnologiyalar asosida yaratiladigan ish o‘rinlari
(raqamli xizmatlar, IT-texnoparklar, “yashil” bandlik) kelajakda mintaqaviy
farqni yumshatish va barqaror bandlik muhitini yaratishda muhim rol o‘ynaydi.
Aholi bandligi masalasi zamonaviy iqtisodiyotning eng muhim
ko‘rsatkichlaridan biri bo‘lib, davlatning ijtimoiy-iqtisodiy barqarorligini
ta’minlashda hal qiluvchi rol o‘ynaydi. O‘zbekiston Respublikasida amalga
oshirilayotgan tub islohotlar doirasida mehnat bozorini rivojlantirish, aholini ish
bilan ta’minlash va bandlik darajasini oshirish ustuvor vazifalardan biri sifatida
belgilangan. Prezident Shavkat Mirziyoyev ta’kidlaganidek: "Aholimizni munosib
daromad bilan ta’minlamasdan turib, hech qaysi islohot, hech qaysi rivojlanish
samarali bo‘lishi mumkin emas".
Buxoro viloyati O‘zbekistonning qadimiy madaniy markazi bo‘lib, bugungi
kunda 2 million nafardan ortiq aholiga ega. Viloyatning iqtisodiy salohiyati,
geografik joylashuvi va mehnat resurslari aholi bandligini ta’minlash uchun keng
imkoniyatlar yaratadi. Shu bilan birga, mehnat bozorida mavjud tarkibiy
muammolar, demografik o‘zgarishlar va iqtisodiy transformatsiyalar bandlik
siyosatini takomillashtirish zaruriyatini tug‘dirmoqda.
THEORETICAL ASPECTS IN THE FORMATION OF
PEDAGOGICAL SCIENCES
International scientific-online conference
12
1-jadval.
Buxoro viloyatida iqtisodiy faol aholi va bandlik ko‘rsatkichlari
dinamikasi (2019-2024 yillar)
Ko‘rsatkichlar
Umumiy aholi soni (ming kishi)
Mehnatga layoqatli aholi (ming kishi)
Iqtisodiy faol aholi (ming kishi)
2019-2024 yillar davomida Buxoro viloyatida aholi bandligi ko‘rsatkichlari
ijobiy dinamikaga ega. Band aholi soni 615.1 ming kishidan 688.4 ming kishiga
ko‘payib, 11.9% o‘sishni tashkil etdi. Ishsizlik darajasi 9.8% dan 5.8% gacha
kamaydi, bu esa mehnat bozorida sezilarli yaxshilanishdan dalolat beradi. Shu
bilan birga, bandlik darajasi hali ham 56.5% ni tashkil etib, bu ko‘rsatkich
respublika o‘rtacha darajasidan (60%) pastroq bo‘lib qolmoqda.
2-jadval.
Buxoro viloyatida bandlikning tarmoqlar bo‘yicha taqsimoti (2019-
2024 yillar, %)
Qishloq xo‘jaligi
Ta’lim
Sog‘liqni saqlash
Bandlik tarkibida sezilarli o‘zgarishlar kuzatilmoqda. Qishloq xo‘jaligida
band aholining ulushi 35.2% dan 30.5% gacha kamaygan bo‘lsa, sanoat (12.4%
dan 14.9% ga) va xizmat ko‘rsatish sohalari (18.7% dan 22.1% ga) ulushi ortgan.
Bu iqtisodiyotning modernizatsiyasi va tarkibiy o‘zgarishlardan dalolat beradi.
Shu bilan birga, qishloq xo‘jaligi hamon eng katta ish beruvchi tarmoq bo‘lib
qolmoqda.
Buxoro viloyatida bandlik darajasiga ta’sir etuvchi omillarni baholash
uchun quyidagi ekonometrik model tuzildi:
𝒀 = 𝜷₀ + 𝜷₁𝑿₁ + 𝜷₂𝑿₂ + 𝜷₃𝑿₃ + 𝜷₄𝑿₄ + 𝜺
Bu yerda:
THEORETICAL ASPECTS IN THE FORMATION OF
PEDAGOGICAL SCIENCES
International scientific-online conference
13
Y - bandlik darajasi (%);
X₁ - yalpi hududiy mahsulot o‘sish sur'ati (%);
X₂ - investitsiyalar hajmi (mlrd so‘m);
X₃ - yangi ish o‘rinlari soni (ming);
X₄ - o‘rtacha oylik ish haqi (ming so‘m);
ε - tasodifiy xatolik.
3-jadval.
Ekonometrik modelning baholash natijalari
Ko‘rsatkichlar
Konstanta (β₀)
YaHM o‘sishi (β₁)
Investitsiyalar (β₂)
Yangi ish o‘rinlari
(β₃)
O‘rtacha ish haqi (β₄)
Ekonometrik modelning baholash natijalari shuni ko‘rsatmoqdaki, barcha
mustaqil o‘zgaruvchilar bandlik darajasiga statistik jihatdan ahamiyatli ta’sir
ko‘rsatadi (barcha p-qiymatlar 0.05 dan kichik). Eng kuchli ta’sirga YaHM o‘sishi
(β₁=0.684, t=5.472) va yangi ish o‘rinlari yaratish (β₃=0.215, t=3.209) ega. YaHM
ning 1 foizga o‘sishi bandlik darajasini 0.684 foizga oshiradi, bu iqtisodiy o‘sish
va bandlik o‘rtasidagi kuchli bog‘liqlikni tasdiqlaydi. Investitsiyalar hajmi va
o‘rtacha ish haqi darajasi ham ijobiy ta’sir ko‘rsatsa-da, ularning koeffitsientlari
nisbatan kichikroq (mos ravishda 0.0023 va 0.0087). Model konstantasi 42.156
ga teng bo‘lib, bu boshqa omillar o‘zgarmas bo‘lganda bandlikning bazaviy
darajasini ifodalaydi. Umumiy holda, model natijalari Buxoro viloyatida
bandlikni oshirish uchun iqtisodiy o‘sishni ta’minlash va yangi ish o‘rinlari
yaratishga e'tibor qaratish zarurligini ko‘rsatmoqda.
4-jadval.
Ekonometrik modelning diagnostik testlari
Avtokorrelyatsiya yo‘q
THEORETICAL ASPECTS IN THE FORMATION OF
PEDAGOGICAL SCIENCES
International scientific-online conference
14
χ²(2) = 5.99
Ekonometrik tahlil natijalari shuni ko‘rsatadiki, model statistik jihatdan
ahamiyatli (F=28.34) va yuqori tushuntirish qobiliyatiga ega (R²=0.876). Barcha
koeffitsientlar statistik ahamiyatli (p<0.05). YaHM o‘sishining 1% ga ortishi
bandlik darajasini 0.684% ga oshiradi. Yangi ish o‘rinlari yaratish eng samarali
omil bo‘lib, 1000 ta yangi ish o‘rni bandlikni 0.215% ga oshiradi.
Tadqiqot natijalari Buxoro viloyatida aholi bandligi holatining umumiy
ijobiy tendentsiyaga ega ekanligini ko‘rsatdi. 2019-2024 yillarda viloyatda
sezilarli yutuqlarga erishildi: ishsizlik darajasi 9.8 foizdan 5.8 foizgacha kamaydi,
band aholi soni esa 73.3 ming kishiga ko‘paydi. Bu ko‘rsatkichlar viloyat
iqtisodiyotining
o‘sishi
va
bandlik
siyosatining
ma’lum
darajada
samaradorligidan dalolat beradi.
Biroq, erishilgan yutuqlar bilan bir qatorda tadqiqot jarayonida bir qator
tizimli muammolar ham aniqlandi. Birinchidan, viloyatdagi bandlik darajasi 56.5
foizni tashkil etib, bu ko‘rsatkich respublika o‘rtacha darajasidan sezilarli
darajada past. Ikkinchidan, qishloq xo‘jaligida bandlikning yuqori ulushi (30.5%)
past unumdorlik bilan bog‘liq bo‘lib, bu iqtisodiyotning tarkibiy o‘zgarishlarga
ehtiyoji borligini ko‘rsatadi. Uchinchidan, tumanlar kesimida bandlik
darajasining keskin nomutanosibligi kuzatilmoqda, bu esa hududiy
rivojlanishdagi tengsizlikdan dalolat beradi. To‘rtinchidan, yoshlar va ayollar
bandligining
nisbatan
past
darajasi
ijtimoiy-iqtisodiy
taraqqiyotni
sekinlashtiruvchi omil hisoblanadi.
Aniqlangan muammolarni hal etish va bandlik tizimini takomillashtirish
maqsadida quyidagi kompleks takliflar ishlab chiqildi:
Eng avvalo, sanoat va xizmat ko‘rsatish sohalarini jadal rivojlantirish zarur.
Bu yo‘nalishda yuqori unumdor ish o‘rinlari yaratish uchun sanoat klasterlarini
tashkil etish, IT-parklar va texnoparklar barpo etish muhim ahamiyat kasb etadi.
Zamonaviy texnologiyalarga asoslangan yangi ish o‘rinlari nafaqat bandlikni
oshiradi, balki iqtisodiyotning umumiy samaradorligini ham yuksaltiradi.
Kasbga tayyorlash tizimini tubdan takomillashtirish ikkinchi ustuvor
yo‘nalishdir. Mehnat bozori talablariga mos kadrlar tayyorlash, o‘quv markazlari
va korxonalar o‘rtasida amaliy hamkorlikni kuchaytirish orqali kadrlarning
raqobatbardoshligini oshirish mumkin. Bu, o‘z navbatida, tarkibiy ishsizlikni
kamaytirish va mehnat unumdorligini oshirishga xizmat qiladi.
Kichik biznes va tadbirkorlikni har tomonlama qo‘llab-quvvatlash muhim
vazifa hisoblanadi. Mikrokredit dasturlarini kengaytirish, ayniqsa yoshlar va
THEORETICAL ASPECTS IN THE FORMATION OF
PEDAGOGICAL SCIENCES
International scientific-online conference
15
ayollar tadbirkorligini rag‘batlantirish orqali o‘z-o‘zini band qilish
imkoniyatlarini kengaytirish va yangi ish o‘rinlari yaratishni jadallashtirish
mumkin.
Hududiy yondashuvga asoslangan bandlik dasturlarini ishlab chiqish
zaruriyati mavjud. Har bir tuman uchun mahalliy xususiyatlar, resurslar va
imkoniyatlarni hisobga olgan holda maqsadli bandlik strategiyalarini amalga
oshirish orqali mavjud nomutanosibliklarni bartaraf etish mumkin.
Raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish zamonaviy sharoitlarda alohida
ahamiyat kasb etadi. Masofaviy ish imkoniyatlarini kengaytirish, raqamli
savodxonlikni oshirish dasturlarini joriy etish orqali yangi turdagi bandlik
shakllarini rivojlantirish va geografik cheklovlarni bartaraf etish imkoniyati
yaratiladi.
Nihoyat, investitsiyalarni jalb qilishni kuchaytirish muhim omildir.
Ekonometrik tahlil natijalari investitsiyalar hajmi bilan bandlik o‘rtasida kuchli
ijobiy bog‘liqlik mavjudligini ko‘rsatdi. Shuning uchun investitsion muhitni
yaxshilash, infratuzilmani rivojlantirish va biznes uchun qulay sharoitlar
yaratish orqali bandlikni oshirish mumkin.
Ushbu takliflarni kompleks tarzda amalga oshirish Buxoro viloyatida
barqaror va samarali bandlik tizimini shakllantirishga imkon beradi. Bu, o‘z
navbatida, aholi turmush darajasini yaxshilash, ijtimoiy barqarorlikni ta’minlash
va hududning iqtisodiy salohiyatini to‘liq ro‘yobga chiqarishga xizmat qiladi.
Muhimi, bu jarayonda barcha ijtimoiy guruhlar, ayniqsa yoshlar va ayollarning
faol ishtirokini ta’minlash orqali inklyuziv iqtisodiy o‘sishga erishish mumkin
bo‘ladi.
Xulosa.
Buxoro viloyatida aholi bandligi holatini tahlil qilish shuni
ko‘rsatadiki, mehnat bozori jarayonlari viloyatning iqtisodiy salohiyati,
demografik tarkibi, infratuzilma rivoji va ijtimoiy siyosat bilan uzviy bog‘liq.
Hududda iqtisodiy faollik asosan an’anaviy tarmoqlar — qishloq xo‘jaligi va
kichik xizmatlar sektori doirasida shakllanayotgan bo‘lib, bu tarmoqlar yuqori
daromad, barqaror ish o‘rni va ijtimoiy kafolatlarni yetarli darajada ta’minlay
olmayapti. Ayniqsa, ishga joylashish masalasida yoshlar va ayollar guruhlarining
ishtiroki sust bo‘lib qolmoqda, bu esa ijtimoiy tengsizlikni kuchaytiruvchi omilga
aylanmoqda. Tahlillar viloyatda bandlik tizimi strukturaviy muammolarga duch
kelayotganini ko‘rsatdi: rasmiy statistikada aks etmaydigan noformal sektorning
kengligi, tumanlar kesimidagi iqtisodiy nomutanosiblik, mehnat migratsiyasiga
yuqori bog‘liqlik va kasbga yo‘naltirish tizimining zamonaviy talabga mos
emasligi — bularning barchasi mehnat bozorining uzviy va samarali faoliyat
THEORETICAL ASPECTS IN THE FORMATION OF
PEDAGOGICAL SCIENCES
International scientific-online conference
16
yuritishiga to‘sqinlik qilmoqda. Ayniqsa, mahalliy darajadagi bandlik siyosati
bilan real sektor talabining uyg‘unlashmagani sababli ko‘plab mehnatga
layoqatli aholi “ruxsatsiz” iqtisodiy faoliyat yo‘llarini tanlamoqda.
Mazkur muammolarni bartaraf etish uchun birinchi navbatda viloyat
mehnat bozorini mintaqaviy yondashuv asosida boshqarish zarur. Har bir tuman
uchun iqtisodiy imkoniyat va demografik vaziyatdan kelib chiqib,
moslashtirilgan bandlik strategiyalarini ishlab chiqish — ijtimoiy
samaradorlikni oshiradi. Ikkinchidan, noformal bandlikni rasmiylashtirish,
ijtimoiy himoya tizimini kengaytirish va zamonaviy kasbga tayyorlash
dasturlarini mahalliy infratuzilmaga integratsiya qilish zarur. Uchinchi, eng
muhim yo‘nalish — ayollar va yoshlar uchun ijtimoiy-iqtisodiy imkoniyatlarni
kengaytirish orqali ularni barqaror mehnatga jalb qilishdir. Zero, hududiy
barqarorlik va kambag‘allikni kamaytirishning asosiy omili aynan keng qamrovli
va inkluziv bandlik siyosatidir.
Foydalanilgan adabiyotlar
1.
Mirziyoyev, Sh.M. (2022). Yangi O‘zbekiston strategiyasi. Toshkent:
Prezident matbuot xizmati.
2.
Statistika agentligi (2024). O‘zbekiston Respublikasida bandlik va ishsizlik
ko‘rsatkichlari. Hududiy tahlil. Toshkent: Davlat statistika qo‘mitasi.
3.
O‘zbekiston Respublikasi Bandlik va mehnat munosabatlari vazirligi
(2023). Buxoro viloyatida aholi bandligi bo‘yicha yillik hisobot. Toshkent.
4.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining PQ–5003-sonli qarori (2021 yil 6
mart). “Hududlarda aholi bandligini ta’minlash bo‘yicha chora-tadbirlar
to‘g‘risida”.
5.
UNDP Uzbekistan (2022). Labour Market and Social Inclusion in
Uzbekistan: Regional Disparities. Toshkent: BMT Taraqqiyot Dasturi.
6.
Jahon banki (2022). Employment and Informality in Uzbekistan: Trends
and Policy Responses. Washington D.C.: World Bank Group.
7.
ILO (2020). Formalizing Informal Employment in Transition Economies:
Regional Profiles. Geneva: International Labour Organization.
8.
Mahmudov, D. (2022). “Mehnat bozori va yoshlar bandligi: Buxoro viloyati
tajribasi”. Ijtimoiy-iqtisodiy tadqiqotlar, №4, 27–35-bet.
9.
Rasulov, O. (2023). “Noformal bandlik va huquqiy mexanizmlar”. Mehnat
huquqi va zamonaviy muammolar, №1, 14–21-bet.
10. Kadirov, M. (2021). “Ayollar bandligi va ijtimoiy inklyuziya: hududiy
yondashuvlar”. Sotsiologiya va gender masalalari, №3, 30–36-bet.
11. European Training Foundation (ETF) (2023). Skills, Migration and
Employment in Central Asia: Uzbekistan Report. Turin.
THEORETICAL ASPECTS IN THE FORMATION OF
PEDAGOGICAL SCIENCES
International scientific-online conference
17
12. O‘zbekiston Respublikasi Mehnat kodeksi (yangi tahrir, 2023). Lex.uz —
Rasmiy hujjatlar portali.
13. www.stat.uz — O‘zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo‘mitasining
rasmiy portali.
14. www.mehnat.uz — Bandlik va mehnat munosabatlari vazirligining rasmiy
veb-sayti.
15. OECD (2020). OECD Labour Market Outlook: Regional Inequalities and
Employment. Paris: OECD Publishing.
16. Tursunov, A. (2022). “Hududiy bandlik strategiyalari va ijtimoiy
xavfsizlik”. Milliy iqtisodiyot va barqarorlik, №2, 11–18-bet.
17. World Bank (2021). Youth Employment and Skills Development in
Uzbekistan. Washington D.C.
18. Islomova, D. (2023). “Mehnat migratsiyasi va Buxoro viloyati: demografik
oqibatlar”. Iqtisodiy xavfsizlik masalalari, №1, 24–30-bet.
19. Karimova, S. (2022). “Kasbga yo‘naltirish tizimi samaradorligi: Buxoro
viloyatining hududiy tahlili”. Ta’lim va ijtimoiy rivojlanish, №1, 17–23-bet.
20. FAO (2020). Rural Employment and Economic Mobility in Central Asia.
Rome: FAO Publications.
