THEORETICAL ASPECTS IN THE FORMATION OF
PEDAGOGICAL SCIENCES
International scientific-online conference
52
O‘QUV MASHG‘ULOTLARIDA INTERAKTIV METODLAR ORQALI
PEDAGOGIK MADANIYATNI RIVOJLANTIRISH
Umarova Feruzabonu Bobir qizi
O‘zbekiston – Finlandiya pedagogika instituti
mustaqil tadqiqotchisi
umarovaferuza997@gmail.com
https://doi.org/10.5281/zenodo.16636385
Annotatsiya:
Ushbu maqolada bo‘lajak o‘qituvchilarning pedagogik
madaniyatini shakllantirish va rivojlantirishda interaktiv o‘qitish metodlarining
o‘rni tahlil qilingan. Interaktiv metodlar orqali talabalarda kasbiy muloqot
madaniyati, axloqiy me’yorlarga amal qilish ko‘nikmalari hamda ijtimoiy
mas’uliyat hissini rivojlantirish imkoniyatlari yoritilgan. Muallif interaktiv
metodlarning samaradorligi, ularning o‘quvchi-o‘qituvchi o‘rtasidagi faol
hamkorlikni kuchaytirishdagi roli va pedagogik madaniyatni amaliy
shakllantirishdagi ahamiyatini ochib bergan. Shuningdek, maqolada interaktiv
metodlar turlariga qisqacha tavsif berilib, ularni o‘quv mashg‘ulotlariga tatbiq
etish bo‘yicha amaliy tavsiyalar keltirilgan. Tadqiqot natijalari shuni
ko‘rsatadiki, interaktiv metodlardan samarali foydalanish pedagogik jarayonni
insonparvarlik ruhida tashkil etishga, talabalarning kasbiy va ma’naviy
kamolotiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi.
Kalit so‘zlar:
pedagogik madaniyat, interaktiv metodlar, bo‘lajak o‘qituvchi,
o‘quv mashg‘uloti, kasbiy kompetensiya, muloqot madaniyati, axloqiy tarbiya,
ta’lim texnologiyalari.
Bugungi globallashuv davrida ta’lim-tarbiya jarayonining samaradorligini
oshirish, o‘qituvchi shaxsini har tomonlama yetuk va madaniyatli kadr sifatida
shakllantirish dolzarb vazifalardan biri sanaladi. Shu nuqtayi nazardan
qaraganda, bo‘lajak o‘qituvchilarda pedagogik madaniyatni shakllantirishda
interaktiv metodlardan foydalanish ayni muddaodir.
Pedagogik madaniyat – bu o‘qituvchining kasbiy axloqi, muloqot
madaniyati, didi, nutq madaniyati, tashqi ko‘rinishidagi tartib-intizom,
shuningdek, ta’lim berish jarayonidagi estetik va axloqiy yondashuvlarini o‘z
ichiga olgan kompleks tushunchadir. Bu madaniyat talaba-yoshlarda faqat
nazariy bilim orqali emas, balki amaliy faoliyat, ayniqsa, interaktiv usullar orqali
samarali shakllanadi.
Interaktiv metodlar – bu o‘quvchilarni dars jarayoniga faol jalb etuvchi,
ularning fikrlashi, muloqotda bo‘lishi va muammolarni hal etish malakalarini
rivojlantiruvchi metodlardir. Ular o‘zaro hurmatga asoslangan muhit yaratishga
xizmat qiladi va talabalarda pedagogik madaniyatning ajralmas jihatlari bo‘lgan
THEORETICAL ASPECTS IN THE FORMATION OF
PEDAGOGICAL SCIENCES
International scientific-online conference
53
sabr-toqat, eshitish madaniyati, murosaga kelish, ijtimoiy mas’uliyat kabi
fazilatlarni rivojlantiradi. Masalan, “Rolga kirish”, “Bahs-munozara”, “Blits
so‘rov”, “Aqliy hujum”, “Keys-stadi” kabi metodlar orqali talabalar turli
pedagogik vaziyatlarda qanday madaniy yondashuvlar zarurligini amalda sinab
ko‘rishadi. Bu esa ularni real hayotdagi pedagogik muammolarni to‘g‘ri va etuk
tarzda hal qilishga o‘rgatadi.
Shuningdek, interaktiv mashg‘ulotlarda talabalarning o‘zaro fikr almashuvi,
guruhiy ishlari va o‘qituvchining yo‘naltiruvchi roli orqali pedagogik
madaniyatni shakllantirishda subyekt-subyektli munosabat vujudga keladi. Bu
esa o‘qituvchini buyruqboz emas, balki sherik sifatida ko‘rishga yordam beradi.
Interaktiv metodlarning yana bir muhim jihati – ular orqali aks ettiruvchi
(refleksiv) fikrlash rivojlanadi. Talaba faqat bilim olish bilan cheklanmay, o‘z
xatti-harakatlariga tanqidiy qaraydi, o‘zini o‘qituvchi rolida tasavvur qiladi va
shu asosda pedagogik madaniyatining ichki mexanizmlarini anglay boshlaydi.
Tajribalar shuni ko‘rsatmoqdaki, o‘quv mashg‘ulotlarida interaktiv
metodlardan maqsadli foydalanish:
• pedagogik madaniyatning amaliy namoyon bo‘lishiga sharoit yaratadi;
• kasbiy tayyorgarlikni chuqurlashtiradi;
• o‘qituvchilik kasbiga nisbatan hurmat, e’tibor va ijobiy munosabatni
mustahkamlaydi.
Shu bois, oliy ta’lim tizimida interaktiv metodlarni keng joriy qilish orqali
bo‘lajak o‘qituvchilarning madaniy, axloqiy va kasbiy jihatdan yetuk shaxs
sifatida shakllanishiga zamin yaratiladi.
Xulosa qilib aytganda, bo‘lajak o‘qituvchilarning pedagogik madaniyatini
shakllantirish va rivojlantirishda interaktiv o‘qitish metodlarining roli
beqiyosdir. Bunday metodlar nafaqat ta’lim jarayonining samaradorligini
oshiradi, balki talabalarda kasbiy muloqot, axloqiy yondashuv, sabr, hamkorlik,
o‘zini tutish madaniyati kabi muhim fazilatlarni rivojlantiradi. Interaktiv
yondashuvlar orqali talaba o‘zini o‘qituvchi sifatida sinab ko‘radi, real pedagogik
vaziyatlarni baholaydi va ularga madaniy, ijtimoiy va axloqiy asosda
yondashishni o‘rganadi. Shunday ekan, oliy ta’lim muassasalari o‘quv jarayonida
interaktiv metodlarni keng qo‘llash, ularni tizimli va maqsadli tashkil etish orqali
bo‘lajak pedagoglarning kasbiy va madaniy tayyorgarligini yanada
mustahkamlashi lozim. Bu esa zamonaviy ta’lim talablariga javob beradigan,
yuqori madaniyatli o‘qituvchilarni tayyorlashga xizmat qiladi.
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati
1.“Taʼlim toʻgʻrisida” Qonuni 2020-yil 23-sentyabrdagi OʻRQ-637-son
THEORETICAL ASPECTS IN THE FORMATION OF
PEDAGOGICAL SCIENCES
International scientific-online conference
54
2. O‘zbekiston Respublikasining “Pedagogning maqomi to‘g‘risida”gi qonun
2024-yil 1‑fevraldagi O‘RQ‑901-son
3.Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining “Oliy taʼlim tizimini yanada
rivojlantirish chora-tadbirlari toʻgʻrisida” 2017-yil 20-apreldagi PQ-2909-son
4. Axmedova N. Sh., Yo‘ldoshevna M. S. Pedagogik texnologiyalar va pedagogik
mahorat. – Toshkent: Fan va texnologiya, 2021.
5. To‘xtayev N. T. Pedagogik madaniyat asoslari. – Toshkent: O‘qituvchi, 2019.
6. Qodirova N., Rustamova M. Ta’limda interfaol metodlardan foydalanish
usullari. – Toshkent: TDPU nashriyoti, 2020.
7. Abdullayeva N. A. Zamonaviy dars: interaktiv metodlar asosida tashkil etish. –
Toshkent: Yangi asr avlodi, 2022.
8. G‘ofurov K. G‘. Pedagogik faoliyatda madaniyat va axloqiy qadriyatlar. –
Samarqand: Samarqand davlat universiteti nashriyoti, 2020.
9. Vygotsky L. S. Pedagogik psixologiya. – Moskva: Akademkniga, 2005.
10. Dewey J. Demokratiya va ta’lim. – Toshkent: Ma’naviyat
11. www.ziyonet.uz – O‘zbekiston ta’lim portali (maqolalar, metodik tavsiyalar).
12. www.edu.uz – O‘zbekiston Respublikasi Oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar
vazirligi rasmiy sayti.
