THEORETICAL ASPECTS IN THE FORMATION OF
PEDAGOGICAL SCIENCES
International scientific-online conference
5
GEOAXBOROT TEXNOLOGIYALARINI AXBOROTGA ASOSLANGAN
BOSHQARUV TIZIMINI TAKOMILLASHTIRISH.
I.Xabibullayev
Toshkent gumanitar fanlar instituti
“Aniq va gumanitar fanlar” kafedrasi professori, texnika
fanlari doktori
I.Q.Telyayev
O`zbekiston Respublikasi Fanlar Akademiyasi
Materialshunoslik instituti kichik ilmiy xodimi:
https://doi.org/10.5281/zenodo.13846094
Annotatsiya.
Ushbu maqolada keys texnologiya va internet tarmoqli
texnologiya uni dars jarayonida qo’llash bo’yicha ma’lumotlar keltirilgan.
Keys texnologiya
: o’quvchilar o’quv qo’llanmalari bilan ta’minlanadilar va
mustaqil ravishda o’zlari tayyorlanadilar.
"Texnologik о‘tish" bir xil texnologik uskunalar bilan amalga oshiriladigan
texnologik jarayonning yakunlangan qismini bildiradi. "Yordamchi о‘tish" usuli
texnologik operatsiyani amalga oshirilgan qismiga ishchi va (yoki) asbob-
uskunadan iborat bо‘lib, u mehnatga oid obyektlarning xususiyatlarini
о‘zgartirmasdan emas, balki texnologik о‘tishni tugatish uchun zarurdir.
Axborotlashtirilgan yoki monitoring tizimining texnik jarayonini amalga
oshirish uchun ishlab chiqarish, dasturiy vositali asbob-uskunalari tо‘plamidan -
"texnologik uskunalar" deb nomlanadigan avtomatlashtirilgan о‘lchov
uskunadan foydalanish kerak.
"О‘rnatilgan" - texnologik jarayonning bir qismi, uni montaj qilinadigan ish
qismi yoki yig‘ish birligi doimiy ravishda о‘rnatiladi Ishning har bir qismini olib
nazar tashlash va undan keyin avtomatlashagan nazorat punktiga biriktirish
yoki ish joyini yangi avtomatlashgan tarmoqga ulanishi uchun har qanday
tarmoq qurilmalari va vositalardan foydalanilgan yangi AKT va Geoaxborot
texnologiyalarini о‘rnatish amalga oshiriladi.
Axborot kommunikatsiya texnologiyalar va avtomatlashtirilgan о‘lchov
qurilmalarni texnologik turlarini qaraymiz.
Ilmiy tadqiqot, loyihalashtirrish va shlab chiqarish jarayonida turli usullar
va jihozlarni bir xil vazifani hal qilish uchun qо‘llaniladigan dasturga bog‘liq
holda, quyidagi "texnik jarayonlarning turlari" ajratiladi:
Yagona texnologik jarayon (YATJ) - ishlab chiqarish turidan qat’iy nazar bir
xil nom, hajm va loyihalashdagi mahsulotni ishlab chiqarish yoki ta’mirlashning
texnologik jarayonidir.
THEORETICAL ASPECTS IN THE FORMATION OF
PEDAGOGICAL SCIENCES
International scientific-online conference
6
Odatiy texnologik jarayonlar (OTJ) - umumiy loyihalashi va texnologik
xususiyatlarga ega bо‘lgan mahsulotlar guruhini ishlab chiqarishning texnologik
jarayoni.
Guruhiy texnologik jarayoni (GTJ) - turli loyihalashtirishli mahsulot
guruhlarini ishlab chiqarishning texnologik jarayoni, lekin umumiy
avtomatlashgan texnologik xususiyatlardir.
Sanoat va qishloq xо‘jaligida texnologik jarayonning tavsifi texnologik
jarayonning operatsion xaritasi (batafsil tavsifi bilan) yoki yо‘nalish xaritasi
(qisqacha tavsifi bilan) deb ataladigan hujjatlarda SNIF yoki foydalanish uchun
qо‘llanmalarda amalga oshiriladi.
Avtomatlashtirishning umumiy marshrut xaritasi - qismlarni ishlab
chiqarish uchun sex yoki maxsus bо‘limlar orqali yо‘nalishlar ta’rifi.
Operatsion karta - ishlatiladigan vositalarga о‘tish, о‘rnatish va asboblar
rо‘yxati kabi yо‘riqnomalardir.
Texnologik xaritalar quyidagilardan iborat bо‘lgan hujjatdir: qismlarni,
materiallarni, loyiha hujjatlarini, texnologik jihozlarni qayta ishlash.
Texnologik jarayonlar "tipik" va "istiqbolli" gruhlarga bо‘linadi. "Odatiy"
texnik jarayonlar umumiy loyihalash tamoyillari bilan bir qator mahsulotlarning
tarkibiy qismi va texnologik operatsiyalari ketma-ketligi hamda tarkibiy
tartibining birligiga ega.
"Istiqbolli" texnik jarayonni ishlab chiqarish texnologiyasini rivojlanishning
jahondagi ilg‘or darajasiga (yoki mosligini) yetkazishni anglatadi.
Jarayon loyihalashi boshqaruvi marshrut va operatsion texnologik
jarayonlar asosida amalga oshiriladi.
"Texnologik jarayonlarni boshqarish" texnologik operatsiyalar rо‘yxati va
ketma-ketligi belgilanadigan marshrut xaritasi, ushbu operatsiyalar amalga
oshiriladigan uskunaning quyidagi turi bilan tuziladi, ishlatilgan asbob-
uskunalar;
О‘tish va ishlov berish usullarini kо‘rsatmasdan integral vaqt oralig‘i.
"Operatsion jarayon" texnologiyasi va konvertatsiya qilish va ishlov berish
rejimlariga о‘tish jarayonlari haqida batafsil ma’lumot. Bu erda texnologik
jarayonlar operatsion xaritalari ishlab chiqilgan.
