THEORETICAL ASPECTS IN THE FORMATION OF
PEDAGOGICAL SCIENCES
International scientific-online conference
169
IJTIMOIY TARMOQLARDA AXBOROT HURUJLARI VA TAHDIDLAR.
Egamberdiyev D.S.
Andijon davlat pedagogika institute
Ijtimoiy fanlar kafedrasi” o’qituvchisi
Adixamjonova Xumora SHerzod qizi
Muxtorova Ismigul Axliddin qizi
Abdusalamova Zilola Doniyorjon qizi
Fizika yo’nalishi 1-bosqich talabalari
Andijon davlat pedagogika instituti
https://doi.org/10.5281/zenodo.14279857
Anotatsiya
:Ushbu maqolada ijtimoiy tarmoqdagi turli xil taxdidlar
,terrozizm va ektrorizm tashkilotlarning internet orqali inson ongiga o’rnashib
olib manqurtlikga olib kelishi kabilar haqida so’z boradi.
Kalit so’zlar
:Ijtimoiy,huruj,taxdid, internet,fikr, rivojlanish, zo’ravonlik.
Zamonaviy dunyoda internet virtual makonni tashkil etuvchi keng qamrovli
axborot tizimi sifatida o’ziga xos voqealikni, o’z tushunchalari, qadriyatlari,
fikrlash tarsi va tiliga ega bo’lgan internet madaniyatini dunyoga keltirmoqda.
Ushbu madaniyatning eng muhim elementi ijtimoiy tarmoqlardagi muloqotdir.
Shu bilan birga , ijtimoiy tarmoqlarning yosh avlodga ta’sirining noaniqligini
ularni o’rganishga katta qiziqish uyg’otmoqda. Birinchi ijtimoiy tarmoqlar 1995-
yilda paydo bo’lgan. O’sha paytda ular hali keng foydalanuvchilarga ega emas
edi. Biroq, yigirmanchi asrning oxiriga kelib, ularning mashhurligi tez o’sdi.
Ijtimoiy tarmoqlar, birinchi navbatda , muloqotda chegaralarni , yengib
o’tish, eski tanishlar, sobiq sinfdosh va kursdoshlarni topishga yordam berish
uchun yaratilgan, ammo vaqt o’tishi bilan hamma narsa o’zgardi. Jamiyat
taraqqiyotini hozirgi bosqichida ijtimoiy tarmoqlardagi muloqot global darajaga
yetdi. Ko’plab so’rovlar va ovoz berish natijalariga ko’ra , foydalanuvchilar
umumiy sonining atigi 2 foizi ijtimoiy tarmoqlarga hech qachon kirmagan va
buni nima ekanligini bilishmaydi. Qolgan aholi orasida 49 % ularda oyiga 5 dan
10 soatgacha, 23% esa 20 va undan ortiq soat vaqt sarflaydi. Hisoblarning oddiy
dastlabki tahlili shuni ko’rsatadiki, 10 yoshdan boshlab bolalar bunday saytlarga
tez-tez tashrif buyurishadi va 18 yoshdan 25 yoshgacha bo’lgan odamlar kuniga
7 soatdan ko’proq vaqt sarflashadi. Darxaqiqat , yuz minglab yosh avlod vakillari
o’z xayotlarini ijtimoiy tarmoqlarga har kuni tashrif buyurmasdan tasavvur qila
olmaydilar. Bundan tashqari, ular ko’pincha yoshlarning haqiqiy hayotda
ko’pchilikka hamroh bo’ladigan hayajon, xijolat, qiyinchilik yoki noqulaylikni
boshdan kechirmasdan, yangi do’stlar , ham fikr odamlarni topishlari
mumkinligi ularni o’ziga jalb qiladi.
THEORETICAL ASPECTS IN THE FORMATION OF
PEDAGOGICAL SCIENCES
International scientific-online conference
170
Ijtimoiy tarmoq saytlari yoshlarga o’z-o’zini anglashda yordam beradi. U yerda
sizning kimligingizni hech kim bilmaydi, siz har kimga aylanishingiz mumkin,
muloqotda hech qanday konventsiya yo’q, siz o’zingizni ifodalashingiz, o’z
nuqtaiy nazaringizni bildirishingiz va g’oyalaringiz va fikrlaringiz tarafdorlarini
topishingiz mumkin. Ammo ijtimoiy tarmoqlardagi muloqot nafaqat yoshlarning
vaqtini, balki ularning ijtimoiylashuv jarayoni va ruhiyatiga ham ta’sir qila
boshladi. Ijtimoiy saytlar tarmoqlar bizga deyarli tanish bo’lgan ijtimoiylashuv
insitutlarini – oila, maktab va hatto do’stlarni almashtirdi. Qolaversa, shaxsni
rivojlantirish yo’liga endigina qadam qo’ygan bolalarning virtual dunyoda vaqt
o’tkazishi kelajakda ularning ko’pchiligi zarur muloqot ko’nikmalarini
egallamasligi mumkinligidan dalolat beradi. Ularda haqiqiy odamlar bilan
muloqot qilish fobiyalari paydo bo’lishi mumkin va kelajakda bu patologik
giyohvandlikning bir turiga aylanishi mumkin. Endi bu hodisaning ta’rifi ham
bor – kiber giyoxvandlik. Va bu afsona emas, balki haqiqat. Yoshlar real dunyo
bilan aloqani yo’qota boshlaydilar, virtual olamga boshlari bilan sho’ng’ishadi,
ijtimoiy
muammolardan
kibermakonga
o’tish
orqali
ularni
hal
qilmayotganliklarini, balki qiyin voqelikdan qisqacha chalg’iganliklarini
anglamaydilar. Va kelajakda ularning haqiqatga qaytishi qiyinroq va qiyin
bo’ladi. Kibermakonda vaqtni o’ldiradigan mutlaqo barcha yosh toifalari internet
madaniyati ta’sirida. Ularning tili soddalashtirilgan , so’z boyligi kamaygan, so’z
boyligi parazid so’zlar bilan to’ldiriladi, grammatik xatolarga yo’l qo’yadilar , bu
xatolarga o’rganib qoladi va real nutqda ulardan voz kecha olmaydi . Ijtimoiy
tarmoqlarning kamchiliklari ro’yxati orasida eng kata xavf tug’diradigan
muammolar mavjud. Barcha ijtimoiy tarmoqlar o’zlari yaratilgan narsalar
chegarasidan tashqariga chiqdi, ular nazoratsiz bo’lib qoldi. Ular olib yuradigan
ma’lumotlarning miqdori shunchaki xavfli bo’lib qoldi. Ijtimoiy tarmoq ongli
darajada harakat qilib, buzadi va zombie qiladi. Zo’ravonlik, shafqatsizlik,
axloqiy me’yorlar va tamoyillarni inkor etish, bu ular o’z ichiga olgan
narsalarning faqat kichik bir qismidir.
Ijtimoiy tarmoqlar ta’sirida maktab o’quvchilari va talabalar o’z – o’zini
rivojlantirishni unutib, uyda o’tirib , sog’lig’I va o’qishini , hattoki, aslida
jamiyatning bir qismi, u oxir oqibat yo’qotadi. Ota – onalarning to’g’ri e’tibori
bo’lmasa , maktab o’quvchilari o’zlarini to’xtata olmaydilar,bir daqiqaga kirib,
butun kunni o’ldiradilar. Ijtimoiy tarmoq eng yaxshisi emas, balki enaga bo’ladi.
U unga kattalarni hurmat qilishni o’rgatmaydi, uni kelajak haqida o’ylashga
undamaydi, ko’pincha uning boshini keraksiz ma’lumotlar bilan to’ldiradi.
THEORETICAL ASPECTS IN THE FORMATION OF
PEDAGOGICAL SCIENCES
International scientific-online conference
171
Natijada allaqachon maktabda bola yomonni yaxshidan ajrata olmaydi va
shimgich kabi hamma narsani o’zlashtiradi.
Keksa avlod vakillari – talabalar-ijtimoiy tarmoqlardan ma’lumotlar oqimini
saralashlari mumkin, ammo, ular uchun bunday saytlar chalg’itadi. Statistik
ma’lumotlariga ko’ra sessiya oldidan va mashg’ulot vaqtida internetdan voz
kechgan talaba virtual dunyoda darslar va muloqotni birlashtirib, unga
tayyorgarlik ko’rgandan ko’ra yaxshiroq akademik ko’rsatgichlarga ega.
Kamchiliklarning kata soniga qaramay uni o’rtacha darajada ishlatadigan
odamlar.
Ijtimoiy tarmoqlarda axborot hurujlari va tahdidlar haqida asosiy be’tibor
ijtimoiy tarmoqlarda axborot tarqatishning tezligi va kengligi, shuningdek, bu
axborotning ijtimoiy , siyosiy va iqtisodiy ta’sirlariga qaratilgan. Axborot
hurujlari va tahdidlar, jumladan , soxta ma’lumotlar , propaganda, kiberhujumlar
va manipulyatsiyalar, insonlar va jamiyatlarga qanday xavf tug’dirishi haqida
aytib o’tildi. Ijtimoiy tarmoqlarda bu kabi tahdidlarga qarshi kurashishning
ahamiyati, axborotni tekshirish, ta’lim va ongli foydalanish strategiyalarining
zarurligi nta’kidlangan.
Xulosa
qilib aytganda , ijtimoiy tarmoqlarda axborot hurujlari va tahdidlar
zamonaviy jamiyatning xavfsizligi va barqarorligiga tahdid soladi, shuning
uchun ular bilan samarali kurashish uchun muvofiqlashtirilgan chora – tadbirlar
zarur. Ijtimoiy tarmoqlarda axborot xavfsizligini ta’minlash uchun keng
qamrovli hamkorlik va ongli yondashuv zarur.
Adabiyotlar:
1.Ya.Mamatova. S.Sulaymonova. O’zbekiston mediatalim taraqqiyot yo’lida.
O’quv qollanma . Extremum-press, 2015-94.6
2.Yaxyo, Muxammad Amin.INternetdagi tahdidlardan himoya Yordamchi o’quv
qollanma. Movarounnahr, 2016-672b
3.Burxanov X.M. Internet xavfsizligini ta’minlashda milliy segment faoliyatining
sotsiologik jihatlari. Diss. Avtoreferat. T.:2012
4.Matibayev T. Matibayeva R. Jaxolat xuruji Toshkent: 2013
