THEORETICAL ASPECTS IN THE FORMATION OF
PEDAGOGICAL SCIENCES
International scientific-online conference
8
ELITA GURUHLAR- LIDERLIK SALOHIYATINI RIVOJLANTIRISH
Matiyeva Dildora Baxtiyor qizi
Termiz Iqtisodiyot va Servis universiteti Pedagogika va ijtimoiy gumanitar fanlar
fakulteti Filologiya va tillarni o’qitish 2-bosqich talabasi
https://doi.org/10.5281/zenodo.14824887
Annotatsiya
Ushbu maqolada elita guruhlarning liderlik salohiyatini rivojlantirish
masalasi tahlil qilinadi. Zamonaviy jamiyatda liderlik nafaqat individual shaxsiy
xususiyatlar, balki jamoaviy rivojlanish va ijtimoiy muhit omillariga ham bog‘liq.
Maqolada elita guruhlarning liderlik salohiyatini oshirish usullari, samarali
boshqaruv strategiyalari va ta’lim jarayonida yetakchilik qobiliyatlarini
rivojlantirish yo‘llari ko‘rib chiqiladi. Shuningdek, psixologik va pedagogik
yondashuvlar tahlil qilinib, amaliy tavsiyalar beriladi.
This article analyzes the issue of developing the leadership potential of elite
groups. In modern society, leadership is influenced not only by individual
personal qualities but also by factors of collective development and the social
environment. The article examines methods for enhancing the leadership
potential of elite groups, effective management strategies, and ways to develop
leadership skills in the educational process. Additionally, psychological and
pedagogical approaches are analyzed, and practical recommendations are
provided.
В данной статье анализируется вопрос развития лидерского
потенциала элитных групп. В современном обществе лидерство зависит не
только от индивидуальных личных качеств, но и от факторов
коллективного развития и социального окружения. В статье
рассматриваются методы повышения лидерского потенциала элитных
групп, эффективные стратегии управления и способы развития лидерских
качеств
в
образовательном
процессе.
Также
анализируются
психологические и педагогические подходы, и предлагаются практические
рекомендации.
Kalit so‘zlar:
liderlik, elita guruhlar, yetakchilik qobiliyati, ta’lim,
boshqaruv strategiyalari, psixologiya.
Zamonaviy jamiyatda liderlik salohiyatini rivojlantirish har qanday sohaga
ta’sir ko‘rsatadigan muhim omillardan biridir. Ayniqsa, elita guruhlarda
yetakchilik qobiliyatlarini shakllantirish samarali boshqaruv va rivojlanish
uchun asosiy omil hisoblanadi.
Zamonaviy jamiyatda liderlik faqatgina
individual shaxsiy fazilatlar bilan cheklanib qolmay, balki jamoaviy rivojlanish
THEORETICAL ASPECTS IN THE FORMATION OF
PEDAGOGICAL SCIENCES
International scientific-online conference
9
va ijtimoiy muhit omillari bilan ham uzviy bog‘liqdir. Ayniqsa, elita
guruhlarining liderlik salohiyatini shakllantirish va rivojlantirish masalasi
dolzarb ahamiyat kasb etadi. Chunki ushbu guruhlar jamiyatning turli sohalarida
muhim qarorlar qabul qilish va strategik yo‘nalishlarni belgilash jarayonida
yetakchi rol o‘ynaydi.
Elita guruhlari yetakchilarining samarali boshqaruv ko‘nikmalariga ega
bo‘lishi jamiyat taraqqiyoti va institutsional barqarorlikni ta’minlashda muhim
omil hisoblanadi. Shu sababli, ularning liderlik qobiliyatlarini rivojlantirish,
samarali boshqaruv strategiyalarini ishlab chiqish va ta’lim jarayonida
yetakchilik kompetensiyalarini shakllantirish bugungi kunda e’tibor markazida
turibdi. Ushbu maqolada elita guruhlarning liderlik salohiyatini rivojlantirishga
qaratilgan nazariy va amaliy yondashuvlar tahlil qilinadi, shuningdek, psixologik
va pedagogik yondashuvlar asosida amaliy tavsiyalar beriladi
1. Liderlik tushunchasi va uning elita guruhlardagi o‘rni
Liderlik — bu boshqalarni ilhomlantirish, motivatsiya berish va ularga
yo‘nalish ko‘rsatish jarayonidir. Elita guruhlar esa ijtimoiy, siyosiy, iqtisodiy va
ilmiy sohalarda yetakchi rol o‘ynaydigan shaxslar jamoasi hisoblanadi. Ularning
samarali boshqaruvi va muvaffaqiyati ko‘pincha liderlik qobiliyatlariga bog‘liq.
1.1. Liderlik nazariyalari
Liderlikni tushuntirish uchun bir necha asosiy nazariyalar mavjud:
Xususiyatlar nazariyasi: Lider tug‘ma xususiyatlarga ega bo‘ladi (karizma,
qat’iyatlilik, intellekt).
Xulq-atvor nazariyasi: Liderlik qobiliyatlari rivojlantirilishi mumkin.
Vaziyatli liderlik nazariyasi: Yetakchilik uslubi turli vaziyatlarga mos
ravishda o‘zgaradi.
Elita guruhlar doirasida bu nazariyalar yetakchilarning muvaffaqiyatli
bo‘lishiga ta’sir etadi.
2. Elita guruhlar liderlik salohiyatini rivojlantirish usullari
2.1. Ta’lim va treninglar
Liderlik qobiliyatlarini rivojlantirish uchun maxsus treninglar va ta’lim
dasturlari samarali hisoblanadi. Masalan, kommunikatsiya, qaror qabul qilish,
strategik fikrlash kabi ko‘nikmalarni o‘rgatish muhimdir.
2.2. Mentorlik va murabbiylik
Elita guruhlar doirasida tajribali mentorlar yetakchilik qobiliyatlarini
shakllantirishda muhim rol o‘ynaydi. Murabbiylar yordamida yosh liderlar real
hayotiy tajribalarni o‘rganishlari mumkin.
2.3. Innovatsion fikrlash va kreativ yondashuv
THEORETICAL ASPECTS IN THE FORMATION OF
PEDAGOGICAL SCIENCES
International scientific-online conference
10
Liderlik nafaqat an’anaviy boshqaruv usullari bilan cheklanishi kerak, balki
yangilik yaratish qobiliyati ham zarur. Innovatsion yondashuv orqali elita
guruhlar jahon miqyosidagi o‘zgarishlarga moslashishi mumkin.
3. Liderlik salohiyatini baholash va takomillashtirish
3.1. Baholash metodlari
O‘z-o‘zini baholash – liderlik qobiliyatlarini tahlil qilish.
360-daraja tahlili – atrof-muhit va jamoadan fikr-mulohazalar olish.
Psixometrik testlar – yetakchilik salohiyatini baholash.
3.2. Takomillashtirish strategiyalari
Samarali muloqot va jamoaviy ishlash ko‘nikmalarini rivojlantirish.
Emotsional intellektni oshirish va stressga chidamlilikni shakllantirish.
Motivatsiya usullarini o‘rganish va qo‘llash.
Xulosa
Elita guruhlar yetakchilik salohiyatiga ega bo‘lishi zamonaviy jamiyatda
muhim ahamiyat kasb etadi. Ushbu maqolada liderlik nazariyalari, rivojlantirish
usullari va baholash metodlari tahlil qilindi. Yetakchilik qobiliyatlarini oshirish
uchun ta’lim, mentorlik, innovatsion fikrlash va psixologik tayyorgarlik muhim
ekanligi ta’kidlandi. Samarali liderlik faqat individual shaxsiy xususiyatlar bilan
emas, balki jamoaviy rivojlanish orqali ham shakllanadi.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. Bass, B. M. (1990). Handbook of Leadership: Theory, Research, and
Managerial Applications. Free Press.
2. Goleman, D. (1998). Emotional Intelligence: Why It Can Matter More Than IQ.
Bantam.
3. Northouse, P. G. (2018). Leadership: Theory and Practice. Sage Publications.
4. Yukl, G. (2012). Leadership in Organizations. Pearson.
5. Kouzes, J. M., & Posner, B. Z. (2017). The Leadership Challenge: How to Make
Extraordinary Things Happen in Organizations. Wiley.
