THEORETICAL ASPECTS IN THE FORMATION OF
PEDAGOGICAL SCIENCES
International scientific-online conference
31
“TEXNOLOGIYA” DARSLARIDA O‘QUVCHILARDA IJODIY
FIKRLASHNI RIVOJLANTIRISH YO‘LLARI
Rasulova Maysara Nabiyevna
O‘zbekiston-Finlandiya pedagogika instituti
Maktabgacha va boshlang‘ich ta’lim fakulteti
Boshlang‘ich ta’lim kafedrasi assistenti
Telefon raqam: +998930376096
Tuxtayev Otabek Hakim o‘g‘li
O‘zbekiston-Finlandiya pedagogika instituti
Maktabgacha va boshlang‘ich ta’lim fakulteti
Boshlang‘ich ta’lim yo‘nalishi 4-bosqich talabasi
Telefon raqam: +99891540-56-26
https://doi.org/10.5281/zenodo.15255185
Annotatsiya:
Ushbu maqolada texnologiya fanini o‘qitishda o‘quvchilarda
ijodiy fikrlash ko‘nikmalarini shakllantirish va rivojlantirishning samarali
yo‘llari yoritilgan. Shuningdek, zamonaviy pedagogik yondashuvlar asosida dars
jarayonini tashkil etish bo‘yicha takliflar keltirilgan.
Kalit so‘zlar:
texnologiya, o‘quvchi, ijodiy fikrlash, ijodkorlik, amaliy
faoliyat, loyihaviy ishlar, dizayn asoslari, STEAM yondashuvi.
Аннотация:
В статье рассматриваются эффективные способы
формирования и развития навыков творческого мышления у учащихся
при обучении технологиям. Даны также предложения по организации
учебного процесса на основе современных педагогических подходов.
Ключевые слова:
технологии, студент, творческое мышление,
креативность, практическая деятельность, проектная работа, основы
дизайна, STEAM-подход.
Abstract:
This article discusses effective ways to form and develop creative
thinking skills in students when teaching technology. It also presents
suggestions for organizing the lesson process based on modern pedagogical
approaches.
Key words:
technology, student, creative thinking, creativity, practical
activities, project work, design fundamentals, STEAM approach.
Bugungi kunda ta’lim tizimida asosiy e’tibor o‘quvchilarning mustaqil
fikrlashi, muammolarni hal qila olish qobiliyati va ijodiy yondashuvini
rivojlantirishga qaratilgan. Ayniqsa, amaliy va muhandislik asoslariga tayangan
“Texnologiya” darslari bu borada katta imkoniyatlar yaratadi. Ushbu fanning
tabiati ijodkorlik, mustaqil izlanish, amaliy faoliyat orqali o‘quvchini har
tomonlama rivojlantirishga xizmat qiladi. Zamonaviy ta’lim jarayoni
o‘quvchilarni nafaqat bilim bilan qurollantirish, balki ularning shaxsiy
THEORETICAL ASPECTS IN THE FORMATION OF
PEDAGOGICAL SCIENCES
International scientific-online conference
32
salohiyatini ro‘yobga chiqarish, amaliy ko‘nikmalarini shakllantirish va eng
asosiysi ijodiy fikrlashga yo‘naltirishni talab qiladi. Ayniqsa, boshlang‘ich ta’lim
bosqichida o‘qitiladigan “Texnologiya” fani o‘quvchilarning ijodiy fikrlashi,
muammo yechish ko‘nikmalari va mustaqil faoliyatini shakllantirishda katta
hamiyatga ega.
Asosiy Qism.
Umumiy o‘rta ta’lim maktablarida o‘tiladigan “Texnologiya”
fani darslari uzoq muddat, ya’ni birinchi sinfdan to oxirgi sinfgacha bo‘lgan davr
ichida o‘qitilishi bilan o‘quvchilar faoliyatida va maktab hayotida o‘ziga xos
muhim ahamiyatga egadir. Maktabda “Texnologiya” fani darslari uch bosqichda
tashkil etilib, ulardan ko‘zlangan maqsad o‘quvchilarni jismoniy tomondan
to‘g‘ri rivojlantirish, mehnat olami va kishilari, mehnat qurollari va amallari,
asosiy ishlab chiqarish sohalari va kasblar bilan tanishtirish, ish qurollaridan
foydalanish, oddiy buyumlarni yasashga oid mehnat ko‘nikmalarini hosil qilish,
ongli ravishda kasb tanlashga yo‘naltirishdan iborat. Texnologiya fani darslarida
o‘quvchilar ishlab chiqarish jarayoni, ishlab chiqarish sohalari, bunda
qo‘llaniladigan asbob-uskunalar va mexanizm-mashinalar, ularning turlari va
ishlatilishi bilan tanishtiriladi hamda oddiy buyumlarni tayyorlash o‘rgatiladi.
“Texnologiya” fani darslari jarayonida turli tabiiy hamda metall va metallmas
materiallarga texnologik usullar asosida ishlov berish ishlarini o‘rgatish orqali
o‘quvchilarni kasb-hunarga yo‘naltirishni yanada kuchaytirish, xalq
hunarmandchiligi asoslari, ro‘zg‘orshunoslik, elektrotexnika ishlarini bajarishda
kasb-hunarga yo‘llash bo‘yicha bilim, ko‘nikma va malakalarni egallash hamda
ularni hayotda qo‘llay olish layoqatini shakllantirish ko‘zda tutilgan. Umumiy
o‘rta ta’lim muassasalarida “Texnologiya” fanini o‘qitishdan asosiy maqsad –
o‘quvchilarda texnik-texnologik hamda texnologik jarayon davomida
bajariladigan operatsiyalar yuzasidan olgan bilim, ko‘nikma va malakalarini
mustaqil amaliy faoliyatida qo‘llash, kasb-hunar tanlash, milliy va umuminsoniy
qadriyatlar asosida ijtimoiy munosabatlarga kirisha olish kompetensiyalarini
shakllantirishdan iborat.
Ijodiy fikrlash nima va u nima uchun kerak? Ijodiy fikrlash – bu yangicha
yondashuv orqali mavjud muammoni hal etish, noodatiy yechimlar topish va
yangi g‘oyalarni ilgari surish jarayonidir. Zamonaviy jamiyatda muvaffaqiyatga
erishish uchun inson faqat bilimga emas, balki bu bilimlarni kreativ tarzda
qo‘llay olish qobiliyatiga ham ega bo‘lishi lozim.
Texnologiya fanida quyidagi faoliyat turlari ijodiy fikrlashni rivojlantirish
uchun keng imkoniyatlar yaratadi:
THEORETICAL ASPECTS IN THE FORMATION OF
PEDAGOGICAL SCIENCES
International scientific-online conference
33
Loyihaviy ishlar: O‘quvchilar o‘z g‘oyalari asosida turli buyumlar,
qurilmalar yoki xizmat turlarini ishlab chiqadilar. Bu jarayon kreativ fikrlashni
talab qiladi.
Dizayn asoslari: Chizma va loyihalarni yaratish orqali o‘quvchi estetik
fikrlashni, funksional dizayn asoslarini o‘rganadi.
Amaliy mashg‘ulotlar: Qo‘l mehnati bilan shug‘ullanish, asbob-
uskunalardan foydalanish orqali o‘quvchi muammoni amalda hal qilishni
o‘rganadi.
Texnologiya darslarida quyidagi metod va uslublar ijodiy fikrni
shakllantirishda samarali bo‘ladi:
“Aqliy hujum” usuli: Darsning muayyan bosqichida o‘quvchilardan turli
g‘oyalarni tezda ilgari surish so‘raladi. Bu usul orqali noodatiy fikrlash
rag‘batlantiriladi.
Muammoli vaziyatlar yaratish: O‘quvchiga tayyor javob emas, balki
muammoni o‘zi izlab topish uchun topshiriq beriladi.
“O‘ylab top – yasab ko‘r – bahola” tamoyili: O‘quvchilar o‘z g‘oyasini
loyihalashtiradi, yasaydi va uni sinovdan o‘tkazadi. Bu doimiy tahlil va
takomillashtirishga undaydi.
STEAM yondashuvi: (Science, Technology, Engineering, Art, Math) — bu
yondashuv fanlararo bog‘liqlik orqali ijodkorlikni rivojlantirishga qaratilgan.
Texnologiya darslarida san’at va ilm-fan integratsiyasi orqali o‘quvchilarni turli
fanlararo bog‘liqlikda ishlashga o‘rgatish ham ijodiy fikrning rivojiga xizmat
qiladi. Bu esa o‘quvchini keng fikrlash, yangi kombinatsiyalar yaratishga
o‘rgatadi.
O‘qituvchi ijodiy fikrlashga yo‘naltirilgan darslarni rejalashtirishi,
o‘quvchining har bir g‘oyasini qadrlashi va uni qo‘llab-quvvatlashi lozim.
Tashabbusni rag‘batlantirish, mustaqil fikr bildirgan o‘quvchini maqtash kabi
motivatsion yondashuvlar ham katta ahamiyatga ega.
Xulosa.
Texnologiya darslari o‘quvchilarda ijodiy tafakkurni shakllantirish
va rivojlantirish uchun eng samarali vositalardan biridir. Agar bu fan doirasida
zamonaviy
pedagogik
texnologiyalar,
ilg‘or
metodlar,
shuningdek,
o‘quvchilarning mustaqil izlanishiga asoslangan yondashuvlar qo‘llansa, natijada
nafaqat bilimli, balki kreativ fikrlovchi yosh avlod tarbiyalanadi.
Texnologiya
darslari – bu nafaqat amaliy ko‘nikma, balki kelajakda innovatsion fikrlovchi
shaxsni shakllantirishga xizmat qiluvchi muhim vositadir. O‘quvchilarda ijodiy
fikrlashni rivojlantirish orqali biz ularni nafaqat maktabda, balki hayotda ham
muammolarni hal qila oladigan, yangilik yaratishga qodir bo‘lgan yetuk inson
THEORETICAL ASPECTS IN THE FORMATION OF
PEDAGOGICAL SCIENCES
International scientific-online conference
34
sifatida tayyorlaymiz. Shuning uchun texnologiya fanini o‘qitishda zamonaviy,
interaktiv va ijodiy yondashuvlar har doim dolzarb bo‘lib qoladi.
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati:
1.
Xasanboyeva M.X. “Texnologiya darslarida loyihaviy faoliyatni tashkil etish
usullari”. – Toshkent: O‘qituvchi, 2021.
2.
Karimov A.A. “Ijodiy fikrlashni rivojlantirishda muammoli ta’limning
o‘rni”. – Toshkent: Fan, 2020.
3.
Islomova S. “Texnologik ta’limda innovatsion metodlar. – Pedagogika
jurnali”, 2022, № 4.
4.
Abdullayeva D. “O‘quvchilarda kreativ fikrlashni shakllantirishning
psixologik asoslari”. – Toshkent: Ilm ziyo, 2019.
5.
Qodirov S. “STEAM yondashuvi asosida texnologiya darslarini tashkil
etish”. – Zamonaviy ta’lim texnologiyalari jurnali, 2023, № 2.
