101
CHET TILLARNI O’QITISHNING ZAMONAVIY USULLARI VA
XORIJIY TILLARNI O’RGANISHNI OMMALASHTIRISH CHORA-
TADBIRLARI
Muallif: Nazarova Dilnoza
Ilmiy rahbar: Ibrohimova Lobar
Annotatsiya:
Chet tillarini o’rganishda zamonaviy usul va yo’nalishga alohida
e’tibor qaratilishi kerak. Xalqaro va milliy sertifikatga ega shaxslar uchun
imkoniyatlarning ochib berilishi muhim ta’lim tizimining takomillashtirilishi uchun
keng yo’l ochadi. Ushbu maqolada chet tillarini o’ rganishning zamonaviy usullari
va imkoniyatlari ochib beriladi.
XXI asr butun dunyoda ta’lim tizimi va axborot agentligining rivojlanish asri bo’ldi.
Hozirgi kunda zamonaviy texnologiyalardan foydalanmasdan ta’lim borasida ish olib
borish imkonsiz. Ayni vaqtda O’zbekiston rivojlanayotgan davlatlar qatoridadir.
Rivojlangan davlatlar qatoridan joy olish uchun esa respublika ta’lim tizimida
zamonaviy texnologiyalardan foydalanish, imkoniyatlar ko’lamini kengaytirish va,
ayniqsa, IT sohasiga bo’lgan talablarni to’laqonli qondirish maqsadida chora-
tadbirlar olib borish maqsadga muvofiq. Bu esa o’z-o’zidan talim sohasida yuridik
shaxslar uchun keng imkoniyatlar ochib beradi.
Oliy va o’rta maxsus ta’lim muassasalarida an’anaviy ta’lim tizimi bilan bir
qatordaonlayn ta’lim tizimini ham teng tarzda yo’lga qo’yish o’quvchi va talabalar
o’rtasida bilim salohiyatini kuchaytirish uchun eng qulay yo’l hisoblanadi. Bunda
ta’lim oluvchi shaxs pedagog tomonidan turli xil usul va qo’llanmalarni bosqichma-
bosqich organadi. O’rganilayotgan mavzu doirasida qo’shimcha ma’lumot va bazaga
ega bo’adi. Bu esa talim sohasida olib borilayotgan keng islohotlar debochasi
vazifasini o’taydi.
Chet tilidan sertifikatga ega bo’lgan pedagog va abiturentlarga bugungi kunda keng
imtiyozlar yaratilmoqda. O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi
huzuridagi axborort va ommaviy kommunikatsiyalar agentligida 2021-yil 19-mayda
matbuot anjumani bo’lib o’tdi. Unda abituriyent va pedagog xodimlarga chet
tillaridan malaka sertifikati berish, ayni yo’nalishdagi xalqaro hamkorlik yuzasidan
ma’lumot berildi. Mutaxassislar tomonidan taqdim etilgan ma’lumotlarga ko’ra,
2013-yildan hozirga qadar jami ariza bergan talabalar soni 29 ming 190 nafar bo’lsa,
sertifikat olganlar soni 10 ming 293 ta ( 35,3%) ni tashkil etdi. Chet tili
pedagoglarining bazaviy lavozim maoshlariga oylik ustama belgilash uchun bo’lib
o’tgan test sinovlarida joriy yilda 50 ming 385 nafa r talabgor ishtirok etgan.
Ozbekiston Respublikasi Prezidentining ,, O’zbekiston Respublikasida xorijiy tillarni
o’rganishni ommalashtirish faoliyatini sifat jihatidan yangi bosqichga olib chiqish
chora-tadbirlari to’g’risida’’gi 2021- yil 19-maydagi PQ 5117-son qaroriga muvofiq
Vazirlar Mahkamasi ko’plab yangi tadbirlar e’lon qildi. Unga ko’ra:
102
- talab yuqori bo’lgan kamida o’nta tillarni o’rganishni ommalashtirish bo’yicha
kompleks chora-tadbirlar olib borish;
-xorijiy tillar o’qituvchilari uchun malaka talablari va baholash mezonlarini ishlab
chiqish hamda ularga malaka toifasini berish jarayonini ochiqlik tamoyili asosida
tashkil etish;
-xorijiy va mahalliy hamkorlar bilan aloqalar o’rnatib, ularning moliyaviy, uslubiy,
zamonaviy, tashkiliy va intensive ko’magini mamlakatda xorijiy tillarni o’rganishni
ommalashtirishga jalb qilishni tashkil etish kabi bir qator ishlar olib borish belgilandi.
Bizning yosh kadrlar va endi o’sib kelayotgan avlodlarga keng ko’lamdagi
imkoniyatlarni ochib berishimiz bevosita Yevropa davlatlari ta’lim tizimiga asoslanib
olib boriladi. Oliy ta’lim sohasida chet tillarni bilish rivojlantirilmasa, davlatimiz
rivojlangan va rivojlanayotgan mamlakatlar qatorida orqada qolaveradi.
Chet tillarni o’rganishning yanada qulay yo’llaridan biri bu boshlang’ich sinf
o’quvchilariga dars jadvali sifatida chet tillarini ertaroq kiritishdir. Ko’pchilik ta’lim
muassasalarida pedagoglarning yetishmasligi, malaka doirasida tajribasi kamligi
yoki o’qituvchi sonining kamligi sababli chet tillari yuqori sinfga o’tgach kiritiladi.
Bu esa talim sohasida bir qancha kechikishlarga va sayozlikka sabab bo’ladi.
Respublika miqyosida ayni damdagi masala bo’icha bir qator qaror va farmonlar
amalga oshirilmoqda. Xorijiy tillar bo’yicha o’tkaziladigan respublika
olimpiadalarida ishtirokchilarning 4 xil ko’nikmasini ( tinglab tushunish, o’qish,
yozish hamda gapirish) baholash tartibi joriy etilishini misol qilib olishimiz mumkin.
Har bir davlatning ichki ta’lim tizimi, bilim salohiyati kuchli bo’lsa, albatta, ilm-fan
sohasida o’zining eng yuksak cho’qqisiga ko’tariladi. Buning uchun o’sib borayotgan
avlodga qulay shart-sharoit yaratib berilishi kerak.
Chet tillarni rivojlantirishda eng muhim usullardan biri ta’lim oluvchi shaxsni to’g’ri
yo’naltirishdir. Bunda o’quvchining qiziqishlari asosiysi hisoblanadi. Demak, bu
borada dars mobayni (onlayn yoki an’anaviy)da pedagogning mahorati talabga javob
berishi shart.
Chet tillarini takomillashtirish yo’lida pedagoglarning, albatta, o’rni beqiyos. O’z
yo’nalishi bo’yicha yetarlicha bilim va tajribaga ega bo’lgan pedagoggina ta’lim
tizimini takomillashtirishda, kerakli kadrlarni tarbiyalashda, mamlakat kelajagi
borasida muhim ahamiyat kasb etadi.
Ichki yuksalishsiz tashqi olamda, chet davlatlar qatorida takomillashish imkonsiz.
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati:
1.
https://lex.uz/docs/-5431845
103
2.
https://daryo.uz/2019/07/26/chet-tilidan-sertifikatga -ega-bolgan-pedagog-
va-abituriyentlarga-imtiyozlar-yaratilmoqda/
3.
Google.com
4.
Paluanova, X. D. Derivation-semantic principles of ecological terms in
English, Uzbek, Russian and Karakalpak languages. DSc. Diss. dissertation.
Tashkent, 2016.
