Международная научно
-
практическая конференция
«Современные тенденции при обучении
иностранному языку в XXI веке»
197
OLIY
O‘
QUV YURTLARIDA CHET TIL
O‘
QITISHNING DOLZARB
MASALALARI
Djalilova N.D.
Toshkent Pediatriya Tibbiyot Instituti Xorijiy tillar kafedrasi
nilu-smart@mail.ru
Annotatsiya.
Xorijiy tillarni puxta egallash bugungi kunda muhim ahamiyat
kasb etmoqda. Chunki xalqaro aloqalarni faol rivojlantirish sharoitida universitet
bitiruvchisining mehnat bozoridagi qiymati k
o‘
p jihatdan uning tilni
o‘
rganish
darajasi bilan belgilanadi. Yuqori malakali kadrlar tayyorlashda xorijiy tillarni
bilish k
o‘
nikmasi shu jihati bilan ham ustuvordir.
Kalit s
o‘
zlar:
chet til
o‘
qitish, kommunikativ madaniyat, interfaol usullar,
madaniyatlararo muloqot,
o‘
qitishning interfaol usullari, muammoli vaziyatlar.
KIRISH
Chet tillarini
o‘
qitishning asosiy maqsadi
–
chet tili muhitida ravon s
o‘
zlashish
va turli vaziyatlarga, ya
’
ni muloqotga kirisha olish qobiliyatini
o‘
rgatishdir.
Hozirgi vaqtda ta
’
limning yangilangan mazmuni va standartlariga mos kelishi,
yangi pedagogik texnologiyalar,
o‘
qitish usullari va vositalarini q
o‘
llash lozim.
O‘
zbekistonda chet tili metodologiyasi oldidan jamiyatning ijtimoiy tartibi
bilan belgilanadigan yangi vazifalar q
o‘
yildi.
Yangi davrda, yangi shart-sharoitlar xorijiy tillarni
o‘
qitishning umumiy
metodologiyasini ham,
o‘
ziga xos uslub va uslublarini ham zudlik bilan va tubdan
qayta k
o‘
rib chiqishni talab qiladi.
Ta
’
lim faoliyatini boshqarish muammosi k
o‘
p qirrali, xilma-xil b
o‘
lib,
falsafiy, psixologik, pedagogik, uslubiy va boshqa jihatlarga ega. iqtisodiy, siyosiy,
ijtimoiy-madaniy jarayonlar zamonaviy tizimli til ta
’
limining rivojlanishiga asos
b
o‘
ldi. Oliy
o‘
quv yurtida har bir talabaning darsda faol ishtirok etishini
ta
’
minlaydigan, bilim darajasini oshirishni ta
’
minlaydigan bunday ta
’
lim shakllari
alohida
o‘
rin tutadi.
Chet tillarini
o‘
qitishning asosiy maqsadi talabalarning kommunikativ
madaniyatini shakllantirish va rivojlantirish, chet tillarini amaliy
o‘
zlashtirishga
o‘
rgatishdir.
METOD VA MATERIALLAR
Xorijiy tillarni
o‘
qitish vazifalari har bir talaba uchun amaliy tilni
o‘
zlashtirish uchun sharoit yaratish, har bir
o‘
quvchiga
o‘
z faolligini, ijodkorligini
k
o‘
rsatishga,
o‘
quv jarayonida talabaning kognitiv faolligini faollashtirishga
imkon beradigan
o‘
qitish usullarini tanlashdan iborat.
Международная научно
-
практическая конференция
«Современные тенденции при обучении
иностранному языку в XXI веке»
198
Chet tilini
o‘
rganish shaxs, talabaning intellektual rivojlanishi, jahon
amaliyotiga y
o‘
naltirilgan turli xil faoliyat shakllarining yangi standartlarini
ishlab chiqish ijtimoiylashuvning samarali vositasidir. Bu omil chet tilini maxsus
maqsadlarda
o‘
rganishda alohida ahamiyatga ega. U kommunikativ
kompetentsiyani, ya
’
ni ona tilida s
o‘
zlashuvchilar bilan shaxslararo va
madaniyatlararo muloqotni amalga oshirish qobiliyati va tayyorligini
shakllantirishga k
o‘
mak beradi.
Chet tilini maxsus maqsadlarda
o‘
rganish universitet talabalarining doimiy
o‘
zgaruvchan k
o‘
p madaniyatli, k
o‘
p tilli dunyo sharoitlariga ijtimoiy
moslashishiga yordam beradi. Avvalo shuni ta
’
kidlash kerakki, ushbu fanni
chuqur
o‘
rganish talabalarning lingvistik dunyoqarashini kengaytiradi, yangi
axborot texnologiyalaridan foydalangan holda ularning umumiy nutq
taraqqiyotiga yordam beradi.
Chet tilining ilmiy va ijtimoiy-siyosiy uslublari konstruksiyalarining
mazmunini tushunish, lu
g‘
at va grammatikani talabalarning unumli nutqiga
kiritish b
o‘
yicha maqsadli ishlarni amalga oshirish.
Chet tilini
o‘
qitishda
o‘
quv jarayonida intensiv texnologiyalar
o‘
qitishning
samarali uslub va usullaridan foydalanish,
o‘
quvchilarni
o‘
quv jarayoniga faol jalb
etish bilan chambarchas bo
g‘
liqdir.
O‘
qitishning interfaol usullaridan foydalanish ob
’
ektiv zarurat b
o‘
lib, har
qanday ta
’
lim qonunlari bilan belgilanadi. Sinfda chet tilidagi muloqotni yaratish
talabani muloqot jarayonida ishtirok etishga tayyorlaydi. Intensiv
o‘
qitish
usulining markazida aloqa jarayonining modeli b
o‘
lgan
o‘
quv jarayoni yotadi.
Shunday qilib, interfaol usullardan foydalangan holda chet tilini intensiv
o‘
qitish
usuli
o‘
quv jarayonini qurishning tushuntirish tamoyiliga aylanadi.
Zamonaviy ta
’
lim tizimida axborot texnologiyalari va kompyuter
telekommunikatsiyalaridan foydalanish tobora k
o‘
proq joriy etilmoqda.
Zamonaviy kompyuter texnikasi, jamiyatning internet tarmoqlarini rivojlantirish,
ta
’
lim muassasalarini jihozlashga xizmat qilmoqda.
Interfaol usullardan foydalanish uslubiy innovatsiyalar bilan chambarchas
bo
g‘
liq. Interfaol usul
o‘
zaro ta
’
sir
o‘
tkazish yoki suhbat, dialog rejimida b
o‘
lish
qobiliyatini anglatadi. Bundan
o‘
rganish va nazorat qilish jarayoni yanada
samarali b
o‘
ladi. Talaba interfaol ta
’
lim jarayonida
o‘
ylab qaror qabul qiladi,
tanqidiy fikrlashni
o‘
rganadi. Shunday qilib, interfaol ta
’
lim kognitiv faoliyatni
tashkil etishning maxsus shakli b
o‘
lib, unga ega juda aniq va bashorat qilinadigan
maqsadlar, innovatsion texnologiyalar yordamida amalga oshiriladigan
o‘
quv
natijalarini monitoring qilish, bashorat qilingan kutilgan natijalarga nisbatan
q
o‘
llaniladi.
NATIJALAR
Axborot texnologiyalari ta
’
limi deganda maxsus texnik vositalardan
(multimedia uskunalari) foydalanadigan barcha texnologiyalar tushuniladi.
Xususan,
o‘
qitishning interfaol usullaridan foydalangan holda
o‘
quv jarayonini
Международная научно
-
практическая конференция
«Современные тенденции при обучении
иностранному языку в XXI веке»
199
intensivlashtirishning nazariy asoslarini
o‘
rganishda axborot texnologiyalariga
tayanish zarur. Til shaxsning nutq faoliyati turlari b
o‘
yicha
o‘
quv jarayonini
boshqarish eng muhim
o‘
rinlardan birini egallaydi va uning paydo b
o‘
lish va
q
o‘
llanilishining
o‘
ziga xos sharoitlari bilan chambarchas bo
g‘
liqdir. Bu monolog
mahoratini oshirishga, nutq, t
o‘g‘
ri ma
’
lumotni topish, uni tahlil qilish va xulosa
chiqarish qobiliyatini rivojlantirishga yordam beradi.. Xabarlarni muhokama
qilish nafaqat boshqa odamlarning, balki
o‘
z fikrlarini ham mantiqiy taqdim etish
k
o‘
nikmalarini rivojlantiradi. U tinglashni va suhbatdoshni ishontirishni
o‘
rgatadi. O
g‘
zaki nutq k
o‘
nikmalarini rivojlantirishning asosiy shakllari qatoriga
munozaralar, davra suhbatlari, matbuot anjumanlari, shuningdek, ijtimoiy-
siyosiy, mamlakatshunoslik va maishiy fanlar uchun muammoli vaziyatlarni
ishlab chiqish kabilar kiradi.
Muammoli vaziyatlar talabalarni nafaqat tayyor bilim, k
o‘
nikma va
malakalardan foydalanishga undaydi, balki k
o‘
nikmalar, shuningdek, t
o‘
plangan
bilimlardan ijodiy foydalanishni talab qiladi, asosli nizolarni olib borish
qobiliyatini, nizoda chet tilidan olingan bilimlardan foydalanish qobiliyatini
rivojlantiradi. Texnik vositalardan foydalanishga chet tilini
o‘
qitish jarayonini
faollashtirish omili sifatida alohida e
’
tibor berish kerak. Ulardan foydalanish
zamonaviy kompyuterlar va telekommunikatsiyalarning noyob imkoniyatlari
bilan bo
g‘
liq b
o‘
lgan mutlaqo yangi, hali
o‘
rganilmagan texnologik
o‘
rganish
imkoniyatlarini ochadi. Shunday qilib, yangi axborot texnologiyalari tizimida
kompyuter texnologiyalarining turli xil multimedia vositalaridan foydalanish har
bir
o‘
quvchining
o‘
quv faoliyatini tashkil etishga individual yondashish imkonini
beradi. Bu, shuningdek,
o‘
quvchilarning psixofiziologik xususiyatlari tufayli turli
xil qobiliyat va moyilliklarga ega ekanligi bilan bo
g‘
liq. Chet tilini
o‘
rganishda bir
xil natijalarga erishish uchun har xil talabalarga har xil vaqt, u yoki boshqa
grammatik yoki leksik materiallar uchun mashqlar kerak b
o‘
ladi.
Avvalo, sinfda va darsdan tashqari vaqtlarda alohida tovushlarni, s
o‘
zlarni va
keyingi jumlalarni takroriy namunali talaffuz qilish imkoniyati eshitishning
k
o‘
rinishini ta
’
minlaydi va ongli taqlid orqali
o‘
quvchilarga zarur talaffuz va
intonatsiya k
o‘
nikmalarini rivojlantirishga imkon beradi. Shuningdek, chet tilidagi
video materiallarning roli ham diqqatga sazovor. K
o‘
rib turganimizdek, kelajak
ta
’
lim tizimidagi kompyuter texnologiyalari bugungi kun talablarini hisobga olgan
holda
o‘
quv jarayonini har tomonlama
o‘
zgartirish va modernizatsiya qilish, ularni
zamon talablariga yanada yaqinlashtirish imkonini beradi.
Hozirgi vaqtda
o‘
yin texnologiyalaridan foydalanish chet tili darslarida
tobora ommalashib bormoqda. Buning ajablanarli joyi y
o‘
q, chunki
o‘
quv
jarayonida
o‘
yinlardan foydalanish bizga bir qator muammolarni hal qilish va
o‘
quvchilar uchun darsni yanada qiziqarli qilish imkonini beradi.
Chet tili darslarida
o‘
yinning rolini ortiqcha baholab b
o‘
lmaydi, chunki u
o‘
quv jarayonini har bir bola uchun qiziqarli va qiziqarli qilish imkonini beradi.
O‘
yin chet tili darsidagi faoliyat nafaqat yordam beradi muloqot jarayonini tashkil
qilish, balki iloji boricha uni tabiiy muloqotga yaqinlashtiradi.
Международная научно
-
практическая конференция
«Современные тенденции при обучении
иностранному языку в XXI веке»
200
XULOSA
Har bir tilda s
o‘
zlashuvchi xalqning madaniyati aks etadi. Demak, chet tilini
o‘
zlashtirish
o‘
rganilayotgan til mamlakatidagi tarix, madaniyat, ijtimoiy
hodisalar, ijtimoiy sharoit faktlari bilan tanishishdan ajralmasdir. Ushbu omillarni
hisobga olish tilning rivojlanishi va uni
o‘
rganish motivlari k
o‘
p jihatdan
jamiyatning iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanishi bilan bo
g‘
liqligi bilan t
o‘
ldiriladi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI:
1.
Buranova D.D. Tibbiyot oliy ta
’
lim muassasasi talabalariga ingliz tilini
o
‘
qitishda sohaga oid yangicha metodik yondoshuv. 100 b. Toshkent. 2020.
2.
Kunschak, C. (2004). Language variation in foreign language teaching: On
the road to communicative competence. Lang.
3.
Makhametova D.B. Project method in development of student
’
s practical
skills at non-academic hours of the English language #2 (21)2018 page 199-204.
4.
Nunan, D., & Carter, R. (Eds.). (2001). The Cambridge guide to teaching
English to speakers of other languages. Ernst Klett Sprachen.
5.
Sharipova F., Djalilova N. Interactive Learning in the Medical English
classroom. Universal Journal of Educational Research, 2020.
6.
Давлетярова Н. Особенности обучения английскому языку
студентов медицинских вузов.
Инновационное развитие науки и
образования
Казахстан
. 2021. 58-59.
7.
Джалилова Н.Д. Изучение английского языка как важнейший
компонент профессиональной компетенции будущих врачей. Тенденции и
перспективы развития науки и образования в условиях глобализации.
Международная научно практическая конференция. Г. Переяслав. Украина,
2022, декабрь, стр. 121
-125.
8.
Лутфуллаева Х.А. (2019) «Интерактивное обучение на уроке
английского языка» // Вестник науки и образования. № 11 (65). Часть
3.
Москва
.
С
. 73-75.
9.
Набиева
Д
.
Р
. Distance education as safety means of providing life-long
education.
Педиатрия
.
Илмий
амалий
журнал. 2002. №4. 104
-
б
.
10.
Толипова Ш.Ш. “Применение интерактивных методов обучения
при изучении английского языка в медицинских вузах” Тиббий Таълимдаги
Ислоҳотлар –
Мамлакатимиз Тиббиёт Соҳасининг Тараққиёт Мезони 1
81-
182
бетлар.
11.
Буранова, Дилафруз Джамалдиновна. "Высшее образование
Узбекистана в ракурсе преподавания иностранных языков: тенденции и
перспективы." Молодой ученый 1 (2014): 494
-498.
12.
Djalilova, Nilufar Dilshodovna. "Using visual aids in teaching english."
Современная педагогика 5 (2014): 2
-2.
13.
Худайбердиев, А., & Гулямов, С. (2023). В основе третьего ренессана
наука
-
просвещение!. Актуальные проблемы обучения социально
-
гуманитарных наук в медицинском образовании, 1(1), 364
-374.
