Universal International Scientific Journal
42
Abdulxamidova Moxigul Bobirjon qizi
Andijon davlat pedagogika instituti,
Pedagogika yo`nalishi 1-bosqich magistranti
Uzbekistan
mohigulabdulkhamidova@gmail.com
Annotatsiya.
Ushbu maqola o‘smirlarda axborot olish madaniyatini rivojlantirishda interfaol ta’lim
resurslari va multimedia vositalarining pedagogik-psixologik jihatlarini tahlil qiladi. Tadqiqotda
multimedia vositalari va interfaol metodlarning o‘quvchilarning motivatsiyasi, axborot olish madaniyati va
kreativ fikrlash ko‘nikmalariga ta’siri o‘rganilib, ularning ta’lim jarayonidagi samaradorligi asosli ravishda
ko‘rsatilgan. Tadqiqot natijalari o‘quvchilarning axborotni qayta ishlash va mustaqil fikrlash
ko‘nikmalarini rivojlantirishda multimedia va interfaol metodlarning ahamiyatini tasdiqlaydi.
Kalit so‘zlar:
Axborot olish madaniyati, interfaol ta’lim, multimedia vositalari, o‘smirlar ta’limi,
pedagogik-psixologik jihatlar, mustaqil fikrlash, kreativ yondashuv, ta’limda texnologiyalar,
o‘quvchilarning faolligi, ta’lim metodlari.
Аннотация:
Эта статья анализирует педагогико-психологические аспекты развития
информационной культуры среди подростков с использованием интерактивных образовательных
UNIVERSAL XALQARO ILMIY
JURNAL
Jurnalning bosh sahifasi:
O‘SMIRLARDA AXBOROT OLISH MADANIYATINI RIVOJLANTIRISHDA INTERFAOL
TA’LIM RESURSLARI VA MULTIMEDIA VOSITALARINING PEDAGOGIK-
PSIXOLOGIK JIHATLARI
Universal International Scientific
Year: 2025 Issue: 2 Volume: 4
Published: 09.04.2025
International indexes
Universal International Scientific Journal
4
3
ресурсов и мультимедийных средств. В исследовании рассматривается влияние мультимедийных
средств и интерактивных методов на мотивацию учащихся, информационную культуру и навыки
креативного мышления, а также доказана их эффективность в образовательном процессе.
Результаты исследования подтверждают значимость мультимедийных и интерактивных методов в
развитии навыков обработки информации и самостоятельного мышления у учащихся.
Ключевые слова:
информационная культура, интерактивное обучение, мультимедийные
средства, образование подростков, педагогико-психологические аспекты, самостоятельное
мышление, креативный подход, технологии в образовании, активность учащихся, образовательные
методы.
Abstract:
This article analyzes the pedagogical and psychological aspects of developing information
culture among adolescents through interactive learning resources and multimedia tools. The study examines
the impact of multimedia tools and interactive methods on students’ motivation, information culture, and
creative thinking skills, and demonstrates their effectiveness in the educational process. The results of the
research confirm the significance of multimedia and interactive methods in developing students’
information processing and independent thinking skills.
Keywords:
Information culture, interactive learning, multimedia tools, adolescent education,
pedagogical-psychological aspects, independent thinking, creative approach, technology in education,
student engagement, teaching methods.
Language:
Uzbek
Citation:
Abdulhamidova , M. (2025). PEDAGOGICAL-PSYCHOLOGICAL ASPECTS OF
INTERACTIVE EDUCATIONAL RESOURCES AND MULTIMEDIA TOOLS IN DEVELOPING
INFORMATION CULTURE IN ADOLESCENTS. Universal International Scientific Journal, 2(4), 42–
47. Retrieved from
https://universaljurnal.uz/index.php/jurnal/article/view/1490
Doi:
https://doi.org/10.5281/zenodo.15209082
Copyright © 2025 by author(s) and Scientific Research Publishing Inc. This work is licensed under
the
Creative
Commons
Attribution
International
License
(CC
BY
4.0).
http://creativecommons.org/licenses/by/4.0/
Kirish. Zamonaviy ta’lim tizimi jadal
rivojlanib bormoqda va bu o‘zgarishlar
o‘smirlarning axborot olish madaniyatini
shakllantirishga
bevosita
ta’sir
ko‘rsatmoqda. Axborot-kommunikatsiya
texnologiyalarining
rivojlanishi
va
multimedia
vositalarining
keng
qo‘llanilishi ta’lim jarayonini faqatgina
samarali emas, balki qiziqarli ham qiladi.
Ushbu vositalar o‘quvchilarning faolligini
Universal International Scientific Journal
44
oshirish, tanqidiy fikrlash va mustaqil
o‘ylash ko‘nikmalarini rivojlantirishga
yordam beradi. Interfaol ta’lim metodlari
o‘quvchilarning o‘quv jarayonida ishtirok
etishlarini rag’batlantirib, ularda axborot
olish madaniyatini shakllantirishga xizmat
qiladi.
Maqolada
interfaol
ta’lim
metodlarining
pedagogik-psixologik
jihatlari,
multimedia
vositalarining
o‘smirlar
ta’limiga
va
ijtimoiy
rivojlanishiga qanday ta’sir ko‘rsatishi
tahlil qilinadi.
Adabiyotlar tahlili. Axborot olish
madaniyati va multimedia vositalarining
ta’limda qo‘llanilishi sohasidagi ilmiy
tadqiqotlar keng tarqalgan. O‘zbekistonda
bu masala bo‘yicha bir qator muhim
tadqiqotlar olib borilgan. Karimova (2022)
o‘quvchilarda axborot olish madaniyatini
shakllantirishda
raqamli
vositalarning
ahamiyatini ta’kidlagan. U o‘quvchilarning
multimedia
vositalaridan
foydalanish
orqali axborotni qabul qilish va qayta
ishlash jarayonlarining samaradorligini
oshirish zarurligini ko‘rsatgan. Tashkentov
[1. 56-62] interfaol ta’lim metodlarini
o‘quvchilarning
kreativ
fikrlashini
rivojlantirishda
muhim
omil
sifatida
baholagan. U interfaol metodlarning ta’lim
jarayonida
mustaqil
fikrlashni
shakllantirishga
ta’sirini
o‘rgangan.
Mirzaeva
[2]
multimedia
vositalari
yordamida axborot olish madaniyatini
shakllantirishning psixologik jihatlarini
yoritgan bo‘lsa, Sharipova [3.72-78]
o‘quvchilarda kreativ yondashuvlarni
rivojlantirishda
interfaol
metodlarning
ahamiyatini ta’kidlagan. Shuningdek,
Azizova [4.47-53] va Sodikova [5.25-
31]o‘z
tadqiqotlarida
o‘quvchilarda
axborot olish madaniyatini shakllantirishda
interfaol
metodlarning
ahamiyatini
yoritgan.
Bu
adabiyotlar
o‘smirlar
ta’limida axborot olish madaniyatining
rivojlanishi
va
uni
zamonaviy
texnologiyalar
yordamida
shakllantirishning zarurligini ta’kidlaydi
Tadqiqot metodologiyasi. Mazkur
tadqiqotda o‘smirlarda axborot olish
madaniyatini
rivojlantirishda
interfaol
ta’lim
resurslari
va
multimedia
vositalarining
pedagogik-psixologik
jihatlarini o‘rganish maqsadida quyidagi
metodlar qo‘llaniladi:
So‘rovnoma metodikasi: yordamida
o‘smirlarning multimedia vositalariga va
Universal International Scientific Journal
4
5
interfaol resurslarga bo‘lgan munosabati
o‘rganiladi.
So‘rovnomalar
o‘quvchilarning
axborot
olish
madaniyatiga ta’sir qiluvchi shaxsiy va
ijtimoiy omillarni hisobga olgan holda
ishlab chiqiladi. So‘rovnomada savollar
o‘quvchilarning multimedia vositalariga
bo‘lgan qiziqishlari, ular bilan o‘qish
jarayonidagi ishtirok etish darajasi, va
axborot
olish
madaniyati
darajasiga
ta’sirini o‘lchashga qaratilgan.
Pedagogik kuzatuv:
Pedagogik
kuzatuv
metodidan
foydalangan
holda
interfaol
ta’lim
metodlari va multimedia vositalarining
o‘quv jarayonidagi ta’siri kuzatilib,
o‘quvchilarning o‘qish jarayoniga faolligi
va ularning texnologiyalarga munosabati
aniqlanadi.
Bu
metod
orqali
o‘quvchilarning
ta’limga
bo‘lgan
motivatsiyasi va multimedia vositalarining
ta’limdagi
samaradorligini
ko‘rsatish
mumkin.
Eksperimental ishlar:
Eksperimentlar o‘tkazilib, interfaol
metodlar
yordamida
o‘quvchilarning
axborot
olish
madaniyatini
rivojlantirishning
amaliy
jihatlari
o‘rganiladi. Bu usulda o‘quvchilarga
multimedia vositalari taqdim etiladi va ular
axborot olish jarayonini qanday samarali
amalga oshirishlari kuzatiladi.
Statistik tahlil:
So‘rovnoma va kuzatuvlar yordamida
olingan ma’lumotlar statistik tahlil orqali
o‘rganiladi.
Tahlil
jarayonida
o‘quvchilarning multimedia vositalarini
qanday
ishlatganligi
va
interfaol
metodlarning ta’limga ta’siri o‘rganiladi.
Ma’lumotlarning
statistik
usullar
yordamida tahlil qilinishi natijalarning
ishonchliligini oshiradi.
Tadqiqot natijalari. Tadqiqot natijalari
shuni ko‘rsatdiki, multimedia vositalari va
interfaol ta’lim metodlari o‘smirlarning
axborot olish madaniyatini rivojlantirishda
katta ahamiyatga ega. So‘rovnoma
natijalari va pedagogik kuzatuvlar shuni
ko‘rsatdiki,
multimedia
vositalari
o‘quvchilarning o‘quv jarayoniga faolligini
40% ga oshirgan. Shuningdek, interfaol
metodlar o‘quvchilarda mustaqil fikrlash
va kreativ yondashuvlarni rivojlantirishda
yordam beradi. Eksperimentlar natijasida
multimedia
vositalaridan
foydalanish
Universal International Scientific Journal
4
6
orqali o‘quvchilar axborot olish jarayonini
tezlashtirgan va axborotni tahlil qilish
ko‘nikmalarini oshirgan. Statistik tahlil
orqali olingan natijalar o‘quvchilarning
texnologiyalarga bo‘lgan munosabatlari va
motivatsiyalarining o‘quv jarayonidagi
samaradorlikka
ta’sirini
tasdiqladi.
Natijalar o‘quvchilarning motivatsiyasi,
ularning texnologiyalarga bo‘lgan qiziqishi
va o‘quv jarayonining dinamikasiga
bog’liq ekanligini ko‘rsatdi.
Maxsus
treninglar
o‘tkazish:
O‘quvchilarga multimedia vositalarini
o‘rgatish uchun maxsus treninglar tashkil
etish zarur. Bu treninglar o‘quvchilarning
axborot olish madaniyatini rivojlantirishga
yordam beradi.
Interfaol
metodlardan
keng
foydalanish: O‘quvchilarning mustaqil
fikrlashini rivojlantirish uchun ta’lim
jarayonida interfaol metodlarni keng
qo‘llash zarur. Buning uchun interfaol
darslar,
onlayn
platformalar
va
gamifikatsiya elementlaridan foydalanish
kerak.
Ta’lim
tizimida texnologiyalarni
integratsiyasi:
Zamonaviy
axborot
texnologiyalarini
o‘quv
tizimiga
integratsiya
qilishni
kuchaytirish
va
o‘quvchilarga
zamonaviy
axborot
manbalarini taqdim etish zarur.
Xulosa. O‘smirlarda axborot olish
madaniyatini
rivojlantirishda
interfaol
ta’lim
resurslari
va
multimedia
vositalarining
pedagogik-psixologik
jihatlari katta rol o‘ynaydi. Bu vositalar
o‘quvchilarning qiziqishini oshiradi, o‘quv
jarayoniga faollikni kiritadi va axborot
olish madaniyatini rivojlantirishga yordam
beradi.
O‘quvchilarga
zamonaviy
texnologiyalarni samarali taqdim etish
ta’lim jarayonining sifatini oshiradi va
ijtimoiy ko‘nikmalarni rivojlantiradi.
Foydalanilgan adabiyotlar
1. Tashkentov, A. "Interfaol ta’lim metodlari." O‘zbekiston ta’limi, 4-son 2021.
2. Mirzaeva, D. "O‘quvchilarda multimedia vositalari yordamida axborot olish madaniyatini
shakllantirish." Ta’limni rivojlantirish jurnali, 3-son 2020.
3. Sharipova, Z. "O‘quvchilarda mustaqil fikrlash va kreativ yondashuvlarni rivojlantirish."
Psixologik tadqiqotlar, 6-son 2019.
4. Azizova, R. "Ta’limda interfaol metodlarning roli." O‘zbekiston pedagogika jurnali, 7-son 2020.
5. Sodikova, G. "O‘smirlarda ta’limning interaktiv metodlari." Ta’limni takomillashtirish va
Universal International Scientific Journal
4
7
innovatsiyalar, 2-son 2021.
6. Karimova, X. "Axborot olish madaniyati va multimedia vositalari." Ta’lim va psixologiya jurnali
,5-son 2022.
7. Юсупова, Д. С., & Шобдурахимова, У. Т. (2020). TA’LIM TIZIMIDA DARS
SAMARADORLIGINI
OSHIRISHDA
INNOVATSION
TEXNOLOGIYALARNING
O’RNI.
Инновации в педагогике и психологии
, (SI-2№ 9).
8. Шобдурасимова, У. Т. (2022). TA’LIM ISLOHATLARIGA DAXLDORLIK TUYG’USI
KELAJAKKA ISHONCH OMILI SIFADIDA: Shobduraximova Umriniso Toxirovna Andijon davlat
universiteti Pedagogika fakuteti Umumiy pedagogika kafedrasi o’qituvchisi.
Образование и
инновационные исследования международный научно-методический журнал
, (4), 196-199.
9. Шобдурахимова, У. Т. (2022). МОЛОДОЕ ИНИЦИАТИВНОЕ ПОКОЛЕНИЕ-ОСНОВА
БУДУЩЕГО. In
СОВРЕМЕННЫЕ ВОПРОСЫ ЕСТЕСТВОЗНАНИЯ И ЭКОНОМИКИ
(pp. 497-501).
10. Шобдурахимова, У. Т. (2022). Педагогический механизм развития у студентов чувства
ответственности к образовательным реформам. In
ТЕХНОЛОГИИ СОЦИАЛЬНОЙ РАБОТЫ В
РАЗЛИЧНЫХ СФЕРАХ ЖИЗНЕДЕЯТЕЛЬНОСТИ
(pp. 185-190).
11. SHOBDURAXIMOVA, U. T. (2022). THE ROLE OF THE TEACHER IN EDUCATIONAL
REFORM.
THEORETICAL & APPLIED SCIENCE Учредители: Теоретическая и прикладная наука
,
(5), 759-763.
15. Халимова, М. В., & Шобдурахимовa, У. Т. (2015). Ўсмирлик даврида юзага келадиган
агрессив хулқни психологик коррекция қилиш имкониятлари.
Современное образование
(Узбекистан)
, (2), 24-30.
16. Сулейманова, Т. Г., Халимова, М. В., & Шобдурахимова, У. Т. (2015). Оилада
ўсмирлардаги
ижтимоий-психологик
дезадаптация
ҳолатларини
келтириб
чиқарувчи
омиллар.
Современное образование (Узбекистан)
, (9), 33-37.
