Universal International Scientific Journal
119
Abdullayeva Yulduzoy
Andijon davlat universiteti Kimyo yo‘nalishi 4-bosqich talabasi
Uzbekistan
Annotatsiya.
Maqola ixtisoslashtirilgan maktablarda kimyo fanini o‘qitishda murakkab masala va
mashqlar ishlash metodlarini takomillashtirishga bag‘ishlangan. Unda o‘quvchilarning muammolarni hal
qilish ko‘nikmalarini rivojlantirish uchun zamonaviy pedagogik yondashuvlar, raqamli vositalar va
interfaol usullar tahlil qilinadi. O‘zbekiston ta’lim tizimi kontekstida o‘qituvchilarning malakasini oshirish,
o‘quv jarayonini shaxsiylashtirish va o‘quvchilarning motivatsiyasini oshirishga qaratilgan strategiyalar
ko‘rib chiqiladi. Maqola kimyo o‘qitishda samarali metodlarni joriy etish orqali o‘quvchilarning ilmiy
fikrlash va analitik qobiliyatlarini rivojlantirishga yordam beradi.
Kalit so‘zlar:
Kimyo o‘qitish, ixtisoslashtirilgan maktablar, murakkab masalalar, interfaol usullar,
raqamli vositalar, shaxsiylashtirilgan ta’lim, o‘quvchilar motivatsiyasi, analitik qobiliyatlar, O‘zbekiston
ta’lim tizimi.
Аннотация:
Статья посвящена совершенствованию методов решения сложных задач и
упражнений при обучении химии в специализированных школах. В ней анализируются
современные педагогические подходы, цифровые инструменты и интерактивные методы,
UNIVERSAL XALQARO ILMIY
JURNAL
IXTISOSLASHTIRILGAN MAKTABLARDA KIMYO O‘QITISHDA MURAKKAB MASALA
VA MASHQLAR ISHLASH METODLARINI TAKOMILLASHTIRISH
Universal International Scientific
Year: 2025 Issue: 2 Volume: 4
Published: 16.04.2025
International indexes
Universal International Scientific Journal
1
20
направленные на развитие навыков решения проблем у учащихся. В контексте системы образования
Узбекистана рассматриваются стратегии повышения квалификации учителей, персонализации
учебного процесса и повышения мотивации учащихся. Статья способствует внедрению
эффективных методов преподавания химии, направленных на развитие научного мышления и
аналитических способностей учащихся.
Ключевые слова:
Преподавание химии, специализированные школы, сложные задачи,
интерактивные методы, цифровые инструменты, персонализированное обучение, мотивация
учащихся, аналитические способности, система образования Узбекистана.
Abstract:
The article focuses on improving methods for solving complex problems and exercises in
chemistry education within specialized schools. It analyzes modern pedagogical approaches, digital tools,
and interactive methods aimed at developing students’ problem-solving skills. Within the context of
Uzbekistan’s education system, strategies for enhancing teacher qualifications, personalizing the learning
process, and increasing student motivation are explored. The article promotes the adoption of effective
teaching methods in chemistry to foster students’ scientific thinking and analytical abilities.
Keywords:
Chemistry education, specialized schools, complex problems, interactive methods,
digital tools, personalized learning, student motivation, analytical skills, Uzbekistan education system.
Language:
Uzbek
Citation:
Abdullayeva , Y. (2025). IMPROVING METHODS OF WORKING WITH COMPLEX
PROBLEMS AND EXERCISES IN CHEMISTRY TEACHING IN SPECIALIZED SCHOOLS. Universal
International
Scientific
Journal,
2(4),
119–123.
Retrieved
from
https://universaljurnal.uz/index.php/jurnal/article/view/1501
Doi:
https://doi.org/10.5281/zenodo.15230296
Copyright © 2025 by author(s) and Scientific Research Publishing Inc. This work is licensed under
the
Creative
Commons
Attribution
International
License
(CC
BY
4.0).
http://creativecommons.org/licenses/by/4.0/
Kimyo
fani
ixtisoslashtirilgan
maktablarda
o‘quvchilarning
ilmiy
dunyoqarashini shakllantirish va analitik
fikrlashni rivojlantirishda muhim o‘rin
tutadi. Biroq, murakkab masala va
mashqlar ishlashda o‘quvchilar ko‘pincha
qiyinchiliklarga
duch
keladi.
Bu
muammoni hal qilish uchun zamonaviy
pedagogik
yondashuvlar
va
raqamli
texnologiyalarni qo‘llash zarur. Ushbu
maqola O‘zbekistonning ixtisoslashtirilgan
maktablari misolida kimyo o‘qitishda
murakkab masalalarni ishlash metodlarini
takomillashtirishga
qaratilgan
strategiyalarni ko‘rib chiqadi.
1. Murakkab masalalarni ishlashdagi
muammolar
Universal International Scientific Journal
1
2
1
Kimyo fanida murakkab masalalar
kimyoviy
reaksiyalar,
moliy
massa
hisoblash, termodinamika va organik
kimyo kabi mavzularni o‘z ichiga oladi.
O‘quvchilarning
ushbu
masalalarni
ishlashda
duch
keladigan
asosiy
muammolar:
- Nazariy bilimlarning yetishmasligi:
O‘quvchilar
ko‘pincha
fundamental
tushunchalarni to‘liq o‘zlashtirmaydi.
- Analitik fikrlashning zaifligi:
Masalani bosqichma-bosqich tahlil qilish
ko‘nikmalari yetarli emas.
- Motivatsiya pastligi: Murakkab
masalalar o‘quvchilarni ruhiy jihatdan
charchatishi mumkin.
O‘zbekiston
ixtisoslashtirilgan
maktablarida
bu
muammolar
o‘qituvchilarning an’anaviy
usullarga
tayanishi va raqamli resurslardan kam
foydalanishi bilan yanada kuchayadi.
2.
Zamonaviy
pedagogik
yondashuvlar
Murakkab
masalalarni
ishlashda
samaradorlikni oshirish uchun quyidagi
yondashuvlar qo‘llaniladi:
- Muammoga asoslangan ta’lim
(Problem-Based Learning): O‘quvchilar
real
hayotiy
muammolar
misolida
kimyoviy
tushunchalarni
o‘rganadi.
Masalan, atrof-muhitni muhofaza qilish
bilan
bog‘liq
kimyoviy
masalalar
o‘quvchilarning qiziqishini oshiradi.
-
Shaxsiylashtirilgan
ta’lim:
O‘quvchilarning bilim darajasiga qarab
moslashuvchan mashqlar taklif qilinadi.
Masalan, zaif o‘quvchilarga oddiyroq
masalalar, ilg‘orlarga esa murakkabroq
vazifalar beriladi.
- Gamifikatsiya: Kimyo bo‘yicha
masalalar o‘yin elementlari (ballar,
reytinglar) bilan taqdim etiladi, bu
o‘quvchilarning motivatsiyasini oshiradi.
O‘zbekistonda
“Kundalik”
platformasi
kabi
raqamli
tizimlarni
gamifikatsiya elementlari bilan boyitish
mumkin.
3. Raqamli vositalardan foydalanish
Raqamli
texnologiyalar
kimyo
o‘qitishda muhim rol o‘ynaydi:
- Simulyatsiya dasturlari: PhET
Interactive Simulations kabi platformalar
kimyoviy reaksiyalarni vizual tarzda
ko‘rsatadi,
bu
o‘quvchilarning
tushunchasini osonlashtiradi.
- Onlayn mashq platformalari: Khan
Academy
yoki ChemCollective kabi
resurslar o‘quvchilarga interfaol mashqlar
taqdim etadi.
- Sun’iy intellekt vositalari: SI
asosidagi platformalar o‘quvchilarning
xatolarini
tahlil
qilib,
ularga
moslashuvchan masalalar taklif qiladi.
O‘zbekistonda
mahalliy
platformalar,
masalan, “Bilim” tizimi SI bilan
integratsiyalashishi mumkin.
Raqamli
vositalar
O‘zbekiston
ixtisoslashtirilgan
maktablarida
joriy
etilganda, o‘qituvchilar uchun maxsus
treninglar tashkil qilish zarur.
4. O‘qituvchilar malakasini oshirish
O‘qituvchilarning
zamonaviy
metodlar
va
raqamli
vositalardan
foydalanish ko‘nikmalari muhimdir:
-
Treninglar:
O‘qituvchilarga
interfaol
usullar
va
raqamli
Universal International Scientific Journal
1
22
platformalardan
foydalanish bo‘yicha
kurslar o‘tkaziladi.
-
Xalqaro
tajriba
almashish:
O‘qituvchilar xalqaro konferensiyalar va
onlayn kurslarda ishtirok etishi mumkin.
-
Mahalliy
hamkorlik:
O‘zbekistonda
Toshkent
kimyo-
texnologiya instituti kabi muassasalar
o‘qituvchilar uchun maxsus dasturlar
ishlab chiqishi mumkin.
O‘qituvchilarning
malakasi
oshganda, ular o‘quvchilarga murakkab
masalalarni soddalashtirib tushuntira oladi.
5.
O‘quvchilar
motivatsiyasini
oshirish
Motivatsiya
o‘quvchilarning
muvaffaqiyatida hal qiluvchi omildir:
-
Real hayot bilan bog‘lash:
Kimyoviy masalalar atrof-muhit, tibbiyot
yoki sanoat bilan bog‘langanda qiziqarliroq
bo‘ladi.
- Musobaqalar va loyihalar: Kimyo
bo‘yicha maktab ichidagi yoki respublika
miqyosidagi musobaqalar o‘quvchilarni
rag‘batlantiradi.
-
Muvaffaqiyatni e’tirof etish:
O‘quvchilarning yutuqlari (masalan, eng
yaxshi masala yechimi) rag‘batlantiriladi.
O‘zbekistonda
“Al-Xorazmiy
avlodlari” kabi loyihalar kimyo bo‘yicha
musobaqalarni kengaytirishi mumkin.
6. Amaliy qo‘llash va monitoring
Taklif etilgan metodlar sinovdan
o‘tkazilishi va doimiy monitoring qilinishi
kerak:
- Sinov loyihalari: Toshkent yoki
Samarqanddagi
ixtisoslashtirilgan
maktablarda
pilot
loyihalar
amalga
oshiriladi.
- Fikr-mulohazalar: O‘quvchilar va
o‘qituvchilardan
metodlarning
samaradorligi bo‘yicha fikrlar yig‘iladi.
-
Takomillashtirish:
Natijalarga
asoslanib, metodlar va raqamli vositalar
yangilanadi.
O‘zbekiston
Ta’lim
vazirligi
monitoring jarayonida ushbu loyihalarni
milliy ta’lim standartlariga mosligini
tekshirishi mumkin.
Xulosa
Ixtisoslashtirilgan
maktablarda
kimyo o‘qitishda murakkab masala va
mashqlar
ishlash
metodlarini
takomillashtirish o‘quvchilarning ilmiy
fikrlash
va
analitik
qobiliyatlarini
rivojlantirishga xizmat qiladi. Zamonaviy
pedagogik yondashuvlar, raqamli vositalar
va o‘qituvchilar malakasini oshirish orqali
O‘zbekiston
ta’lim
tizimi
global
standartlarga
yaqinlashadi.
Ushbu
jarayonni muvaffaqiyatli amalga oshirish
uchun davlat, ta’lim muassasalari va
xususiy sektor o‘rtasidagi hamkorlik zarur.
Foydalanilgan adabiyotlar
1. Johnstone, A. H. (2006). Chemical Education: Past, Present, and Future. Chemistry Education
Research and Practice, 7(2), 49-63.
2. Taber, K. S. (2019). The Nature of the Chemical Concept: Re-constructing Chemical Knowledge
in Teaching and Learning. Royal Society of Chemistry.
Universal International Scientific Journal
1
23
3. O‘zbekiston Respublikasi Ta’lim vazirligi. (2023). Ixtisoslashtirilgan maktablar uchun kimyo
fanidan o‘quv dasturi. Tashkent: O‘zbekiston Respublikasi Ta’lim vazirligi nashriyoti.
4. Seery, M. K., & McDonnell, C. (2013). The Application of Technology in Chemistry Education.
Chemistry Education Research and Practice, 14(3), 227-232.
5. UNESCO. (2020). Education for Sustainable Development: A Roadmap. UNESCO Publishing.
6. PhET Interactive Simulations rasmiy sayti: https://phet.colorado.edu (2025-yil holatiga ko‘ra
ma’lumotlar).
7. “Kundalik” platformasi rasmiy sayti: https://kundalik.com (2025-yil holatiga ko‘ra ma’lumotlar).
